De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 4. Brieven 446-593

589 Van Andrea Torresani
[Venetië, ca. 21 juni 1517]

Andrea Asola aan Erasmus, gegroet

Ik ben erg blij met de brief die u aan Egnazio hebt geschreven,^1. want daaruit vernam ik dat u in goede gezondheid verkeert en mij nog steeds welgezind bent. Het deed me genoegen dat u het prettig vindt dat wij de dialogen van Lucianus, die u even nauwgezet als elegant in het Latijn overzette, hebben uitgegeven en evenzo de Moria,^2. dat geschrift van u dat een zo'n waardevol voorbeeld geeft van uw hoge principes en uw humor; ik hoor dat het door al onze grootste en beroemdste politici zeer wordt geprezen. De opzet van het geheel is zo briljant, de uitwerking zo geslaagd en het resultaat zo verfijnd dat niets het kan overtreffen. Zeker, allervriendelijkste Erasmus, hoe kan ik niet de warmste gevoelens koesteren voor een man met zulke gaven als die van u? En wees ervan overtuigd dat het mijn grootste wens is om, in woord of in daad, iets te doen voor uw reputatie. Het kan u toch niet ontgaan zijn dat ik, vanaf het moment dat wij de steun hadden van uw boeken, meende

1. Deze brief is verloren gegaan; vgl. de vorige brief.

2. Manuzio drukte Erasmus' vertaling van Lucianus in mei 1516 en de Lof der Zotheid in augustus 1515.

[p. 317]

dat mij niets mooiers kon overkomen dan mij voor u in te zetten bij al die geleerde mannen. Nu is dat mijn hoogste ambitie. Vandaar dat ik besloot u te schrijven over een voorstel dat u niet onaangenaam zal zijn, want het kan u alleen maar voordeel opleveren. U weet, denk ik (eigenlijk ben ik er zeker van dat u het weet en het vernam uit menige brief of gesprek) dat Marcus Musurus benoemd is in het nieuwe pauselijk college,^3. en ook dat men daar mensen te kort komt die ervaring hebben in deze materie. Zoals ik hoor van die mannen die zich een oordeel kunnen vormen over iemands kwaliteiten, is er niemand geschikter dan u om deze waardigheid te bekleden of de taak uit te oefenen. Alle goede personen zijn het erover eens dat deze eervolle betrekking aan u moet worden aangeboden. Ik schrijf u dus om te proberen te ontdekken wat uw mening daarover is. Als u erin toestemt, ik bedoel met uw benoeming als orator in Grieks of Latijn, zal ik een voorstel dienaangaande doen bij de Raad van Driehonderd - zij vormen de raad die verantwoordelijk is voor dergelijke kwesties. Bovenal vraag ik u dringend zo vriendelijk te zijn me een woord terug te sturen hoe u daartegenover staat, vooral omdat ik alles zal doen voor uw belang dat kan leiden tot een verbetering van uw positie in de wereld. Wat u schrijft over uw Adagia is prettig nieuws,^4. ook over uw andere werken die zo verfijnd zijn. Ook dat is zeer welkom; want, zoals Erasmus zegt in zijn Adagia, Afrika biedt altijd iets nieuws.^5. Stuur ze zodra u iemand heeft aan wie u ze met gerust hart kunt toevertrouwen. Ik zal ervoor zorgen dat ze zo gedrukt worden dat het duidelijk zal zijn dat ik evenveel rekening houd met de reputatie van onze drukkerij als met de reputatie van de grote Erasmus. Vaarwel, beste Erasmus. Alles wat ik kan doen staat te uwer beschikking. Vaarwel.

Ik had mijn brief al beëindigd toe ik iets herinnerde wat ik u wilde vertellen, vandaar dit postscriptum. U weet - want u was toen hier - hoeveel tijd Aldo, mijn dierbare en kostelijke schoonzoon, besteedde aan de correctie van Terentius.^6. Wat een wonderbaarlijk begaafd man! Ik kan hem niet noemen zonder eerst zijn lof te zingen. En zo vriendelijk! Zijn naam, mijn beste Erasmus, brengt altijd de tranen in mijn ogen. En dan Plautus, hoeveel inspanning besteedde hij daaraan, waarbij u hem veel steun gaf, want hij gebruikte

3. In 1516 werd Musurus benoemd tot lid van het Collegium Graecum (Grieks college) in Rome, opgericht door Leo x.

4. Erasmus had misschien voorgesteld een nieuwe uitgave van de Adagia te laten drukken bij Manuzio. De eerstvolgende uitgave verscheen echter bij Froben in november 1517. In 1520 bracht Manuzio een herdruk van deze uitgave uit.

5. Adagia iii, 7, 10.

6. De uitgave verscheen in november 1517.

[p. 318]

u om, zogezegd, de regels van die Latijnse sirene te herstellen.^7. Die twee werken zou ik ook graag publiceren voor het nut van alle geïnteresseerde mensen. Alstublieft, veroorloof mij daarom misbruik te maken van uw vriendelijkheid in deze zaak. Ik smeek u bij de luister van uw Latijnse taal waarvan u altijd een scherpzinnig bevorderaar bent geweest, me iets te sturen van wat u aan oude manuscripten hebt, die we hier kunnen gebruiken als voorproefje voor onze uitgaven, of iets anders als u iets hebt wat ons werk kan opluisteren. We willen niets nalaten om de zaak nauwkeurig en elegant te voltooien wat onze reputatie bij alle goede mensen ten goede zal komen. Vaarwel.

Mijn zonen zenden u hun beste wensen en ik heb uw wensen aan hen overgebracht. De zonen van Aldo, Manuzio, de oudste, en Antonio en Paolo zenden u hun groeten.

7. Manuzio's uitgave van Plautus verscheen pas in 1522. In het voorwoord van Francesco Torresani, zoon van Andrea, staat dat de editie berust op de tekst zoals die door Manuzio en Erasmus was vastgesteld.