De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 7. Brieven 993-1121

1121 Van Ulrich Zasius
Freiburg, 13 juli 1520

Zasius aan Erasmus, hartelijk gegroet

Wat denk je, grote Erasmus? Lijkt Edward Lee niet de dood over zich te hebben afgeroepen, althans als lid van de samenleving, na met zijn futiele aanvallen op jou zijn goede naam te hebben verspeeld? Ook volgens de jurist Paulus is het erger zijn goede naam te verliezen dan zijn leven.^1. Mijn God, wat kunnen mensen toch verschillend zijn. Jij gaat maar door het heil van de stervelingen te bevorderen met je buitengewoon heilzame onderricht, Edward daarentegen maakt het je zo lastig dat het lijkt alsof hij de mensheid haar heil misgunt. Caius Caligula wenste vroeger dat het Romeinse volk een enkele hals zou hebben, zodat hij de Romeinse samenleving in één beweging kon kelen.^2. Is wat Lee beoogt zo verschillend? Lee houdt niet op Erasmus te beschimpen. Wat doet hij daarmee anders dan zijn handen uit te strekken naar de hals van het christelijke geloof en het volk dat Christus belijdt, en naar de keel te grijpen van alle geletterden die afhankelijk van jou zijn? De kiem van de ware, oprechte theologie, door jou met uitstekende zorgen omringd, heeft nog niet eens goed wortel geschoten, en daar maakt Lee zich op om het plantje in zijn eerste groei weg te maaien!

Maar de goden zijn uit op beter. Heel de geletterde wereld is opgestaan tegen de belager van het gemeenschappelijk welzijn; door een actie van het volk moet de vijand van het volk worden uitgeschakeld. Ik geloof namelijk

1. Niet teruggevonden.

2. Zie Suetonius, Caligula 30.

[p. 337]

dat er in de hele wereld onder de geleerden, vooropgesteld dat zij goede mensen zijn en van nut willen zijn voor de samenleving, niemand is te vinden die de onzalige bedoelingen van Edward niet ten stelligste afkeurt en niet bereid zou zijn de strijd tegen hem aan te gaan ten behoeve van de gemeenschappelijke leider, beschermer en vader van de letteren. Wij zijn in Duitsland niet met weinigen die een samenzwering zijn aangegaan, zoals vroeger de Romeinse adel met Mucius Scaevola tegen Porsenna,^3. om de republiek, dat wil zeggen Erasmus, tegen Lee te verdedigen. Jij, grote held, moet daarom voortzetten wat je begonnen bent; laat je niet van de wijs brengen door een belachelijk man die geen knip voor zijn neus waard is. Zoals een adelaar geen jacht maakt op vliegen,^4. zo bekommeren grote mannen zich niet om het stof dat op straat ligt. Tenslotte zal de Heer je betrouwen zijn en je voet bewaren zodat hij niet gegrepen wordt.^5.

Maar genoeg hierover. Ik wil weten hoe je het stelt, jij die mijn godheid bent. Laat me weten of Van Dorp (met wie maar weinigen zich kunnen vergelijken, zolang hij zich niet verloochent) nog steeds van onze partij is, dat wil zeggen, of hij nog steeds een voorvechter is van de ware theologie. Budé, die alles met een vergrootglas bekijkt, heeft mij een weinig vriendelijke brief geschreven over enkele onbeduidende zaken die ik in het tweede boek van Over de oorsprong van het recht ten behoeve van beginnende studenten had opgenomen. Ik heb hem meteen geantwoord. Ik stuur je een afschrift van beide brieven, al is het niet mijn bedoeling die te publiceren, aangezien ik met goede mensen liever wedijver in dienstbetoon dan in scheldpartijen.^6.

De vriendelijkheid van de koning, die het mij thans vergund is te genieten, zal ik naar beste vermogen trachten te beantwoorden. Hoewel ik immers een oude man ben, geef ik toch niet zonder erkenning en op een nieuwe, elegante manier mijn zeer moeilijke colleges over het burgerlijk recht. Mijn lichaamskracht gaat achteruit, maar mijn geest laat me allerminst in de steek. Wel zou ik ontheven willen worden van mijn bestuurstaken, zodat ik des te meer tijd heb om mij op de studie te richten ten behoeve van mijn toehoorders. Als jij in dit opzicht iets voor me kunt doen, zal ik graag erkennen dat jij me gezegend hebt. Blijf nog lang gezond, tot heil van alle stervelingen.

Freiburg, 13 juli 1520

3. Zie Livius, Ab urbe condita ii, 13, 2.

4. Zie Adagia iii, 2, 65.

5. Spreuken 3:26.

6. Budé had een exemplaar gekregen van Zasius' Lucubrationes aliquot (Bazel, 1518), waarin ook De origine iuris was opgenomen. Op 25 juli 1519 reageerde Budé met een brief vol kritiek. Zasius heeft zijn antwoord (van 1 september 1519) inderdaad nooit gepubliceerd.