De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 9. Brieven 1252-1355

[p. 14]

1253 Van Urbanus Rhegius
Langenargen, 4 januari 1522

De zeer geleerde theoloog Erasmus van Rotterdam wordt door Urbanius Rhegius, eveneens theoloog, hartelijk gegroet

Met je terugkeer naar ons, zeer geleerde Erasmus, wens ik Duitsland, ja zelfs alle christenen geluk. We hebben op je gewacht als een zon die de duisternis van onze nacht zal opheffen - ik bedoel een inwendige en daardoor heel gevaarlijke duisternis. Wie niet erkent dat jij heden ten dage de belangrijkste auteur van de hernieuwde theologie bent, is een leugenaar en ondankbaar. Als eerste heb jij de theologen uit de zeer troebele poelen van de scholastici naar de bron van de Heilige Schrift teruggeroepen. Je deed dat met zoveel bescheidenheid, dat zelfs je vijanden niet beledigd zijn door jouw zo heilzame en noodzakelijke aansporing, op enkele nachtuilen na, die men eerder moet verfoeien en beklagen dan haten. Allereerst spoorde jij ons aan terug te keren naar de oude theologen; daarna leidde je ons via hen - als waren het riviertjes - tot de canonieke Schrift, de helderste bron. Ten slotte heb je met je zeer geleerde nachtarbeid zoveel bereikt, dat bijna geen enkel soort studie met een voorspoediger tred voortgaat dan de allerheiligste theologie. Wij zien iets heel wonderlijks, namelijk dat de profane en heilige letteren zo verbonden raken, dat men ze tegelijk in alle rust bestudeert, terwijl ze eerder door kunstgrepen van ongeletterde lieden meer dan vijanden waren. Aan jouw inspanningen hebben wij dit alles te danken. Jij hebt elke steen bewogen om te bereiken dat men in plaats van de inhoudsloze filosofie in het theologisch onderwijs eindelijk de filosofie van het hemelse kruis leert kennen. Wees blij en juich, Erasmus. Zij kreeg niet alleen bij de geletterden bekendheid, maar ook bij leken, die door jouw Paraclesis^1. ervan overtuigd zijn geraakt, dat de Heilige Schrift aan alle christenen toebehoort.

Onlangs hoorde ik een gehuwde vrouw^2. spreken over de Wet en het evangelie op grond van Paulus' brief aan de Romeinen. Zij deed dat met veel meer kennis van zaken dan waartoe die grote meesters van ons in het verleden in staat waren. Zo heb jij als het ware met een trompet de hele wereld opgeroepen voor de filosofie van Christus. Dat jij voorbestemd bent om de theologie te vernieuwen, lijdt bij ons geen twijfel. Gehoorzaam daarom je lotsbestemming, reinig Augustinus en Hilarius^3. met je zeer geleerde hand, waardoor wij het onechte van het ware kunnen onderscheiden. In de afgelopen jaren heb je dat heel succesvol bij Hieronymus gedaan.^4.

1. De Paraclesis ad Christianae philosophiae studium was het voorwoord dat Erasmus schreef voor zijn Novum Testamentum (1516). Vanaf 1519 werd het ook als afzonderlijk geschrift herdrukt.

2. Wellicht Margarethe Peutinger; zie brief 1247.

3. Zie brieven 1309 en 1334.

4. Zie brieven 326 en 396.

[p. 15]

De kerk van Augsburg, waarvoor ik anderhalf jaar over Christus heb gepreekt, bidt voortdurend voor je. Eerstdaags keer ik daar naar terug. Degene die je deze brief heeft bezorgd, is van adellijke komaf en hoewel hij zelf niet gestudeerd heeft, je zeer toegenegen vanwege je zeldzame capaciteiten. Geef hem, als je gelegenheid hebt, een enkel woordje voor mij mee.

Vaarwel, leider van de theologen en van de hele geleerde wereld.

Uit Langenargen, 4 januari 1522

Mijn landgenoot Michael Hummelberg groet je duizendmaal.

Aan de voortreffelijke man D. Erasmus van Rotterdam, toonaangevend theoloog, mijn hooggeachte leermeester. Te Bazel