De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 8. Brieven 1122-1251

1203 Aan Ludwig Baer
Leuven, 14 mei 1521

Erasmus van Rotterdam groet de zeer deskundige theoloog Ludwig Baer, proost van het kapittel van St. Peter te Bazel, onvergelijkelijk beschermheer en vriend

Zeer geleerde heer, fantastisch zoals Luther voor ons gezorgd heeft, door bepaalde lieden die een uitzinnige haat koesteren jegens de literatuur het wapen van hun dromen te overhandigen, waarmee ze levensgevaarlijk kunnen optreden tegen respectabele mensen, die zonder enige bijbedoeling de leer van het evangelie aanhingen, en tegen de beste literatuur. Tenzij ik het volkomen mis heb, is hij vooralsnog bezig met een waardeloze opvoering van een uitstekend toneelstuk. Een uitstekend verdediger van de evangelische vrijheid, die hij op zo'n manier nastreeft, dat ik bang ben dat we in plaats van een enkel een dubbel juk opgelegd krijgen, en het ons vergaat zoals lieden die op een onhandige manier proberen uit te breken en dan dubbele boeien krijgen, of die door verkeerd gebruik van een medicijn hun ziekte verergeren. Hijzelf is misschien in veiligheid,^1. maar des te erger gaan die razende wilde beesten en fervente tegenstanders van een betere soort geleerdheid hier tekeer tegen de meest respectabele mensen. Ze denken namelijk dat iedere willekeurige persoon die de filosofie van het evangelie aanhangt of de verfijndere literatuur propageert, bij het kamp van Luther hoort. In al hun preken, bij feestmalen, in gesprekken stenigen ze me met verwijten, zodat ik zelfs niet onder lijk te doen voor Stefanus in eigen persoon.^2. Zijn lijden was ten einde toen hij eenmaal gestenigd was, mij blijven al die zwermen kakelaars aan een stuk door stenigen, terwijl ik mij toch tegenover hen verdienstelijk maak.

De kwestie is door de ruwe taal van Luthers aanhangers en het stompzinnige gedrag van bepaalde lieden die met meer ijver dan verstand deze kwaal proberen te genezen, op een punt gekomen dat ik werkelijk niet weet hoe dit kan aflopen zonder dat ons bestaan met veel tumult in een chaos veran-

1. Luther was van 16 tot 26 april 1521 aanwezig bij de Rijksdag van Worms. Op 4 mei liet Frederik de Wijze hem naar de Wartburg brengen.

2. Handelingen 7:57-60.

[p. 232]

dert. Welke boze geest heeft dit verdorven zaad gemengd onder het doen en laten van de mensen? Ik heb tijdens mijn verblijf in Keulen geprobeerd te bereiken dat Luther lof zou oogsten voor zijn gehoorzaamheid, de paus voor zijn mildheid, een advies dat enige vorsten zeker aanstond. En zie, het verbranden van de decreten,^3. de Babylonische ballingschap^4. en die al te krachtige Bevestigingen^5. maakten de kwaal naar het zich laat aanzien ongeneeslijk. Luther wekt bij mij de indruk te handelen alsof hij niet gespaard wil worden. Verder gaan bepaalde lieden ten overstaan van het volk zo stompzinnig met de zaak om, alsof ze met Luther onder één hoedje spelen en in de zaak van de paus samenspannen met de tegenpartij. Dit is het enige wat overblijft, mijn beste Baer, dat ik bid dat de grote en almachtige Christus alles een goede wending geeft; Hij alleen immers is daartoe in staat.

Ik was al een hele tijd van plan naar u toe te komen, maar er waren en zijn dingen waardoor mijn vertrek tot nu toe is uitgesteld. Ik hoop dat ik de volgende herfst bij u zal zijn. Moge Christus u intussen samen met al de uwen behoeden en bewaren.

Leuven, 14 mei 1521

3. Op 10 december 1520 verbrandde Luther de bul Exsurge Domine en de boeken met decreten die het canoniek recht vormen.

4. De captivitate Babylonica ecclesiae praeludium (1520).

5. Assertio omnium articulorum M. Lutheri per bullam Leonis x novissimam damnatorum (1520).