De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 6. Brieven 842-992

899 Aan Maarten Lips
[Leuven, ca. november 1518]

Maarten Lips van Brussel wordt hartelijk gegroet door Erasmus van Rotterdam

Dat ontbrak er nog maar aan, dat ook jij gaat optreden als kritisch beoordelaar van mijn manier van leven en mijn studie, en me oproept op mijn schreden terug te keren. De tijd is er nog niet rijp voor, mijn beste Maarten: het is voor jou de tijd om te leren, niet om te oordelen, vooral niet op een zo gezaghebbende toon. Alsof jij werkelijk een groter aanhanger van Augustinus bent dan ik, of hem meer navolgt dan ik! Dat ordekleed is absoluut niet van Augustinus. Nooit immers was hijzelf een monnik of creëerde hij monniken of sloot hij mensen op binnen omheiningen, alsof het gevaarlijke beesten waren. Ik heb me nooit van harte aan die orderegel onderworpen, integendeel, ik werd ertoe gedwongen door duizend listen; niet omdat ik de orderegel veroordeelde, maar omdat ze op geen enkele wijze bij mij paste. En toch heb ik er nooit over gedacht om uit te treden, al was het maar om geen schandaal te veroorzaken onder mensen die niet op andere gedachten gebracht kunnen worden.

Wat betreft Lee's misnoegen over het feit dat ik dat zo heilige ordekleed niet meer draag, dat heb ik aan Engeland te danken, dat mij ertoe dwong aldus te handelen;^1. je zou dit meteen geloven als je het volledige verhaal kende. Er is niets waarom ik een grotere hekel aan Engeland heb, ook al bracht het me altijd al weinig geluk. Toch deed ik meer goeds nadat ik - zoals hij dat uitdrukt - afvallig was geworden, dan velen die thuisblijven en zich volgieten of anderen zwart maken. Ik bracht, en breng, mijn tijd door met betere mensen dan wanneer ik temidden van die lieden mijn leven zou slijten met drinken. Is het onvoldoende wanneer ik mijn eigen geweten, als ik de bisschop, als ik de paus, als ik de andere prelaten boven mij tevreden stel, tenzij mij ook door de censor Lee approbatie wordt verleend - iemand die des te minder wijs is naarmate hij denkt wijzer te zijn? Als ik je alles over deze kwestie zou vertellen, zou je toegeven dat ik niet anders had kunnen

1. Zie brief 296.

[p. 149]

handelen dan ik gedaan heb. Maar dat is een lang verhaal. Het is niet aan jou of wie dan ook een uitspraak te doen over andermans geweten. In de ogen van Lee is het veranderen van kleding een zware zonde; ik ben van mening dat het een veel zwaardere zonde is (waar hij zich vol ijver mee bezighoudt) kritiek te leveren op andermans leven, dat hem volstrekt niet aangaat. Toch vindt hij zichzelf door zo te doen een beetje een heilige. Geloof me, er is maar heel weinig van Augustinus in iemand die niets heeft behalve het ordekleed - dat evenwel niet van Augustinus komt. Wanneer hij zegt in de regel: ‘Gij zult niet trachten te behagen met kleding maar met gedrag’, is het duidelijk dat dat wonderlijke en al te zeer in het oog lopende ordekleed zijn goedkeuring niet had gekregen. En dan, is het eenieder die zich aanmeldt om Augustinus te volgen, verboden op enig punt van hem af te wijken, zelfs als hij van de waarheid afwijkt? Op een aantal plaatsen althans vergist hij zich zozeer dat het niet valt te ontkennen. Toch spreek ik nergens zonder eerbied over Augustinus. Hoe geleerder en vromer mensen dan Lee hierover denken, zal ik nu maar niet vertellen. Verder, wat betreft het feit dat hij zo'n enorme bewonderaar van Augustinus is, dat spreekt voor zich, want hij denkt dat hij de enige is die hem begrijpt.

Zie toch, hoeveel hoogmoed spreekt uit wat je schreef: ‘Neem terug, zeg ik, waar je een valse noot liet horen, verbeter je boek; en je zult inzien hoezeer je zelf een kritisch beoordelaar behoeft, in plaats van dat je als kritisch beoordelaar optreedt.’ Wat kun je dwazer of arroganter zeggen? Alsof ik voor de beoordeling van mijn werk jouw bemoeienis nodig heb! Er zijn anderen naar wier mening ik me richt. Evenmin ontbreekt het me zozeer aan oordeel dat ik door jou terechtgewezen moet worden. Als je beslist een augustijner wilt lijken, moet je zijn streven en levenswijze navolgen. Als hij zou leven, zou hij eerder mij erkennen dan velen die in hun dwaasheid met zijn naam pronken.

Ik schrijf je dit in alle vrijmoedigheid, maar met vriendschappelijke bedoeling. Deze brief moet je vernietigen. Als je een afschrift wilt, schrijf hem over, die in mijn eigen hand moet je wegdoen. Als je hierna weer iets schrijft, moet je de brief verzegelen, vanwege de dienaren. Het ga je goed.