De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 8. Brieven 1122-1251

1235 Aan Pierre Barbier
Anderlecht, 23 september 1521

Erasmus van Rotterdam groet Pierre Barbier

Er lichtte hier een sprankje hoop op voor mij, dat je ooit nog eens bij ons terug zult keren; als ik daarin maar niet teleurgesteld word! Het is te hopen dat het succes dat je hebt bij de afhandeling van het jaargeld even groot is als de traagheid waarmee je handelt. Jan de Hondt blijft steeds zichzelf gelijk.

Die vriend van ons^1. - was zijn ziel toch maar niet zo zwart als zijn kleed wit was! - overtreft zichzelf dagelijks; de man gaat nu publiekelijk zo te keer, dat het voor iedereen onverdraaglijk is. Om voorbij te gaan aan een heleboel andere dingen: toen hij onlangs tijdens een openbaar college bij de passage gekomen was ‘Allen zullen wij ontslapen, maar niet allen zullen wij veranderd worden,’^2. zei hij: ‘Hier komt Erasmus met een ketterse opvatting, want hij poneert het tegengestelde van wat de kerk aanhoudt.’ In de eerste plaats, laten we ervan uitgaan - wat niet zo is - dat de lezing, die in alle Griekse handschriften wordt gevonden (die hier meer dan waar ook eensluidend zijn), van ketterij getuigt, dan nog kom ik niet met een ketterse opvatting wanneer ik alleen maar vertaal, evenmin als dat bij Hieronymus het geval was toen hij Origenes' boeken Peri archôn (Over de grondbeginselen) vertaalde. Nu is het evenwel zo, dat ik in de aantekeningen uitleg dat er ook vroeger twee lezingen waren, wat blijkt uit Hieronymus en de persoon van wie korte commentaren op alle brieven van Paulus bewaard zijn gebleven.^3. Verder is het zo dat

1. Nicolaas Baechem, die als karmeliet een witte mantel droeg.

2. 1 Corintiërs 15:51; dit is de lezing van de Vulgaat, tegenover: ‘Allen zullen wij niet ontslapen, maar allen zullen wij veranderd worden’.

3. Erasmus had deze commentaren opgenomen in de uitgave van Hieronymus uit 1516, zonder ze aan hem toe te schrijven.

[p. 330]

Thomas bij zijn bespreking van beide lezingen schrijft dat de lezing die door de Grieken wordt aangehouden, geen ketterse strekking heeft. Toch schaamde deze theoloog en karmeliet zich er niet voor op zijn leeftijd zo'n dolle uitspraak te doen tijdens een normaal college, een college theologie nog wel, alsof hij tegen boomstammen stond te praten in plaats van mensen. Hij verwaardigt zich niet te lezen wat ik schreef, en toch schaamt hij zich er niet voor uitspraken te doen over iets wat hij niet kent. Misschien had hij alleen maar tijdens een drinkpartij gehoord hoe mijn vertaling luidde. Ook denkt hij nu voor een kenner van de dialectiek door te gaan, omdat hij het over ‘het tegengestelde’ heeft. Hij hoorde na te gaan, niet wat de woorden op het eerste gezicht betekenen, maar hoe ze opgevat moeten worden en op welke personen ze toegepast moeten worden. Ten slotte: zelfs als je met de lezing twee kanten op kunt, wankelt de kerk niet, ook al blijft haar iets onbekend over de manier waarop de opstanding verloopt, bijvoorbeeld of allen zullen sterven, omdat Christus niet wilde dat wij wisten hoe die tijd zou zijn.^4. Zoals hij tijdens een college is, zo is hij op de instituten, zelfs zo dat hij velen weerhoudt van de beoefening van de gewijde theologie door zijn moeilijk karakter. Kwam de eerwaarde heer van Tortosa^5. maar terug om een eind te maken aan zijn onbeheerst gedrag!

Ik heb Zúñiga geantwoord; het boek wordt nu gedrukt in Leuven.^6. Zijn verhandeling viel zelfs bij Aleandro verkeerd, hoewel die hem in het begin wel aanstond. Om eerlijk te zijn heb ik spijt van de moeite die ik erin stak. Het Nieuwe Testament, dat ik met ongelofelijk veel inspanning heb verbeterd en uitgebreid, wordt voor de derde keer in Bazel gedrukt. Maar wanneer komt er een einde aan al deze tragedies? Zo niets anders, dan gaat intussen zeker toch de befaamde sereniteit van de christelijke geest ten onder en raken de liefhebbers van de studie en masse vervreemd van de gewijde literatuur. Zorg jij dat het goed met je gaat; anders zal ik je na je sterven, wat God verhoede, aanklagen wegens aangedaan onrecht, aangezien je niet kunt sterven zonder dat ik grote schade lijd.^7.

Uit Anderlecht, 23 september 1521

4. Mattheus 24:36; Handelingen 1:7.

5. Adriaan van Utrecht.

6. Apologia respondens ad ea quae Iacobus Lopis Stunica taxaverat in prima duntaxat Novi Testamenti aeditione, uitgegeven door Dirk Martens (Leuven, 1521).

7. Vgl. brief 1245.