De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 4. Brieven 446-593

588 Van Giovanni Battista Cipelli Egnazio
Venetië, 21 juni 1517

Giambattista Egnazio aan zijn vriend Erasmus, gegroet

Ulrich von Hutten, een zowel in karakter als geleerdheid zeer begaafd man, voor zover ik uit één ontmoeting met hem kan opmaken - je herkent hem onmiddellijk als leerling van Erasmus - bracht mij jouw groeten over. Ik heette hem hartelijk welkom, op de eerste plaats vanwege jou, wat redelijk was, maar al gauw maakten zijn kwaliteiten en zijn charme dat hij niet minder door zichzelf dan door jouw aanbeveling mij dierbaar en aangenaam was. Hij vertelde verder, blijk gevend van zijn grote genegenheid voor jou, onder andere dat Erasmus tot raadsheer was benoemd van de doorluchtige vorst Karel, op zeer eervolle voorwaarden. Hoeveel genoegen mij dat deed, kan ik niet gemakkelijk onder woorden brengen. Ik overdacht bij mezelf, niet wat het gewone volk dan altijd denkt, dat je door deze aanstelling hoge waardigheden en veel rijkdom, die jij altijd met je grote en verheven geest verachtte, kon verwerven, maar dat je de beroemdste vorst op de wereld met jouw kennis en onder jouw leiding zo kunt vormen en onderwijzen dat hij de opvolging en het keizerschap over zulke grote gebieden waardig wordt; dat hij de macht van zo'n groot rijk en zijn beleid afwendt van de oorlogen die nu al erger zijn dan burgeroorlogen, en richt op een rechtvaardige veldtocht tegen een heidense vijand, en dat hij de letteren en de geletterden liefheeft en begunstigt. En ik twijfel er niet aan dat de aard van jouw koning zo zal zijn dat hij, als jij maar een beetje je best doet, snel de mooiste resultaten zal laten zien, terwijl jij, dat weet ik, zo uitmunt in wijsheid en praktische ervaring, dat je niet zozeer je eigenbelang als wel het algemene welzijn nastreeft. Doe dus je best, dierbare Erasmus, om in overeenstemming met het immense gezag dat je je terecht hebt verworven en met die geweldige reputatie die je bij de mensen hebt, hem zo te vormen dat hij jou, de naam van christen én zijn voorouders waardig is, en dat zijn grootvader Maximiliaan

[p. 315]

dezelfde reden tot vreugde heeft als volgens de overlevering koning Philippus van Macedonië had, en dat hij ‘de goden diep dankbaar is, niet zozeer voor de geboorte van het koningskind, als wel voor het feit dat Karel werd geboren tijdens jouw leven’.^1.

Maar meer hierover later. Ik kom nu bij de brief die je me enige tijd geleden stuurde.^2. Je had gehoord, schrijf je, dat ik de opvolger van Aldo^3. was geworden als literair adviseur, en dat ik zoveel beter ben dan Aldo dat hij, hoe goed hij ook was, niet met mij kan worden vergeleken. Ik, mijn beste Erasmus, zit niet te wachten op lof die men mij toekent ten koste van andermans reputatie en ik zal me nooit aanmatigen te denken dat ik de gelijke, laat staan de meerdere ben van Aldo. Want om van het overige nog maar te zwijgen, wie is Aldo's gelijke in ijver, volharding, nachtelijk gezwoeg? Wie kan met hem wedijveren in zijn enthousiasme om de zaak van de literatuur te bevorderen? Maar ik vergeef het je en zwijg; ik weet hoe gesteld je op me bent en ik ken je grote natuurlijke beminnelijkheid, veel meer dan ik verdien. Maar ik zal die last niet op me nemen, zelfs niet tijdelijk. Ik heb maar een paar dingen aangepakt, meer in de hoop jou en je gelijken aan te sporen dan omdat ik van mezelf iets durfde verwachten. En verder hebben we te maken met een directeur van de firma^4. die, om het zachtjes te zeggen, eerder aan zijn eigen dan het algemene belang denkt en wiens rijkdom en status ik gemakkelijker kan prijzen dan zijn edelmoedigheid en zijn verantwoordelijkheidsgevoel jegens de geleerden. Maar als ik hier niet de tien raadgevers van Homerus,^5. maar slechts twee of drie raadgevers zoals jij had, en als er enig vooruitzicht was op een beloning voor zoveel arbeid en hard werk, zou ik niet aarzelen jou te verzekeren dat de zaak spoedig erbovenop zou zijn en in zo goede staat dat je geen enkel voorbehoud hoefde te maken, behalve ‘hout en ijzer’.^6. Maar op dit ogenblik wordt de zaak op een zo gierige en kleinzielige manier geleid dat ik mijn rechten niet kan verdedigen, zelfs niet met de traditionele vijfvoetengrens.^7.

1. Naar Aulus Gellius, Noctes atticae ix, 3, 6.

2. Deze brief is verloren gegaan.

3. Aldo Manuzio. Erasmus en Egnazio hadden elkaar ontmoet in Venetië, toen Erasmus bij Manuzio verbleef.

4. Andrea Torresani.

5. Homerus, Ilias ii, 372.

6. Volgens het Romeinse recht kon de verkoper van een stuk grond de eigendom voorbehouden van de gedolven grondstoffen en gevelde bomen die op het grondstuk lagen; zie Adagia iv, 4, 38.

7. Volgens de Romeinse wetten van de Twaalf Tafelen moest er tussen landgoederen van twee verschillende eigenaren een neutrale, vijf voeten brede strook bestaan; zie Cicero, De legibus i, 55.

[p. 316]

Wat je verder zegt over de geschriften die je ons zult toesturen, we zullen ze met genoegen lezen en ervoor zorgen dat ze met de meeste zorg worden gedrukt. Niets kan me meer plezier doen dan hard te zwoegen voor de faam en roem van mijn geliefde Erasmus. Ook Asola^8. en zijn gezin zijn daar op uit: zij en de jongens^9. sturen je de hartelijke groeten. Lees jij ondertussen zo zorgvuldig als je kunt mijn Keizers^10. en de andere dingen die Ulrich je zal brengen en aarzel niet daarin veel correcties aan te brengen of mij eerlijk te zeggen wat je ervan denkt.

Vaarwel.

Venetië, 21 juni 1517

8. Andrea Torresani.

9. De zoons van Aldo Manuzio: Manuzio, Antonio en Paolo.

10. De Historia augusta in de uitgave van Egnazio, gedrukt door Manuzio in 1516. In een voorwoord bij Erasmus' editie van 1518 wordt uitgelegd (door Erasmus zelf?) dat Erasmus de uitgave van Egnazio te laat ontving om zijn eigen uitgave nog terug te kunnen nemen.