De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 2. Brieven 142-297

263 Van Joost Bade
Parijs 19 mei 1512

Ascensius aan zijn vriend Erasmus, gegroet

Je bediende Maurits heeft me keurig verschillende fraaie en bijgeschaafde werkjes^1. van je gebracht, de vruchten van je noeste arbeid, samen met je zeer vriendelijke brief. Ik vind het alleen erg jammer dat die niet aangeeft wat ik ervoor moet betalen en dat ik zodoende in het ongewisse blijf verkeren. Ik zou niet graag voor een klein gewin de afschuwelijke reputatie willen krijgen dat ik een ondankbaar mens ben. Mijn concurrenten staan me echter niet toe al te duur in te kopen, want zij maken nu al hun persen klaar om de boeken die ik gedrukt heb, er weer op te leggen. Hun concurrentie zou niet helemaal onterecht zijn, want als ik het Handboek voor de christensoldaat zal drukken, zal ik Dirk kwetsen en benadelen, als ik de Lof druk, Gourmont, en als ik de werken van de pers van De Keysere opnieuw druk, De Keysere; en zo kunnen zij ook op hun beurt alle andere werken drukken. Bovendien heeft Jean Petit onlangs de tragedies van Seneca gedrukt,^2. hetgeen ik heel graag gedaan had

1. Bade somt deze werken op in een brief van 7 juli 1512 aan Michael Hummelberger. Het gaat om De copia, Moriae encomium, Luciani dialogi, de tragedies van Euripides en van Seneca en enkele andere titels.

2. Waarschijnlijk de uitgave die voor Petit werd gedrukt door Jean Marchand in 1511.

[p. 204]

als ze mij op tijd waren geleverd; en een boekhandelaar, een landgenoot, heeft gezorgd voor een uitgave die op mijn pers wordt gedrukt naar de tekst van Florence.^3. Hopelijk is die even goed gecorrigeerd. Maar vooral jouw werk ligt me na aan het hart. Want als de omstandigheden me wat meer vertrouwen inboezemen, zal ik het, tegelijk met je tragedies, op eigen kosten drukken, met een paar toelichtingen van mij erbij, althans voor Seneca.

In jouw Adagia^4. heb ik veel meer vertrouwen en zij zullen ook heel wat minder afgunst veroorzaken. Want iedereen weet dat ik die heb gekregen. Maar als mijn concurrenten horen dat het werk nog niet klaar is, ben ik bang dat zij het ook spoedig gaan drukken naar de uitgave van Manuzio. Als Michael Hummelberg me de waarheid schreef, is men daar in Duitsland^5. al mee bezig en men zal dat hier ook gaan doen, zoals ik al zei te vrezen, en ik zal ze niet langer van een publicatie kunnen afhouden. Als het verleden jaar al gedrukt was, zou het werk al uitverkocht zijn, en als men het nu, ook al is het niet gecorrigeerd, zal drukken, dan zal dat toch de winst van de betere uitgaven afromen.

Ook de brieven van Hieronymus, voor zover die tot nu toe zijn verschenen, zijn allemaal verkocht. Omdat ik het gerucht verspreid heb dat ik op een door jou verbeterde tekst^6. wacht, vrees ik de druk niet te kunnen uitstellen, zodra men doorheeft dat ik nog niets in huis heb. Ik weet werkelijk geen werk dat mij beter ligt of dat jouw professie waardiger is - als ik het goed zie - dan die brieven. Als het enigszins mogelijk is, zou ik een deel willen hebben voor de geboortedag van de heilige Johannes de Doper,^7. zodat ik kan beginnen. Ik heb dan namelijk drie persen beschikbaar, waarvan ik er een bestem voor jouw Copia en de andere twee voor die brieven, als ze er zijn.

3. Filippo Giunta verzorgde een uitgave van Seneca's tragedies in Florence in 1506. Bade had deze gepubliceerd (gezamenlijk met Robert de Keysere van Gent) in maart 1512.

4. Dit was een herziene en uitgebreide uitgave van de Adagiorum chiliades die Erasmus van plan was te laten drukken door Bade in Parijs; zie brief 269/inleiding.

5. Bij Johann Froben in Bazel, die in 1513 een ongeautoriseerde herdruk uitbracht van Aldo Manuzio's uitgave (Venetië, 1508) en in 1515 de herziene editie drukte. De editie van Bade is er nooit gekomen.

6. Erasmus' uitgave van de brieven van Hieronymus werd uiteindelijk naar Froben gestuurd, omdat deze was begonnen aan de uitgave van Hieronymus' verzamelde werken.

7. 24 juni.

[p. 205]

Verder wil ik kort uitleggen wat de prijs is die ik voor mezelf heb vastgesteld: voor de Adagia zijn we, als ik het me goed herinner, fl. 15,- overeengekomen. Je hebt al fl. 10,- gehad, ik zal je nog fl. 5,- geven en drie per exemplaar. Ik zal graag voor een verbeterde uitgave van de brieven van Hieronymus nog fl. 15,- uitschrijven, en evenveel voor wat je nu gestuurd hebt. Hé, zul je zeggen, dat is wel een heel klein prijsje. Ik geef toe dat ik met geen salaris jouw talent, ijver, geleerdheid en inspanningen kan belonen. De goden en daarna je eigen goede karakter zullen je het roemrijkste loon geven. Je hebt al heel veel gepresteerd voor zowel de Griekse als de Latijnse literatuur; met deze werken zul je je zeer verdienstelijk maken voor de gewijde en goddelijke letteren en zul je je vriend Bade steunen, die een talrijk kroost heeft te onderhouden en, behalve zijn dagelijkse arbeid, geen andere inkomsten heeft. Vooruit dus, Erasmus, dierbare beschermer. Stuur me je akkoord via de boekhandelaren Franz van Keulen^8. of Johann van Coblenz, die nu in Londen vertoeven en spoedig hierheen zullen vertrekken. Het is niet nodig een speciale koerier te sturen.

Wat de boeken betreft die we moesten kopen, tot nu toe is er nog niets uit Lyon gekomen voor Jean Pierre.^9. Als hij iets heeft waar jij om gevraagd hebt of iets waarvan ik denk dat het je interesseert, kan het in de huidige omstandigheden veilig naar Antwerpen gestuurd worden.^10. Ik heb Maurits twee frank gegeven voor onderweg.

Vaarwel.

O ja, als je de voorgestelde regeling aanvaardt, zal ik je het geld uitbetalen zodra je wilt. Ik zal de boeken die je me gestuurd hebt met zorg bewaren (behalve de Copia, die ik zal gaan drukken op de feestdag van de heilige Johannes de Doper, zoals we zijn overeengekomen) totdat ik weet wat je plannen zijn. Vaarwel.

De dag voor Hemelvaart, Parijs 1512

Met Gods hulp zal ik alles drukken in het formaat en het lettertype waarom je hebt gevraagd, zelfs als ik mij daarmee de vijandschap van de hele wereld op de hals haal.

Aan de hooggeleerde en uitmuntende redenaar en theoloog, Erasmus van Rotterdam

8. Franz Birckmann.

9. Jean-Pierre Varade.

10. Naar Pieter Gillis.