De kroniek van Abel Eppens tho Equart

Anno 1574.

Um dusse grote gelegenheit des tovarts to letten, sint die Hollansche scepen vor den Ziel gecomen und alle tovart gelettet tegens alle todoen der van Embden und Ummelanden, die myt Gronniger scuten vermeende geleiden to maken; und ys daer grote duerte gecomen, want niet helpen muchte.

Um dusse tijdt in Junio na lange disputierent und twistes des Landes und Stadts um die gebroken dijcken

[p. 216]

wederomme to maken in den Oesterhorn¹⁾, want die egeners der dijcken konde sie niet weder maken, hefft die Corneel sulven myt raedt und beveel die dijcken in den Oesterhoern doen maken und starcken duer die heele Hunsinge und Fywelinge lande, welcke, sick daerto eenmael bevlijtigende, bynnen korten dagen die Oestersche dijcken seer starck und gewaldich gemaket hebben und daervan weder ontlastiget synnen worden, gelick ock die kaedijcken van Fywelinge tot an Duyrswolt ock wol weder gemaket bynnen, dan daernae verlaten und an die Oldtampsters gewesen, die enen neyen dijck bij den Dullert langes gesettet hebben vor dussen kaedijck. Anno 74. Und alle kaspelen ontvrijet synt worden, die over Dampsterdiep gelandet synnen. Dusse ontsedt und erreddunge van watersnoeden ys allene durch authoritiet und superioritiet des Cornells vullenbrocht, hoewol myt murrent des adel, nochtans tot een ewyge wolfaert des landes. Und solden die dijcken in die Ommelanden wol lichtelicken erhalden und versien koenen worden, als daer allene een mester als een dijckgrave gegeven weer, die het erenst und to harte weer het landt myt dijcken verwaeret to holden, gelick dusse Casper de Robeles seer⁺ erenstlicken²⁾ die sake doende sulven und drivende was sonder enyge profijt daervoer ontfangende, dan allene, dat he gebedende was durch dat grote biddende und anstaende noet der Oesterschen, dat daer hulpe muste

1) De Oostkust van Groningen aan de Eems.

+ fol. 113.

2) Tusschen fol. 112 en 113 is ingebonden een met een gelijktijdige hand geschreven afschrift van een rapport aangaande de opmeting der dijken van Fimel tot Oterdum van 13 April 1574, opgesteld door ‘de heeren Gedeputeerden van wegenn de Statenn der Vriescher Ommelanden unde der Stath Gronningen van wegen het Oldampte’ en onderteekend: ‘Gerardus Ahues abbas in Thesinga, Hieronimus Eminga commendator in Oesterwerum, Jacob Ripperda toe Farmsum hovelinck, Edsart Rengers, Aeylko Wijnken mijn hant.’ Het is door ons niet opgenomen, vooreerst omdat het niet van Eppens zelf is, vervolgens omdat het zijn belang heeft verloren, daar het beschrijft, hoe lang de dijk van de eene merkpaal tot de andere was, en die palen thans niet meer zijn na te gaan.

[p. 217]

bewesen worden van die bynnekaspelen offte sie musten dijcken und landt verlaten. Daer Wirdum destijdes teyn roede gemaket hefft bynnen achte dagen, daer benae nene dijcke was, want wij sulven in egener persoen daerbij weren und allene doende, dat het gemaket muchte woerden. Daer nochtans Edzart Rengers und commelduer und Aelko Wijnkens und andere meer¹⁾ upzieners to verordenet weren, buyten des Corneel bijwesent, updat he sick neit alleheel in dusse sake mester stellede. In Westerlandt hadde he overst meer meester gewest und die dijcken ock maken laten, want yn dit voeryaer was nu allenthalven in Vreslant ruste und stillicheit van tochten, beholden dat die oerlichscepen aldaer bij Oterdum up den Emse hoeren scans wachteden, beholden dat in Gelderlant bij Nymwegen grave Lodewick myt een seer uthgeleesen ruyteren und knechten na sijn broder treckende van den Spangerden onversiens ys overtogen und aldaer up Haelerheyde²⁾ sulven geslagen myt des broder Casmiri, een soen des koerfursten und palsgraven bij den Rijn, korvorst Frederick³⁾. Alsoe dat daer een onverhopede nederlage geboerde, waermede die Prince seer geswacket und Albanisten seer stolt worden bynnen und in Nederlandt een verslagenheit makede. Daer tovoeren die konichschen alsoe bevreset weren, dat sie een pardoen leeten to Gronnigen, mede gelick in andere plaetsen, affleesen, um die verdrevenen weder yn to vorderen up cautie van getrouwicheit und der verstorven arffgenamen wederumme tot haere guederen hoepeden⁴⁾. Dan voer-

1) Zie de personen in noot 2 op blz. 216 genoemd.

2) Haelen, een dorp een uur ten noorden van Roermond. De slag is natuurlijk die op de Mookerheide.

3) Deze zin is niet duidelijk. Eppens vermeldt, dat graaf Lodewijk is gesneuveld, doch van het sneuvelen van diens broeder, graaf Hendrik van Nassau, weet hij niets. Met ‘des broder Casmiri’ enz.’ bedoelt hij hertog Christoffel, een zoon van keurvorst Frederik III van de Paltz en broeder van Johan Casimir.

4) Eppens heeft hier het oog op het pardon van Requesens van Juni 1574; van dit pardon waren alleen ongeveer driehonderd met name genoemde edelen en burgers en vooral predikanten uitgesloten.

[p. 218]

geves den 12 Julij affgelesen; hefft nemant voele weder⁺ gelanget, als myt Johan ten Holten und sijne arffgenamen wol erfaeren ys, die to hove voele und lange solicitierende weinich tot requeste gehordt worden. Und alsoe ock Tyasse Hayens und Johan in den Hams arffgenamen tho Loppersum¹⁾. In dit sulvige yaer in Septembri ys verbont van 1482 der stadt Gronnigen upgesecht up algemene landsdach ten Broren²⁾ vergadert myt notarien uth Vreslandt, und versegelinge der 4 landes zegelen ontsegelt. Daeruth gevolget een grote bitterheit der beider corporen tot uterste verdarff Jeroni Verutio sindico³⁾.

+ fol. 113^v.

1) Hier volgt in het H.S. een alinea. De nu volgende zin tot ‘Anno 1575’ is met anderen inkt door Eppens ingevoegd, klaarblijkelijk op eene verkeerde plaats, immers het dan volgende is in Januari 1575 geschied. Zie Tegenw. Staat v. Stad en Lande dl. I, blz. 434 en Bos t.a.p. blz. 277 vlg.

2) De Minderbroederskerk te Groningen.

3) Dr. Hieronymus Verrutius was in het najaar van 1574 tot syndicus der Ommelanden aangesteld.