De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 2. Brieven 142-297

240 Aan Andrea Ammonio
Cambridge, 11 november 1511

Erasmus aan zijn vriend Ammonio, gegroet

Op de dag voor Sint-Maarten^1. is me je brief overhandigd - als je een kwalificatie wenst: je woedende brief - samen met een half leeg vat Griekse wijn. De bezorger vroeg twee drachmen, ik heb hem er een gegeven. Toen ik je brief wat nauwkeuriger las, zag ik dat je het vat niet tegelijk met deze laatste brief, van 8 november, maar met de voorafgaande had gestuurd, wat ook te zien was aan de kleur van de wijn. Toen je het eerste vat zond, was ik al dadelijk verbaasd dat je het niet verzegeld had meegegeven aan mensen voor wie niets verzegeld blijft. We hebben hier duidelijk te maken met dat soort lieden, mijn beste Andrea, dat boerenslimheid paart aan de grootste kwaadaardigheid. Verder hoef je me helemaal niet te feliciteren met mijn verblijf hier. Alleen schroom belet me verder te klagen. Daarover meer onder vier ogen.

Ik verwachtte geen tweede vat, maar toen ik de lof zong van je wijn, heb jij dat in je vriendelijkheid geïnterpreteerd als een vraag naar meer. Wat mij betreft, ik doe meer moeite om je brief te bemachtigen dan de wijn of het vat, want als je alleen maar het eerste en tweede vat hebt gestuurd, is geen van beide verloren gegaan. Ik heb het eerste vat teruggestuurd en, als ik me niet vergis, dat met je laatste brief weer teruggekregen. Je hebt verhalen over mijn voerman? Wat zou je allemaal niet te vertellen hebben als je mijn boekenkoffers had gezien die aan alle kanten barsten vertonen? Of als je het bedrog met het paard had gehoord? Die kale nietsnut liet zich hier nooit meer zien. Het is dan ook vreselijk onnozel een dienst van dergelijke monsters te verwachten. Maar ik heb mijn lachen niet kunnen inhouden toen ik zag dat ook mijn Andrea, die geboren lijkt voor de muzen, vriendschap en gelijkmoedigheid, in woede kan uitbarsten, terwijl ik zelf meer de rol van Mitio^2. speel, sinds bijna ‘het lot mij, overwonnene, heeft geleerd pijn te lijden’^3. en ik Vergilius' uitspraak ga waarderen: ‘De enige redding voor de overwonnenen is op geen redding meer te hopen.’^4. Kortom, ik vind dat ik al die ellende verdien, elke keer als ik bedenk hoe Italië was, en waarom ik Rome, dat me zo toelachte, heb verlaten. O spijtige verhuizing! Men moet het beste van de

1. 10 november.

2. Toegeeflijk personage uit Terentius, Adelphoe.

3. Vergilius, Aeneis iv, 434.

4. Vergilius, Aeneis ii, 354.

[p. 171]

nieuwe situatie zien te maken.

Je bericht over de gebeurtenissen in Italië stemt me niet vrolijk; niet uit sympathie voor de Franse koning, maar omdat ik de oorlog haat. Als je immers dagelijks ziet dat zelfs de kleinste rooftocht jaren nodig heeft om te worden beëindigd, wat kun je dan verwachten als er eenmaal een zo grote oorlog is uitgebroken? Toch kan ik op niemand boos zijn, tenzij misschien op die besneden dokter^5. van de paus die of weinig bekwaam is, of het moet zijn dat de bronnen van de Anticyrae^6. geheel zijn opgedroogd. ‘Maar het lot wijst wel een uitweg.’^7. Ik ben nog meer vertoornd op die ketters, omdat zij juist tegen de winter de prijs van het hout hebben opgedreven. Ik maak me niet zoveel zorgen om de hongersnood, zolang het maar mogelijk is te leven. Ik ben je dankbaar dat je de brieven overhandigde aan Winchester en Durham, voor je vriendschappelijke steun, voor het sturen van wijn die ik niet verwachtte en voor de brieven die je zo snel naar Italië stuurde. Maar waarom zou ik deze paar diensten opsommen, als je altijd handelt als Ammonio, dat wil zeggen de edelmoedigste vriend?

Voordat ik naar Londen kom, moet ik een warme korf klaarmaken, waarin ik deze winter kan doorbrengen. Ik zou niet al te ver van Saint Paul^8. willen verblijven - want ik heb besloten het huis van Mountjoy te vermijden, zolang die Cerberus^9. er zetelt - ik zie daar trouwens geen geschikte plaats voor de winter, tenzij ik de meester zelf eruit jaag. Misschien is er iets bij de augustijnen.^10. Francesco van Padua^11. heeft mij uitgenodigd bij hem zijn intrek te nemen en hij belooft me een Italiaanse leefwijze. Als je me daar nog enige raad over kunt geven, laat het me weten. Ik feliciteer de heer van Mountjoy met zijn behouden terugkeer en ik verzoek je hem mijn brief te laten bezorgen. Ik heb ook aan de bisschop van Rochester geschreven^12. via de persoon die je laatste brief bracht. Als je de gelegenheid hebt, informeer dan of hij is aangekomen. Ga bij de twee andere bisschoppen verder zoals je

5. Misschien Samuel Sarfati, die Julius ii op zijn sterfbed zou bijstaan, maar ook andere identificaties zijn mogelijk.

6. Twee steden in Griekenland, in de omgeving waarvan elleborus (nieskruid) voorkwam, een geneesmiddel tegen krankzinnigheid.

7. Vergilius, Aeneis iii, 395.

8. Bij John Colet.

9. Zie brief 231.

10. De reguliere kanunniken van Augustinus (Erasmus' eigen orde) hadden twee huizen in Londen, Holy Trinity in Aldgate en een huis in Old Broad Street.

11. Het is niet bekend om wie het gaat.

12. Deze brief aan John Fisher is niet bewaard gebleven.

[p. 172]

begonnen bent; ik zal op je brief van wachten, alvorens ik van hier vertrek. Bullock groet je terug, hij was erg blij met jouw groet. Als je More tegenkomt, vraag hem dan of hij mijn brief aan de aartsbisschop^13. heeft gegeven en of hij mij een brief van hemzelf of van anderen heeft gestuurd. Vaarwel, mijn buitengewone vriend.

Cambridge, 11 november [1512]

13. Brief 240a, aan William Warham.