De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 9. Brieven 1252-1355

1291 Van Johannes Caesarius
Keulen, 14 juni [1522]

Hartelijk gegroet. De man die jou, Erasmus, mijn meest dierbare vriend, deze brief van mij heeft bezorgd,^1. heeft zich enkele dagen bij ons schuilgehouden. Waarom dat was kan hij je zelf zonneklaar uiteenzetten. Daarom is het voor mij niet nodig op de zaak zelf^2. nader in te gaan en heb ik besloten jou daar een andere keer over te schrijven. Maar zelf zal hij niet met evenveel verdriet over deze kwestie kunnen spreken als waardoor jij gegrepen wordt - dat weet ik zeker - wanneer hij jou alles zoals het gelopen is heeft verteld. Ik geloof dat het met het christendom zover is gekomen dat wij gedwongen worden de moed volledig op te geven, als Christus, onze enige en laatste hoop, zich niet over ons wil ontfermen. Aan alle kanten worden we door rampen omgeven. Overal brengen oorlogen alom droefenis. Zelfs de hemel keert zich tegen ons. Intussen zijn wij zelfgenoegzaam, intussen leven wij zoals we gewend zijn en denken we daar zelfs geen duimbreed van af te moeten wijken. Tegenwoordig komt niet alleen het ene volk tegen het andere in opstand, maar zelfs in onze steden leven de burgers zelf niet in eendracht. Er ontstaan nu nieuwe partijen, om niet te zeggen vervolgingen. De leken zijn de geestelijkheid vijandig gezind; de geestelijkheid walgt bijna van de leken. Te beschrijven hoe diep onze burgers deze dagen sommige geestelijken hebben beledigd, staat mij niet zo zeer tegen als dat ik er niet toe in staat ben. Maar wat de oorzaak en de oorsprong van deze ellende is, valt op dit ogenblik niet vast te stellen. Toch is hun onderlinge meningsverschil niet zo groot als er, naar ik meen, dreigt te ontstaan tussen de degenen die zich op de humaniora toeleggen. En niet alleen tussen degenen die deze met verschillende uitgangspunten beoefenen, maar ook onder hen, die zich aantoonbaar op dezelfde manier aan de humaniora hebben gewijd.

Ik heb onlangs een boek^3. gezien, waarin een zekere Zúñiga, een geleerde van niveau, gewoon hoogleraar naar ik hoor in Rome en een Spanjaard, een

1. Onbekende persoon. De suggestie van Allen (Antoine Brugnard) blijkt niet mogelijk.

2. Mogelijk de veroordeling van Nicolaas van Broeckhoven en Cornelis Schrijver als ketters in Brussel (19 april 1522).

3. Zie brief 1289, noot 3.

[p. 97]

aantal passages her en der uit je werken heeft verzameld, om zo te zeggen enkele hoofdstukken. Die schurk beweert en belooft daarin eerstdaags een ander werk uit te geven en te bewijzen dat je niet alleen een godslasteraar maar ook een goddeloze bent. Toen ik en alle anderen bij ons die goed onderwijs hadden gekregen, het boek lazen, stelden wij meteen zonder moeite vast wat hem ertoe gebracht heeft dit tegen je schrijven: natuurlijk om je tot vijand van de kerkelijke hiërarchie te maken - hij is hiertoe niet zo zeer door zijn afkeer van jou aangezet, maar zonder enige twijfel door het advies van enkele lieden in Rome - en ook om intussen in de gunst van die hiërarchie te komen teneinde op elke mogelijke manier inkomsten uit priesterschappen te verkrijgen. Maar voor mij staat vast dat je nergens bang voor bent en dat je van hem niets te vrezen hebt, als de controverse tussen jullie maar met verstand en niet met afgunst wordt opgelost, met inzicht en niet met haat. Zijn dit de beloningen, die zulke geniale mensen uiteindelijk krijgen? Misschien is het beter te kwetsen dan voor het algemeen welzijn te zorgen, als men zo omgaat met mensen die ernaar streven iedereen te helpen, de zondaars van hun dwalingen terug te roepen, te herstellen wat ingestort en te vernieuwen wat bedorven is.

Maar ik houd je hiermee misschien langer op dan zou moeten. Ik had echter een goede reden die mij hiertoe heeft gebracht, hoewel het al bijna elf uur 's avonds was toen ik dit schreef. Ik wens je het beste toe; wees er beslist van overtuigd dat ik je zeer toegenegen ben. Opnieuw en opnieuw waarwel.

Keulen, zaterdag na Pinksteren

Johannes Caesarius

Ik vraag je namens mij Hermannus Buschius en anderen van wie jij weet dat het in elk geval mijn bekenden zijn, te groeten.

Aan de voortreffelijke heer Erasmus van Rotterdam, zijn beste en meest gewaardeerde vriend