De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 5. Brieven 594-841

[p. 114]

683 Van Thomas More
Calais, 7 oktober [1517]

Thomas More groet Desiderius Erasmus zeer hartelijk

Eindelijk, mijn dierbare Erasmus, bracht Pieter Eenoog^1. mij de lang verwachte portretten van jou en van onze dierbare Gillis. Hoe enorm blij ik ermee ben, is voor iedereen makkelijker na te voelen dan voor mij in woorden uit te drukken. Immers, de gezichten van deze mannen, al waren ze alleen maar in krijt of houtskool geschetst, zouden iedereen kunnen betoveren die zich niet volkomen heeft afgesloten voor enige belangstelling voor letteren of deugdzaamheid, maar mij in het bijzonder zelfs kunnen ontroeren door de herinnering aan deze vrienden, in welke vorm die ook herleeft. Wie zou dan kunnen beschrijven, wie zou niet navoelen in welke staat van verrukking ik nu ben door hun portretten, die met zoveel vakmanschap zijn getekend en vervaardigd dat alle schilders uit de oudheid zich erdoor uitgedaagd hadden gevoeld? De toeschouwer zou kunnen denken dat zij eerder gegoten of uitgehouwen zijn dan geschilderd, zo lijken zij naar voren te komen en uit te steken met de juiste dikte van het menselijk lichaam. Je zult niet geloven, mijn welbeminde Erasmus, hoezeer mijn genegenheid voor jou, waaraan naar mijn overtuiging niets meer kon worden toegevoegd, is vergroot door dit streven van je om me nog nauwer aan je te binden; evenmin hoezeer ik triomfeer vanwege de eer door jou zo hoog geschat te worden, dat je met zo'n uitnemend kunstwerk te kennen geeft, dat er niemand anders is wiens genegenheid je zo op prijs stelt. Het is misschien nogal hoogmoedig, maar toch vat ikzelf het in ieder geval zo op: jij hebt mij dit gestuurd met de bedoeling dat ik niet alleen iedere dag, maar zelfs ieder uur aan je zal denken. Ik weet dat ik zo'n open boek voor je ben dat ik niet vreselijk mijn best hoef te doen om je te bewijzen dat ik, hoewel niet vrij van andere onhebbelijkheden, althans verstoken ben van de arrogantie van een Thraso. Maar om de waarheid te zeggen, ik kan inderdaad in dit ene geval het kriebelen van de eerzucht niet verjagen, waar ik op een wonderbaarlijk prettige manier door geprikkeld word, elke keer als ik bedenk dat ik uiteindelijk bij het verre nageslacht in herinnering zal blijven door de vriendschap van Erasmus, vastgelegd in brieven, boeken, schilderijen, kortom op alle mogelijke manieren. Wat zou ik graag het vermogen hebben om met iets opzienbarends te laten zien dat ik blijkbaar zo grote genegenheid van een in zijn tijd en in volgende tijden onvergelijkbare man waard ben! Maar omdat het mijn middelmatigheid ver te boven gaat door enige daad voor elkaar te krijgen dat de mensen die conclusie trekken, zal ik er in ieder geval naar streven dat ik enkel op grond van jouw getuigenis erkenning krijg voor het feit dat ik tenminste geen ondankbaar mens ben.

Ik heb je apologie aandachtig gelezen; die gaf me beslist het gevoel dat ik je welsprekendheid, hoewel ik die nergens duidelijker kon zien, nergens minder bewonderde. Dit immers deed mijn bewondering teniet: dat iedereen bij een zo makkelijke zaak welsprekend kan zijn, niet

1. Pieter Meghen, die het tweeluik van Quinten Metsys naar Calais had gebracht.

[p. 115]

alleen jij, die de moeilijkste zaak makkelijk kunt maken. Ik mag sterven als ik geen medelijden met hem heb, een man die opgehitst door het applaus van zijn eigen school zo ver ging dat hij, om zijn kracht te tonen, als onderwerp van zijn betoog de meest onoplosbare controverse koos die ooit bestaan heeft; het is immers bij uitstek een zaak met twee kanten. Ik hoop dat hij door jouw raad tot inkeer komt. Ik vond alles bijzonder goed, maar toch vooral de geestige wijze waarop je zijn verwaandheid op de korrel neemt, omdat hij de indruk wilde wekken dat zijn tweede uitgave eerder was dan jouw aantekeningen; terwijl hij daarin toch met jouw aantekeningen in discussie gaat, die - let wel! - nog niet bestonden.

Ik heb je kopiist^2. naar Engeland gestuurd met tien groten als reisgeld; aan Pieter heb ik een nobel gegeven, wat erg weinig was voor iemand die dat schilderij bracht, maar hij was tevreden. Ik hoop dat de vorstenspiegel, die je ten geschenke aan de koning^3. hebt gestuurd, je geluk en voorspoed zal brengen. De dood van Busleiden was, bij God, een grote schok voor me. Hij was een buitengewoon geleerd man en bovendien iemand die ons genegen was en vriendelijk voor iedereen. Ik mag hier sinds begin september niet weg; het kostte zelfs moeite twee dagen vrij te krijgen om snel even naar Sint-Omaars te gaan, met als voornaamste doel de abt van Sint-Bertinus^4. in elk geval even gezien te hebben, van wie je me ooit een beschrijving had gegeven. Het bleek dat hij echt zo was: ik werd door hem uitgenodigd voor de maaltijd en werd gul onthaald. Iedereen krijgt van hem een ruimhartig onthaal, maar bij mij was het zeer overvloedig; het is een heel innemende grijsaard die, als hij aan jou denkt, weer jong wordt. Het ga je goed, dierbare Erasmus.

Tunstall is naar Engeland teruggekeerd. Nogmaals, het ga je goed. Calais, 7 oktober

2. Jan van Friesland.

3. Hendrik viii.

4. Anton van Bergen.