De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 5. Brieven 594-841

[p. 215]

766 Aan Henricus Glareanus
Leuven, 18 januari 1518

Erasmus aan zijn vriend Glareanus, gegroet

Je twee brieven^1. hebben mij een dubbel genoegen gedaan, mijn bijzonder dierbare Glareanus. Het past de dood van je vader gelijkmoedig te dragen, vooral gezien zijn hoge leeftijd.^2. Ik feliciteer je met je voorspoed, maar bid dat die duurzaam zal zijn: dat soort geschenken van vorsten plegen namelijk af te hangen van het moment.^3. Ik vind het jammer dat je een haastig vertrek voorbereidt. Ik vrees namelijk dat je door andere dingen na te jagen laat ontglippen wat je onder handen hebt. Misschien was het beter geweest de afhandeling van het testament aan je broer toe te vertrouwen. Maar breng mij in ieder geval op de hoogte wanneer je wilt vertrekken; misschien kunnen we samen gaan.^4.

Ik ben blij dat je bij Lefèvre in de smaak valt; het is, naar mijn mening, een geleerd, oprecht en vriendelijk man, behalve dat hij tegenover mij ongelijk aan zichzelf was. Ik weet dat dit gebeurde op instigatie van anderen. Het past waarachtig niet bij een dergelijk man op aansporing van een willekeurig persoon zo te keer te gaan tegen de goede naam van iemand die hem van harte is toegedaan; iets wat jij zelf kon weten uit wat ik voortdurend over hem zei. Mijn goede naam heeft hij niet al te zeer aangetast, die van hemzelf heeft hij benadeeld; iets wat mij in elk geval meer hindert dan je zou geloven. Hij maakt plannen, hoor ik, voor een apologie. Daartoe spoor ik hem niet aan, want ik zou het betreuren als die monsters een kans krijgen, die wegens onvoldoende welsprekendheid niet zelf in het strijdperk durven af te dalen en daarom ons tegen elkaar opzetten, volgens de tactiek van tirannen. Evenmin ontraad ik het hem, want dan lijkt het alsof ik geen vertrouwen heb in mijn eigen zaak. Spoor de man alleen hiertoe aan overeenkomstig je vriendschap met hem: dat hij zich onthoudt van dergelijke grappen; anders zal hij voelen dat ik niet tandeloos ben en zal hij wellicht te laat tot inkeer komen.

Zijn boek over de drie Magdalena's beviel me.^5. Toch zou ik die kwestie niet zo nauw willen begrenzen, dat al wie zegt dat Christus na drie dagen verrezen is, ingaat tegen de kerk, tegen de artikelen van het geloof en tegen iedere waarheid; tussen zulke symplegaden^6. zet hij de kwestie klem. Ten eerste is

1. Deze brieven zijn niet bewaard gebleven.

2. De naam van Glareanus' vader is niet bekend. Hij stierf op zijn negentigste.

3. Frans i had Glareanus een toelage toegekend.

4. Glareanus reisde in het voorjaar vanuit Parijs op en neer naar Zwitserland. Erasmus dacht erover naar Bazel te gaan, vandaar zijn voorstel.

5. De Maria Magdalena et triduo Christi (Parijs, 1517).

6. In de Griekse mythologie twee rotsachtige eilanden in de Hellespont die regelmatig tegen elkaar sloegen. De argonauten moesten erdoorheen varen op hun zoektocht naar het Gulden Vlies.

[p. 216]

de bewijsvoering waarmee hij aantoont dat meta ‘tussen’ betekent weinig onderbouwd: meta cheiras, dat wil zeggen ‘onder handen’, waar meta (tussen) staat voor kata (onder). En meth' hèmeran (overdag) in plaats van kath' hèmeran is van een ander type dan meta treis hèmeras (na drie dagen); vooral omdat meta hèmeras hex, meth' hèmeras oktoo (na zes dagen, na acht dagen) en soortgelijke frasen talrijk zijn in het Nieuwe Testament.^7. Tenslotte lost de synecdoche, waar je hier niet omheen kunt, ook deze moeilijkheid op: ‘Hij stond op na drie dagen’, dat wil zeggen: ‘nadat de derde dag begonnen was’. Als al wie dit zegt ingaat tegen de artikelen van het geloof, terwijl de kerk al zoveel jaren het evangelie op deze manier leest zonder dat iemand tegenspreekt, zou ik het raadzamer achten de kwestie minder dramatisch te presenteren, vooral als de synecdoche binnen handbereik ligt. Als hij ‘de eerste nacht’ verklaart door middel van allegorie of oneigenlijk woordgebruik, waarom is hij dan bang hier een door iedereen aanvaarde synecdoche aan te nemen?

Ik schrijf je dit alles, mijn beste Glareanus, uit vriendschap voor hem, wat hij ook verder van mij denkt. Als je het niet vervelend vindt, onderhoud hem eens heel vriendelijk over deze kwestie en vraag hem meteen ook, als hij me antwoordt, zo snel mogelijk en op mijn kosten een afschrift te sturen, zodat ik ofwel mijn fout kan erkennen ofwel mezelf kan verdedigen. Nu ik een keer zo door hem ben neergesabeld, mag ik niet zoveel vertrouwen hebben. En als slechte mensen hem kunnen ophitsen: de wereld is vol slechte mensen. Als hij weigert, zou ik niet willen dat hij jou ook maar een haar minder vriendschappelijk gezind is vanwege mij. Het verbaast me dat Budé al zo lange tijd niet schrijft. Vaarwel, helft van mijn ziel.

Leuven 1518, 18 januari, vanuit de Lelie

7. Het betreft de interpretatie van Markus 8:31 en 10:34 (‘na drie dagen’, ‘op de derde dag’).