De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 4. Brieven 446-593

534 Aan Guillaume Budé
Antwerpen, 21 februari 1517

Erasmus van Rotterdam aan zijn vriend Budé, gegroet

Ik had me nog nauwelijks van die wel zeer uitvoerige brief^1. bevrijd - hoe vervelend het voor je zal zijn die te lezen maak ik op uit de afkeer die hij mij kostte om te schrijven - ik had hem nog amper verzegeld toen er een tweede van jou^2. werd bezorgd, waarin je mij laat weten hoe de zeer christelijke koning^3. tegenover mij staat. Ik zal daar zeer kort op antwoorden, deels om jou niet tegelijk met mijzelf de dood in te jagen met mijn vervelende geklets, deels omdat ik nog aan een groot aantal mensen moet schrijven. Ik ben terecht dankbaar voor de gevoelens van de koning die werkelijk een vorst en zeker een vorst als hij waardig zijn, en ik koester ze. Zijn vleiende mening over mij heb ik voornamelijk aan jullie, mijn vrienden, te danken, die mij beschrijven, niet zoals ik ben, maar zoals jullie willen dat men mij ziet. En jullie stellen daarmee niet alleen mij, maar ook jezelf aan een niet gering risico bloot. Trouwens, over hetzelfde onderwerp had de befaamde afgevaardigde van de koning, de bisschop van Parijs,^4. een man die

1. Brief 531.

2. Brief 522.

3. Frans i.

4. Etienne Poncher.

[p. 205]

je even waarachtig als beeldend hebt geportretteerd in je brief, al indringend met me gesproken. Het zou veel tijd kosten in een brief neer te leggen, zoals wanneer men een adviseur raadpleegt, welke argumenten ervoor spreken en welke ertegen. Ik zie wel welke raad jij mij geeft, en naar mijn oordeel zal die gelukkiger zijn omdat hij me gegeven wordt door een niet alleen wijs, maar ook liefhebbend man. Want zo er ooit gelegenheid is het Griekse spreekwoord toe te passen dat zegt dat cadeaus van vijanden geen cadeaus zijn,^5. dan is het wel op het gebied van raadgevingen. Maar erkennend dat ik jullie allen, en vooral de genereuze en beste koning veel verschuldigd ben, moet ik zeggen dat ik op het ogenblik geen definitief antwoord kan geven voordat ik beraadslaagd heb met de kanselier van Bourgondië,^6. die op het ogenblik naar Kamerijk vertrekt. Terwijl ik deze zaak ondertussen zelf zorgvuldig overweeg en de mening van mijn vrienden peil, zal hij wel zijn teruggekomen, naar ik hoop, en zodra ik weet wat hij er van denkt, zal ik je in alle oprechtheid op de hoogte brengen. Laat ik het voor het ogenblik hierop houden: Frankrijk is me altijd om verschillende redenen dierbaar geweest, maar het is vooral nu aantrekkelijk, omdat het Budé bezit. Daarom kun je me er ook niet van vervreemden en - zoals je zegt - als vreemdeling beschouwen. Want als wij de geografen mogen geloven, behoort ook Holland aan Frankrijk.^7.

Jij hebt me op een gelukkige omstandigheid gewezen waarover ik mezelf al vaak heb verwonderd: of het nu een lotsbestemming is of louter toeval, maar de stam der Willems boezemt mij veel sympathie in. Vroeger, toen ik nog amper tien jaar was, hield ik veel van een Willem, mijn speelgenootje. Toen ik vijftien was hechtte ik me zozeer aan een andere Willem, dat hij mij dierbaarder was dan mijzelf. Willem Hermans volgde hem op, een geleerde persoon van wie je misschien wel de oden hebt gelezen; na hem was het William Mountjoy, mijn eeuwige en trouwe mecenas. Daarna William Latimer, die niet onderdoet in kennis van beide talen voor Linacre, een ware theoloog, dat wil zeggen zowel heel integer als geleerd, en die me bijzonder is toegedaan. Dan is er nog William Grocyn wiens brief, gevoegd bij De sphaera van Proclus,^8. in jouw bezit is. En hoeveel Willems is William, de aartsbisschop van Canterbury,^9. alleen al waard. Bovendien voel ik voor Guil-

5. Zie Adagia i, 3, 35.

6. Jean Le Sauvage.

7. De Rijn vormde in de Romeinse tijd de grens tussen Gallië en Germanië. Het gedeelte van Holland ten zuiden van de Oude Rijn - met Erasmus' geboorteplaats Rotterdam - kan men dus tot Gallië rekenen.

8. In de Astronomi veteres (Venetië, 1499), waarin Linacres vertaling van Proclus' De sphaera verscheen.

9. William Warham.

[p. 206]

laume Cop een zo grote genegenheid dat ik alleen al bij het noemen van zijn naam me beter voel. Over jou zal ik maar weinig zeggen in je aanwezigheid. Maar ik ben rijker dan ik dacht. Ik wist niet hoezeer de beroemde theoloog wiens naam op aller lippen ligt, Guillaume, klein van achternaam,^10. maar heel groot in al zijn deugden, op mij is gesteld. Wacht even, ik ben nog niet door al mijn Willems heen. In Bazel is er nog Wilhelm Nesen, vurig voorstander van de schone letteren en mij zo toegewijd dat ik hem met het volste recht mijn Pylades kan noemen. Hij zal niet aarzelen voor zijn vriend Erasmus alles over te hebben, zelfs met gevaar voor zijn leven.

Van jullie ambassadeur vernam ik dat Paolo Emilio eindelijk zijn geschiedenis van Frankrijk publiceert. Het werk kan alleen maar volmaakt zijn, aangezien de afwerking niet minder dan twintig jaar vroeg van een man die even geleerd als ijverig is. Als je nog geen gelegenheid had om de Utopia van Thomas More te lezen, schaf het dan aan en betreur niet de tijd die je eraan besteedt, want je zult geen spijt krijgen van de genomen moeite. Ik kan niet zeggen hoe blij ik ben dat de werken van Thomas Linacre binnenkort de drukkerij van Bade zullen verlaten.^11. Van hem verwacht ik slechts iets wat in alle opzichten volmaakt is. Grote God, wat voor een eeuw zie ik binnenkort werkelijkheid worden! Kon ik maar opnieuw jong worden!

Mijn gastheer, Pieter Gillis, bewonderaar en uiterst deskundige van de schone letteren, en vooral een aanhanger van jou, vroeg mij je zijn groeten over te brengen. Hij schreef eigenhandig die uitbundige brief^12. over, terwijl hij toch drukbezet was, omdat ik geen tijd had hem te kopiëren en ik een van mijn bedienden naar Leuven had gestuurd en de andere pijn aan zijn ogen had.

Vaarwel.

Antwerpen, 21 februari 1516

Keizer Maximiliaan ontrukte ons de heer Cuthbert Tunstall. Nu hij door de keizer tot onderhandelaar is benoemd en men zijn opvolger^13. heeft gestuurd om zijn functies uit te oefenen bij onze prins Karel, kan hij niet meer lang op dezelfde plaats verblijven. Dat soort leven zou mij best bevallen, als mijn bibliotheek me zou vergezellen, waarheen ik ook maar ging. Als

10. Guillaume Petit.

11. Linacres vertaling van Galenus, De sanitate tuenda, verscheen in 1517 niet bij Joost Bade maar bij een andere Parijse drukker, Guillaume Le Rouge.

12. Brief 531.

13. William Knight.

[p. 207]

hij hierheen komt, zal ik hem mondeling, zo niet, via een brief^14. oproepen jou te schrijven. Nogmaals vaarwel.

14. Brief 571.