De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 8. Brieven 1122-1251

[p. 158]

1177 Aan Andreas Knopken
Leuven, 31 december 1520

Erasmus van Rotterdam groet de voortreffelijke priester Andreas Knopken

Van de drie brieven die u, naar u zegt, mij hebt geschreven, heb ik er maar twee ontvangen.^1. Aanvankelijk was er niemand aan wie ik een antwoord kon meegeven. Ten slotte bood zich in Keulen iemand aan, maar toen die zich herhaaldelijk tevergeefs bij mij had gemeld, is hij niet meer langsgekomen; hij geloofde er niet meer in, denk ik. Dit was echter niet mijn schuld, want ik had onvoldoende tijd en was ook nooit alleen. Bovendien was ik, om de waarheid te zeggen, niet van plan u terug te schrijven als u mij daarom niet zo vaak had verzocht en gesmeekt, aangezien ik in uw brieven niets had zien staan wat dringend om een antwoord vroeg.

Ik ben geweldig ingenomen met uw vrome instelling en uw geestdriftige toewijding aan de christelijke leer, want van beide levert uw brief het bewijs. In uw geval is dit des te prijzenswaardiger omdat u onder mensen verkeert die, zoals u schrijft, meer zijn begaan met hun buik dan met hun geweten. Bovendien heeft u de Russen als buren,^2. die u betitelt als ruige baardmannen, naar ik aanneem vanwege hun onbeschaafde zeden en gewoonten. Terecht zegt het spreekwoord dat wie in Athene zijn fatsoen bewaart, een wel zeer fatsoenlijk man moet zijn.^3. Zo moet ook iemand die in de nabijheid van ketters niet van het katholieke geloof afwijkt en die zich te midden van barbaren, slaven van hun gulzige buik, geheel wijdt aan eerzame studiën en door geen enkel bederf wordt besmet, een bijzonder goed mens zijn. Mocht u mij derhalve om raad vragen, dan krijgt u niets anders te horen dan dat u onverschrokken moet doorgaan met wat u doet, want u bent, naar het mij voorkomt, de juiste weg ingeslagen die tot het ware geluk leidt. Evenmin betwijfel ik dat u zich naar vermogen inspant om degenen die daar vatbaar voor zijn, over te halen tot uw levenswandel. Het verbaast mij namelijk in hoge mate dat, hoewel overal tal van herders zijn te vinden, er niemand opstaat om het voorbeeld te volgen van de Goede Herder, die er niet tegen opzag voor één verdwaald schaap allerlei ongemak te ondergaan.^4. Ik zie zeer velen die op tiendrenten azen, maar vrijwel niemand die dorst naar het heil van de zielen. Hier wemelt het van de monniken, waar geen enkel gevaar dreigt en waar de oogst rijk is. Waarom gaan zij niet liever naar de Russen om die met hun lering en vroomheid terug te voeren naar de schaapskooi van de kerk? Hier zetten zij zich in voor de kerk, die zij eerder tot last zijn dan tot steun. Maar daarginds, waar een oprechte en ware christen nodig is die zijn leven wil wagen voor de zaak van Christus, zijn zij nergens te zien. Zodoende wordt, terwijl ieder van ons zijn eigen belangen koestert, het christenvolk verwaarloosd.

1. Deze brieven zijn niet bewaard gebleven.

2. Knopken woonde in Riga.

3. Adagia 3053.

4. Mattheüs 18:12-14, Lukas 15:3-7.

[p. 159]

Helaas is ons gedrag er mede de oorzaak van dat weinigen zich bij ons aansluiten. Ze nemen kennis van het evangelie en de leer van de apostelen en zien vervolgens dat ons leven daarvan mijlenver afwijkt. Ik heb het hier niet eens over het gewone volk dat doorgaans niet anders is dan zijn leiders, maar over de kerkelijke elite, over de priesters en de monniken. Velen van ons dienen hun beurs, hun buik, hun eerzucht of hun machtswellust. Het geloof is niet meer dan een voorwendsel. Dat stoot degenen af die we met minzaamheid, verdraagzaamheid en dienstbetoon voor ons moesten winnen. Maar toch ben ik hoopvol nu ik zie dat er ook bij u mensen zijn die blaken van liefde voor de leer van het evangelie.

Mijn parafraseis van alle paulinische brieven heb ik voltooid, met uitzondering van de brief aan de Hebreeën. Ik heb er een parafrasis aan toegevoegd van de twee brieven van Petrus, de brief van Judas en de brief van Jakobus. De overige brieven van de apostelen volgen binnenkort;^5. dat willen mijn geleerde vrienden zo. Het gedicht met uw beste wensen deed me genoegen en ik wens u van mijn kant, niet in versvorm maar uit een zeer oprecht hart, het eeuwige leven toe. Het ga u goed, mijn waarde heer; beveel mij in uw gebeden bij Christus aan.

Leuven, 31 december 1520

5. Zie de brieven 1179 en 1181.