De kroniek van Abel Eppens tho Equart

Dat teinde boeck

des Vreeschen historie, de Engelschen tegens den stadt Grunnigen.

⁺ Die stadt Gronnigen is bisheer onangesocht, onbevochten gebleven van crijchtshandel, die Ommelanden soe myt²⁾

+ fol. 436^v.

2) Opruien.

[p. 400]

den gyltrechte dorch Sicco Wijfferinck olderman, als myt weeckscattinge, servysen, scanzen, dijcken, graven overladende, dat men ock gelovich holden can, woe die stadt Gronnigen uth die scattinge gelt overholden, boven besoldinge eder lenunge der soldaten. Want men des wekes een jaer tax hefft upbrengen moten in Johan van Deest handen, rentemester, na Popco Everardi dienst, die, verricket myt 50 heerden landes, ider kint hondertduysent guldens vermeendt to bearven. Want een rentemester ock een besoldinge hadde uth ider venel¹⁾, in stadts naem dienende. Sulcke taxt worde des wekes gerekent up 8000 guldens. Waertegens die Nije Siel und Oterdum het landt niet anroerende, die Westvressche soldie allene verwachtede, myt tegenscanzen ingekeret, soe int landt wol 20 gerekent worden.

Niettmyn worde die Emse besettet myt Hollandsche scepen, die des maents costigeden 30.000 guldens, soe lange Johan Garbrans amirael tegenwordich was, und ock het landt off stadt Gronnigen niet ansochten, uth nene ander orsake, dat men den stadt Gronnigen tom verstande und ondanicheit brengende, dem Emse evenwol tegens den vijandt und cophandel musten beleggen und nu myt titel des convoys eder licent worden ingeholden. Daermede die uthgewekenen alle, als vergetenen, tot verlossinge nene hope gemaket worde. Wes nu overst in dusse volgende tijdt des yaers 1587 sick wort bewijsen, diewijle graef van Lycester in Engellandt overtogen sij, een absolutelicke regerunge erwachtende, ock in Vreslandt und Ommelanden, willen wij vorts cortelicken kundt doen. Want nu grote wonderlicke daden allenthalven gehort worden, alsdat in Engellandt 14 verraders van adel und hoffheren sindt gehangen, gecoppet, gevarndelt²⁾, die harten verbrant, und hoveden up galgen gestalt, an staecken die quartieren in Londen verdielt³⁾. Daermede ock solde west sijn die konicx

1) Vendel.

2) H.S.: Gevandelt.

3) Ook hier doelt Eppens weer op de samenzwering van Babington c.s.

[p. 401]

gemaket den Scotsche konick weder instellet solde hebben, Majestaet Elisabet ummegebrocht, und den soen Jacob, die 6 uth den stam van Engellant, die 3 des huyses Guyses¹⁾ und Franrick, konick in Scotland, van Scotlandt anstelt, sijn egen moder nu tom doede verwijsen laten van parlement in Engellandt, in verleden December anno 86²⁾.

In Sweden die junge konick Sygismundus van hartoch Carolo sij begrepen um der Jesuiten leer wille³⁾.

⁺ Riga van den konick van Polen belecht um uthslutinghe der Jesuiten⁴⁾.

Die konick van Denemarcket myt sijn dochter in Scotlandt worde hilicken nae Elisabets affganck⁵⁾.

Und een grote duere tijdt overall was, behalven in Zeelandt, Hollandt, Vreslant, soe allenthalve Engelsche besettinge in steden gelecht den Spangerden uthkereden. Daervan men ock van vrede presumeerden und to Amsterdam bier up vercofft is worden, und van Keiser graef Edzart togescreven. Dit, segge ick, ys die staltenisse der gemene Nederlansche sake, als ock in Franrick die orloge durenden in enen groten dueren tijdt, dat men niet gudes can erwachten.

In affwesendt des Gubernuers worde gehort van der Saxsche ruyteren dienst, und tobrengent des geldes uth Engellant um den vijandt in sijn commer tijdtlicken antgripen. Evenwol wort die Emse neit soe seer bewaeret, offte wat Johan Rengers to milde liet passeren, worde van den uth den scanze Oterdum myt ransoen ontloeset

1) Zijn grootmoeder, de moeder van Maria Stuart, was Maria de Guise.

2) Reeds den 25sten October 1586 was Maria Stuart ter dood veroordeeld.

3) In Zweden regeerde in 1586 nog steeds Johan III, de tweede zoon van Gustaaf Wasa. Diens zoon Sigismund werd in 1586 tot koning van Polen verkozen; in 1592 volgde hij zijn vader ook in Zweden op. Daar hij roomsch-katholiek was en zijn geloof in Zweden trachtte te propageeren, werd hij in 1600 afgezet; zijn oom, de door Eppens genoemde Karel van Södermannland, werd als Karel IX koning van Zweden. Vermoedelijk bedoelt Eppens, dat Karel reeds in 1586 tegen Sigismund intrigeerde.

+ fol. 437.

4) Vgl. boven, blz. 339.

5) Dit is onjuist. Jakob VI huwde Anna van Denemarken reeds in 1589, dus niet na Elizabeths dood. Vgl. boven, blz. 329, noot 2.

[p. 402]

den vijandt togebrocht. Want Albert van Haren myt den sijnen liet weder vrij coepen 62000 punt keeses, 12 vat botters, 2000 speckes voer 2200 gulden. Und uth een scip myt lakenen angeholden 2 lakenen beholden, und alsoe na Wesel vrijghegeven; actum den 26 Decembris 86. Aldus strecket sick het schelden van landtvrederije neit wijders, dan als beide pertien mogen gelt winnen.

Woe onredelicken biestelicken die soldaten sick ock to Gemmigen myt dusses copmansgudt hebben anstellet, scameden sick vole treeden¹⁾. Want sie die keesen niet in den dreck und slick ommekereden, dan ock in stucken sneden, hebben myt botter overgedaen, an den mueren gesmeten und verdelget; daerto 6 tunne Engels bier uthgesopen myt aem wijns, und geteret, geslemmet. Welckes die coepman hefft ten besten dulden und daerboven betalen moeten und niet bekomen, wes he vor pasbort betaelt hadde. Aldus worde daer in Oterdum gelevet, daer bisher nene hopman offte overste enige prediger besolde offte godesdienst warenden, dan up straten und wegen den copman afftstecken, was die hoechste roem. We men nu ock up den Jae²⁾ het veerwater wachteden und Hollanders begrepen, soe sonder licent vette waren up Bremen eder Oldenborch hemelicken overscepeden na den vijandt, want allenthalven worde die duere tijdt um gelt gedenet, soe to brengent, als myt geding van captein³⁾ soldaten.

1) Te zeggen.

2) De Jahde.

3) Hier zal ‘und’ moeten worden ingevoegd.