De kroniek van Abel Eppens tho Equart
(1911)–Abel Eppens tho Equart– Auteursrecht onbekend[1578]Und vorts daernae up VastelavendtGa naar voetnoot1) dem Bartelt Entens uth Coverden myt hor 2000Ga naar margenoot+ burgeren alleen gevankelicken ingehaeltGa naar voetnoot2) und dat huys ingenomen myt gewalt, daerto bedwongen um sick gevanckelicken to geven in Burgemesteren unde Raedts handen, und dat he solde gestalt und onderholden worden gelick die andere deputierden, die alnoch to Gronnigen in Westendorps huys besloten verwaeret worden. Dan woe vaerlicken dat het ys west, dat EntensGa naar voetnoot3) levendich in die stadt muchte gebrocht worden, hebben die borgeren onder sick seer oneens und uproerich gewest. Als die ene wolden hem doersteken, doerskeiten offte myt den sweerde up marcket gestraffet hebben, die sommigen sulckes gans ontraededen int hemelick, und tom laesten upt rechthuys bewaeret ys worden. Daer dan vorts een landtsdach to Gronnigen verscreven ys worden an die heele Landtscap allene daeromme, offte die Landtscap soedanige commissie mede bewilliget und uthgeven hadde offte neit, umdat die Stadt nu wolde weten offte het Landt voer vijandt solde geholden worden | |
[pagina 253]
| |
offte niet. Daer eendrachtelicken up geantwordt, dat sie in die commissie niet verwilliget hadden und noch neit verwillygeden, offte ock geweten, als ock waerafftich, dan begeerden die commissie gecassiert to hebben und den twist tusschen Stadt und Landen myt een frundtlicken communicatie so mogelicken durch guede 8 mannenGa naar voetnoot1) to versonen und to verlicken, soe veer moegelicken, gelick des die acta uthwijsen den 26 Februarii anno 78 up den raedthuyse an beyden parten ergens waer tsamengestalt. Welcke verhandelinge die Landtscap alsoe eendrachtich und hartgrundtlicken verhoepende, dat soe veer die sake up enyge manier myt den olderman muchte gematiget und affgedaen worden, soe wolde die Landtscap sulckes annemen,Ga naar margenoot+ als hadde die adel daer sick willen tegensstellen, want soedanigen crijch tegens al soedanigen vasten stadt in dusse tijden van een cleene provintie muchte niet geluckelicken uthgevueret worden offte overhandt becomen. Daeromme die Landtscap ock seer Godt danckede, dat Entens alsoe overtogen was. Und hoewol dat Ewsum und Maniga, Ripperda sick wol gerne upmaket hadden uth den Dam, Vredewolt, Durswolt um Entens to Coverden to ontsetten, soe hefft sick nochtans die heele meente daer seer tegens gestalt und unwillicken gemaket. Alsoe dat Ewsum ock angesecht worde van die richteren ten Damme, dat Sijn Edelen musten uth den Dam sick vertrecken, offte he worde hoer in die uterste verdarff brengen dorch die Grunnygers. Want up den sulvygen dach und ure was Entens gevangen und hadde Coverden upgegeven und het ontsedt hadde voergeves gewest. Daeromme sick die Landtscap noch geluckelicken und van Godt bewaeret achten to wesen voer sulcken haestygen und gewissen verdarff an Stadt und Landen und alle conditiën van menschen. Overst diewijle die stadt Gronnigen nichtes van hor | |
[pagina 254]
| |
oldermansboeckGa naar voetnoot1) wolde nageven, dan het Landt alsnoch ungehoerde dingen voerstellede und daerna ock in werck gestalt hebben van ampten, brouwen, vercoepen, uthvueren, als des in die articulen begert ys, soe hebben die heren deputierden nu uth hoere gevenckenisse ontloeset und tot hoere vrijwarvunge vergunnet to gaen bynnen die porten, na lange tijden van communicatie van vier weken lanck geholden, tom laesten een scryfftelicke presentatie gedaen, daerup van uthwesende junckeren und egenarffden en protestatie gevolget ys myt notario und getuygen, dat die Landtscap sick to rechte und niet tot gewalt beripe to verdedygen. Daermede die communicatie ontsloten ys worden und synt heren und deputierdenGa naar voetnoot2) | |
[pagina 255]
| |
Ga naar margenoot+ evenwol noch in hoere huysen vrij gebleven bij verluss hoerer guederen, daer Bartelt Entens ock mede in be- | |
[pagina 256]
| |
grepen worde. Want die Prince und here Mathias ock siner vorscrivende weren und begheerden hem weder in dienst to hebben, daer nochtans die Stadt weinich up acht gevede, want sie liever wolde van de Staten affwijcken dan den adel nageven in hoer vermeende privilegiën. Alsoe dat destijdes die Staten in Landt weinich konden geachtet offte volget worden, ter tijdt den 19 SeptembrisGa naar voetnoot1) anno 78 die deputierden samelicken sick hemelicken, en yder up sijne gelegenheit, myt wagens, sacken hoy und anders leet uth Gronnigen vueren und na Westerlandt ilenden na die Staten um dusse ontloesinge aldaer und andere grote injurien geleden kundich muchten. Des ydermenlicken tot een verwonderinge und grote genaden geacht ys worden van Godt; want men konden den Gronnigers tot nene versonunge bewegen, offte het weer sie onder sick sulven nu vermerckeden, dat die sommygen an den Spangerden hoepeden, und die sommigen die Staten seer togedaen und eendrachtich verbonden weren, daermede sie muchten in hoere privilegien beholden blijven. Soe ys destijdes die religioensvredeGa naar voetnoot2) ock affgeleesen worden und geordiniert van die Staten als een tessera und marckteken van getrouwicheit, welcke religioensvrede van geestelicken und wartlicken eendrachtelicken to Winsum upgenomen. Hebben die Ummelanden eerst ten Damme, to Winsum den 18 Octobris anno 78, die Evangelische predicatie openlicken angeheven und bestedyget dorch beroepene dieneren: Johannem EmilumGa naar voetnoot3), Johan Aerarium und Ubelum van Westerhuysen, uth Embderlandt solennelicken geropen und loess gemaket.Ga naar margenoot+ Daer destijdes nemant in openbaer hefft willen offte mogen tegensdoen. Hoewol dat alle papen nu ock hoere missen staen leeten und mede romeden, dat sie het Evangelium predygeden, soe hefft sick nochtans nemant van hoer willen conform maken na manier und recht der Apostolissche und Reformierde kercke, tweten sick to | |
[pagina 257]
| |
examineren laten und hoere vorige levent beteren und ontkemen. Dan beginnen to antworden: als die Konick sulckes eendrachtich gebodt, gelick die Staten, soe wolden sie ock alsoe predygen und als Gronnigen ock die reformatie der kercken anneme und toleete. Welckes ene gemene excuse der papen geworden ys, hoewol dat in die stadt Gronnigen ock geprediget worde, dan niet opentlicken offte alleen in huysen. Daer sick dan een grote partije erstaen hefft in der Stadt onder die borgeren, eendiels dat sie voele daeromme geleden hadden und hoer benomen was, eendiels dat sommigen den Spangerden seer favorizierden und hoere priviligien vermeenden verbetert to hebben. Want die lutenant Mepsche, die myt den Corneel seer getribueliert was van die borgeren und nu bij die Landtscap in grote ongunst was als een ontrouwer, und van sijn ampt und prostije ontsettet, to Hove keerede sulckes hefftich in Stadt und Landen. Und was in dusse tijdt verweken uth Stadt und tom laesten uth die Landen na Jever in Oestvrestlandt, daer he wol anderhalff yaer gebleven ys, totdat HollachGa naar voetnoot1) uth Vreslandt vertrecken muste. Want die Staten worden nu neit allene voer een generalitiet geacht dan makeden nu een besonder unie van Nederlandt, der HelvetschenGa naar voetnoot2) ordinantie gelick, als men meende, soe die getrouwicheit even grot west weere. In dusse Unie hebben sick aldereerst dieGa naar margenoot+ Ommelanden yn begeven to Utericht ten 23 January vergadert anno 1579Ga naar voetnoot3), daer Egbert Clant, Eysse Jargens als commissarien hen gesandt sint myt een vulcomene commissie des gansen Landes van geestelicken und wertlicken. Want die Ommelanden besorgeden sick seer voer den stadt Gronnigen um dusse hoere process und der | |
[pagina 258]
| |
Spansche partie bynnen Gronnigen, daer die Reformierden bynnen Gronnigen ock groet wolbehagen an hadden und ock wol an die Unie begeerden. Dan ys tot een grote twist und yammer in der Stadt geradenGa naar voetnoot1); want die gemene gilden sulckes in alles weigerden to doen, hoewol dat sie doen Johan van wegen der Staten voer een vijant myt die clocke affgeluydet hadden. Als hoer die heer van Allegonda tot vrede und enicheyt van wegen der Prince Sijn Excellenti raden was, denwelcke bij die Stadt myt schemp und hoen benae ys beyegentGa naar voetnoot2), alsoe dat he Stadt und Landen voer een seker verdarff waerscouwede, want die vijant sochten doch anders neit dan twist, partieorloch onder Stadt und Landen und was allene daeran gelegen, wel den anderen voercomen konde und tot gehorsaem to brengen, hetsij an die Staten und Unie, offte den Spangerden und don Johan. Daermede het Landt nu niet anders wederomme vermoede und besorgede dan een gewysse intocht van knechten voer den stadt Gronnigen, offte dat men wederomme den Spangeren und Corneel tovallen musten, daer men nu soe veer van affgetreden und vrij van weren, sonderlingen myt ondergevinge der Unioen der Nederlandsche provintiën. Und int Landt der partie ock vermeerde, daermede dan een ynlandtsche krijch gecomen ys naefolgt. |
|