De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 8. Brieven 1122-1251

1247 Van Konrad Peutinger
Augsburg, 9 december 1521

Konrad Peutinger van Augsburg wenst de heer Desiderius Erasmus van Rotterdam enz. welzijn en waar geluk

U wens ik geluk met uw terugkeer in Bazel; Opper-Duitsland wens ik ook geluk, omdat het u opnieuw tot zijn groot voordeel, naar wij stellig mogen verwachten, mag verwelkomen. Het schitterende sieraad van uw voortreffelijk gezelschap valt het land immers toe met dit voorbehoud, dat u wilt dat het enkel in het voordeel geldt van de liefhebbers van de studie en iedereen met een goed karakter. Nog meer pleegt u met uw uitzonderlijke wijsheid, deugdzaamheid en nauwkeurige kennis uit te blinken boven anderen, naarmate u overeenkomstig uw uitzonderlijke vriendelijkheid en welwillendheid een ieder hartelijk ontvangt. Dat heb ikzelf ook het afgelopen jaar in Brussel op een zeer plezierige manier ervaren. Want ik herinner me nog goed de aangename en zinvolle gesprekken met u en de in elke deugd uitblinkende illustere Engelsman Thomas More. Het is zelfs zo, dat ik, hoewel ik niet in uw nabijheid ben, u in mijn fantasie zie en hoor vertellen, wanneer ik de presbyter Hieronymus, in de door uw verfijnde geleerdheid herstelde vorm, en uw andere zeer geleerde werken lees. Want ik pleeg al lezend in hun verbazingwekkende gezelschap te verkeren, als zich een vrij moment voordoet naast mijn juridische werk.

[p. 356]

Zie toch wat zich gisteren voordeed. Het was de tweede adventzondag. Ontspannen, omdat het een vrije dag was, vermaakte ik me met mijn muntenverzameling^1. en het lezen van Tacitus' geschiedenis van de keizers. Mijn vrouw Margarethe^2. zat bij me, maar aan een andere tafel. Zij was bezig met uw Latijnse vertaling van het Nieuwe Testament en tegelijk de Duitse vertaling, die zeer oud is en van weinig geleerdheid getuigt. Al gauw haalde ze me van mijn liefhebberijen af met de opmerking: ‘Ik lees Mattheus, hoofdstuk 20, en zie dat onze vriend Erasmus iets aan Mattheus heeft toegevoegd.’ Ik antwoordde: ‘En wat is daarmee?’ Zij nogmaals: ‘Maar hij heeft iets wat er ook niet in het Duits staat.’ Al gauw was het evangelie van Mattheus, zoals geïnterpreteerd door dezelfde Hieronymus, erbij gehaald, waar eveneens de woorden ‘Et baptismo quo baptisor, baptisabimini’ (en met de doop, waarmede Ik gedoopt word, zult gij gedoopt worden) niet te vinden waren.^3. Ik werd aangespoord uw annotaties te raadplegen, waar we meteen van u de informatie kregen dat deze woorden, behalve bij Marcus, ook bij Mattheus worden vermeld door Origenes, Chrysostomus en Vulgarius.^4. Vervolgens wilde ze dat we de preken 12 van Origenes en 66 van Chrysostomus over Mattheus lazen, waardoor ons volkomen duidelijk werd wat u op grond van het Grieks had hersteld. Ik hoop dat het u niet onaangenaam zal zijn dat u, een zo vooraanstaand leraar, niet alleen mij, maar ook mijn vrouw dagelijks onderwijst.

Met onze stad, waar een tijd lang de pest woedde, gaat het nu evenwel beter; want terwijl op aarde alles wit wordt van de sneeuw, verschrompelt door winterse kou, verstart door vorst en ijs, keert de vroegere hemelse genade terug. Ons huis is echter tot nu toe gespaard gebleven. Als zich toch eens een gelegenheid voordeed, dat we u, ook in ons land, opnieuw persoonlijk zouden kunnen bezoeken! Het blaadje dat ik heb ingesloten,^5. heeft mijn

1. Peutinger was een liefhebber van oudheden. Zijn naam is verbonden aan een kaart uit de late oudheid waarvan een middeleeuwse kopie bewaard is gebleven (Tabula Peutingeriana).

2. Margarethe Welser.

3. In sommige Griekse handschriften is dit gedeelte van Jezus' woorden niet alleen bij Marcus (10:39) te vinden, maar ook in de vergelijkbare passage bij Mattheus (20:23). In de Vulgaat, die Peutinger en zijn vrouw raadpleegden, komt het alleen bij Marcus voor.

4. Zoals Peutinger aangeeft, verwijst Erasmus in de aantekening bij Mattheus 20:23 in zijn uitgave van het Nieuwe Testament naar deze drie auteurs. De laatste van hen is de Bulgaarse aartsbisschop Theophylactus van Achrida, die Erasmus bij vergissing had aangeduid als Vulgarius. Dit is in de latere drukken verbeterd.

5. Zie hieronder.

[p. 357]

vrouw eigenhandig geschreven. Zoudt u mij willen berichten wat u recent de drukpers waard achtte? Het ga u goed. Mijn vrouw groet u in Christus.

Uit Augsburg, 9 december 1521

Aan de eerwaarde en zeer geleerde heer Desiderius Erasmus van Rotterdam, enz., mijn hooggeachte heer en leraar

Bazel

‘Potestis bibere poculum quod ego bibiturus sum, et baptismate quo baptizor, baptizari?’ Dicunt ei, ‘Possumus.’ Ait illis: ‘Calicem quidem meum bibetis et baptismate quo ego baptizor, baptizabimini: sedere autem’ enz.^6.

‘Mögend ir trincken den kelch den ich wird trincken, vnd mit dem tawf, darin ich getawft, ir getawft werden?’ Sy sprachen, ‘Wir mögen.’ Vnd er sprach zu yn: ‘Wan meinen kelch werden ir trincken vnd mit dem tauf, darin ich getauft, ir getauft werden: aber zu sitzen’ enz.

De gebruikelijke Duitse vertaling heeft alleen dit: ‘Mögend ir trincken den kelch den ich wird trincken?’ Sy sprachen, ‘Wir mögen.’ Vnd der Herr sprach: ‘Ja, mein kelch werden ir trincken’ enz. Hier staat niets over de doop.

Margarethe Peutingerin uit Augsburg

6. Mattheus 20:22-23, geciteerd naar de tweede druk van Erasmus' vertaling van het Nieuwe Testament.