De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 8. Brieven 1122-1251

1248 Aan Matthäus Schiner
Bazel, 14 december 1521

Deze brief is gedrukt achter de parafrase op het evangelie van Mattheus die op 15 maart 1522 bij Froben in Bazel verscheen. Het boek is opgedragen aan Karel v.

Erasmus van Rotterdam groet de zeer eerwaarde heer Matthäus, kardinaal van Sion

Eindelijk dan toch heb ik me aan de reis naar Duitsland gewaagd, hoewel de hele weg overal wemelde van soldaten; nu ze met zo'n groot aantal waren gaf ik niets om hen, terwijl ik voor een paar doodsbang zou zijn geweest. Ik wilde vreselijk graag aanwezig zijn bij het opnieuw geboren worden van het Nieuwe Testament, nu voor de derde keer. Die Griek wilde liever drie keer

[p. 358]

aan het front zijn geluk in de oorlog beproeven dan eenmaal baren.^1. Maar hoeveel slechter sta ik ervoor, die zo vaak hetzelfde kind ter wereld moet brengen! Maar aangezien van een ezelin wordt verteld dat ze door het vuur gaat om haar jongen te redden,^2. is het niet vreemd dat ik mij af en toe dwars door zoveel gevaren naar mijn kinderen spoed. Maar het scheelde niet veel of ik had de riskante en zware tocht voor niets afgelegd, want al gauw begon ik door de benauwde warmte van de kachels^3. last van mijn gezondheid te krijgen, en toen ik amper hersteld was, kwam de ziekte in zo hevige vorm terug, dat ik in levensgevaar verkeerde.

Maar hoewel halfdood voltooide ik intussen toch de parafrase op het evangelie van Mattheus, een werk dat ik u in Brussel had toegezegd, en u, op weg naar Milaan, namens mij aan Duitsland had beloofd^4. - en Uwe Hoogheid weet precies hoe brutaal zij is als schuldeiser. Daarom wilde ik in één moeite door uw en mijn woord gestand doen. De stof paste bij mijn toestand, want het is vroom en begerenswaardig zelfs te bezwijken onder die taak. In hoeverre ons werk overeenkomt weet ik niet, maar we gaan er allebei beslist geheel in op. Hopelijk hebben we allebei succes met wat we doen, of liever, strekt het gelijkelijk tot Christus' glorie wat wij allemaal doen! Een ongelukkig gesternte of kwade genius van enigerlei soort veroorzaakt al die onrust onder de mensen. Alsof het niet genoeg is dat koninkrijken, staten, wereldleiders op deze manier in onderlinge oorlogen met elkaar botsen, wordt ook nog de studie, ook nog de godsdienst en het christelijk geloof aan het wankelen gebracht door ruzies met alle gevaren van dien. Ik mag dan misschien geen remedie weten tegen zulke kwalen, maar in elk geval zal niemand op mijn aanwijzing of instigatie partij kiezen.

Ik merk dat we leven in een slechte tijd vol gevaren. Wat sommigen voor plannen hebben of wat de wereld gaat baren, is onduidelijk. Ik blijf doen wat ik altijd deed: aan de kant van Christus' glorie staan. Ik ben maar een armzalig mensje, dat nog minder dan niets kan; niettemin doet het mij plezier als de evangelische leer weer tot bloei komt en als het ware weer opvlamt. Ik hoop dat het mij gegeven is daarbij zoveel gewicht in de schaal te leggen als mijn wens is! In elk geval doe ik in alle oprechtheid een ijverige poging. Ik weet van mezelf, en heb Christus als getuige, dat ik geen rijkdom nastreef, die ik nooit heb begeerd, evenmin eerbewijzen, waar ik altijd een hekel aan had, en genietingen nog veel minder, die niet passen bij mijn leeftijd, gesteld al dat ik ze wilde, en waarvan ik weet dat ik ze over korte tijd achter moet

1. Euripides, Medea 250-251, waar de woorden worden uitgesproken door Medea.

2. Plinius, Naturalis historia 8, 68, 169.

3. Erasmus laat in verschillende brieven zijn afkeer van de ‘Kachelofen’ blijken.

4. Vgl. brief 1255. Schiner vertrok op 30 juni 1521 uit Brussel.

[p. 359]

laten. Mijn streven richt zich er eerder op enig proviand klaar te maken, zodat ik, aldus toegerust, een voorspoedige reis heb als ik hiervandaan naar Christus ga, voor wie al mijn zwoegen is. Hopelijk is deze poging van mij even succesvol als het geval was bij de brieven van de apostelen! Want ze worden nu overal volop gelezen, zelfs door leken. Hopelijk is het Uwe Eminentie in deze stormachtige tijden vergund te doen wat als enige gedaan moest worden! Toch weet ik dat u zoveel als maar mogelijk is Christus' zaak steunt; daarom staat het voor mij buiten kijf dat u ook Erasmus steunt.

Ik heb mijn boek opgedragen aan de voortreffelijke vorst Karel,^5. enerzijds omdat ik voorzag dat iets als dit Zijne Majesteit een groot plezier zou doen, gezien zijn uitzonderlijke vroomheid, anderzijds omdat ik hoop dat meer mensen zin krijgen om het te lezen als het voorzien is van een zo geliefde naam. Er begint zich hier een gerucht over onze Leo te verspreiden, waarvan ik ten zeerste wens dat het niet waar is.^6. Er bestond geen zachtmoediger mens dan hij; de manier waarop hij de hogere wetenschappen bevorderde, was uniek. Hij was mij genegen met een bijna speciale goedgunstigheid; maar hij was een sterfelijk mens. Als God heeft besloten zijn herder tot waarachtiger geluk te verheffen, bid ik dat wij iemand krijgen zoals u, als al iemand meer als u kan zijn dan u zelf bent. Moge de Here Jezus Uwe Eerwaardigheid lange tijd in volle kracht en gezondheid bewaren.

Bazel, 14 december 1521

5. Erasmus deed dat met brief 1255.

6. Paus Leo x was op 1 december 1521 gestorven.