De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 4. Brieven 446-593

[p. 153]

511 Van Augustijn Agge
Parijs, 10 januari [1517?]

Augustijn Agge, arts, aan de heer Erasmus, hartelijk gegroet

Ik heb er vaak over gedacht je te schrijven maar schaamte weerhield me, bang als ik was met mijn onbeschaafde en op het barbaarse af afschuwelijke brieven jouw oren, gewend aan verfijnde smaak en bovenmenselijke geleerdheid, pijn te doen; zo ver, mijn beste Erasmus, voel ik, verstoken van je gezelschap en van je literaire onderricht, me intussen teruggevallen niet alleen in de letteren die ik voor het eerst onder jouw leiding als vanaf de drempel begroette, maar ook in mijn verstand dat, als men het niet traint, wordt aangetast door roest. Daarbij komt dat, toen ik jou vroeger^1. in Engeland verliet en met onze vriend Sixtinus als uit ballingschap terugkeerde naar het vaderland, mijn ouders en vrienden, ik daar terechtkwam in een periode van de grootst mogelijke ellende die, als het ware aangewakkerd door sommige idioten, uitbarstte tot steeds nieuwe en dagelijks rampzaliger stormen van geweld. Door het leed van al die rampen en de vrees voor komende ellende - waardoor voor mijn eigen ogen vrienden en verwanten tegelijk met wat? het vaderland, ja zelfs de hele natie, werden gedood - werd mijn geest zo afgestompt en ‘verkilde het bloed om mijn hart’^2. zo, dat ik onmogelijk kon of wilde verlangen naar de muzen en de rust van de letteren. Het gemis van mensen die hun geest, temidden van rampen, nog weten te verkwikken, dat wil zeggen van filosofen, droeg veel bij aan de armzalige toestand van mijn verstand, want in die tijd hoorde ik nooit iets over letteren en filosofie, maar slechts over oorlog en strijd. ‘Dat is de grootste en ergste van al mijn rampen. Ik zou je vaker en meer schrijven als mijn verdriet mij niet beroofd had van al mijn geestkracht en vooral van het vermogen dergelijke dingen te doen.’^3. Waarom zou ik deze woorden van Cicero niet aanhalen in een zaak die, denk ik, veel op de zijne lijkt? Zozeer dat het mij voorkomt dat mijn ellende volstrekt niet lichter is dan die, welke die wijze man aanwees als de ergste van alle rampen. Alleen jij en niemand anders kan die ellende verzachten, als jij die door je zeergeleerde geschriften je vriend Augustijn troost, aangeeft met welke riemen van de filosofie ik kan trachten aan deze golven het beste te ontsnappen, zodat ik niet met anderen, verdoofd door deze stormen, ten onder ga maar, geholpen door het roeituig van

1. In 1513.

2. Vergilius, Georgica ii, 484.

3. Cicero, Epistulae ad Atticum iii, 7, 3.

[p. 154]

je voorschriften, naar een kalme haven kan ontsnappen. Want ook al ben ik nu voor de duur van mijn afvaardiging ver van die rampspoed, toch word ik gepijnigd door de gedachte aan alles wat zich in mijn vaderland en met mijn familie afspeelt. Bij mijn vertrek liet ik hen daar achter in de grootste wanhoop en ellende, en ik voorzie, niet ten onrechte, dat zij het ergste moeten verwachten of al hebben ondergaan, zodat ik gewoon niet weet of het beter is te weten of niet te weten wat er met hen is gebeurd.

Vaarwel, mijn beste Erasmus, en wees ervan overtuigd dat er niets ergers is voor je Augustijn dan verstoken te zijn van je onderricht, je voorschriften, je vriendschap met alles wat dat betekent voor de letteren geleerdheid en heiligheid. Nogmaals vaarwel en aangezien ik niet bij je kan zijn, zorg er alsjeblieft met je brieven voor, dat ik die niet helemaal moet missen. Franz^4. zal mij, denk ik, alles getrouw overhandigen. Vaarwel voor de derde keer, want ik heb geen grotere wens dan dat het mijn Erasmus goed gaat, hoop van de letteren, steunpilaar en sieraad van allen.

Parijs, 10 januari

4. Franz Birckmann.