De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 4. Brieven 446-593

494 Van François Deloynes
Parijs [ca. 26 november 1516]

François Deloynes aan Erasmus van Rotterdam, gegroet

Je zult je misschien verbaasd afvragen, zeergeleerde Erasmus, wat mij, een niet erg welsprekend man en die op generlei wijze met jou verbonden is, ertoe bracht je spontaan te schrijven. Je verbazing zal echter direct verdwijnen als je je de brief^1. herinnert die je nog niet zo lang geleden aan Budé schreef, het enige sieraad van Frankrijk. Daarin beweer je dat je me wel degelijk kent door alles wat Colet over mij vertelde en ook nog op andere gronden. Hoewel je brief, vooreerst omdat hij van jou kwam, vervolgens omdat hij gericht was aan Budé, mij zeer aangenaam was, deed niets mij meer genoegen - daarin moet ik eerlijk zijn - dan de vriendelijke en hartelijke manier waarop je over Deloynes sprak. Budé mag mij dan al lange tijd voor zichzelf opeisen, maar hij is niet zo'n jaloerse bezitter dat hij bezwaar zou hebben mij en welke andere vriend ook met jou te delen. Dat zijn, dat weet ik, zijn gevoelens voor jou. Ik kan natuurlijk alleen maar gesteld zijn op je vriend Colet, beroemd om zijn geleerdheid en heiligheid van leven. Hij herinnerde jou, zoals je schrijft, aan onze oude vriendschap en de bijzonder hartelijke manier waarop wij vroeger met elkaar omgingen, toen wij in Orléans studeerden. Met zijn warme belangstelling voor iedereen hechtte hij zoveel waarde aan onze vriendschap en onderhield die zo getrouw, dat hij er met jou over sprak alsof ze van recente datum was en nog onaangetast door de afstand in tijd of plaats. Dat is heel wat anders dan de tegenwoordige mode die wil dat men, verleid door nieuwe vriendschappen, de oude verwaarloost en veracht.

Wie echter kan zo hard en ondankbaar van geest zijn dat hij jou niet graag gelukwenst, wanneer hij de vele en beroemde voortbrengselen van je genie

1. Brief 480.

[p. 133]

en werklust in ieder genre der wetenschappen door zijn handen laat gaan? Je lijkt daarin te wedijveren met de oudheid zelve en aan alle schrijvers van onze tijd de zegepalm te ontroven; dit is de mening van alle geleerden en niet alleen van mij. Vanuit de diepste duisternis van het onbenul, red je de edele kunsten en zelfs de heilige geschriften en, alsof ze terugkeren na een lange ballingschap, herstel je ze in hun macht en waardigheid. De Adagiorum chiliades, de Laus Stultitiae, de Miles christianus, het Novum Instrumentum en al die andere werken die jouw werkplaats onder zulke gelukkige voortekenen verlieten en onder luid gejuich tot ons kwamen, ik heb ze, voor zover mijn bezigheden het toestaan, gelezen en herlezen tot slijtens toe. Ik heb nu het werk van de heilige Hieronymus in handen, een waarachtig groots werk, dat alleen iemand met de kracht van Hercules, dat wil zeggen Erasmus, op zich kon nemen. Het lijkt me dat ik daarin de heilige Hieronymus zelf zie, door jouw zorg, toewijding en noeste arbeid opnieuw tot leven gebracht en dat de dag der wederopstanding, door het heilige loflied Anastaseos aangekondigd,^2. in zekere zin nu is aangebroken. Want nu zijn werk is gezuiverd van alle ongerechtigheden waar het overal van wemelde, heb jij hem getooid met een nieuw kleed van onsterfelijkheid en hem aan zijn natuurlijke en waarachtige glorie teruggegeven. Daar komen nog, grote God, je geleerde, je vrome, je in alle opzichten volmaakte Aantekeningen bij, waarmee je degenen die zich heel belangrijk vinden, in de schaduw stelde en, zoals het spreekwoord luidt,^3. de ogen van de kraaien uitstak. Verblind door de schittering van jouw naam en de enorme kracht van je welsprekendheid werden zij tot de orde geroepen en beginnen je eindelijk te helpen en, de gemeenschappelijke armoede en onkunde van hun eigen generatie beklagend, het geluk van de huidige tijd te bewonderen. Je ziet ze zelfs die afschuwelijke - om niet te zeggen zeslettergrepige - woorden die zij vroeger met schuimende monden gewoon waren te gebruiken, afzweren en zich nu voornamelijk deemoedig meten met eigen maat.

Ga zo door, Erasmus, je verdienstelijk te maken voor de letteren, voor de theologie, voor de christelijke filosofie, voor de kerkgemeenschap, zoals je altijd al doet. In die zaak zul je altijd de steun hebben van Budé en ook ik, als er een kleine taak voor mij is weggelegd, zal jullie beiden voortdurend toegewijd zijn en een energieke, zo niet welsprekende, spreekbuis van jullie roem en glorie, hoewel ik weet dat jullie verdiensten te groot zijn om nog iemands lof, laat staan de mijne, nodig te hebben. Wat mij dan rest is de almachtige God te smeken dat Hij jullie, dat wil zeggen jou en Budé, dage-

2. Deloynes verwijst waarschijnlijk naar de achtste-eeuwse hymne Anastaseos hemera, geschreven door Johannes Damascenus.

3. Zie Adagia i, 3, 75.

[p. 134]

lijks nieuwe krachten schenkt en jullie in dit leven zoveel mogelijk tijd laat om, na voltooiing van jullie beloftes, nog grotere werken op te pakken. Want wat jullie spontaan beloofden, wordt dagelijks gevraagd en verlangd. Jullie lopen al gevaar dat wij je, in de woorden van Plinius, zullen dagvaarden.^4.

Vaarwel, en houd van me.

Toen onze vriend Deloynes deze brief al wilde verzegelen, onderbrak ik hem en op zijn raad schreef ik je eigenhandig een groet; accepteer het alsjeblieft als een ouderwets teken van vriendschap.

Parijs

Je vriend Nicolas Bérault

4. Plinius, Epistulae v, 10, 1.