Van den proprieteyten der dinghen

(2009)–Bartholomeus Engelsman– rechtenstatus


Boek 15
[Folio 257r]
Hier beghint dat xv. bouck ende spreect 39145[regelnummer] vande delen der aerden ende vanden prouincien bi den welken die werelt ghe- meynliken ghedeylt is so salmen luttel dinghen desen wercskijn mede bi bren- ghen mitter hulpe goods ende noch- 39150[regelnummer] tans van allen dinghen niet te segghen mar alleen van dien vanden welken die heylighe scrift ghewach af maect on- derwylen Dat I. capitel is vande wereltGa naar eindnoot39154 39155[regelnummer] ORbis dat is die wereltGa naar eindnoot39155 hier beneden ende is in drien ghedeylt want dat een deel is asya. dat ander europa ende 39160[regelnummer] dat dorde affrica welc drie delen der werelt die oude meysters niet effen ghelijc en deylen. want asya beghint aen tsuyden ten oesten waert ende gaet so voert al totten noorden. Ende 39165[regelnummer] europa reyct van noorden bouen byden oesten ende strect al totten westen. mar affrica van westen totten zuyden ende alleen asya dat houdt een deel als die helft daer wy wonen. Ende die ander 39170[regelnummer] delen als affrica ende europa hebben die ander helft ghedeylt. Item onder desen delen als van occeano coemt voert die grote zee ende onderdeyltse waer om is dat sake dattu die werelt wylste 39175[regelnummer] deylen in tween delen des oesten ende des westen so sal in dat een deel asya we- sen ende in dat ander deel affrica ende europa Ende aldus deylden sijt nader diluuien des soens noe Onder die wel- 39180[regelnummer] ke sem mit sinen nacomelinghen besat asyam. Ende iaphet besat europam Ende cham besat affricam als die glose seyt ouer genesi x. et super libro paralipomenon i. datGa naar eindnoot39183 selue set crisostomus ysydorus ende plynius 39185[regelnummer] Dat ij. capitel van asyen ASya datmen meynt dat midzenGa naar eindnoot39186 inder werelt is \| is also ghehyeten na- den naem eens wijfs \| welc wijf byden ouden tyden plach trijke van oesten te 39190[regelnummer] besitten ende te houden als ysydorus seyt libro xv. dit deel asya is gheset in dat dordendeel vander werelt ende heeft sinen opganc der sonnen van oesten ende van zuden die zee die men occeanum hiet 39195[regelnummer] Ende inden onderganc der sonnen so wor- det asya gheeyndt in onser zee ende van noerden werdt asya gheeynt in een ry- uier diemen emay hyet Ende asya heeft veel prouincien ende veel conincriken 39200[regelnummer] ende menigherhande nacien van ton- ghen ende van volc die welc zeer won- derlijc sijn inden leuen ende oec inden zeden Ende die oec seer scelen inden figueren ende inden ghedachten der welker namen ende 39205[regelnummer] gheleghentheyt wy thans hier cort set- ten sullen volghende die ordinanci van- den alphabeet dat is vanden a. b. c. Dat iij. capitel van assyrien ASsyria is een conincrijc van asyaGa naar eindnoot39209 39210[regelnummer] ende is een prouincie ende is also ghenoemt van asye sems zoen die wel- ke eerst nader diluuien dat lant besat ende bewoendet dit lant heeft ten oesten waert yndien ende vanden zuden raket mediam 39215[regelnummer] Ende vanden westen heuet die tygrym dat is een ryuier dat also stijf loept Ende ten noerden heuet den berch caucasum daer die poerten van capsya zijn als ysydorus seyt libro xv. in desen lande was eerst gheuonden die 39220[regelnummer] ghewoente van purpur te maken daer na vonden sy zaluen om thaer te verwen ende tlichaem mede te besmeren om dat si claer we-Ga naar eindnoot39222 rden souden van huden ende wel ruken souden wten welken eerst vloeide die oncuisheit der
[Folio 257v]
39225[regelnummer] romeynen ende der grieken als ysidorus seyt Ende het is een alte ghetemperden lant in ghetemperden lantscappen mar in veel eynden om die onghetemperde woninghen des lands so ist onrustelic inden zeden der 39230[regelnummer] menschen alst is inden beesten ende inden serpenten als plynius seyt int dorde boe- ke daer hy bescrijft die wreetheyt der menschen In deser prouincien wonen assyrij dat sijn die lude van assyrien Ende is alte 39235[regelnummer] machtighen volc van oudts Dat iiij. capitel van arabien ARabia is een prouincie van asia endeGa naar eindnoot39237 is heylich om dattet naden wyeroec ruuct daer om ist churifera ghenoemt 39240[regelnummer] als ysydorus seyt libro xv. want daer sijn dese bomen daer die wyeroec wt loept planteyt. Ende veel ander wel rukende bomen om welken heylighen goeden roke die grieken dat noemden eudemon ende 39245[regelnummer] die latijnschen hyetent heylich als die selue daer seyt ende in haren spronghen was- sen mirre ende caneel ende ander cruden Ende daer wordt fenix die voghel ghe- boren ende menigherhande wylde voghe- 39250[regelnummer] len ende beesten die van wonderliken maec- selen sijn ende in desen lande sijn meni- gherhande costelike steenen want als ysi- dorus seyt ende plynius so vijntmen daer dryerhande sardonix ende men vijnt daer 39255[regelnummer] draken ende eenrehande slanghen daer- men menigherhande dierbaer stenen in horen lichaem vijnt Ende daer seyt hy van saba datmen daer af soeken sal hyer after waert 39260[regelnummer] Dat v. capitel van armenien. ARmenien is also ghehyeten van ar-Ga naar eindnoot39261 meno iasonis die graue was thes- salien die armenien wan doet die coninc iascha verloren had doe vergaderde hij 39265[regelnummer] alleynsken tvolc vast van allen landen ende be- greep die weer weder ende daer of he- uet noch den naem als ysydorus seyt libro xvi. dat is tlant ararath van daer die kinder van sennacherib vloghen doe sij 39270[regelnummer] hem biddende inden tempel sijns gods doot sloegen als die historie vertelt inder coningen bouc ende die berch hiet ararath inden welken die arke van noe rustede nader diluuien Item dit lant van arme- 39275[regelnummer] nien is gheleghen tusschen den berch taurus ende cartasy van capadocien ghestrect totter zee capsim toe hebbende vanden noerden berch cenaureos wten welken die ryuier tygrys coemt als ysydorus 39280[regelnummer] seyt ende dat selfde seyt plynius ende crisius \| ende armenien is tweerehande alsGa naar eindnoot39281 dat hoghe armenien \| ende dat laghe armenien gelijc alst sijn twe panonien inden welken alle beyde men sommige alte won- 39285[regelnummer] derlike dingen gevonden heeft na ons te spreken nochtans tlant van armenien daer die oeueren van tygrys of van effrates ra- ket daer ist alte geneuchliken van cruyden van coern van bosscen van houen ende van vruch- 39290[regelnummer] ten nochtans ist veruult mit veel geslachten der wreder beesten ende der serpenten als die selue seyt Ende daer of vertelt plynius veel dinghen Dat vi. capitel van aradien 39295[regelnummer] ARadia of aradium is een eylant datGa naar eindnoot39295 altemael een stat is gelegen inder zee te midnoerden niet varre van tyrus als die glose seit op die stat ezechielis xxvij. die sonen van aradien in dijnre scharen etcetera 39300[regelnummer] Ende sijn sceepmans kunnen te scepe wel oerlgohen et ceteraGa naar eindnoot39301 Dat vij. capitel van albanien ALbania is een prouincie vanden mee-Ga naar eindnoot39303 sten asya Ende is also ghenoemt van-
[Folio 258r]
39305[regelnummer] der hetten des volcs daer om dat si mit witten haer gheboren werden Ende is een seer cout lant by dat die ander lan- den van asya sijn dit albania heeft aen die oest zide die zee die men capsum hiet 39310[regelnummer] ende coemt op beyden monden der noerde- liker groter zee totten broken van meothi- dia ende is haer streckende by alte woesten ende onghebonden steden in dit lant sijn alte grote honden die alte wreet sijn inden 39315[regelnummer] moet ende starck van lichaem dat sy stieren verdrucken ende verderuen lewen ende elefan- ten als plynius exempel maect ende gheeft vanden honde des volcs van albanien welc hondt alexander gheseynt was ende hi 39320[regelnummer] verwan enen lewe enen bere ende enen ele- fant als die selue seit libro viij. int capittelGa naar eindnoot39321 vanden honden des lands van albanien Item dat volc heeft ghemalen oghen ende gheel inder pupillen daer om dat sy des nachts 39325[regelnummer] te bat syen sullen ende bat dan des daechs als die selue seyt libro ix. dat selue vertelt solinus oec voer een groet wonder Dat viij. capitel van actica daer athenen of ghenoemt isGa naar eindnoot39329 39330[regelnummer] Actica is dat selue prouincie dat grie-Ga naar eindnoot39330 ken lant is of was van ouds wes deel of stat ghehieten wordt \| die stat van atenen die welc des wilneer was vued- ster der phylosophen ende moeder der vij. 39335[regelnummer] consten Ende sy en had op die tijt gheen lieuer cleinoet dan dat studium als ply-Ga naar eindnoot39336 uius ende ysydorus segghen libro xv. Ende waren alle doctoers ende meysters dat daer waren Item demostenes plach 39340[regelnummer] dese stat zeer te vermeren ende alle der we- relt condt te maken \| als salustius ver- telt Mar bouen allen dinghen plachse arriopagita paulus discipel te prisen die welke alle die werelt verchierde mit sijn- 39345[regelnummer] re groter wijsheit als ephyphanius seyt ende ysidorus mede Dat ix. capitel van achya AChia in grieken is een prouincieGa naar eindnoot39348 in europen ende is also van ouds ghe- 39350[regelnummer] hyeten van acteus den coninc dese prouin- cie is bina alte mael eylant want aen die noert zide daert mit macedonien versa- ment is daer ist al omtwnt mitter zee want aen die oest zijde heuet die zee van cyre- 39355[regelnummer] nen Ende van noerden grieken lant ende van zuden yonicum \| ende van westen die eylanden die men cassopicis noemt ende werdt toe ghe- vuecht alleen vander noertzijde desen drien prouincien als actice macidonie 39360[regelnummer] ende grieken Item thoeft van deser prouin- cien is cornicus ende is alte vasten stat als ysydorus seyt libro xv. want tvolc en macher nav toe comen om die hoecheyt der ghe- leghentheyt ende om dattet also starck ghe- 39365[regelnummer] vesticht is ende om datter die zee also na by is \| dese stat maecte chornithus ho- restis soen welke stat die grieken chorni- thus noemden dat is bewysinghe des ghe- meynen goeds als ysidorus seyt libro xvij. 39370[regelnummer] Dat x. capitel van archadya ARchadya is een prouincie die leytGa naar eindnoot39371 tusschen die zee egeum ende ionium als ysidorus seyt die welc archas iupi- ters soen die van sinen ondersaten verwon- 39375[regelnummer] nen was archaden noemde na sinen naem Ende die selue stat werdt na sticionya ge- noemt van enen coninc die sticionius hiet als ysidorus seyt Dat xi. capitel van alanya 39380[regelnummer] ALanya is die eerste side van sicia dieGa naar eindnoot39380 welc deerst ende dat alre meeste conincrijc is van europen welc europa beghint vandee ryuier chamer neder-Ga naar eindnoot39383 ghaende totten onderganc der sonnen
[Folio 258v]
39385[regelnummer] aen die noortzee ende strect haer totten eynden van spaengen \| wes oest zijde ende zuut zijde op climmende van ponto wordt vergadert mit alle der groter zee ende wordt gheeynt totten eylanden van ga- 39390[regelnummer] des als ysydorus seyt libro xv. die syde van sicia is eerste alania dat strect toeten broe-Ga naar eindnoot39391 ken van meothida ende gaet voert in da- cia ende is alte breden conincrijc ende houdt wrede landen van barbers \| ende is on- 39395[regelnummer] der enen couden clyma gheset neyghen- de van den oesten ten noerden. Dat xij. capitel van amazonien. AMazonia dat is een conincrijc eenGa naar eindnoot39398 deel in azya ende een deel in europa welc 39400[regelnummer] rijc albanien al na by is vanden amazo- nen also ghenoemt Amazones der got- ten waren wiuen die vanden nedersten sy- chya wt ghinghen als ysydorus seyt libro ix. die welke wiuen als haer mannen mit 39405[regelnummer] bedriechenissen doot gheslaghen waren so namen sy die wapenen haerre man- nen ende ghinghen die vyanden aen mit vyantliken moede ende namen volco- men wrake vanden dootslage hoerre man- 39410[regelnummer] nen want sy sloghense al doot \| vanden ionghen ten ouden ende hielden die wy- uen ende namen den roef haerre vyanden daer na worden si te rade te leuen sonder gheselscap der mannen \| die twe coninc- 39415[regelnummer] ghinnen als marsepia \| ende lampeto setten ouer hem in een exempel der mannen die altoes twe coninghen plaghen te hebben vanden welken tween die een altoes wt toech vechten met eenre groter scaren ende 39420[regelnummer] die ander \| verwaerde tghemeyn goet binnen den lande ter wilen dat die ander wt was Ende sy worden in corter tijt also wreet dat sy wel hondert iaer een groet deel van asya onder hadden. Item sy en 39425[regelnummer] wouden in gheenre wijs enighen man onder hem laten leuen of wonen Nochtans plaghen sy by hem in een eylant mannen doen te comen daer sy mede te doen had- den op dat sy tgheslacht vanden vrou- 39430[regelnummer] wen behouden mochten daer sy sonder- linghe tyden toe hadden als sy hiliken wouden ende ontfanghen \| mar als sy saghen ende vernamen dat sy myt kinde werden so dwonghen sy die mannen dat sy we- 39435[regelnummer] der en wech mosten varen. Ende wast also dat sy knechtkens creghen die sloeghen sy doot. Of sy seyndense te rechter tijtGa naar eindnoot39437 thuus Ende warent dochteren die hiel- den sy ende leerdense schermen ende vech- 39440[regelnummer] ten ende oec mede iaghen ende schieten ende op dat hem die borst niet hinder- lijc wesen en soude inden scilt te vueren of inden steken so plaghen si die een borst der meyskens te bernen \| inden seuenden 39445[regelnummer] iaer op dat sy slecht bliuen soude endeGa naar eindnoot39445 niet weder wassen Ende daer om hyeten si amazones om dat zij sonder mannen sijn als ysydorus seyt libro ix. die ouden plaghen- se wilneer mumannas te hyeten der wel- 39450[regelnummer] ker wreetheyt als men seyt eerst hercu- les temmede daer na achilles Ende dat was meer met vrientscappen \| dan met craften als inden ghesten der gryeken ende dier van amazonien ghehouden 39455[regelnummer] wordt Item ysydorus seyt dat die gro- te alexander \| alle die wiuen met allen verdreef ende maectese te niet \| mar die hystorie van den coninc alexander en seyt dat niet \| mer emmer seyt men dat 39460[regelnummer] die coninghinne van dien wiuen den co- ninc alexander \| die trybute eyschende was mit boden weder ouer screef aldus van dijnre wijsheit is te verwonderen ist also dat- tu mitten wiuen striden wilste ende geft ons
[Folio 259r]
39465[regelnummer] dan onse god de auentuer dat wy dy ver- winnen so bistu ewelic gescent ende ist oec also dat onse goden op ons toernich sijn dat wijt verliesen ende dattu ons ver- winste so hebstu luttel eren verwonnen 39470[regelnummer] datstu wiuen verwonnen hebste Op wel- ker antwoerde die coninc alexander hem bedacht ende hem oec zeer verwonder- de ende docht dat sy hem die waerheyt ghescreuen had ende dattet onbetame- 39475[regelnummer] lic gheweest hadde die wiuen met den swerde te winnen mer eerliker ende ghe- mackeliker mit minnen ende met vrien- scappen. waer om dat hy hem luyden vryheit gaf ende verleende Ende maec-Ga naar eindnoot39479 39480[regelnummer] se ghehoersaem mit groter vrientscap- pen ende niet met craften. Dat xiij. capitel van alemaengen. ALemannia is een edel ende gheboer-Ga naar eindnoot39483 tich conincrijck of lantscap in europen 39485[regelnummer] ende is also ghehieten van enen ryuier dat lemannis hyet ouer die tonouwe als ysydorus seyt daer dat volc van dien lan- de eerst woenden die alemanni ghehye- ten sijn om des ryuiers wyl. Ende dit 39490[regelnummer] hyet germania als ysydorus seit libro xv. daer hy seyt \| na dacien dat een eynde is \| van den nedersten sicien coemt ger- manien teghen \| ende heeft van oestten die tonouwe \| ende van zuden den rijn 39495[regelnummer] ende aen die noortzide \| ende ter sonnen onderganc die grote zee ende germa- nien is tweer hande. Ende dat ouerste strect al totten gheberchten van aqui- legien ende ter zuder zee toe bi venegen 39500[regelnummer] dat ander garmanien is by den rijn ende also nederwaert totter noortzee Ende sy sijn beyde rijke \| ende edel also wel inder moghentheyt \| ende inder craften als inder rijcheit \| ende can wel strijden ende 39505[regelnummer] oerloghen ende sijn oec beyde vol van volke dit volc is zeer cloeck \| ende starck van lichaem by dat ander landen sijn \| sy sijn wreet ende coen van moede in rouen in vanghen te water ende te lande \| ende 39510[regelnummer] sy iaghen veel naden wilden beesten sy sijn scoen van aensicht ende eersaem sy hebben cransen mit ghelen haer si sijn vry ende milde blide ende vrolic van moede ende sonderlinghe die zassen die inden 39515[regelnummer] voerscreuen dinghen den anderen bouen gaen vanden welken ysydorus seyt Tvolc van zassen dat gheseten is aen die canten ende aen den eynden vander groter zee is zeer doende inder doechden ende inden 39520[regelnummer] arbeyde Ende is daer om also ghehie- ten dattet veel snelre ende vaerdigher is tot allen dinghen te doen dan die an- der alemans mar met allen en sijn sy ho- ren vianden stadelic opten lande mar 39525[regelnummer] oec te water ende ter zee connen sy haer vi- anden versoken ende verderuen ende sy sijn daer om saxones ghehieten van saxus dat is een hardt steen want sy sijn also hardt als keselinghen arbeyt te doen 39530[regelnummer] Ende haer lant is zeer vruchtbaer ende heeft veel fijnre wateren ende riuieren. Ende in horen gheberchten graeftmen by na alle metalen sonder tinne Ende het sijn noch ander prouincien in beyden germanien 39535[regelnummer] dat is in hoech almanien ende in laech al- manien die vmmer also prisens waert sijn als oestenrijc. beyeren. swauen. elsaten byden Rijn ende noch veel ander die te lanc te ver- tellen waren soudmense alle nomen ende van- 39540[regelnummer] den zassen ende vanden anderen duutschen sijn die enghelsche ghecomen \| der welker geslacht ende na volghinge besitten dat eylant van britanien der welker tonghe ende manieren dat volc van enghelant
[Folio 259v]
39545[regelnummer] tot huiden opten dach noch volgen als be- da seit int bouc vanden yeesten soect neder- waert in de letter s. vanden zassen Dat xiiij. capitel van enghelant ANglia is een eylant vander gro-Ga naar eindnoot39549 39550[regelnummer] ter zee ende is al omme van allen landen ghesceyden ende ghedeylt twelc wijlen eer albania ghenoemt was om der witter steenroetsen wille die van ver- ren aenden ouer vander zee openbaren 39555[regelnummer] welc eylant menighe tijt edel luyden die van troyen verdreuen waren ende ghescheyden wonnen mit vechten en- de mit strijden teghen roesen die daer int lant waren ende wonnent oec mit con- 39560[regelnummer] stten ende behendicheyden ende ver- dreuen die roesen ende sloegense doot Ende gauen die lande den naem bri- tanien vanden naem hoers beleiders die bryto heite want dat lant ghewon- 39565[regelnummer] nen ende vercracht was mit rade en- de hulp des mans vanden welken mach- tige coninghen sproten ende quamen die veel groter dinghen deden in horen leuen ende waert saeke datter yement 39570[regelnummer] lust in hadde te lesen in hoerder historien die lese die historie van brito Item dat sel- ue eylant wordt langhe daer nae ghe- wonnen vanden zassen ende vanden an- deren duutschen mit stryden ende mit 39575[regelnummer] vechten ende is noch bezeten van ho- ren nacomelinghen die welke tlant on- der hem deylden ende ghauen elken pro- uincien namen na der proprieteiten haer- re tonghen ende lieten die memorie der 39580[regelnummer] tonghen hoers volcs after bliuen ende hieten dat eylant enghelant vander co- ninghinnen die enghel hiet ende was des hertoghen van zassen docter welke co-Ga naar eindnoot39583 ninghinne na menighen strijt dat eylant be- 39585[regelnummer] zat nochtans seyt ysydorns dat het an-Ga naar eindnoot39585 glia gheheten is van angulus dattsGa naar eindnoot39586 van enen hoecke daer om dattet in enen hoecke of in enen eynde ghelegen is Mar sinte gregorius doe hy sach die 39590[regelnummer] kinder van engelant te romen vercopen byder heydenen tijden ende hi hoerde dat zy angly heeten Doe seide hy aldus voer waer het sijn angly want zy blin- ken int aensicht als angeli dat sijn en- 39595[regelnummer] ghelen Item pliuius ende orosius seg-Ga naar eindnoot39595 ghen veel dinghen van desen lande mar ysydorus seytse aen een weghe bescey- delicken die welcke dander duysterlic voert brenghen Item brytania twelc 39600[regelnummer] men nv enghelant heit is een eylant dat tegen vranrijc ende spaengen leyt Sijn ommeganc houdt achtenueertich- weruen lxxv. milen Ende daer sijn veel ende groter ryuieren int lant Ende daer zijn 39605[regelnummer] heete fonteynen ende veel metallen ende daer is die steen gagates grote hoep ende paerlen ende cleylant ende daer sijn menigherhande vruchtenGa naar eindnoot39608 ende daer sijn veel scapen die veel wol- 39610[regelnummer] len dragen ende vordel van wollen ende daer sijn oec veel herten ende ander wilde be- sten gevonden ende men vinter luttel wol- uen of gheen Ende daer om machmen de scapen te vrylicker inden scueren ende in- 39615[regelnummer] den weyden laten wesen sonder herder als be- da seyt waer of dat een man heeft dat eylant van engelant in veerssen bescre- uen ende seyde aldus. Anglia terra ferax et fertilis angulus orbis: Insula predi- 39620[regelnummer] ues que tota vix orbe Nam eius totus indiget or- bis ope Anglia plena locis gens libera apta vocari Libera gens cui libera mens et libera lingua Sed lingua melior liberi-Ga naar eindnoot39623 or que manus Ende tverstant is \| englant is eendrach-
[Folio 260r]
39625[regelnummer] tich ende een vruchtbaer lant ende is een hoecke der werelt Ende is een eylant dat rijcker is dan ander landen die in der werelt syn ende alle die werelt behoeft sijnre hulpen Engelant is vol van sta- 39630[regelnummer] den ende een vry volc geheten ende be- quaem het is vry volc dat een vry hart heeft ende het is een vrie tonge maer de tonge is beter ende die hant is vryer Ende si volgen veel goeder oerbaerlicheden 39635[regelnummer] ende eersamicheden de welcke hier te lan- ge te setten waren maer soucke beneden van brytannia Dat xv. capitel van aquiteynen AQuitania is een prouinci van wal-Ga naar eindnoot39639 39640[regelnummer] schen lande in europen als ysydorus seitGa naar eindnoot39640 libro xv. Ende is van crommen wateren ende daer loept een ryuier diemen ligur heet ende sijn eynden lopen tot veel steden ende dit is een vrochtbaer lant ende zuet 39645[regelnummer] mit veel cleyne poerten ende oec grote ste- den ende mit castelen mit wateren ende mit ryuieren wel bewaert ende is schoen van bosschen van houen van weyden ende van alder genoechlicheyt Ende is wel beset mit wijn- 39650[regelnummer] gaerden ende drachtighe bomen van meni- gerhande geslacht ende zeer rijc van aert- schen goede Item onder den naem van aquitanien sijn veel zijdel prouincien als pliuius seyt Dit lant heeft aen die zijdeGa naar eindnoot39654 39655[regelnummer] van circius de grote zee als orosius seytGa naar eindnoot39655 die de schoet van aquitanien heet ende aen die zijde dat de son ondergaet heeftet hispanien ende van noerden ende van oestten heuet gallia lugdumensem ende van zuy- 39660[regelnummer] den raket de prouinci van narboen Dat xvi. capitel van andegauia ANdegauia is een prouincie vanGa naar eindnoot39662 walschen lande al vast bij aquitanien ende strect hem totten minsten brytanien 39665[regelnummer] wes hoefstat andegauis heet ende daer loept een water al om ende alle die pro- uinci heit andegauia ende is een vol wijn lant ende een coern lant ende is vol goeds ende is gelijc aquitanien inden wijn ende in- 39670[regelnummer] den vruchten.Ga naar eindnoot39670 Dat xvij. capitel van aluernia. ALuernia is een prouinci van gal-Ga naar eindnoot39672 lia ludumensi wes meeste stat genoemt is mons clarus Dese prouinci heeft uan 39675[regelnummer] oesten germanien van zuyden ytalien van westen die prouinci ven narboen endeGa naar eindnoot39676 van noerden galliam belgicam ende is een wilt boschich lant bercahctich en-Ga naar eindnoot39678 de vol weyden ende is verchiert mit 39680[regelnummer] wilden beesten ende mit tammen beesten ende draecht in veel steden coerns ende wijns ghenouch. Dat xviij. capitel van apulia APulia is een lant bijder zee in y-Ga naar eindnoot39684 39685[regelnummer] talien ende is een deel van euro- pa vanden eylanden van cecilien ge- scheyden mit enen arm vander zee ende tlant is vol volcs ende daer is gouts ende ziluers ghenouch Ende het is 39690[regelnummer] daer vol van wijn van coern ende van olien ende heeft edel goede steden in ende is wel beset mit castelen mit bor- ghen ende mit anderen dorpen ende heeft menigherande vrucht in ende 39695[regelnummer] is een eynde van europen tegen dat zuyden ende is gedeylt van barbarien mitter zee allen Ende men seit datter wer- me baden of fonteynen sijn die den sie- ken medecijn geuen Ende die hoeftstat 39700[regelnummer] van dien landen heyt men brundisium welke stat die griecken wileneer tim- merden ende wordt gheseyt van brun- da in griex dat is hertshoeft in duyt-Ga naar eindnoot39703 che want si is gescapen ter manieren eens 39705[regelnummer] herten hoeft dat hoern heeft als ysidorus
[Folio 260v]
seyt deser stat ter siden of leyt een lant an datmen capuanata hyet ende is moe- der vanden coren want die aerde daer int lant is bouen maten vruchtbaer coren te 39710[regelnummer] draghen van welken lande veel ander prouincien ghevuet werden ende oec die ghenen die ouer die zee sitten Dat xix. capitel van affricken AFfrika als sommige wanen is ge-Ga naar eindnoot39714 39715[regelnummer] seyt als apprica daer om datter den hemel open is ende datter gheen cou- de en is als ysidorus seit Item affrica be- ghint vanden eynden van egipten varen- de by den suden ouer ethiopien tottenGa naar eindnoot39719 39720[regelnummer] berch athlas toe mar aen die noerd zij werdet ghesloten mitter zee die midden int lant leit ende wert gheeynt in een zee die men gadicanum hiet dit affrica seit men dattet is een dordendeel vander we- 39725[regelnummer] relt teghen asien ende europen ende heeft veel prouincien als libien curonensem tri- polim byzancium kartagynem ethiopi- en. ende veel ander ende dat deel der werelt datmen affrica hiet is minre inder spaci- 39730[regelnummer] en dan asya of europa mar na sijnre groet- heyt ist veel riker ende inder gedaenten van beesten ende van anderen dinghen ist veel wonderliker want dat volc van dien lan- de is alte sonderlinghe rijc van goude 39735[regelnummer] ende van ghesteenten Ende inde coerne in- den vruchten ende inden olye Ende heeft wonderlike formen ende figueren van menschen ende van beesten in ende in sommi- ghen steden wordtet lant vander sonnen 39740[regelnummer] verbrant ende affrica wordt mit menigen eynden der groter zee ondergrepen. ende daer sijn veel wilder ruger menschen die al vol haers sijn ende menighe vreem- de vreselike beesten 39745[regelnummer] Dat xx. capitel van asturien ARstucia is een prouincie int binnen-Ga naar eindnoot39746 ste van spaengen die gheleghen is by europen ende affrica als ysidorus seyt libro xv. waer af dat si hanstuer genoemt 39750[regelnummer] sijn die by den ryuier astorom wonen der welcker lant is ouer al mit wildernissen ende bosschen beset als ysidorus seyt het volc dat daer woent is veel vrolicker ende vrijer van moede dan ander luide 39755[regelnummer] ende si sijn goedertierender der welcker stadt metropolis hiet ende daer en wast niet veel wijns noch coerns noch olijs want tlant is cout ende daer om en candt daer neit wel wassen Item daer wastGa naar eindnoot39759 39760[regelnummer] milium ende castanien om veel ende daer was- sen veel appelen ende ander vruchten daer zij dranc of maken voer den wijn Ende si hebben beesten genouch tamme ende wilde Ende tuolck is natuerlicken blij- 39765[regelnummer] de ende singet wel ende si sijn snel int lo- pen ende si connen wel strijden ende si sijn van goeden maecsel van liue ende van aensicht na die geleghentheyt vanden lande ende na dattet lant heet is ende zij spreecken 39770[regelnummer] goede spraecke ende si bespotten ander sprake Dat xxi. capitel van aragongen ARogonia is een prouincie in spaen-Ga naar eindnoot39773 gen ende daer wast wijn ende coerns ge- 39775[regelnummer] nouch mit goeden ryuieren ende fontey- nen Ende si waren wijleneer vanden ar- togoten becommert daert noch den naem of heeft want die gothen dat is eenre- hande volc also genoemt wonende in 39780[regelnummer] die prouincie. waer of dat artogonia ghenoemt is als ysidorus seit In dese prouincie loept een ryuier diemen hy- berus heyt wes hoefstat men noemt cesar augusta 39785[regelnummer] Dat xxij. capitel van babilonien
[Folio 261r]
BAbylonia is een prouincie van asyaGa naar eindnoot39786 in caldeen wes hoeft is die stat van babilonien daer tlant na ghenoemt is ende also edel als caldea ende als arstu- 39790[regelnummer] cia ende mesopotania in wes lant si on- derwilen ouer ghinghen als ysidorus seyt libro xv. Hier lopen die edelste ry- uieren verby die men vijnt onder die welke dese twe tvoerdeel hebben als tygrys 39795[regelnummer] ende eufrates die horen opganc hebben vanden paradyse Ende is dat drachtelijc- ste lant van allen vruchten ende van allen coern dat men vijnt het is vol wijns vol coerns vol van cruden ende wel ruken- 39800[regelnummer] de bomen Ende het is bouen maten rijc van ghesteenten ende van metalen Ende is oueruloedich van peerden van mulen van ezels ende van anderen quicke ende in horen wildernissen heeft dit lant plan- 39805[regelnummer] teyt van allen wilden beesten. Ende van wonderliken beesten van wonderliken maecselen wes hoeftstat wylneer hiet babilon dat is confuse of scennisse daer om dat die sprake der gheenre die den 39810[regelnummer] toren daer maecten ghescent was als men seyt genesy xi. wes groetheit iero- nimus bescrijft ouer ysaia xi. ende seyt dat babylon is die hoeftstat van caldeen wes mueren xvi. dusent passen waren 39815[regelnummer] by tquartier vanden enen horninc totten an- deren twelc te gader was lxiiij. war af dat die mueren reycten twe milen ende twe deel van eenre mylen verre. Ende daer was die toern drie dusent passen 39820[regelnummer] hoech dat is van tween mylen inder brei- den ende opwaert vastelic gheenghet ende die materi daer hy af ghemaect was dat waren ghebacken teghelen die vergadert waren mit onsceydeliken lijm 39825[regelnummer] also dat die steen mit viere noch mit wa- ter ghesceyden en mocht werden Ende want daer die lippe ghescandeleert is so is die toern in hebreusch babel ghe- noemt ende in griex babylon waer af dat 39830[regelnummer] alle tlant daer al om gaens babylonia ghehyeten is hier plach die machtighe coninc nabugodonosor een heer te we- sen die welc onder alle die ander nacien der werelt vinc oec tlant van iudeen die 39835[regelnummer] welc hy bracht onder den ghebode dier van caldeen waer om dat babilon onder balthazar sinen neue alte mael verderft werdt by tyrus ende by darius die conin- ghen waren van persen ende van meden 39840[regelnummer] Ende was nye seer weder ghemaect mar van horen afterlaet sijn twe steden ghe- maect als thesephon ende sijn in persyden ge- tymmert als iheronimus seyt: Item die stede daer wylneer babylon was is al 39845[regelnummer] woest \| ende daer en is niet in gebleuen dan wonderlike beesten die wilt sijn ende vreselijc soeke nederwaert van caldea. Dat xxiij. capitel van bactria BActria is een lant in asya den wel-Ga naar eindnoot39849 39850[regelnummer] ken hy den naem van enen ryuier gaf die bactris hiet als ysidorus seyt libro xv. dit lant vuedt alte starcke camelen die haer voeten nemmermeer en verderuen als ysidorus seyt 39855[regelnummer] Dat xxiiij. capitel van braceana BRaceana is een lant in affrica dat ge-Ga naar eindnoot39856 deylt is in tween alte edelen stede- kijns in den naem van den welken dat een andrometus heyt ende dat ander hyet 39860[regelnummer] byrancium dit is vruchtbaer van cleye van aerden ende van olien wes aertrijc also vet is als wanneer datmen een saet in der aerden werpt daer wassen hondert coer- nen weder of. als ysidorus seit libro xv. de 39865[regelnummer] bracananis soeke int eynde van deserGa naar eindnoot39865
[Folio 261v]
letteren b. Dat xxv. capitel van brabant BRabantia is een prouincie of een lant-Ga naar eindnoot39868 scap des eynds van germanien dat 39870[regelnummer] vluchs an walsch brabant leyt ende an he- negouwen. Ende heeft den rijn ende vriese- lant an die oest zijde ende die engelscheGa naar eindnoot39872 zee ende vlaenderen an die noert zijde ende dat nederste walsch lant an de west- 39875[regelnummer] zijde ende dat ouerste vrancrijc an de zuit side daer die maze verby loept \| ende heeft veel steden die vernaemt sijn ende is een drachtelic lant int meeste deel mar daerGa naar eindnoot39878 leyt veel ledichs lants ende tlant is volGa naar eindnoot39879 39880[regelnummer] volcs ende van goeder sceppenis ende van eer- samer formen ende can wel tornieren endeGa naar eindnoot39881 is moedich teghen die vyanden ende si syn onder malcanderen rustelic ende wel doen- de hoefsch otmoedich ende goedertieren 39885[regelnummer] in allen gheselscap Dat xxvi. capitel van belgica BElgica is vander prouincien vanGa naar eindnoot39887 walschen lande in europa ende is al- so genoemt vander stadt van belgis als ysi- 39890[regelnummer] dorus seyt libro ix. Dese belgica als orosius seit heeft an die oest zijde germanien ende den rijn en vanden zuytoesten heuet die ho- ghe clippen ende vanden zuyden die pro- uincie van narboen In welker prouincien 39895[regelnummer] die stadt arelatenensis ghelegen is endeGa naar eindnoot39895 vanden onderganc prouinciam lugdomensem ende van circio die zee van brytaengen ende van noerden dat eylant van enghelant dit lant is vol vruchten ende vol coerns ende in 39900[regelnummer] veel steden wast wijn ende is vol volcs mit steden ende mit poerten bewaert ende tvolc daer of is natuerliken wreet als ysidorus seit libro ix. ende moedich ende is nat van rivie- ren ende van anderen wateren ende is schoen 39905[regelnummer] van bosschen ende van campen ende is vol vanGa naar eindnoot39905 quicke ende van beesten ende het heeft luttel van wonderliken dieren sonder datter venijnde vorsschen ende slanghen sijn. Ende dat lant pleghet ghemeen- 39910[regelnummer] liken rustelijc te wesen \| ende vredelijc Ende het is oec wat inder spraken scelende Dat xxvij. capitel van bitinia BItinia als ysidorns seyt dattet eenGa naar eindnoot39913 prouincie is vanden minren asya 39915[regelnummer] int beghinsel der zee ghekeert totter sijden daer die sonne op gaet ende leit aen tracien ende te voren wast mit me- nighen naem ghenoemt want het hiet eerst miricia ende daer na wast vluchs 39920[regelnummer] bitinia ghenoemt van intio den coninc ende het is dat meerre frigia wes hoeft- stat nycomedia hyet daer hanibal die prins van kartagyen vliende starf van venijn. als ysidorus seyt libro xv. Ende 39925[regelnummer] bitinia is eerst ghemaect van fenix die eerst miramenda ghenoemt was. als ysidorus seyt. Dat xx. capitel van britaengenGa naar eindnoot39928 BRytanea occeani is een eylantGa naar eindnoot39929 39930[regelnummer] in europen \| ende strect hem zeer verre. Ende vanden zuden heuet die walen als orosius seyt dit eylant heeft inder lengden tachtich hondert dusent passen Ende inder breeden twe hondert 39935[regelnummer] dusent. Ende aen den rugghe vander zee heuet die eylanden ortates vanden welken daer xx. woest sijn ende dertien werdter bewoent \| daer na coemter te- ghen dat eylant van cycilien vi. dach- 39940[regelnummer] uaert te varen als plinius seyt libro iiij.Ga naar eindnoot39940 Ende ysidorus xv. Ende is ghesceyden vanden eylande van brytanien Ende als Orosius seyt so ist gheleghen tot circi- um waert midzen in die grote zee ende 39945[regelnummer] is luttel menschen kundich om dattet
[Folio 262r]
also verde is dit brytanien als plynius seyt libro iiij. xvij. capitulo Tusschen noerden ende westen ist gheleghe teghen germanien walschlant ende teghen spaengen mit 39950[regelnummer] veel onderdeels Ende hiet eerst alba- nia om des wyl by auentueren datter also veel witter roetsen om ghinghen daer na hietet britania van bruto Ende daer na wast vanden duutschen diet be- 39955[regelnummer] hielden englant ghehieten Soket bo- uen in die letter A. van anglia. Ende daer is een ander minre brytania op die zee van aquitanien gheleghen in wal- schen lande twelc doe die bartoens tgro- 39960[regelnummer] te bartaengen after lieten om die noe- trofte der germanen ist noch also ghe- hieten daer tgheslacht ende die naem vanden bartoens noch duert. Ende al ist dat dit brytania in veel dinghen loefs 39965[regelnummer] waerdich is nochtans en mach die myn- re den meerre brytannien niet ghelijc werden ende daer om mochtet wel dat mynre brytanien ghehieten werdenGa naar eindnoot39968 want het en ghelijct hem niet inden ge- 39970[regelnummer] tale vanden volc ende daer om en salt den grote brytanien niet ghelijc werden Dat xxix. capitel van boecia. BOecia die prouinci holladis is eenGa naar eindnoot39973 deelkijn in grieken als ysidorus 39975[regelnummer] seyt libro xv. Ende is eerst also genoemt van bos dat is na den osse Ende om de- ser saken wyl doe cathinus agenors soen sijn suster europam socht van den ghebode sijns vaders die van iupiter ghenomen 39980[regelnummer] was ende gheroeft Ende doe hyse niet vinden en const ontsach hy hem sijns va- ders toren Ende hy vestichde in sinen moedt dat hy in ellenden ghinc ende doe hy mit gheual die voetstappe eens os- 39985[regelnummer] sen volghede daer vant hi die stede daer sijn suster lach. Ende daer om hyet hy die stede mit des ossen naem boecia daer hy thebas tymmerde daer sy wylneer grote striden wonnen ende daer appolo 39990[regelnummer] ende hercules gheboren sijn dat is dat meerre deel thebanus Ende dat selue is eunoma ghehieten van enen fonteyn die daer wylneer appolijn consacreert was als ysidorus seit libro xv. in deser eer- 39995[regelnummer] den is eenrehande verwoede stede als wanneer daer yemant af drinct so wordt hy also heet dat hy verwoeden wyl van groten lusten des hylics als die selue seyt libro xiiij. int capitel vanden wateren 40000[regelnummer] soke bouen vanden fonteynen Dat xxx. capitel van bemen. BOemia dat is een deel van mes-Ga naar eindnoot40002 sia ende is beem in duutsch ende leyt oestwaert by germanien gheset in 40005[regelnummer] europa ende is mit groten gheberch- ten ende mit dicken bosschen ouer al om- set van germanien van pannonien ende van anderen lantscappen ende is ghe- deylt ouermits den berghen bosschen 40010[regelnummer] ende den ryuieren Ende tlant is seer vast in veel steden van beem ouermits die hoecheit der berghen. Ende heft oec veel slechs velds ende anders pleyns ende daer is goede lucht des hemels 40015[regelnummer] ende heeft goet cleye in te planten wijngaer- den ende ander bomen ende coren in te sayen Ende is ryke van goude van zil- uer van tynne ende van anderen metal- len ende is vucht van fonteynen ende van 40020[regelnummer] ryuieren want daer loept een seer edel ryuier doer dat lant diemen albia hyet die inden berghen vanden beemen wt coemt Ende multa dies ghelijcs in loept doer praghe die coninclike stat wt wes 40025[regelnummer] gheberchten ouervloeyen die pijn bo-
[Folio 262v]
men ende die ander langhe bomen daer- men masten of maect Ende daer is plan- teyt van ghemeynen cruyden daer die beesten of leuen ende ander medicinael 40030[regelnummer] cruden van menigherhande gheslach-Ga naar eindnoot40030 ten Ende daer sijn veel beren ende be- rinnen. herten. gheyten. ende bucken buffelen. ende ander menigherhande beesten Ende onder dese wrede beestenGa naar eindnoot40034 40035[regelnummer] is een hebbende die groetheyt van enen osse dese beest is fel ende quaet \| ende heeft grote hoernen ende breet ende mitten beyden so en bescermt sy hoer niet mar sy heeft onder haer kinne een balschkenGa naar eindnoot40039 40040[regelnummer] daer sy water in gadert ende al lopen- de verwarmt sy dat water bitterliken zeer welc water si op die iaghers of op die honden werpt als sy haer te na by comen. Ende so waer dat water raect 40045[regelnummer] daer gaet haer wt \| ende verbrant leli- ken ende inder bemen tonghe wordt dat dier hetten ghehyeten \| dit lant wordt omghanghen van oesten mit moriana ende mit pannonia ende van noerdtoest 40050[regelnummer] mit polen lant ende van zuden mit oest- rijc ende van westen met beyeren mit ger- manien ende mit mijssen al om begordt. Dat xxxi. capitel van burguengen BVrguendia is een deel van walschGa naar eindnoot40054 40055[regelnummer] lant \| ende is een starck berchich lant ende is oec vol van weyden ende in veel steden zeer boschich ende is wel ghe- watert mit alrehande wateren als mit ryuieren mit fonteynen ende mit ande- 40060[regelnummer] ren wateren \| ende is tot menigher ste- de onvruchtbaer ende zeer droghe daer gheen water en is ende is byden ghe- berchten sonderlinghen cout om des wyl dattet daer also seer snuwet Ende daer 40065[regelnummer] woent veel volcs byden gheberchten ende si crighen coppen ende hueuelen onder die kinne ende opten rugghe om des wil dat sy dat sneewater drincken ende daer sijn veel beren ende berinnen 40070[regelnummer] ende ander dieren. Dat xxxij. capitel van capadocien CApadocia is een prouincie int meer-Ga naar eindnoot40072 re asya ende is gheleghen int hoeft van syrien Ende raect aen die oest zijde 40075[regelnummer] armenien ende vanden westen dat min- re asya ende van noerden tunturios cam- pos die wilneer die amazones hadden die zee timericum ende van zuden taurum montem den welken onderleyt cilicia 40080[regelnummer] ende asaceya totten schoet filicum die siet teghen cypren Ende een water dat albis hyet loepter doer die de conin- ghin lyadra wilneer deyldede vandenGa naar eindnoot40083 perssen dat is van dien lande datmen pers- 40085[regelnummer] sen hiet als ysidorus seyt libro xv. ende orosius libro i. dese hadden horen opganc int eerste iaer van seth yaphets zoen waer of datter noch een stat blijft bi hem luden die morcha hiet als ysidorus seit libro ix. 40090[regelnummer] Dat xxxiij. capitel van caldeen.Ga naar eindnoot40090 CAldea is een groet lant gheleghenGa naar eindnoot40091 by eufrates daer een velt is daer die ruesen vergaderden naden diluui- en ende by den rade nemrochs timmer- 40095[regelnummer] den sy den toren babel vanden welken die stat die daer ghetimmert was baby- lon hyet ende daer na alle tlant baby- lonia alst bouen openbaert inder lette- ren b. soeke daer van babylonia Mar 40100[regelnummer] het is te segghen wat orosius seyde van babylonia libro ij. dat die eerste coninc byden assyrien dat is byden volc van as- syria was ninus die een wijf had die ni- nosemiramis hiet ende was een conin- 40105[regelnummer] ghin van alle asya maecte babylonien
[Folio 263r]
wijt ende breet die welc nemroch begon- nen had ende maectese daer om dat sy thoeft wesen soude van alle assyria Ende dat rijc stont onghesceynt dusent ende 40110[regelnummer] lxiiij. iaer al tot sardan die pallum den wel- ken arbates die rechter was van meden doot sloech Ende doe bestont dat rijc van assyria te veruaren mar het verghinc al- te mael doe babylonien verderft werdt 40115[regelnummer] van cyrus ende van darius dat cume te ghelouen was by menschen die starflic sijn dattet gheschien soude moghen dat- men alsulken starken stat wynnen soude moghen ende verderft werden. Ende sy 40120[regelnummer] was ghemaect mit gheliken tynnen inder manieren van borghen viercant ende men mach die groetheit der mueren ende die starckheyt qualiken ghelouen want die mueren hadden inder breydden vijftich 40125[regelnummer] cupitus ende si waren vierwaruen also hoech Ende sijn omganc was van ccc. stadien enden van lxxx. Een stadie datGa naar eindnoot40127 is een tiendendeel van eenre milen die muere was van ghecoecten teghelen 40130[regelnummer] ouergoten ende mit tayen lijm verga- dert Ende die grauen van buten scheen zeer breet \| in welken graue een water omvloeyde aen tvuerhoeft vander mue- ren waren hondert poerten Ende inden 40135[regelnummer] ommeganc vander mueren waren wo- ninghen daer men op ter weer mocht gaen die al ghelijc ghemaect waren van wonderliker groetheyt ende starcten ende al wast so onmaten starck nochtans was 40140[regelnummer] sy schier verwonnen ende gheuanghen ende haestelic omghekeert want hi deyl- de die ryuier in ccc. ende in lx. tro- ghen of monden als vuer faxat dede die ryuier gangas doe hy toernich was 40145[regelnummer] teghen die ryuier daer om dat hy een van sinen ridders verdrenct hadde die deylde den seluen ryuier in ccc. ende in lx. delen want doe haer water on- toghen was ende ghenomen doe was 40150[regelnummer] die stadt haest ghewonnen als die sel- ue Orosius seyt. Item in dat selue iaer doe babylonien verderft werdt ende be- gan te verderuen doe began rom ghe- fundeert te werden waer of dat onder 40155[regelnummer] een ouerdracht der tiden viel babylo- nien ende romen stont op ende doe dat rike int oesten eerst ghebrac doe began dat rijc des westen te wassen Dat xxxiiij. capitel van cedar. 40160[regelnummer] CEdar is een naem eens rijcs daerGa naar eindnoot40160 die hyshmaheliten wonen die kin- der waren des mans cedar die welcke die oudste ende die eerste soen was hys- mahels want hysmahel was abrahams 40165[regelnummer] soen die hy by agar sijnre deernen had- de die wt egypten was waer of dat sy waerliken hyeten moghen agarem dan sarracen al ist dat sy van enen vercreghe- nen naem hem te vergheefs verbliden 40170[regelnummer] gheboren te wesen van sarra als ysido- rus seyt libro ix. dese en tymmeren gheen husen mar sy lopen wt recht als wilde lude ende wonen in tabernaculen ende sy nemen haer vuedsel vanden rouen \| 40175[regelnummer] ende van dat sy vanghen moghen van beesten Ende daer om was hysmahel ghehyeten onager dat is een velt ezel als die gloze seyt ouer genesy xvi. dit sal een wilt mensch wesen et cetera Ende sy 40180[regelnummer] sullen alle verwoetheit der beesten bo- uen gaen ende die goedertieren sullen van hem vertreden ende verderft wer- den want als methodius seyt. Het sal noch eens toecomende wesen dat sy te 40185[regelnummer] gader vergadert wt comen sullen van-
[Folio 263v]
der wildernissen ende sullen winnen ende be- houden alle die werelt bi acht weken der iaren ende haer wech sal wech heiten der engicheit want si sullen die steden ende die 40190[regelnummer] rijcken verkeren ende om werpen Ende si sul- len die priesters doot slaen inden heiligenGa naar eindnoot40191 steden ende sy sullen daer mitten wiuen sla- pen ende si sullen vten heilighen vaten drinc- ken ende si sullen haer beesten binden totten gra- 40195[regelnummer] uen der heilighen Ende dit sal wesen om die loesheit der kersten menschen die dan wesen sullen Item dese ende veel anderGa naar eindnoot40197 vertelt hy dat die ghene die woenen int lant van cedar ende die hysmaheliten inder 40200[regelnummer] werelt bedriuen sullen Dat xxxv. capitel van cancia CAncia is een prouincie in englantGa naar eindnoot40202 dat ghelegen is bi der zee van britanni- en wes hoefstat was cantuaria Het is 40205[regelnummer] een goet coern lant ende boschich Ende wel ghewatert mit fonteynen ende mit ryuiren ende heeft goede edele hauenen vander zee ende is rijck ende daer is goede luchtGa naar eindnoot40208 Dat xxxvi. capitel van castrabia 40210[regelnummer] CAstrabia is een prouincie in spaen-Ga naar eindnoot40210 gen die moet van desen volc is quaet ende fel op sijn stelen ende op rouen Ende het is al- toes bereit veel slaghe te liden als ysidorus seit libro ix. deser prouincien is na by celci- 40215[regelnummer] bria ende is also gheheiten vanden walschen celticis ende yberis Dat xxxvij. capitel van chananea CHananea is een lant in syria welcGa naar eindnoot40218 lant van chanaans zoenen die chams zoen 40220[regelnummer] was beseten was na der diluuien Ende van hem waren x. nacien dat sijn lantscap- pen of gebuerten als ysidorus seit libro ix. van- den welken waren vij. nacien van chana- ans zade inden welken die maledictie van 40225[regelnummer] cham was also meer erflic ghewortelt Ende daer om waren si af ghewischt van- den kinderen van ysrahel ouermits den gebode goods ende hoer termijne waren van hem luden becommert ysidorus libro ix. 40230[regelnummer] Dat xxxviij. capitel van campania CAmpania is een prouincie in ytalienGa naar eindnoot40231 ende is gheleghen tusschen tlant van romen ende poelgen wes hoefstat wilneer capua was ende was verderft van siluio den co- 40235[regelnummer] ninc van albanen Ende thoeft vanden ste- den van campanien is in drien groten ste- den ghedeilt als in romen kartagen nom- tata van welken die prouincie van ytalien onderwijlen campanien genoemt was 40240[regelnummer] Ende daer sijn veel ander vermaerder steden die rijc ende vol volcs sijn die al totter prouincien van campanien behoeren als napels ende pulchrios daer virgilius ba- den sijn die men in eren hielt Het is een 40245[regelnummer] goet lant van wijn ende van coerne ende van olien Ende daer wassen menigerhande vruch- ten Ende daer is noch een ander campa- nien in crisaluina gallie senonensis pro- uincia wes hoeft is die stat van creten 40250[regelnummer] Dat xxxix. capitel van candaGa naar eindnoot40250 CAnda heit eenrehande eylant endeGa naar eindnoot40251 is int beghin enge ende daer na wordtet vast breder wes inganc zwaer is ende arbeide- lic alst openbaert in actibus apostolorum xxvij. 40255[regelnummer] dit eylant is tusschen syriam ende ytalien Dat xl. capitel van cylicia CIlicia is een prouincie vanden minrenGa naar eindnoot40257 asia dese heeft vanden oesten luceam ende vanden zuyden mare siculam ende vanden westen 40260[regelnummer] ende vanden noerden heuet die lasten des ber- chs taurus dese prouincie werdt gesceiden vanden water tingnis ende heeft een edel stat binnen die men tharsis heit daer pau- lus af was ende chorinthus sijn poerte of 40265[regelnummer] stedeken daer veel fijns saffraens wast
[Folio 264r]
ende is van alte goeden roeke ende scoen- re van verwen dan gout als ysidorus seit int vijftiende boeke Dat xli. capitel van cypers 40270[regelnummer] Cypros is een eylan ende also gehei-Ga naar eindnoot40270 ten vander stat cipers die in dat eylant leit. Men vijnter dit coper ende men seit dattet daer eerst ghevonden was Ende het is een lant vol wijns die bouen ma- 40275[regelnummer] ten sterck is inden smake ende in sinen werc- ken Ende heeft veel edelre steden onder die welke nicasia die ouerste is ende tlant is al omme mitter zee besloten maer binnen ist al vol van bosschen van weiden van 40280[regelnummer] velden van wijngaerden ende van coern Ende is wel ghewatert mit fonteynen en- de mit anderen wateren Ende is vol rijc- heiden ende vol weelden maer dat eylant wordt dicwijl inder scriften chetijn ghe- 40285[regelnummer] heiten als ysidorus seit libro ix. ende is alsoe ghenoemt van enen soen ionam aaphets neue als yndedorus seit libro i. dat eylant vanGa naar eindnoot40287 cypers wordt ghegordt mitter zee sy- rico vanden westen Ende mitter zee panphi- 40290[regelnummer] lico an die noordt zijde ende mitter zee ci- licio van oesten Ende van zuden mitter zee phenicis wes spacij in die lengde houdt hondert ende lxxv. mijlen ende xxv. passen ende is breet hondert mijlen ende xxv. ende 40295[regelnummer] hondert ende xxv. passen ghy sult weten dat dit ghetal niet recht int boeke staet ende daer om en houdt v op dit getal niet Dat xlij. capitel van creten 40300[regelnummer] CReta is een eylant in griecken EndeGa naar eindnoot40300 is seer lanc in sinen opganc ende in sinen nederganc ende had wilneer goede ede- le steden in want si was cetupolijs ghe- heiten Ende was eerst een eylant dat veel 40305[regelnummer] ryuiren wapenen ende gescuts plach te hebben Ende si gaf den letteren eerst de cracht ende gaf den letteren hoer rechten Ende leerde eerst hoe dat men te peerde soude wesen Ende die leringe vander mu- 40310[regelnummer] siken was vanden ydeen daer eerst ghe- vonden ende al oefenende werdt die lerin- ghe breder Ende heeft gheyten ende ander beesten gadinge ende heef luttel hertenGa naar eindnoot40313 ande daer en comen nemmermeer scadeli- 40315[regelnummer] ke beesten als sijn woluen vossen ende deser ghelijc Ende daer en is gheen serpent daer en is gheen nacht vle Ende waert dat si daer van anderswaert quamen si sou- den vluchs steruen daer wassen goede 40320[regelnummer] wijnen ende veel bomen ende goede medi- cinael cruden als dyptannus ende alinoas ende ander crude ende daer sijn dierbare ge- steynte ende daer wast oeck een steen die dattilus heit als ysidorus seit libro xv. Ende 40325[regelnummer] al ist dattet vanden meesten deel der venijn- der dieren vri is nochtans sijn daer som- mighe venijnde spinnen die men spalan- gias heit alle dese dinghen seit plinius oec libro iiij. Item orosius vanden seluen ey- 40330[regelnummer] lande Creta dit eylant vanden oesten wor- det gheeyndt inder zee carpacius ende van westen ende van noorden inder zee cir- cico Ende van zuden inder zee libico die welc si adriaticum \| heiten ende heeft int lange hon- 40335[regelnummer] dert dnsent ende lxxxvij. dusent passen en-Ga naar eindnoot40335 de inder breiden vijchtich dusent doeke vanden maecsel des huses de tali in cre- ta ysidorus libro iij. int capittel vanden steden Dat xliij. capitel vant eylant van cyclades 40340[regelnummer] CIclades insule dat sijn eylanden alsGa naar eindnoot40340 ysidorus seit libro xv. ende waren wilneer gryeken die grieken heiten die warelt cy- clum Ende sommighe segghen dat si daer om ci- clades heiten om dat si al om mit dvnen 40345[regelnummer] beleghen sijn dese eylande sijn in die zee
[Folio 264v]
helles ende sijn gheleghen tusschen die zee egrum ende die zee maleum ende sy werden om gheuanghen ende om gegordt mit der zee in iudea ende daer 40350[regelnummer] isser viertien inden ghetale reykende. van noorden int zuyden. Ende sy heb- ben vijftich dusent passen van noorden int zuyden ende vijftich dusent van oes- ten int westen als ysidorus seyt. Ende 40355[regelnummer] orosyus seyt twe hondert dusent die eer- ste onder dese eylanden als orosius seit is vanden oesten rotundus vanden noor- den tenedo vanden zuyden capacidos van westen ryceros. Ende int oesten wer- 40360[regelnummer] den sy gheeyndt inden oeueren ende can- ten van asya ende van westen vander zee ycario ende van noorden vander zee egeo ende van zuyden vander zee capharno Dat xliiij. capitel vant eylaet van chochaGa naar eindnoot40364 40365[regelnummer] COcha of coches ende is een ey-Ga naar eindnoot40365 lant ende leyt aen die prouincien van arcica daer ypocras die medicus woende ende in desen eylande maeckt- men eerste wollen laeken als die selue 40370[regelnummer] seyt ende daer werden goede paerden ghevuedt daer salomon van oudts gro- te ghenuechten in hadde als gheseyt wordt iij. regum daer gheseyt werdt van cocha brachtmen die paerden 40375[regelnummer] Dat xlv. capitel vant eylant van corsica COrsica dat is een eylant mit veelGa naar eindnoot40376 prouincien ende is hoeckich in- den lichaem Ende heeft vanden oesten tyrrenicum mare ende die haeuen der 40380[regelnummer] stede van romen ende van zuyden sar- diam ende van westen bellicores ende van noorden ligusticum synum ende hou- det int langhe hondert ende een ende tsestich dusent passen Ende inder brey- 40385[regelnummer] den sestien duysent passen Dat xlvi. capitel van dalmacia DAlmacia dat is een prouincie vanGa naar eindnoot40387 grieken nae der ouder deylingheGa naar eindnoot40388 des landts totter groeter stadt der zel- 40390[regelnummer] uer prouincien die delum ghenoemt is dese prouincie heeft aen die oest zijde macedonyen ende aen die noordt zijde heeftse messyam Ende aen die west zij- de hystrien Ende int zuyden eyndet si 40395[regelnummer] inden scoet adriatico als ysidorus seyt in sijn vijftiende boeck Ende orosins seitGa naar eindnoot40396 oec dat selue Tvolck van dien lande is seer starck ende can roeuen Ende daer sijn altyt veel roeuers van hem luyden 40400[regelnummer] op die zee Dat xlvij. capitel vant eylant van deenmerken DAcia is een lant in europen EndeGa naar eindnoot40402 was eerst becommert alsmen seyt vanden griexscen denen Ende is onder- 40405[regelnummer] deylt mit veel eylanden ende prouinci- en ende vluchs mit germanien rueren- de wes volck wilneer wreet was ende plach alte gheern te vechten ende te kyuen waer af dat si britannien ende menighen 40410[regelnummer] eylanden bouen ghinghen nochtans seit ysidorus libro ix. dat die denen der gothen sober sijn ende sijn vanden gheslachte der gothen ghecomen Ende het is te we- ten soe waer af dat si ghecomen sijn int 40415[regelnummer] eerst dat is zeker dattet al vol volcs is Ende van schoenre gedaenten mit scoe- nen cransen Ende sy sijn int ghemeyn scoen ende eersaem van aensicht Ende al ist dat si quaet sijn teghen horen vian- 40420[regelnummer] den nochtans sijn sy goedertieren tegen die onnoeselen Dat xlviij. capitel vant eylant van delos DElos is een eylant in grieken en-Ga naar eindnoot40423 de leit midzen inden eylanden van 40425[regelnummer] cyclades Ende is daer om also ghehie-
[Folio 265r]
ten om des wille dat naeder diluuien die nacht verduystert was menige maent ende dat eylant was verlicht vanden ra- dien der sonnen eer enich vanden an- 40430[regelnummer] deren landen. Ende wanttet eerst open- baert was daer om is hem desen naem delos ghegheuen nv segghen die grie- ken openbaerlick delon ende men hey- tet oeck ortigia daer om dat men daer 40435[regelnummer] die vogelen coturnices sach die welke die grieken ortigias heiten als ysidorus seit dat delos is een naem vanden enen eylande ende van eenre stadt Dat xlix. capitel vant lant van dothan 40440[regelnummer] DOthan is een lant in ethiopien anGa naar eindnoot40440 twest eynde der werelt als ysido- rus seit in sijn negende boeck ende is vol van elephanten ende van yuorien been als die gloze seit ouer genesy xvij. 40445[regelnummer] Dat l. capitel vant eylant van europen Europa dat is dat derde deel van-Ga naar eindnoot40446 der werelt ende is alsoe genoemt van europa die dochter was agenors des conings van lybien die welc iupiter 40450[regelnummer] greep van affrica ende voerdese tot eu- ropen Ende hiet een groete deel dies lands nae horen naem als dat dorden- deel vander werelt als ysidorus seyt libro xv. van europen scrijft Orosius seggen- 40455[regelnummer] de die landen van europen ende tvolck beghinnen vanden berghen die men rij- phey heyt ende vanden broeken motho- dy die welke vanden oesten neder gaen- de sijn totten westen by den oeuer der noer- 40460[regelnummer] deliker groter zee al tot walsch lant ende totten rijn toe twelck ter groeter zee- waert is daer nae tottor danouwen toeGa naar eindnoot40462 die men hystrum heit die welc is vanden zuyden gaende ten oesten waert ende wor- 40465[regelnummer] det inder zee ghenomen Item ysido- rus seit libro xv. europa beghint vandenGa naar eindnoot40466 ryuier chanay nedergaende totten wes- ten bi der noordeliker zee totten eyn- de van spaengen wes oestelic dele en- 40470[regelnummer] de zuydelic deel vander zee ponto op clymt ende wordt alte mael versament mitter groter zee ende vordt gheeyndtGa naar eindnoot40472 in die eylanden van gades Item dat eer- ste lant van europen is dat neder sicia 40475[regelnummer] twelck beghinnende is vanden broeken meothedy tusschen die danouwe ende die noordelike zee ende gaet voert tot germanien als ysidorus seit libro xv. Ende dit lant om dat barbersche volc so wor- 40480[regelnummer] det specialiken barbarien ghenoemt En- de des volcs is altemael liiij. onder die welke dat eerst aelmangen is twelc strect totten broeken van meothedi daer nae sijn die gothen daer na dacia daer 40485[regelnummer] nae germania daer nae gallia ende dat eylant van britanien ende orcades en- de veel eylanden te lesten dat minste spaen- gen in wes eynden gheeyndt wordt eu- ropa aen die nederste sijde Ende aen die 40490[regelnummer] ouerste zijde ten zuyden waert heeft eu- ropa veel groeter landen als pannoni- am messyam crachiam greciam mit ho- ren eynden Ende ytalien mit sinen ey- landen ende al ist dat dit lant minre is 40495[regelnummer] dan asia nochtans ist hem ghelijc van volc want het is veel volcs heeft in Ende het isGa naar eindnoot40496 meerre ende stercker volc als plynius seit ende si sijn koenre van moede ende sijn scoenre van formen ende van aensichte dan die landen 40500[regelnummer] van affrica Ende dat coemt daer bi want asia ende affrica sijn alte hete landen ende die sonne verteert hem. die humoren vten liue ende verbrant hem die aensichten ende maectse zwart Ende die geesten des lichaems wazemen wt totten 40505[regelnummer] zweet gateren waer by dat hem haer
[Folio 265v]
craften ontgaen ende oec die moet Maer dat is contrari inden ghenen die noord- waert wonen want dier lude zweet ga- teren werden gesloten vander coutheit die 40510[regelnummer] van buten coemt ende daer om werden daer veel humoren in dier lude lichaem ghewonnen. Ende daer om werden si gro- uer van lichaem ende die coutheit is moeder der witheit int vterste vander huut en- 40515[regelnummer] de maect wit aensichten ende claer velle Ende tlant van asya twelc eerst int oesten houdet is middel tusschen europam en- de affricam als plinius seit Dat li. capitel van eiulath 40520[regelnummer] EIulath is een prouincie int ouer-Ga naar eindnoot40520 ste indien beginnende van oesten ende mit enen langen treck der landen hem strec- kende ten noerden waert doer dit lant loept een riuier die ganges heit welck 40525[regelnummer] riuier oec phison ghenoemt werdt in ge- neseos boeke daer plinius veel prijses ende duechden af seit libro vi. capitulo xx. daer hy seit dat ganges in haer ontfangt menich stranc van anderen wateren die men va- 40530[regelnummer] ren mach als ydaspen cantabriam hyso- pin ende veel ander noch en is nemmermeer breder dan vijftih stadien noch dieperGa naar eindnoot40532 noch hogher dan xv. passen dese ryuier loept om tlant van eiulath dat ouervloyt 40535[regelnummer] van goude ende van goeder specien als be- dellium ende costelike gesteynten als onich- inus carbunculus ende deser ghelijck als die selue seit ende die gloze ouer genesi In desen lande sijn veel zidel conincrijken 40540[regelnummer] of lantscappen inden welken alte veel elephanten sijn Dat lij. capitel van ethiopien EThiophia dat is der moren lant in-Ga naar eindnoot40543 den welken alte groten hetten is want die 40545[regelnummer] son schijnt eyndelinghe op dat volc ende daer om ist alsoe zwart als ysidorus seit Want soe wat leyt onder die zuydelike harre der sonnen is pleyn ende ten wes- ten waert ist berchich ende ten midwe- 40550[regelnummer] ghen zandich ende ten oesten waert ist woest wes gheleghenheit vanden wes- ten des berchs athlas ten oesten waert wordt ghestreckt tot inden eynden van egypten ende wordt ghesloten vanden 40555[regelnummer] zuyden mitten ryuier sycia ende vanGa naar eindnoot40555 noorden mitten ryuier nylus Ende heeft veel volcks mit mennigherhande aen- sichten ende monstruoes dat is wonder- lick ende vreselick van ghedaenten en- 40560[regelnummer] de is vol wreder beesten ende serpen- ten Ende daer sijn dese eenhoernen ende cameleon ende basyliscus ende groete draeken wt welcker herssen men coste- like ghesteynten trecket als iacinctus 40565[regelnummer] crysoprassus. topasius. ende ander gem- men veel worden daer inden lande ge- vonden. Ende daer werdt caneel ver- gadert Item het sijn twee ethiophyen dat een is by den opganck der sonnen 40570[regelnummer] ende dat ander is in mauritania by den onderganck der sonnen ende dat is his- panyen naest \| daer nae numedia daer nae den prouincien van kartaengen ende daer nae is yeculia ende te lesten tegen 40575[regelnummer] den lope der sonnen int zuyden is ethi- opya dat verbrant is vanden welken men seyt dat sy voet teghen voet gaen eens anders landts dit segghen die fa- bulen seyt ysidorus libro xv. wes woerden 40580[regelnummer] hier bouen in ghebracht sijn Item die sel- ue seyt libro ix. Ethiopes dat sijn die mo- ren dat die van thus gheseyt sijn dat ia- nus zoen was Ende dat si van dien hoer beghin ende horen naem eerst af hebben 40585[regelnummer] Item dese quamen wilneer op van nylus
[Folio 266r]
den riuier van ijndien bi egipten tusschen nylus ende die zee int zuyden al vast bider sonnen van- den welken des volcs veel is als espe- ri ende van westen waert garomanti ende 40590[regelnummer] tragodite ende veel ander vanden welken plynius vertelt libro ij. capitulo x. Item die mo- ren hebben den naem nae enen zwarte ryuier welc ryuier is vander seluer natue- ren dat nylus is In desen woesten lande 40595[regelnummer] wonen alte wonderlike luden want som- mighe aenscouwen die op gaende sonne ende die nedergaende sonne mit wreder ma- ledictien want si vermaledien die sonne al den dach om des wil dat si also heet 40600[regelnummer] op hem schijnt Sommige ander als die tragoditen maken holen daer si in wonen Ende si eten serpenten ende al datmen eten mach die welck gheen rechte stemme en hebben maer eenrehande knersinghe 40605[regelnummer] Sommighe ander sijn die mitten beesten leuen ende wonen sonder ewe mitten wiuen ende die heiten garromantes Sommighe ander gaen al naect ende dese en doen niet ende deseGa naar eindnoot40608 heiten graphasantes Sommighe ander 40610[regelnummer] die men blemi heit die welke men seitGa naar eindnoot40610 dat si gheen hoefde en hebben maer haer mont ende haer oghen staen inder borst Som- mighe isser die men satyri heit die wel- ke alleen menschelike figuren hebben mar 40615[regelnummer] na der zeeden te spreken so sijn si te mael onmenscelic In ethiopien sijn noch me- nighe wonderlicheiden als die selue seit libro xvi. capitulo xxxvi. Het sijn veel ethiopes biden welken alle die beesten vieruoe- 40620[regelnummer] tich gheboren werden sonder oeren ende oec elephanten Het sijn sommige ander die enen hont voer enen coninc hebben Het sijn sommighe anderen die oghen int voer hoeft hebben oft sij drie hoect ofGa naar eindnoot40624 40625[regelnummer] vier hoect waren niet dattet also inder naturen is maer dat wordt also ghevi- siert om des wil dat si altoes schietende sijn Sommige lude sijn daer die lewen ende pantheren iaghen ende vanghen ende eten- 40630[regelnummer] se der welker coninc maer een oghe int voer hoeft en heuet Ende dat ander volc van ethiopien leeft alleen van sprenger- kens die int gras springhen of int hoy die mit soute ende mit roke hardt ghe- 40635[regelnummer] maect sijn Ende dese en leuen bouen xl. iaren niet Dat liij. capitel van egipten Egipten of egipcia dit lant is versa-Ga naar eindnoot40638 ment van oesten des lants van syrien on- 40640[regelnummer] der die rode zee ende heeft van westen libyen ende van noerden die grote zee Ende van zuden gaet si binnen en wech strec- kende hoer totten moren als ysidorus seit libro xv. Het is een lant daert niet en ne- 40645[regelnummer] uelt noch en reghent ende die ryuier ny- lus maket slechs nat ende loepter al omme ende ouermits des ryuiers oueruloyn- ge wordt dat lant vruchtbaer ende drach- tich want het draecht sonderlinghe veel 40650[regelnummer] coerns ende alles anders goedts heuet planteyt also dattet alle die werlt bi na vervult van cruden ende van specien ende van anderen costeliken dinghen Ende dat eynde van egipten is canopia Hier toe 40655[regelnummer] heuet ysidorus gheseit libro xv. dit lant heeft veel prouincien aen die een zyde ende aen die ander zeer vermaerde ste- den als is memphis die ghetymmert is van epapho iupiters soen ende chop- 40660[regelnummer] nes die hoefstat van egipten Elyopole- os Ende alexandrien ende veel ander steden als ysidorus seyt libro xvi. Item orosius seyt dat egipten twyerhande is als thoghe ende tleghe dat van oesten 40665[regelnummer] langhes ghestrect wordt ende aen die
[Folio 266v]
noerdt zijde heuet den schote van ara- byen. ende van zuden die grote zee want vanden westen vten leechsten egipten be- ghinnet ende wordt gheeyndt ten oesten in 40670[regelnummer] die rode zee ende houdt xxiiij. nacien Ende heeft veel wildernissen inden welken veel wonderlicheiden sijn want daer sijn pardi tygrides. satyri. basilisken. vresiliken slan- ghen ende serpenten want inden eynden 40675[regelnummer] van egipten by ethiopien byden berch ty- gris daer men meent dattet hoeft vander ryuier nylus is die egipten verbi loept is eenrehande wilde beest die men ca- cocephas hyet \| welke beest cleyn van 40680[regelnummer] lichaem is ende traech van leden ende heuet thoeft zeer zwaer waer om dat- tet sijn hoeft altoes op die aerde drae- ghet twelc een salicheit der sterfeliker natueren is want het is also vol venijns 40685[regelnummer] ende felheden ten eersten dattet enen aensiet soe is die mensche of een ander dier doot sonder enighe boete ghelijc als die basilis- ke als plynius seyt libro viij. capitulo xxij. in egip- ten sijn sonderlinghen veel cocodrillen ende 40690[regelnummer] ypoterhomi ende ryuier peerde ende sy sijn meest biden ryuier van nylus Dat liiij. capitel van. ellades ELlas hellades is een prouincie inGa naar eindnoot40693 grieken in europa van desen ellas is 40695[regelnummer] twier hande prouincie als boecia ende po- loponensis ende van boecia is bouen gheseyt ende vander ander salmen na segghen Onder dit ellas leyt die zee elleis \| daer veel wonderlicheyden sijn als plinius seyt libro vi. 40700[regelnummer] capitulo iij. daer by wonen lude die slechs mit horen aentasten ghenesen si beten of steken van serpenten ende si halent venijn mitter hant wt ende varro seyt dat daer lude wonen die sulke steecten ghenesen mit horen spekel 40705[regelnummer] ende veel ander wonderen sijn daer int lant bi helles dat een stranc vander zee is daer xerses die coninc een brugghe maecte. Dat lv. capitel van eola EOla is een eylant van cycilien endeGa naar eindnoot40709 40710[regelnummer] is also ghenoemt van eolo ypaten soen die welken die poeten visierden een coninc te wesen vanden winden als ver- ro seyt ende oec ysidorus dat die onwi- se meynden dat hy die winden op hielt 40715[regelnummer] als hy woude Item het ix. eylanden van eola vanden seluen ghenoemt die men vulcane noemt daer om dat in hem vierGa naar eindnoot40717 barnt alst doet inden berch van ethna als die selue seyt ende die ix. eylanden sijn elc 40720[regelnummer] mit horen properen naem ghenoemt van- den welken die eerste lipsera hyet die an- der gera ende si sijn also ghenoemt van dien hoghen berghen \| die derde hiet strolegi die vierde dedi ende also vanden an- 40725[regelnummer] deren. Dat lvi. capitel van vranckenlant FRanconia is een prouincie van ger-Ga naar eindnoot40727 manien in europa vanden vranken di- es lands also ghenoemt wes hoefstat 40730[regelnummer] arffoert ghehieten is Ende heeft aen die oest zide doringhen ende zassen van zuyden die tonov ende beyeren van westen zwauen ende elsateren \| ende van noerden den rijn ende die steden wes hoefstatGa naar eindnoot40734 40735[regelnummer] is mens op den rijn gheleghen. Ende is een fijn lant drachtich van coern ende van wijn ende scoen van bosschen ende is wael gheuesticht van sloten ende van ber- ghen ende vol van volke. 40740[regelnummer] Dat lvij. capitel van vrankerike. FRancia dat is vrancrijc van oestenGa naar eindnoot40741 heuet den rijn ende germanien van zuytoest die clippen van zuyden die pro- uincie van narboen ende van circio die 40745[regelnummer] zee van bertaengen \| ende van noerden
[Folio 267r]
englant dit lant heeft een goet cleye en- de vruchtbaer van bomen van wijngaer- den van vruchten ende heeft edel fon- teynen ende ryuieren Ende heeft goe- 40750[regelnummer] de stenen mede te tymmeren Ende heeft een wittachtighe stenighe aerde daer goet moerter of te maken is als hy ghe- brant is ende mit water ghemengt so ist goet cement daer men wanden ende timme- 40755[regelnummer] ringhe mede maect ende dit morter wordt also hardt als een steen Ende al ist dat vranc- rijc menige frissche stat heeft nochtans houdt parijs die principaetscap onder alle die ander steden want ghelikerwijs 40760[regelnummer] dat atenen alle grieken verlichtede inder consten also heeft parijs verheuen ende ver- licht alle europen dat is lombaerdien duutsch lant englant spaengen ende vrancrijc mit horen consten Ende daer vergaderense van 40765[regelnummer] al kerstenheyt die clerken ende die meisters ende daer werden sy geleert in alre sedich- eit ende in allen consten ende regeertse mit gro- ten vreden Ende is rike ende een machtige stat van goede van volc ende heeft ghaern rust 40770[regelnummer] ende vrede \| ende daer is goede lucht voer den studenten ende goede ryuieren ende luste- like velden den clerken gaen te spacieren Ende daer sijn bequaem woninghen ende daer is ghenuech teten ende te drinc-Ga naar eindnoot40774 40775[regelnummer] van allen dinghen Dat lviij. capitel van vlaenderen FLandria dat is een prouincie van py-Ga naar eindnoot40777 caerdien by den cante vander zee gheleghen ende heeft germanien aen 40780[regelnummer] die oest syde englant aen die noertzijde ende aen twest die walssche zee ende aen die zuut zijde vraucrijc ende burgoendyenGa naar eindnoot40782 Ende al ist dat dese prouinci cleyn is van lande nochtans is sy vol goeds ghe- 40785[regelnummer] goten ende heeft veel goeder beemden ende is vol van quicke ende van beesten ende heeft goede hauenen mit veel poer- ten ende die scelt loepter doer. Tvolc inden lande is schoen ende starck ende 40790[regelnummer] der wel vechten ende het is rike van alreGa naar eindnoot40790 comenscap. Ende is eersaem ende schoen van aensicht mit goedertierenre begheerten hoefsch van spreken Ende is wel ghecleedt ende is vreedsaem teghen haer huus ghe- 40795[regelnummer] sin ende teghen die lude van buten harde fel Ende sy connen daer wel mitter wollen om gaen ende daer goede lakenen of maken ende seynden die lakenen voert in menighen lan- den te water ende te lande. Ende het is een 40800[regelnummer] effen pleyn lant daer goet coern wasset ende heeft veel bomen maer niet veel bos- schen maer et heeft sommige broeken daer men goede eerde wt graeft daer men torf of maect ende goet vier beter dan van 40805[regelnummer] houte maer et maeket vuylre asschen endeGa naar eindnoot40805 ende et ruuct qualiker dan thout Dat lix. capitel van fenicia FEnicis prouincia dat is een prouin-Ga naar eindnoot40808 cie van fenix ende is van fenix die ca- 40810[regelnummer] thimis broeder was ghenoemt ende is een prouinci daermen dat serpent tyrus vint als ysidorus seit libro xv. et ix. dese prouincie he- eft an die oest zijde arbien ende an die zuitGa naar eindnoot40813 zijde die roede zee ende an die west zijde 40815[regelnummer] die zee die men mediterrameum hiet ende an die noort zijde den berch libanum waer bi dattet lant fijn is ende die bomen sijn van vordel ende is vol coerns ende vol vruchten ende is vol van melc van olien ende van 40820[regelnummer] hoenich Tlant is berchich ende veldich ende is wel gewatert mit ryuiren ende mit fonteynen In wes gheberchten men metallen graeft van menigherhande gheslachten 40825[regelnummer] Dat lx. capitel van frigien
[Folio 267v]
FRigia is een prouincie vanden myn-Ga naar eindnoot40826 ren asya also ghenoemt van fri- gia der conincliker dochter van europa ende is galacien by ten noerden waert 40830[regelnummer] ende littouwen ten zuden waert ende int oesten hanghet aen liddia Item ysi- dorus seyt libro xv. datter twe frigia sijn als die meerre die smirniam heeft ende die minre die hylium litoniam heeft die welc 40835[regelnummer] die ryuier hernix sceydt van frigia als die selue seyt. Ende is frigica dardanicaGa naar eindnoot40836 ghenoemt van dardanius die een ridder was van grieken mit tracius sinen brue- der ende behielt frigiam ende hy al daer reg- 40840[regelnummer] nerende noemde frigiam dardanicam na sinen name Ende tracius becommerde tra- chien als ysidorus seyt libro xi. Dat lxi. capitel van vrieselant FRysia is een prouincie in die neder-Ga naar eindnoot40844 40845[regelnummer] ste eynden van germanien ghe- leghen opten ouer of cante der groter zee mit enen langhen stranck ende beghint aen dat eynde vanden rijn ende wort ghe- eyndt inder zee danico ende tvolc datter 40850[regelnummer] binnen woent wordt vriese ghehyeten vanden ghenen die in germanien wonen Ende sy scelen veel inder cledinghe ende inder zeeden vanden duutschen want alle die mannen sijn ghemeynliken be- 40855[regelnummer] scoren inden necke ende sy hebben ron- de cranssen Ende hoe dat sy edelre hye- ten hoe dat sy hem hogher laten sche- ren Ende het is een volc starck van leden ende van craften scoen van lichaem wreet van 40860[regelnummer] moede ende zeer doende inden velden mit- ter lancen ende mit yseren ghescut Ende tlant is effen vol van weyden ende van gra- ze ende sy en hebben gheen houte ende daer voer barnen sy torf ende coescit ende ossen 40865[regelnummer] dreck die ghedroecht is. Ende is een vry volc ende en sijn van ghenen heer be- dwonghen Ende sy auentueren haer lijf dicwijl op dat si vry bliuen sullen ende si hebben lieuer te steruen dan dat si bedwon- 40870[regelnummer] ghen wesen souden ende daer om worpen si die ridderlike werdicheit en wech ende die vreemde lude en laten si onder hem niet verrisen nochtans hebben si iaerlix haer rechters daer si onder sijn mar die kiesen 40875[regelnummer] si selue mit wil die de ghemeent regeert ende ordineert van scoude ende van onscoude Sy minnen zuuerheit want si houden haer kinder maechden ende knechten thent sy al vol wassen sijn zuuer ende daer om win- 40880[regelnummer] nen si volsclaghen ende starcke kinder. Ende si drincken bouen maten zeer van eenre- hande dranck datmen byer hyet Dat lxij. capitel van eylanden ghenoemt auentuerlike eylanden. 40885[regelnummer] FOrcunarum insule dat sijn eylanden in-Ga naar eindnoot40885 der groter zee gheleghen ysidorus seyt dat dese eylanden veel vruchten ende corens bin- nen hebben ende die heyden plaghen te wanen dat si tparadijs gheweest hadden als 40890[regelnummer] die selue ysidorus seyt ende plynius si segghen dat daer bomen wassen van hondert ende van xl. voeten hoech ende daer sijn veel appe- len ende veel voghelen ende ouervloedicheyt van honich ende van melc ende sonderlinge van 40895[regelnummer] gheyten ende van scapen int eylant datmen gheyten eylant hiet Item die honden sijn daer wonderlike starck ende sonderlinghe int eylant canaria dat daer om also ghe- noemt is vanden honden 40900[regelnummer] Dat lxiij. capitel van galileen. GAlylea is een lant van palestina alsoGa naar eindnoot40901 ghenoemt daer om datter witterGa naar eindnoot40902 lude wint dan palestina dit galylea is tweerhande als tlaghe ende thoghe ende 40905[regelnummer] sy sijn ruerens aen malcanderen Ende
[Folio 268r]
is zeer vruchtbaer van coren van vruch- ten van wingaerden ende van olyuen ende is wel ghewatert want het wordt mit- ter iordanen ouergoten ende heeft aen som- 40910[regelnummer] mighen canten edele ende ghesonde staen- de wateren die also groet sijn sommich oft zeen waren ende sijn vol visschen. Item daer is tmeer tyberiadis dat also vander poerten tyberiadis ghehieten is Ende is 40915[regelnummer] alte finen ende ghesonden water ter men- schen behoef ende heeft x. stadien Dat lxiiij. capitel van galacien GAlacia is een lant in europen ditGa naar eindnoot40918 is een breet lant ende vruchtbaer ende 40920[regelnummer] heeft een groet deel van europen dat nv van veel luden rudenia ghenoemt werdt dit lant plach becommert te we- sen van apriscis den volc der gallen als ysidorus seyt want galli die waren van- 40925[regelnummer] den coninc bitinia in hulpers geropen Ende deylden tlant mit hem doe si die victori behielden Dat lxv. capitel van gallicien GAllicia is een prouincie in spaengenGa naar eindnoot40929 40930[regelnummer] ende alsoe ghenoemt om die wit- ticheit des volcs want die ghene die in dat prouinci woenen syn witter dan die ander sijn int ghemeyn tlant is vrucht- baer ende leyt byder zee ende is vol goeds 40935[regelnummer] Ende sy scriuen hem seluen toe dat sy die eerste grieken waren want si sijn van natuerliken begripe als ysidorus seyt libro ix. want naden eynde des strijds van troyen doe quamen veel vanden grieken tot galliam Ende daer wo- 40940[regelnummer] nen noch die vanden ouden gebleuen sijn Dat lxvi. capitel van gallen lant GAllia is een prouincie in europaGa naar eindnoot40942 tusschen die vierighe berghen ende tusschen die walsche zee gheleghen dat 40945[regelnummer] oec van ouds sinen naem nader wittich- eyt heeft gallac in griex dat is melc in duutsch Item na dat die hemel gheuer- wet is daer na heeft dat lant sijn verwe ende oec sijnen moet ende sijn groetheit daer 40950[regelnummer] af wint romen swaer verwe of lichaem ende grieken licht. gallia wreet ende scarp van sin als ysidorus seit dat lant heeft aen die oest zyde germanien van westen spaen- gen van zuden ytalien van noerden die zee van 40955[regelnummer] britanien als ysidorus seit Mer wilneer wast drierhande als belgica. neufrica ende to- gata mer dese prouincien bewonen die fransoysen daert vranckrijc af ghenoemt is Dat lxvij. capitel vant eylant van gadis 40960[regelnummer] GAdis is een eylant int eynde vanGa naar eindnoot40960 spaengen gheleghen dat affriken deilt ende scheit van europen daer her- cules wonderlike colommen gheset had- de die edel waeren Ende het is vanden 40965[regelnummer] naesten lande c. ende xx. passen ghesceiden welck lant tyri doe sy vander roder zee quamen noemdent in hoerre tonghen gadis daer om dattet alle omme ende mitter zee omtwijt is daer boemen inGa naar eindnoot40969 40970[regelnummer] wassen die den palm boem ghelijck sijn wes gumme den steen corauniam ve- nijnt ende besmet als ysidorus seit libro xv. Het is een rijck eylant van vruchten ende van specien Ende seyntse ouer al 40975[regelnummer] int westen. etcetera Dat lxviij. capitel van griecken lant GRecia van grecus den coninc ghe-Ga naar eindnoot40977 noemt die in dat lant woende ende noemet mit sinen naem als ysidorus seyt 40980[regelnummer] libro xv. Ende daer sijn vij. prouincien in van westen heuet dalmasiam daer na epirus daer na ellades daer na tessalia daer na mecedonia ende daer na achaia ende twee inder zee als certa ende cicladesGa naar eindnoot40984 40985[regelnummer] Et is een seer breet lant mit menighen
[Folio 268v]
naem ghenoemt Ende is rijc te lande ende te water ende is vrouwe van veel landen ende rijcken ende is voester der ridderscap endeGa naar eindnoot40988 moeder der phylosophyen ende is een vinster 40990[regelnummer] ende een meystersse alre goeder consten welk volc wilneer alte fijnlicken oerlo- ghen conden ende het plach oec garen sijn consten voert te leren ende si waren ghe- spraect ende hielden hoer ewe ende witte 40995[regelnummer] vast ende si waren den vreemden luyden goedertieren ende si waren vreedsaem on- der malcanderen ende si en wouden van haren vyanden niet verdraghen als var- ro seit in dat bouc vanden loue der grieken 41000[regelnummer] Dat lxix. capitel van getulia GEtulia is een prouincie in affricaGa naar eindnoot41001 dit volc is van den gothen gheco- men als ysidorus seyt ende si hadden veel sce- pen vergadert ende voeren in libya ende 41005[regelnummer] hebben daer noch huyden haer stoelen gheset \| by desen woent dat volc gaulo- um van zuyden totter zee hesperum lopende ghins ende haerwaerts mit veel wilder- nissen Dit eylant ghaf desen luden naem 41010[regelnummer] gaulon dat by ethyopien leit ende daer en mach gheen serpent werden noch leuen als die selue ysidorus seit Ende int eynde van affrica is een volc oft beesten waren die garramantes heten van garramantes den 41015[regelnummer] coninc appoloes soen die daer een poert maecte ende tymmerde die men gargania noemt ende heet vanden welken plynius seyt dat si volna vanden gheselscap der menscelicheyt varde sijn 41020[regelnummer] Dat lxx. capitel van gardones ende heeten ver- keerde eylanden GArdones dat sijn ghemeenlike ver-Ga naar eindnoot41022 keerde eylanden daer eenrehande wiuen in gheuoedt waren die men gor- 41025[regelnummer] gones heet die zeer snelle waren ende ruych van lichaem ende scarp ende daer ofGa naar eindnoot41026 heeten die landen also Dat lxxi. capitel van gothia ende het eylant vanGa naar eindnoot41028 godtlant 41030[regelnummer] GOthia is een prouinci des laech-Ga naar eindnoot41030 sten sicia in europen die also ghe- noemt is van amagog iosephats soen als ysidorus seit libro ix. waer of dat hy seit datGa naar eindnoot41033 dat die oude plaghen dese landen meer 41035[regelnummer] gethos te heeten dan gothos Ende het was wilneer alte starcken volc \| ende grof van liue ende si hadden vreselike wapenen van wes gheslacht dat meeste deel van europen ende van asya ghecomen is want 41040[regelnummer] haer gheslachten sijn daci ende ander na- cien \| Ende van westen sijn getuli in affrica amazones ghecomen van den gothen als ysidorus seit libro ix. et xv. \| dit is een zeerGa naar eindnoot41043 breedt lant ende heeft an die noert zyde 41045[regelnummer] uoerweghen ende denemercken Ende andenGa naar eindnoot41045 anderen canten \| heuet die zee omgnenGa naar eindnoot41046 An desen lande leyt een eylant dat gotlan- dia heet tlant vanden gothen want het was wilneer van den gothen bewoent ende 41050[regelnummer] is een goet vruchtbaer eylant van coren ende van weiden ende is vol van vischen ende daer plaghen veel coepluden te comen mit alrehande mersserien want daer co- men veel sceepen an mit bontwerke ende 41055[regelnummer] mit menigherhande dingen van vellen ende van anderen dingen \| ende si warden voert in duytschlant in walsch lant in spaengen ende in engelant gheuoert Dat lxxij. capitel van gwidum 41060[regelnummer] GVydum is een lant in een eylantGa naar eindnoot41060 teghen asya tusschen siriam ende ytaliam ende siet voert ouer tot panphyliam ende siciam recht tegen creten ouer alst openbaert in die gloze 41065[regelnummer] Dat lxxiij. capitel van indien.
[Folio 269r]
INdia orientalis dat is yndien datGa naar eindnoot41066 men oestelic heit is een lant in asya also ghenoemt van yndus den ryuier daer yndien mede ghesloten wordt aen die 41070[regelnummer] west zijde dit lant strect vander zuyder zee totten opganc der sonnen ende van noerden strecket totten berch die men noemt caucasam Ende het heeft veel volcks ende veel sloten Ende het heuet eylant 41075[regelnummer] van caprobana Ende heeft veel goeder gem- men ende elefanten Ende het heeft grisam ende ageram twe eylanden daer weel goudsGa naar eindnoot41077 ende siluers in is Ende si hebben oec oirbaer- like bomen inder welker bladen nemmer- 41080[regelnummer] meer en vallen Item dit indien heeft alte edele ryuieren als ganges ende indus ende hispanes die welke die landen van indien verlichten ende verssieren dit lant draecht tweweruen vrucht des iaers ende tvolc is 41085[regelnummer] daer by na gheuerwet daer sijn grote elefanten ende eenhoernen ende daer is die pellicaen Ende daer is peper caneel cala- mus aromaticus ende veel ander cruden ende ebur Ende costelike ghesteenten als beril- 41090[regelnummer] lis crisoprassus carbunkel dyamanten ende paerlen daer sijn gulden gheberchten daer men niet toe comen en can om der griffoens wil ende der ander wilder beesten als ysidorus seyt Item india ist meeste lant 41095[regelnummer] bouen allen landen der werelt ende dat rijc- ste dat machtichste ende oec dat volste van volc waer af dat plynins wonder verre-Ga naar eindnoot41097 kent Ende hy seyt dat in indien veel conin- ghen sijn vanden velken sommighe heb-Ga naar eindnoot41099 41100[regelnummer] ben lx. dusent ghewapent ende sommi- ghe hebben vi. c. lude of ghewapent te paerde ende ix. dusent elephanten die goet ter oerloghen sijn ende die veel goeds te lande brenghen Sommighe ander heb- 41105[regelnummer] ben lx. dusent voet ganghers ende dusent te paerde ende dusent elephanten op te stri- den ende dese sijn altoes bereet te striden vanden welken men merken mach dat- tet vol volcs is ende daer toe rijc Item som- 41110[regelnummer] mighe van dien van indien die bouwent lant sommighe vechten ende striden sommi- ghe gaen mit comanscappen om som- mighe die kunnen tlant regieren sommi- ghe sijn raden biden coninghen sommighe 41115[regelnummer] verwaren die rechten vanden lande som- mighe leuen zeer heylichlijc ende leren ende wysen den simpelen volc Ende wantet dich- ter ende breder ende oec veel meerder is dan ander landen so heuet veel meer wonder- 41120[regelnummer] licheyden in van natuerliken dinghen als plynius seyt libro vij. capitulo iij. Item indien is een lant reckende tot ethyopien waert ouer- uloeyet van wonderlicheyden In indien werden wonderlike beesten ghewonnen 41125[regelnummer] ende veel meerre honden dan die ander in anderen landen Item daer wassen also ho- ghe bomen datmense niet op scieten enGa naar eindnoot41127 mach \| dit doet die son ende die ghetem- pertheyt des hemels ende oueruloedich- 41130[regelnummer] eyt der wateren Item die vijchboem wast daer also hoech ende also breet datter een groten hoep volcs onder sculen mach voer die sonne Item daer wassen die rieden al- so groet dat drie mannen nauwe also veel 41135[regelnummer] daer of draghen en souden als tusschen tween knocken groet is daer sijn zeer grote lude die lanc sijn vijf cubitus die welke nemmermeer en hebben tant- sweer noch hoeftzweer noch quade o- 41140[regelnummer] ghen Item die rieden wassen also grote dat drie lude varen souden in een knock Item haer lichaem en werden oec niet ghe- quest vander sonnen mar si werden daer hardt of. Item hoer phylosophen die- 41145[regelnummer] men sophisten hyet staen van dat die son
[Folio 269v]
op gaet totten auondt toe in heten zan- den ende sien die son aen sonder die oghen te verrueren Item in sommighen steden van dien lande vintmen lude die verkeerde 41150[regelnummer] veerssen hebben ende si hebben viij. teen in- den voeten Ende daer sijn lude mit honds hoefden die ghecleet werden mit vellen van wilden beesten \| ende si bassen als honden ende anders en spreken si niet. Ende si leuen 41155[regelnummer] vanden roef ende van dat si voghelen. Ende si sijn ghwapent mit naghelen ende mit tan-Ga naar eindnoot41156 den ende daer isser een groet deel meer dan hondert dusent ende xx. dusent als die sel- ue seyt Ende in sommighen steden van indien 41160[regelnummer] sijn wiuen die mer eens en baren ende die gewonnen werden die werden vluchs oudt Item daer sijn die satyri ende die ander won- derlike menschen vanden welken inden trac- taet der dieren gheseyt is Het sijn oec 41165[regelnummer] sommighe menschen int oest eynde van yndien biden opghanc van ganges sonder monde die ghecleet sijn mit ruwer van telgheren ende van ryseren die alleen leuen van- den roeke mit haren nasen noch si en eten 41170[regelnummer] noch en drincken anders niet mar si trec- ken die lucht vanden blomen ende vanden wil- den appelen mitten nazen ende daer of le- uen si ende van quaden roke steruen si haes- telijc Het sijn oec lude daer int lant die 41175[regelnummer] in haere ioghet grawen ende in haerre out- heyt werden si swart opt hoeft ende inden baert Het sijn sommighe die alte lan- ghe leuen ende en werden nemmermeer oudt mar si steruen inden middel vander oudt- 41180[regelnummer] heit na ons te spreken dit seyt plynius. Dat lxxiiij. capitel van ircanlenGa naar eindnoot41181 IRcania is een lant in asya. Ende isGa naar eindnoot41182 zeer breet ende heeft veel volcs dat scelende is inden zeden ende inder tongenGa naar eindnoot41184 41185[regelnummer] als ysidorus seit libro xv. Item orosius seit oec dattet reict vanden berch caucasus al tot sicien toe ende heeft xliiij. lude dat is also menigherhande volc in hem die welcke dwalen ghens ende harwaert om 41190[regelnummer] haer notroft te crighen om des wil dat haer lant also onvruchtbaer is ende ghe- neren hem mit iaghen mit rouen opten dieren ende oec opten menschen daer sise crighen moghen ende si drincken menschen 41195[regelnummer] bloot als ysidorus seit libro xv. Ircania is gheseit van enen bosch die men hyrcha- na heit die onder sicien leit Ende heeft aen die oest zijde mare capsium ende van zuyden dat meeste armenien ende van noorden al- 41200[regelnummer] banien ende van westen hybernien Ende is ruuch van bosschen inden welken sijn veel wilder beesten als tigris pantheren ende veel ander Ende daer sijn oec voghelen die men hyrcane heit der welker vede- 41205[regelnummer] ren des nachts luchten Ende alsulke vo- ghelen werden in germanien oec ghe- vonden als ysidorus daer seit Tvolc van desen lande verwan iohannes yrcadie symons soen was des ouersten priesters 41210[regelnummer] inden tijden vanden machabeen vanden welken die verwonnen iannes ircanusGa naar eindnoot41211 ghenoemt is als die meester inder hys- torien seit int beghinsel der hystorien der ewangelien 41215[regelnummer] Dat lxxv. capitel van ydumea IDumea is een lant in arabien en-Ga naar eindnoot41216 de is also van esau ysaacs soen ghenoemt want die soen van esau die edom toe ge- naemt is doe die horrei verdreuen wa- 41220[regelnummer] ren woenden in dat lant mitten sinen ende hietent daer na ydumeam dat is tlant der sonen edoms. Item ydumea is ghe- deylt van palestina ouermits sommigen woesten landen wes eynden strecken hem 41225[regelnummer] totter roder zee Ende het is een starck
[Folio 270r]
berchich lant daer die sonne seer heet schijnt ende daer om maken die land lu- de die daer wonen huze onder die eerde ende inden ghberchten als die glose seitGa naar eindnoot41229 41230[regelnummer] ouer abdyam Dat xxvi. capitel van iudeenGa naar eindnoot41231 IVdea is een lant in palestina ghe-Ga naar eindnoot41232 noemt vanden naem iudas wt wes ghe- slacht tlant die coninghen had die naem 41235[regelnummer] chanaan is ghenoemt vanden soen cham of vanden tien volken der chananeen ende als die verdreuen waren besaten die io- den dat lant ende strect totter steghen iuli- ance daer die ioden ghemeynliken wonen 41240[regelnummer] Ende die breede is vanden berch van lybaen ende strect totten meer van tyberiadis Ende int middel vanden lande van iudeen is die stat van iherosolima als een nauel van allen den lande ende is rijcke van meni- 41245[regelnummer] gerhande rijcheiden Ende is zeer drachticGa naar eindnoot41245 van allen vruchten mit goeden wateren beset ende heeft finen balssem oueruloyen- de inden metallen ende heeft ceder bomen ende palmen ende cypresbomen ende is vol van 41250[regelnummer] anderen edelen bomen ende is vol wijn- gaerds ende appelen van garnaten ende olijf bomen ende is een lant vol melcs ende ho- nichs want die ioden meynden dat si tlant van beloeften onder hadden want het vloy- 41255[regelnummer] ede van melc ende van honich na die gra- cie der elementen als ysidorus seit libro xv. Ende plynius seyt libro v. capitulo xiiij. Iudeen lant is een deel van syrien dat lanc ende breet is ende is egipten ende arabien naest 41260[regelnummer] mit felle gheberchten daer die iordaen doer loept ende scheit galileen vanden an- deren ioden In iudeen is die edel stadt iherosolima die edelste van oestlant Item iudeen heeft warm fonteynen ende gesont 41265[regelnummer] ende heeft int eynde die dode zee daer om dat si niet leuens binnen en heeft Dat lxxvij. capitel van yberien IBeria is een lant in asia by die ha-Ga naar eindnoot41268 uen van armenien Hier in so wassen cruden 41270[regelnummer] daer goet mede te verwen is als ysidorus seit libro xv. Dat lxxviij. capitel vant lant van ytalien ITalia is een groet lant in europaGa naar eindnoot41273 ende was wilneer vanden griecschen volck 41275[regelnummer] becommert Ende beseten ende daer om heiten sijt dat groete grieken als ysidorus seit libro vi. daer na ist van saturnus den coninc saturna geheiten daer om dat daer saturnus van iu- piter scole ende verdreuen was van sinen stoelen 41280[regelnummer] daer na te lesten ist van ytalus den coninc die daer regneerde ytalia genoemt Ende is al te schonen lant van allen dinghen ende is langher dant breet is Ende is vol voeders vol coerns ende van allen vruchten Ende heeft 41285[regelnummer] edel meeren ende wateren bynnen als vennatum auernum ende lucernum ende veel ander edelre ri- uiren als eudanum ende padum die tyber he- rianum die brent ende deser geliken EndeGa naar eindnoot41288 daer sijn oec goede gemmen als ligurium 41290[regelnummer] gagates ende linx Ende daer sijn veel sonder- lingher vogelen dit lant wordt aspera ge- heiten van asperus der sterren als hyspania is daer om dat die grieken die tot ytalien varen ende tot spaengen dat si die ster- 41295[regelnummer] re mercken maer hyspania heyt die les- te esperia want si in die leste stede onder der sonnen onderganck gheset is Hier toe heuet ysidorus geseit in sijn vijftien- de boeck Item ytalien is dat beste lant 41300[regelnummer] onder alle die landen van europa die west waert staen Ende het heeft edele eylanden ende hauenen Ende is vol van rijcheiden ende die steden sijn al vol volcs mit mueren ende mit vasten grauen gevesticht teghen 41305[regelnummer] alle vianden Ende daer is gouds ende siluers
[Folio 270v]
panteyt ende heeft veel sonderlinger ste-Ga naar eindnoot41306 den die vol van volc sijn Ende het is tegen dat oesten tegen dat noerden ende teghen dat westen mit hoghen clippen ende ber- 41310[regelnummer] ghen omgordt wt welken geberchten edele riuieren lopen als die rijn die to- nouwe die doer germanien lopen \| en- de rodanus mit cancia ende mit veel an- deren riuieren daer walslant ende sauoy-Ga naar eindnoot41314 41315[regelnummer] en ende doer burgundien lopen ende te nar- boen Dat lxxix. capitel van spaengen YSpania is eerst gehieten vandenGa naar eindnoot41318 water yberus ydrea daer na van- 41320[regelnummer] den riuier hyspanus is dat lant yspani- a ghenoemt ende dat is vander auontster- re ysperia die westelic staet Ende is ghe- legen tusschen affrica ende europa ende van- der noertzijde mit stenigen geberchten 41325[regelnummer] besloten ende vanden anderen siden ist mit- ter zee begordt ouer al ende heeft goede lucht des hemels ende is vruchtbaer van allen dinghen ende is rijc van ghesteyn- ten ende van metallen Item daer lopen 41330[regelnummer] veel goeder riuieren binnen als berus mineus yberus ende cacus ende epactulus dat gout na hem trect Ende heeft vi. pro- uincien als tarrarrenensem catarginen- sem luciramam galliciam boeticam ende o- 41335[regelnummer] uer die zee int lant van affrica tugicane- am Item hyspania is tweerhande als binuen den lande ende buten den geberchtGa naar eindnoot41337 Hier toe heuet ysidorus geseyt libro xv. Item orosius seyt dat aen die rechter side hem 41340[regelnummer] naest is equitannia ende aen die luft side wortet gheenghet ende ghenauwet mit- ter zee balganto ende coemt aen den eyn- den van narboen ende dat is sijn eerste hoe- ke ten oestenwaert ende die ander hoeke 41345[regelnummer] gaet totter zee circium daer briginacia die stat van walschen lande of van gal- lia leyt ende richt hem op teghen britani- en ende die derde hoeke is daer die eylan- den van gades aen sien tot affriken waert 41350[regelnummer] totten berch athlas ende dair is tusschen een stranck vander groter zee Item pli- nius prijst hyspanien oec seer ende sonder- linghe vanden metallen Ende hi seyt dat- tet bina al vol gouts ende siluers is \| vol 41355[regelnummer] metals als copers tins ende loods ende ysers van witten ende van swarten ende he- uet veel landen ende veel volcs dat striden kan dat starck is daer sommighe van- den grieken plagen te wonen Ende heeft 41360[regelnummer] veel prouincien die ter zijden af leggen ende van malcanderen ghescheyden die ons bekent sijn als galliciam dar die grie-Ga naar eindnoot41362 ken errst bezaten als ysidorus seyt libro ix. endeGa naar eindnoot41363 heeft oec asturciam ende is daer om also 41365[regelnummer] genoemt om dattet mit geberchten te- ghen den riuier asturcium ouer al om- set is Ende heeft noch celtiberiam ende is daer om alsoe ghenoemt vanden gallen celsticie diet wederstaen op hyberus den 41370[regelnummer] riuier Dat lxxx. capitel van yerlant YBernia vander groter zee is een ey-Ga naar eindnoot41372 lant ende is bi europen dat britannien toe behoert ende is enge van lande \| mer 41375[regelnummer] inder gelegentheit ist vruchtbaerre dit eylant strect van affrico ten noerdenwaert als ysidorus seyt libro xv. wes eerste delen inde zee yberum cantabrium ende vander zee ybe- rus ist ybernia genoemt Het is een vrucht- 41380[regelnummer] baer lant van velden van weyden ende van coern mit goeden riuieren ende mit fontey- nen beset ende mit bosschen ende heeft me- tallen ende gesteynten in want daer wast yris die welc alsmen hem tegen die son set 41385[regelnummer] so maect hi inder luchten enen hemelschen
[Folio 271r]
boghe ende men vijnter enen steen die men gagates heyt ende daer vijntmen claere witte peerlen Ende nae der gesontheit te spreken so is ybernien een seer ghetempert 41390[regelnummer] lant want het en isser niet te heet noch niet te coudt Ende heeft wonderlike meeren in ende fonteynen want daer is een meer in- den welken waert zake datter een pael of een stock langhe wijl in dat meer ge- 41395[regelnummer] steken waer voert inden gronde dat soude in yser verkeert werden ia dattet in die eerde onder twater quaem te steken en- de dat inden water quaem bouen der eer- den aen den seluen stock dat soude in enen 41400[regelnummer] steen verkeert werden mer datter bouen den water blyuen dat soude hout bliuen Ende daer is een ander meer waert zake dat- men daer hazel garden in worpe si souden verkeert werden in esschen garden En- 41405[regelnummer] de alsoe verkeert werptmen daer esschen in si werden in hazelen verkeert Item daer sijn steden waert zake datmen daer dode beesten in worp si en souden niet vervulen noch verrotten mer si souden daer altoes 41410[regelnummer] oncorrumpeert bliuen Item in ybernien is een cleyn eylant daer die menschen niet en steruen mer als si so onmate oudt wer- den dat si opter werelt gheen nvt en sijn soe vuerdmense in een ander lant Item 41415[regelnummer] in ybernien en is gheen serpent gheen vorsch of pad gheen spin die venijnt is want alle tlant is den venijn contrarie ende waert datmen van dier eerde brocht in een ander lant ende stroyese op een ser- 41420[regelnummer] pent of op een venijnt dat soude barsten Ende die venijnde beesten scuwen die wolle ende cleder dat wt ybernien coemt ende ist datmen padden of serpenten in yberni- en brengt mit scepen si barsten rechte- 41425[regelnummer] voort Ende noch sijn daer veel wonderliker dinghen Item solinus seyt van ybernia dattet by englant leit ende luttel arbeiden si daer int lant daer en is gheen slange ende luetel voghelen ende is onwoensom volcGa naar eindnoot41429 41430[regelnummer] dat gheern vechtende is Ende als si den strijt ghewonnen hebben so drincken si enen toge vanden bloede der geenre die daer doot sijn gheslaghen ende besmeren hoer aensichten mitten bloede daer en sijn geen 41435[regelnummer] byen die zee yberium tot englant is vree- selic van goluen ende onrustelick ende men machse van alle den iaer niet varen dan in luttel tijts si is breet c. ende xx. dusent passen Hier toe heuet solinus gheseyt 41440[regelnummer] Item tlant is goet mer tvolc en wil niet doen ende is eenre hande vreck ende fel van moede cromme ende wreet int aensicht ende si sijn meynersom teghen malckan- deren ende goet van spreken ende goedertieren 41445[regelnummer] ende sonderlinghe dat volck dat inden bosschen is ende inden broecken of inden gheberchten Ende si connen al runnende op een peert weder om schieten mit een- re glauien also boechsom sijn si als si vli- 41450[regelnummer] en moeten ende weinden hoer lijf mit allenGa naar eindnoot41450 om opten peerde ende si eu weinden tpeertGa naar eindnoot41451 niet nochtans ende dat gheschiet als si vlien moeten ende si eten vleisch en- de vruchten ende drincken melc toe Sy 41455[regelnummer] connen veel speels ende wel iagen mer si en willen ghenen arbeyt doen Dat lxxxi. capitel vant eylant van icaria ICaria is een eylant vanden eylan-Ga naar eindnoot41458 den van cyclades int westen ende heeft si- 41460[regelnummer] nen naem van ycario der zee ende leyt tus- schen salinen ende cintonum mit hoge steenroetsen ende men macher niet her- berghen ende en heeft aen ghenen eyn- den hauen ende heyt daer omme ycaria 41465[regelnummer] om datter ycarus cretensis verdrenct
[Folio 271v]
was als ysidorus seyt libro xv. Dat lxxxij. capitel van een eylant INsula dat is een lant daer die zeeGa naar eindnoot41468 al om loept of een ryuier. Ende dat 41470[regelnummer] nerghent vander zee of vanden water ghequetst en wordt mar die canten van- den eerdrijc werden dichter ende vaster ouermits tgheclas vanden water datter aen slaet Ende onderwilen in sommighen 41475[regelnummer] eylanden lopen die ryuieren of die wateren wel ouer dat eylant \| ende makent vet ende welich ende doent gras draghen ende coren ende het is properlic een eylant Dat lxxxiij. capitel van kartagen. 41480[regelnummer] KArtago is een name van eenre statGa naar eindnoot41480 ende van eenre prouincien van af- frica in spaengen Ende is twierhande als die meerre ende die mynre ende nardido heeftse beyde ghemaect Ende scipio mit- 41485[regelnummer] ten here van romen verderfde dese stat mit allen als ysidorus seit libro xv. die welc na vanden romaens ghetymmert is als die selue seyt Het is een ander kartago int rechte affrica ende is gheleghen tus- 41490[regelnummer] schen bizatum ende numediam ende is ver- sament aen die noert zijde mitter zee si- culo ende strect vanden zuden totten lande van iecula wes deel haer naest is ende is vruchtbaer van olyen van vruchten 41495[regelnummer] ende is vol van metalle ende die zijde voert tot numediam waert sijn veel beesten ende serpenten ende grote wilde ezels die inder wildernissen lopen ghens ende herwaert als ysidorus seyt libro xv. Ende daer sijn veel 41500[regelnummer] elephanten ende ander beesten grote ho- pen als plinius seyt libro v. capitulo v. Dat lxxxiiij. capitel van karinthia KArinthia is een cleyn prouincie vanGa naar eindnoot41503 germanien in europa ende heeft pannonien 41505[regelnummer] int oesten ende ytalien int westen ende die danouwe int noerden ende dalmaciam ende salmoniam int zuden ende werdt aen die een zijde mitten berghen begordt Ende aen die ander zijde wordtet ghe- 41510[regelnummer] eyndt mitter zee die men mare adriati- cum heit Het is een goet drachtich lant in veel steden Ende is ouervloedich van wilden beesten ende van scapen van gey- ten ende van coyen Ende is een volck 41515[regelnummer] dat wel strijden can ende het is starc Ende is vast van sloten van castelen ende van poerten Ende tlant is coudt om des wil dat hem tge- bercht alsoe nae leyt Ende daer is dicwijl snee ende reghen Ende om des snee waters 41520[regelnummer] wil dat die lude drincken so sijn si veel hoe- uelachtich ende croppachtich Men vin- ter eenrehande beesten die men wesontes heit ende veel ander wilder beesten die wonder- lic sijn Item men vinter oec rotten die men 41525[regelnummer] eten mach Ende al ist dat si scijnen te wesen vanden geslacht der musen nochtans wer- den si geten want si hebben smakelic vleisch ende vette Dat lxxxv. capitel vant eylant korcisa 41530[regelnummer] KOrcisa is een eylant also genoemtGa naar eindnoot41530 van enen hertoge Ende heeft goede weyden die drachtich lijn welc lant eenrehandeGa naar eindnoot41532 stier vernam die van ligurien ouer quam swem- men om der goeder weyden wil Ende dit 41535[regelnummer] vernam een vrouwen naem die korcisa heit dat dese stier altoes ouer swamme ende weder quam al wel gevoedt ende si nam te lesten een scuut ende volchde dese stier en- de woude weten waer dat dese stier aldus 41540[regelnummer] vet werdt ende doe vernam zijt dat daer al- so goede weyde was ende doe ghinghen die van ligurien ende hiete die weyde na den wiuen korcisa ende het is mit veel hoe- ken daer veel goedts voeders wasset. 41545[regelnummer] Dat lxxxvi. capitel van lacedonia
[Folio 272r]
LAcedonia dat men mit enen an-Ga naar eindnoot41546 deren name pattania hiet in die eynden van grieken by tracien in euro- pa wes autores lacedones ghehieten 41550[regelnummer] werden inden striden teghen die mes- senas die hem ontsaghen ouermits lanc- heyt des strijds so gheboden sy den ho- pe haers gheslacs verloren te werdenGa naar eindnoot41553 om dat haer maechden slapen souden 41555[regelnummer] mitten ionghelings die sy thuus ghe- laten hadden. Ende daer om die sonen die van dien ionghelinghen ghecomen sijn hieten sparcam als ysidorus seyt libro ix.Ga naar eindnoot41558 Dat lxxxvij. capitel van lectouwen 41560[regelnummer] LEctonia is een prouincie van siciaGa naar eindnoot41560 wes volke lectouwers hieten Ende si sijn starc ende heerlijc ende stridende ende seer wreet Item betouwen is een lant wes cleye vruchtbaer is ende broe- 41565[regelnummer] kich in veel steden ende zeer bosscich ende heeft veel ryuieren ende wateren ende is zeer vol van wilden beesten ende van anderen quicke \| ende het is vast ghe- maect met bosschen ende mit broken ende 41570[regelnummer] heeft luttel ander vestinghe dan die bos- schen ende die ryuieren ende die broe- ken Ende daer om en machmens des so- mers niet oerloghen mer alleen inden winter wanneert hardt ghevroren is. 41575[regelnummer] Dat lxxxviij. capitel van linonien LYnonia is vanden seluen lande \|Ga naar eindnoot41576 ende daer om ist een speciael poruin-Ga naar eindnoot41577 cie vander zee ende die lude die daer wo- nen hyeten linones \| der welker zeede 41580[regelnummer] wonderlijc was eer dat si vanden duyt- schen ghedwonghen worden want si pla- ghen veel goden aen te beden ende si plaghen antwoerde vanden duuelen te eysschen ende si plaghen wighelinghen te dienen ende 41585[regelnummer] te ghelouen ende si en plaghen die do- den niet te begrauen mar sy barndense te puluer Ende na der doot so plaghen si die naeste vrienden mit nuwen clede- ren te cleden ende scenchten hem scapenGa naar eindnoot41589 41590[regelnummer] ende ossen ende ander leuende beesten Ende die knechten \| ende die deernen mitten anderen beesten plaghen si mit- ten doden mensch alte gader te barnen ende meynden dat si weder leuendich 41595[regelnummer] comen souden in een ander lant mit al- le dien hoepe als mit knechten ende mit deernen ende mitten beesten ende de- den si in die minne des heeren die daer ghestoruen was Ende thans mit hul- 41600[regelnummer] pe der duytschen ende der duytscher he- ren ist lant van dier ongheloue verlosset ouermits der hulpen gods Dat lxxxix. capitel van die hauen literia LIteria is een schoet vander zee endeGa naar eindnoot41604 41605[regelnummer] een hauen \| wes meeste stat listra hiet vander welker men vaert van syria pamphilia in ytalien alst openbaert ac- tuum xxviij. dit lant hiet oec licaonia waer of dat dese steden waren listra ende der- 41610[regelnummer] ben totten welken paulus ende barna- bas vloghen van yconio daer die man in listris ghenezen was hieten die lico- aniten barnabas iupirer ende si hietenGa naar eindnoot41613 paulus marcurium ende woudense aen- 41615[regelnummer] beden als gheseyt wordt actuum xiiij. Dat xc. capitel vant eylant liddia LIddia is een out stoel der riken twelcGa naar eindnoot41617 die riuier pacto wt seynt mit gul- den beken dese hiet aurea mortua want 41620[regelnummer] hier waren twe broeders dat coninghen waren als liddus ende tirrenus \| ende dese en mochten hem beide op tlant niet be- draghen om dattet also cort was doe wor- pen si een lot wie wt soude om ander lant te 41625[regelnummer] gecrighen doe geuielt cirrenus ende die nam
[Folio 272v]
veel volcs mit hem ende creech steden in gallia ende dat lant hiet hy cirrena ende lid- dia hiet also vanden brueder liddus die inder prouincien bleef ende heeft smirciam 41630[regelnummer] die stat int oesten die welc helles die ry- uier begordt Dat xci. capitel van lybia LIbia is een groet lant in affricaGa naar eindnoot41633 daer om dat libs dat is een wijnt die af- 41635[regelnummer] fricus hyet daer wt waeyt \| als ysido- rus seyt libro xv. ander lude hyetent epha- phum iupiters soen die menphim in egip- ten tymmerde die welke van casoria sy- nen wiue een dochter wan die libia hyet 41640[regelnummer] welke dochter na besat dat rijc in affri- ca van wes naem dat lant voert an libia hiet Item libia is int beghin van affrica gheset ende heeft egipten int oesten \| ende die meeste siros ende die trogotiden int westen 41645[regelnummer] ende die zee van libien int noerden ende int zuden ethiopien ende menigherhande na- cien van barbaren ende eenlicheyden daer men niet toe comen en connen om der wilder beesten wil als draken ende basilisken Item dit 41650[regelnummer] lant van libia is ommaten hete ende heeft veel venijnder beesten in ende duerbaer ghesteenten ende gout ende siluer grote ho- pen Ende coren wijn olie ende veel wel rukende specien ende die dat lant eerst 41655[regelnummer] besaten hietent puth van puthtinthius dat chams soen was Dat xcij. capitel vant lant van loreynen LOthoringia germanie is bina dieGa naar eindnoot41658 leste prouincie van germanien van 41660[regelnummer] lotarius also genoemt dese prouincie heeft van noerden brabant ende van zuden den rijn van oesten elsaten ende van westen walschlant Hier loept die mozel doer hyer leyt die stat van meths in Ende is een vruchtbaer lant 41665[regelnummer] ende vol wijns vol coerns mit goeden ry- uieren ende fonteynen ende is berchachtich ende weeldich mit wilden beesten ende mit tam- men Ende tvolc is half duytsch ende half walsch onder malcanderen ghemengt Ende 41670[regelnummer] heeft wonderlike fonteynen ende medicinael vanden welken menich mensch ghene- sen wordt Dat xciij. capitel van lysicamel Lysicamel is een prouinci in spaengenGa naar eindnoot41674 41675[regelnummer] ende is een lant dat vol van metallen is als van goude ende van ziluer yser wit loet ende zwart loet als plinius seit libro iiij. capitulo lxxij. Dat xciiij. capitel vander morianen lant. LAuritania ende is also ghnoemtGa naar eindnoot41679 41680[regelnummer] nader verwen vanden volke want sij swart sijn want die grieken hyetent swart mauren gheliken als die galli sijn wit volc ghenoemt vander witheyt also heb- ben mauri den naem vander swarter verwen 41685[regelnummer] Ende daer is een ander prouincie maurita- nea cesariensis die wilneer colen was der stat van cesarien ende had den name van eenre prouincien Ende beyde die prouincien die hem te zamen vergadert hebben hebben nv me- 41690[regelnummer] diam int oesten ende die grote zee int noer- den ende den ryuier maluam int westen ende den berch astrixis int zuden welc berch sceydet dat vruchtbaer lant vanden zan- dighen dat by der zee leyt Ende daer is 41695[regelnummer] een ander mauritanea prouincia also ghe- noemt vander stat acnigitana dit is dat leste deel van affrica ende staet op van vij. berghen hebbende vanden oesten den riuier maluam. Ende van noerden die 41700[regelnummer] zee cadicauer ende van westen die zee atlanticum ende van zuden tvolc glan- sasum dat al sit daer die auont sterre staet daer die sonne onder gaet. Het is een lant dat felle beesten in heeft als dra- 41705[regelnummer] ken elefanten ende strusen ende deser
[Folio 273r]
ghelijc Hier toe heuet ysidorus gheseyt libro xv. Item plinius seyt libro v. capitulo ij. Dat in prouincia mauritanea woent een volc by den berch adlas ter zeewert in een 41710[regelnummer] boschighe stede daer springhende fon- teynen sijn \| daer alle gheslachten van vruchten by hem seluen wassen also veel dat sy altoes haer ghenoecht hebben die daer bi wonen vanden vruchten. Het 41715[regelnummer] is een stede by den wolken \| ende is al vast biden cirkel der manen Ende men seyt dat die stede alle nachten verwandelt werdt mit stedighen viere ende datmen daer hoert velicheyt vanden wilden lu- 41720[regelnummer] den die satyri hieten die also veel min- nen moghen ende vanden volc van egip- ten dat sy singhen ende maken groet ghe- luyt van pipen van bonghen van her- pen van bazunen ende van menigherhande 41725[regelnummer] gheluyt Ende daer wassen alte goede drachtighe bomen die wel rukende sijn ende sijn ghelijc den cypres boem die cleyn wolleken draghen daer men cleder af maect mit consten als van fisteyn. Ende daer wast 41730[regelnummer] een cruyt dat euforbium hiet wes sap goet inde oghen is Ende is goet teghen slagen van serpenten ende ander venijn als die selue seyt Dat xcv. capitel van macedonien MAcedonia dat plach wilneer ema-Ga naar eindnoot41734 41735[regelnummer] thia te hyeten van emathon den co- ninc marmacedo deucalions neue ver- wandelde dat woert ende hietet na hem als ysidorus seyt libro xv. Het is der zee egeo al vaste by ten oesten waert ende van zuden 41740[regelnummer] athaien ende van westen dalmacien ende van noerden messie als die selue seit het was groten alexanders lant ende heeft veel gul- den aderen ende silueren ende daer wast een steen die men niris hiet ende inder zeluer pro- 41745[regelnummer] uincien is die berch olimphus die also om- maten hoghe is datmen daer gheen wol- ken noch reghen en gheuoelt Item plinius seyt van macedonea libro iiij. capitulo xi. dat mace- donia datmen emathia hiet is geset van- 41750[regelnummer] den ghebode der landen dit is ouergegaen asiam. armeniam. ybernam. albaniam. capa- dociam. syriam. egiptum. taurum ende \| caucasum dit lant is bouen ghegaen bactris medis ende persis ende bezat alle oestlant dit lant 41755[regelnummer] was vuedster van iudeen ende was wt ghewandert biden voetstappen des vry- en vaders hercules Ende dit is dat mace- donia wes in enen daghe paulus enu- lius die keyser vercoft lxx. wtghecoren 41760[regelnummer] steden als die selue seyt Dat xcvi. capitel van magnesia. MAgnesia is een prouincie in griekenGa naar eindnoot41762 tusschen thessalien ende macedonien te haluen ende houdt veel volcs in steden bor- 41765[regelnummer] ghen ende sloten als plynius seyt libro iiij. capitulo x. Dat xcvij. capitel van messia MEssia is een prouincie der prouincienGa naar eindnoot41767 die welc die danouwe besluyt tot- ter zee medithaneum als ysidorus seyt 41770[regelnummer] libro xvi. dese prouincie wordt van oesten ghewatert vanden doren der danouwen ende van noerden vanden doeren racien ende van zuden macedonien ende van westen wordt si hystrien toegheuoecht als die 41775[regelnummer] selue seyt Het is een lant dat veel volcs binnen heeft ende steden ende borghen ende daer wast veel corens ende wijns ende minen ghesteynten ende metallen Dat xcviij. capitel van mesopotania 41780[regelnummer] MEsopotania besit die grieksche e-Ga naar eindnoot41780 thymologie daer om dat si mit tween ryuieren omvanghen wordt want het heeft tigris aen die oest zijde ende aen die west zijde eufrates. Ende beghint 41785[regelnummer] vanden noerden tusschen den berch taurus ende
[Folio 273v]
caucasum daer babilonien ende caldeen vol- ghen aen die zuyt zijde als ysidorus seyt libro xv. Het is een lant in asia dat zeer breet is ende is langs ende dwers vol van coren ende van 41790[regelnummer] beesten ende van weyden ende is altemael rijc ende heeft veel metallen Dat xcix. capitel van media MEdia is gheseit van medius den co-Ga naar eindnoot41793 ninc die dat coninrijc eerst aen tastede \| me-Ga naar eindnoot41794 41795[regelnummer] dia die prouincie heeft eerst van westen die riken van percien. Ende van noerden gater armenien om ende van oesten siet aen die ber- ghen capsios ende van zuyden heuet persidam dit lant van medea heeft enen boem die an- 41800[regelnummer] ders gheen lant en heeft Het is een rijc lant mit menighen riuier doerwatert ende heeft veel steden ende sloten mit veel volcs wes coninghen wilneer dat groet babi- lonien ende dat keyserijc van caldeen verwonnen 41805[regelnummer] Ende die lude van desen lande voeren te sceep te gader mitten persen ende mengden hem mit die van libien die welke die van libien in qua- der tonghen sciplude hieten al is dat sake dat die moren also mauri ghenoemt sijn van- 41810[regelnummer] den grieken omder swaterr veruen wil:Ga naar eindnoot41810 Dat C. capitel vant eylant melos MElos is een eylant inden eylandenGa naar eindnoot41812 van ciclades ende is dat rondste eylant dat men vijnt ende daer om hietet melos dat is ront 41815[regelnummer] als ysidorus seyt libro xv. Het is een eylant mit veel goeds verwlt als plynius seit Dat Ci. capitel vant eylant midia MIdia is een eylant inder prouin-Ga naar eindnoot41818 cien van lybernia Ende is also ghe- 41820[regelnummer] noemt van enen coninc die onder vijf doch- teren alle dat eylant deylde in vijf ghe- liken deelen ende dat middelste nam hy tot sinen deel ende daer om gaf hy den middelsten den naem midia Het is een 41825[regelnummer] drachtich lant naden cleye te spreken van coren van weyden ende van beesten ende van visschen van boter van melc ende van an- dere lijftocht Ende heeft ryuieren ende fonteynen gadinghe ende is een ghenuech- 41830[regelnummer] lic lant in te wesen ende daer is goede lucht Ende heeft inden eynde vanden lande vaste broken Ende daer om hyetet ghe- meynliken die camer van ybernien want het is vol van volke ende van floten ende vanGa naar eindnoot41834 41835[regelnummer] borghen die te mael starck sijn Dat Cij. capitel van missen MIssea is een prouincie van germa-Ga naar eindnoot41837 nien ende heeft den naem van eenre stat die mi- sene hiet ende is vergadert mit bemer lant 41840[regelnummer] ende mit poler lant Ende inden opganc der son- nen mit baiona ende int zuden mitten zassen ende mitten doringhen ende int westen mit thecis ende mit cyria int noorden ende is een breet lant ende een wijt nv berghich nv plein ende 41845[regelnummer] is zeer vruchtbaer ende vol van goeder wey- den mit finen wateren ende sonderlinge mit een- re ryuieren die men albia hiet ist ouergoten bider lengden Ende heeft starcke steden ende poerten mit vasten sloten gheuesticht wes 41850[regelnummer] volc rijc is ende sonderlinghe van coren ende van beesten ende van metallen ende al ist dattet heer- lic scoen ende edel volc is nochtans ist goeder- tieren ende vreedsaem. Ende heeft van natueren min wreetheiden dan enich vanden anderen 41855[regelnummer] prouincien vanden duytschen lande Dat Ciij. capitel vant eylant micelone MIcelone is een eylant inder zee dieGa naar eindnoot41857 men mare adriaticum hyet byden welken men van siria ende van cypers in ytali- 41860[regelnummer] en vaert daer men qualiken toe comen can om eens oeuers wil dat inder zee wt ghe- steken is Inden inganc des lands of des zands wort die zee gedeilt in tween Ende die scepen die daer raken wer- 41865[regelnummer] den haestelic te broken alst openbaert
[Folio 274r]
in actibus apostolorum capitulo xviij. also wel inden text als inder glozen Ende al ist dat volc datter in woent barbars sijn noch- tans sijn si ontfermhertich ende mensche- 41870[regelnummer] lic teghen die ghene die hoir scepe daer breken Tot desen eylant quam sente pou- wels doe hi te romen voere daer tfenijn der slanghen welcke slanghe hem aen die hant hinc ontginc inden wijngaert 41875[regelnummer] rancken ende die beest werdt aen tfuer ghebracht ende wordt verbrant Ende hi dede daer veel miraculen als gheseyt wordt actuum xxviij. Dat c. ende iiij. capitel van nabathea 41880[regelnummer] NAbathea is een prouincie in ara-Ga naar eindnoot41880 bia ende is also ghenoemt van na- bagoth hysmahels zoen Ende is ten hal- uen tusschen arabien ende iudeen lant ende beghint vander zee eufrates en- 41885[regelnummer] de strect totter roder zee als ysidorus seit libro xv. Het is een vet lant drachtich in coern in alrehande vruchten ende in beesten ende in duerbaren ghesteynten ende in metallen Hier af seit plinius libro 41890[regelnummer] vi. capitulo xxix. dat die lude nabathei bewo- nen een poert die men petra noemt in- den dael ende heeft binae twee dusent passen inder breetheit ende is omvanggen mit bergen daer men niet aen comen en 41895[regelnummer] can ende daer loept een water tusschen ende sceelt vander poerten gaza ses hondert passen ende vanden schoet persico lxxxij. passen Dar c. ende v. capitel van noerweghenGa naar eindnoot41898 NOerwegia dat is noerwegen ende isGa naar eindnoot41899 41900[regelnummer] een breet lant in europen ende is bina mit- ter zee al om gordt mitten noerden wtge- strect ende mitten landen der gothen geeyndt want aen die oest zijde ende aen die zuut zij- de ist ghescheyden vanden gothen ouer- 41905[regelnummer] mits enen water dat albia heyt Het is een zeerp ende alte couden lant berch- ich ende boschich Ende sy leuen meer vander visscherien ende vander iachten dan vanden broede want daer is selden 41910[regelnummer] iaer marct om der groter couden wille daer sijn veel wilder beesten als witte spar- waers daer sijn dese beuers ende meni- ghe ander wonderlicheit Item daer sijn fonteynen inden welcken alsmen daer 41915[regelnummer] iet in stect dat wort vluchs in leeder of in hout verkeert Ende aen sijn noerder zijde en wordt gheen son ghesien onder gaen noch oec en wordter die son ghe- sien bi alsoe menighen daghe inden win- 41920[regelnummer] terschen solstici want dan moeten die lu- den daer int lant mitter keerssen werc- ken Ende si en hebben geen coern noch olie noch wijn ten moet hem van buten toe comen Tvolc is van groten grouen lich- 41925[regelnummer] aem ende van scoenre vormen ende starc ende seer moedich aen die oest zijde heuet gala- ciam ende van noerden ysolandiam daer die zee ewelic veruroren wordt ende aen die west zij- den heuet die zee van ybernien ende van englant 41930[regelnummer] Ende aen die zuyt zijde daciam ende wordt gheeyndt in die eynden cachie Dat c. ende vi. capitel van noermandia NOrmannia twelc neustria heit van-Ga naar eindnoot41933 den volc van norithen die te sceepe quamen 41935[regelnummer] van noerwegen ende behielden dat over vander w- alscher zee die welcke tlant al om bewoen- den ende hietent noermandien Ende heeft die britaensche zee int oesten ende die scoet van aquitannien te westen waert ende galliam te 41940[regelnummer] zuden waert ende die grote zee ten noerden waert haer cleye is vruchtbaer ende veth van campen van weyden ende van bosschen ende van edelen hauenen ende is mit stercken steden ende poerten geuesticht ende daer is een stat die 41945[regelnummer] edel is die rotomagus heit die gelegen is
[Folio 274v]
op een ryuier die men seyn heyt daert vol van volc is ende sterck ende wel vech- tende hoefsch ende sedich inden abijt ende inder begheerten ende inder spraken goe- 41950[regelnummer] dertieren ende vreedsom inder verwinninge Dat c. ende vii. capitel van numedia NVmedia is een lant in affrica en-Ga naar eindnoot41952 de is vluchs an cartago ende beghint an- den ryuier armfigam ende eyndt inden 41955[regelnummer] dorpel der togitanen ende heeft inden opganc die eynden numdies ende van noerden strec-Ga naar eindnoot41956 ket inder zee ende siet sardinam an ende van westen mauritaneam stipense ende van zuden tvolc van etiopien Ende is een 41960[regelnummer] vet lant van campen in veel steden en- de daert boschich is daer heuet veel wil- de beesten Ende daert hoechste is daer he- uet peerden ende velt ezels ende voert ist alGa naar eindnoot41963 vol van serpenten ende quader beesten dit seit pli- 41965[regelnummer] nius libro xv. Dat c. ende viij. capitel van narboenGa naar eindnoot41966 NArbonensis is een prouincie van nar-Ga naar eindnoot41967 boen als plinius seit libro iij. capitulo v. dit is een seer vruchtbaer lant van wijn En- 41970[regelnummer] de het sal billiken ytalien heiten dan een prouincie ende is vol van rijcheiden ende van zee- dicheiden Ende heeft edele ryuiren ende oeck veel staender wateren Item die lengde van al- der prouincien van narboen hout drie hondert 41975[regelnummer] dusent ende lxx. dusent passen ende die breede houdt cc. ende xlviij. dusent passen als egrip- pa wt geeft Hier to heuet plynius geseit Dat c. ende ix. capitel van ophyr OPhyr is een naem van eenre pro-Ga naar eindnoot41979 41980[regelnummer] uincien in iudeen van ophyr den man die vanden nacomelinghen eber ghenoemt is twelc wilneer gulden lant hiet daer om dattet gulden berghen heeft daer die lewen ende die wilde beesten in wo- 41985[regelnummer] nen totteen welken anders nyemant co-Ga naar eindnoot41985 men en dar dan mitten scepen aent ouer te staen ende als si der leuwen clauwen sien so moghen si daer na sien ofter iet gouts ghebleuen is ende dat moghen si ne- 41990[regelnummer] men op die auentuer bliuen die luden oec bi den scepen of daer enich vanden beesten quaem dat si dan int scip moch- ten lopen als rabanus seit op die stede Doe salomons scepe quamen in ophyr 41995[regelnummer] doe werdter goudt ghenomen etcetera iij. regum ix. capitulo Dat selue seit plinius by na dit prouinci seyndede wilner gout duerbaer steen crisoprassen adamantenGa naar eindnoot41998 thout tym ende van ebeno ende gevisch- 42000[regelnummer] te voghelen ende tande van oliphanten apen ende ander wonderlike beesten als plinius ende ysidorus seggen Tot desen lande coemt men ouermits enen langen omganc vander roder zee ende bi den eylan- de asiongab dat te lesten die grote alexander 42005[regelnummer] creech te water Item die lude des landts van ophyr die gecomen sijn vanden geslacht eber eude vanden riuier capue totten lande vanGa naar eindnoot42007 yndien toe dat nv leria heit woenden si als io- sephus seit Ende van ophyr ebers neue soe 42010[regelnummer] hieten si alle die prouinci ophir als die sel- ue rabanus seit dese opir was rectans soen des soens eber dit lant is al vast bi eiula- ch daer gion die riuier om loept als geseit wort genesi ii. Ende is hem gelijc inden gulden 42015[regelnummer] bergen ende inden wel rukende specien ende inden ghesteynten als plynius seit Dat c. ende x. capitel van hollant Ollandia is een cleyn prouincie gelegenGa naar eindnoot42018 bi thecia ostia daer die zee in gaet ende 42020[regelnummer] strect vluchs an brabant an die zuyt zijd Ende is an vrieslant vander oester zee ende van noerden an die engelsche zee ende vlaendren an die west zijde Het is een bol lant ende brokich ende waterich ter manieren 42025[regelnummer] van eenen eylande want daer comen int lant veel armen vander zee in lopen
[Folio 275r]
ende die rijn mede an deen side ende die ma-Ga naar eindnoot42027 zee mede ende heeft veel meeren ende staen- de wateren ende goede weyden ende is vol 42030[regelnummer] beesten ende paerden ende in sommighe ste- den ist al vruchbaer ende heeft bosschen ende daer is goet iaghen ende daer sijn veel ste- den daermen eenrehande eerde graeft die goet te barnen is mer si stinct meer 42035[regelnummer] dan thout doet ende is een rijc volc datter zee ende te water vaert om sijn comenscap wes hoefstat vtrecht hiet of traiectum inferius in latijn ende hiet vtrecht in duyt- scher tonghen want het hoert tot ger- 42040[regelnummer] manien dat is tot den duytschen lande ende nader gelegentheit ende na den zeden ende nader heerscappien ende oec nader ton- ghen soe horet al tot duytsch lant \| wes volc frisch is van liue ende starck van craf- 42045[regelnummer] ten coen van moede ende eersaem van aen- sicht ende belast inden zeden ende gode onder- danich ende is trouwe ende vreedsaem en- de daer sijn min rouers dan erghent in duytschen lande 42050[regelnummer] Dat c. capitel ende xi. van orcaden ORcade is een eylant vander gro-Ga naar eindnoot42051 ter zee bijder bertaenscher zee in europen vanden welken veel ander eylan- den gheeyndt sijn ende si hieten alle eylan- 42055[regelnummer] den van orcades ende daer isser mit allen xxxiij. vanden welken daer xx. woest sijn ende die xiij. bewoentmen als ysidorus seyt libro xv. vande eylanden Dat c. capitel ende xij. vanden paradise 42060[regelnummer] PAradisus is een stede die ghesetGa naar eindnoot42060 is int oesten wes vocabel vten grie- ken verkeert is ende geweynt in latijn or- tus dat is een hof \| ende voert hietet in e- breusche eden dat is weelden in onsen 42065[regelnummer] duytsche als ysidorus seyt libro xv. capitulo ij. Het is die hof der weelden ende der ghenoech- licheit als die selue seyt die welcke be- set is mit allen geslachten van appelen ende van bomen ende heeft in hem thout des 42070[regelnummer] leuens daer en is gheen coude daer en is gheen hetten mer daer is een ewige getempertheit der luchten wt wes mid- del een fonteyn springt ende maect alle tbosch nat ende vucht ende wort gedeylt in 42075[regelnummer] vier riuieren wes toeganck na die son- den des eersten menschen was den men- scheliken geslacht voir ghesloten want het is al om ende om mit eenre vieriger mueren omgordt op dat die barninge 42080[regelnummer] sijnre pinen mit hem versament mach werden inden hemel Ende die hulp der enghelen om die quade geesten te dwin- ghen is gheordineert vanden here op die berninge des scarps swerds op dat 42085[regelnummer] die goede engelen die menschen ter vlam- men beroeren souden ende die quade enge- len mede op dat die toeganc des paradijs genen geest noch sondigen vleysch open- baren en soude Hier toe heuet ysidorus geseit 42090[regelnummer] libro xv. capitulo iij. daer hi tracteert vanden lan- den ende nader meyster vander hystorien int ander capitel ouer genesi wort aldus gheseyt God die plantede of maecte vanden be- ghin der sceppingh een stede der weel- 42095[regelnummer] den mit cruden ende mit bomen ende dat int be- ghin vander werelt als int oesten Ende is die alre suetste stede ende strect verre en- de lanc biden lande ende bijder zee ende is ghescheyden van onser woningen \| ende is 42100[regelnummer] also hoech ghemaect dat die stede raect aen den cloet der manen daer twater van- der diluuien niet en quam om dat die ste- de also hoech geleghen was ende is als die selue seyt Item iohannes damascenus seyt vanden 42105[regelnummer] paradise want god den mensch maken soude van enen sienliken ende onsienliken crea-
[Folio 275v]
turen na sijnre propere figuren ende beeldin- ghe recht als enen coninc ende enen prin- ce van allen den lande ende alre dinghen 42110[regelnummer] die hi inder werelt ghmaect heeft alsGa naar eindnoot42110 een eenrehande lant daer hi een heilich leuen in leyden soude Ende dese godlike ste- de ist paradijs goods Ende is gheplant in eden dat is inder weelden ende inder ghe- 42115[regelnummer] nuechlicheit ende is hoger dan enich eerd- rijc int oesten Ende is al om ende om blijnc- kende mit eenre dunre subtijlre getemper- der luchten ende is mit bomen mit planten beset ende mit soeten bloemen altoes ende is 42120[regelnummer] vol goeds roekes ende is vervult mit licht ende het is een scappreel alre scoen- heiden der bliscappen ende der vrolicheit Ende gaet bouen den verstande eens sin- liken creatuers ende is een godlic coninc- 42125[regelnummer] rijc ende is hem weerdich die na den beel- de ghemaect was inden welken niet on- redelics en woende mer alleen die men- sche die makinghe was der godlikcr han-Ga naar eindnoot42128 den. Item dat selue seggen strabus ende 42130[regelnummer] beda dattet paradijs een stede is die int oesten gheset is ende daer is die grote zee tusschen geworpen ende staet daer ver- re van ons ende heymelic wten mensche daer die berghen mede tegen gheset sijn 42135[regelnummer] Het was een stede die seer bequamelic was den onnoselen mensch om sijn onma- te getempertheit waer om datter gheen coude en is noch hetten mer een ewige ghetempertheit als ysidoius seit Item omGa naar eindnoot42139 42140[regelnummer] die ouervloedicheit alre goeden want als augustinus seit de ciuitate dei xiiij. capitulo x. die welke doe alsoe seer droeuen mocht daer alsoe veel goeds was dat- ter niet en ghebrack dat die goede wille 42145[regelnummer] vercrighen mocht noch hy en ghebrac niet dat hy dat vleisch of die ziel des men- schen die zalichlick leuende was misde- de of in enighen dinghen moyede Item om die ouerste zueticheit want het was 42150[regelnummer] een scappreel bouen alle scoenheit als damascenus seit twelc betuycht die on- stinkelike ende die onverganckelike scoenheit alsoe wael der bomen als der bloemen ende oec der telghen want \| die bomen 42155[regelnummer] en verliesen horen crans niet ende die bloemen en verdorren niet noch en veruulen Item om die ouerste vrolicheit twelc tuucht die zueticheit der vruchten want daer is alle hout scoen inden gesicht ende alte zuet in 42160[regelnummer] gevuedt te werden genesi ij. Item oec tu- get die volheit des lichts want die claer- heit vanden licht wordt gelikent der puric- heit der luchten als beda seit Item die vruchtbaerheit der eerden twelc betuucht 42165[regelnummer] datter also veel edelre fonteynen sijn die dat lant vuchtich maken als geseit wordt genesi ij. die fonteyne clam op ende nettede dat paradijs dat gedeilt is in vier ryuiren genesi ij. Item om die drachtelicheit der 42170[regelnummer] stede twelc betuycht die hoecheit vander ghelegentheit want si raeckt den cirkel der manen als beda seit ende oec ysidorus niet dat si den cirkel yet raect mer want die stede also hoech is by dattet eertrijc 42175[regelnummer] is Item om dat die stede oncorrumpeerlick is twelc betuucht om datter die lancheit des leuens is want daer sijn helyas ende enoch twe mans die daer noch sijn on- gequetst als die meester inder historien seit 42180[regelnummer] want so wat leuende is dat en mach daer niet steruen noch dat en is vanden paradijse niet te verwonderen want wy in ybernien we- ten dat daer doden niet verrotten noch vervulen en moghen Ende een ander 42185[regelnummer] eylant inden zeluen lande daer die luyde niet steruen en mogen mer men moetse
[Folio 276r]
te lesten vten lande vueren in een ander lant Item vanden paradise ende van sijnre ghele- ghentheyt was een opinie dat is een 42190[regelnummer] vermoeden of een waninghe biden heiden als plinius vertelt daer hi spreect vanden ghefortuneerden eylanden vanden welken oec ysidorus spreect libro xv. Onder die wel- ke een is die alle goet voert brengt daer 42195[regelnummer] die eerde by haer seluen alle vruchten voert brengt vanden welken ons te veel te spreken waer diet al setten soude Item ysidorus seyt libro xv. dattet paradijs is int oesten inden alren hoechsten berch die daer 42200[regelnummer] is vanden welken van wes hoecheyt die wateren also seer neder vallen ende mae- ken daer een meer ende maken in horen valle also groten gheluut ende barstinghe dat alle die luden die daer by woenen doef 42205[regelnummer] werden vanden ongematige ghelude als basilius seit in exameron Ende soe doet oec ambrosius Ende van dier meer daer dat water van bouen neder valt spru- ten die vier ander ryuieren als physon 42210[regelnummer] die men ganges heit ende gion die men ny- lus hiet tigrys ende eufrates vanden wel- ken men speciael ghedenckenis maect in geneseos boeke Soeke bouen vanden ryuieren 42215[regelnummer] Dat c. ende xiij. capitel van parthya PArthya is een groet lant in asia van-Ga naar eindnoot42216 den eynden van indien streckende totten eynden van mesopotania In hem sijn vast vele zijdel prouincien als aracussia 42220[regelnummer] parthia assiria media ende persidia die welc versamende landen sijn ende nemen haer beghin van yndus den ryuier en- de werden ghesloten mitten ryuier ty- gris Item die prouincien sijn onderschei- 42225[regelnummer] den mit horen eynden ende trecken hoer namen vanden properen auctoren want aracussia is ghenoemt van sijnre poer- ten ende parthia van sichia ende die ghene die quamen besetten die prouincie die si hie- 42230[regelnummer] ten na horen naem deser is an die zuyt zij- de die rode zee Ende van noerden die aerde van hyrcania ende van westen media inden welke xviij. landen sijn die strecken vant meer datmen capsius hiet totten volcke 42235[regelnummer] van sichien Ende parthia is een lant dat vol van wonderlicheiden is als plynius seit libro v. want daer sijn wrede beesten als parde tygris lijnwormen slanghen ende daer sijn ser- penten die van naturen alte fel sijn Ende tvolc 42240[regelnummer] is wreet ende quaet ende sparende van cost ende si sijn te vreden in pap ende in bry ende in cardamomoGa naar eindnoot42241 Dat c. ende xiiij. capitel van palestina PAlestina is een prouincie van syrienGa naar eindnoot42243 dat wilneer philistea hiet wes stat is me- 42245[regelnummer] tropolis die nv ascalona hiet ende hiet van oudts philistin van welke stadt in ouden ti- den verleden alle tlant palestina hiet of phlis-Ga naar eindnoot42247 tea als ysidorus seit libro xv. die selue seit oec libro ix. capitulo iij. die philistien sijn vanden voca- 42250[regelnummer] bulen der heiden Ende die hebreusche ser- mon en heeft gheen letter p. Dit lant als ysidorus seit libro xv. heeft aen die oest zijde die rode zee Ende iuda wordt genomen van- der zuyt zijde ende an die noort zijde wor- 42255[regelnummer] det gesloten mitten eynde der tyeren ende het wordt int westen gesloten mitten dorpel of mitten palen van egipten Item die philisteen namen haer eerste begin van chanaans soen die thelusim hiet daer die philisteen eerst 42260[regelnummer] of comen sijn ende chariatim als geseit wordt genesi x. Item erodocus vertelt dat dit volc behendich ende loes is ende quelt altoes dat lant van ysrahel Ende dat doen sij hier omme want si benijden dattet lant van indien also sa-Ga naar eindnoot42264 42265[regelnummer] lich is ende also geluckich Ende dattet hem beroemde van sijnre groter sterckicheit
[Folio 276v]
ende dat sy also veel heerlicheyden on- der hadden Dat Cxv. capitel van panphilia 42270[regelnummer] PAnphilia datmen ysauria hiet daerGa naar eindnoot42270 om datter alle winden op wayen moghen als ysidorus seyt libro xv. Het is een prouincie int minre asya ende heeft een hoeftstat die solencia hyet welke stat seu- 42275[regelnummer] lencus antiocus fundeerde die antioci- am maecte als ysidorus seyt libro xv. Ende het is een lant opter zee tusschen siliciam ende betuliam vanden welken men vaert in ytalien biden eylende van cipers 42280[regelnummer] Dat Cxvi. capitel van pannonien of ongerien PAnnonia is een prouincie van euro-Ga naar eindnoot42281 pa ende was wilneer vanden hunen beseten Ende daer of is vngherien ghenoemt dat tweerhande is als Orosius seit als tme- 42285[regelnummer] erre ende tminre dat meeste is in dat veerste sycia ende is gheleghen ouer die broken van meothida daer die hunen eerst wt qua- men ouermits der iachten dar sy iaechden Ende plaghen den herten ende den hinden ver- 42290[regelnummer] re te volghen doer den broken Te lesten vonden sy die aerde van pannonien ende doe teghen sy thuus ende brochten al dat sy had- den ende quamen in pannonien weder Item dese prouincie is een deel van messia daer die da- 42295[regelnummer] nouwe verby loept ende ouer als ysidorus seit libro xv. et xvi. Ende heeft galliciam int oes- ten ende grieken int zuden dalmacien ende yta- lien int westen ende duutschlant int noerden Het is een zeer ruym lant ende drachtich 42300[regelnummer] mit berghen mit bosschen ende mit wateren beset. Ende is rijke van gulden aderen ende van anderen metallen Ende heeft grote ber- ghen daermen menigherhande gheslach- ten van marmerste Ende men graefter in som-Ga naar eindnoot42304 42305[regelnummer] mighen berghen fijn soute Ende dit lant wordt vol wilder beesten gheuonden ende ander quick om dies wil datter also goe- de vruchtbaer weyden sijn Ende daer wast coren ende wijn ghenoech tot veel steden ende 42310[regelnummer] houdt veel volcs in die welke niet allenGa naar eindnoot42310 en scelen inder tonghen mar oec inder zee- den ende inden leuen als die selue orodicus seyt Item ysidorus seyt libro xv. dat panno- nien een starck lant is ende heeft messiam int 42315[regelnummer] oesten ende van zuut oesten hystrien ende van af- frica die berghen of clyppen diemen hyet pennini alpes Ende van westen galliam belgi- cam ende van noerden die palen vander da- nouwen of den dorpel die verby germa- 42320[regelnummer] nien loept dit lant hiet oec ester ende hes- tria dat by pannonien om loept Dat Cxvij. capitel vant eylant pathon PAthon is een eylant ghenoemt van-Ga naar eindnoot42323 den soen pacontus die dat eylant 42325[regelnummer] ende die poert noemde na sinen naem. als ysidorus seyt libro xv. daer wast alte witten marmersteen ende daer wast oec een steen die sardius hiet die beter is dan die mar- mersteen ende is orbaerlic onder den ghe- 42330[regelnummer] steenten als die selue seyt Dat Cxviij. capitel van pentapholis. PEnthapolis is een lant int eyndeGa naar eindnoot42332 van arabien ende van palestinen Ende is also ghehieten van vijf steden der quader 42335[regelnummer] menschen die mitten hemelschen viere ver- teert sijn Ende plach wilneer alte vrucht- baren lant te wesen meer dan nv iheroso- lima is ende is nv verwoest ende verbarnt want dat vier quam neder om die sonden des 42340[regelnummer] volcs datter int lant woende welc vier dat lant onbandt ende sceydet in ewigher asschen wes schiem ende eenrehande ghedaen- te noch ghesien wordt inden vonken ende glinsteringhe der bomen Ende daer wassen 42345[regelnummer] appelen die gruen sijn ende bloeyende sijn ende sy schinen also rijp te wesen dat sy een
[Folio 277r]
grote begheerte maken des etens ende ist dat mense neemt so werden si in asschen resolueert of verkeert ende gheuen enen ro- 42350[regelnummer] ke wt of si noch barnden hier toe heuet ysidorus gheseyt libro xv. Item dese prouincie eer si aldus verteert was doe was si al- so rike datmen tusschen horen stenen vant sa- phieren ende ander duerbaer ghesteinten Ende 42355[regelnummer] onder haer cleye vant men gout als iob ruert Mar ten lesten is al dat lant verkeert in een dode zee Ende is also ghenoemt want si niet leuens in haer en heeft noch en vuedt noch si en neemt niet leuens in haer 42360[regelnummer] want si en heeft visschen noch voghelen noch en mach niet ghedoghen datter sceepe in comen want alle dinghen die le- uen deruen ghaen te gronde in hoer Een lantaern ist dat si ontsteken werdt so drijft 42365[regelnummer] si bouen mar wordt si ghelescht so gaet si te gronde als ysidorus seit libro xiiij. soect bo- uen vander doder zee inden tractaet vander zee ende der wateren Inden ouer van deser zee al vast bi sodoma wassen die voerscreuen 42370[regelnummer] appelen ende sijn alte scoen an te sien mar sy stincken inden smake ende sijn bitter als die glose seyt ouer die ander epistel petri capitulo iij. Ende daer is een ander pentapolis in affri- ca in die prouincie van libia ende also van vijf 42375[regelnummer] steden ghenoemt als van bernix centira apo-Ga naar eindnoot42375 lonia porus ende ptolomais vanden conin- ghen sijn si brenites genoemt dese pentapo- lis is yrenen van libien toeghevucht ende si- nen einden toe ghepunt als ysidorus seyt libro xv. 42380[regelnummer] Dat C. ende xix. capitel van persen PErsia is een lant in asia ende is ghe-Ga naar eindnoot42381 ordineert onder die riken percho- rum dat is dier lude Ende coemt vanden op- ganghe totten ghenen van indien Ende heeft 42385[regelnummer] vanden westen die rode zee ende aen die noert zijde raket mediam ende van zuden germani- en twelc perssien aen ghecnoept is Inden welken een edel poert is diemen ycussa hiet Ende in persien beghan eerst ars ma- 42390[regelnummer] gica te risen. Tot welker consten veloch die gygant die eerste confuse der tonghen aen nam ende leerde dat volc hoe dat si tfuer oefenen souden want het volc in dien lande oeffenden ende aenbeeden die son die in 42395[regelnummer] harre tonghen daer el hyet als ysidorusGa naar eindnoot42395 seyt libro xv. Item persia is ghenoemt van perse-Ga naar eindnoot42396 us den coninc die welc van grieken in asi- am voere ende temmede daer mit zwaren vechten tvolc van barbarien \| ende te lesten doe 42400[regelnummer] hijse al verwonnen had doe gaf hy den volc alsulken naem na hem als ysidorus seyt libro ix. int capittel vanden vocabulen des volcs Men plachse onedel te rekenen voer tyrus tyden Item die van meden wa- 42405[regelnummer] ren altoes zeer machtich als die selue seyt Item persia of persida dats alleens is een zeer breet ruum lant van veel volcs inden welken een edel stadt is die elam hiet ende is also ghenoemt van sems soen van- 42410[regelnummer] den welken eerst twolc van persyen quam alsGa naar eindnoot42410 ysidorus seyt. Ende van elam sijn die persen eerst elamite ghenoemt Item in persiden is een edel stat die elemantida hiet die welc nv persepolis hiet vander welker gheseit 42415[regelnummer] wordt i. iiij. vi. a. ij. iij. i. ix. a. Item in persida was een stat die elimaida die alte edel ende rijc was van goude ende van ziluer ende haer tempel was alte rijc daer hinghen gulden tenten halsberghen ende scilden die 42420[regelnummer] de coninc alexander macedo after liet. Dat C. ende xx. capitel van pyrenea PYrenea is een prouincie van europaGa naar eindnoot42422 ende is een hoghe aerde ende berch- achtich wes gheberchten pyreni hyeten 42425[regelnummer] ende gaen van zuden ten westen ende scey- den alte grote landen van malcanderen
[Folio 277v]
want die gheberchten scheyden spaengen ende vrancrijc Item si hebben van oesten germanien van zuuden ytalien van wes- 42430[regelnummer] ten spaengen van noerden walschlant of vrancrijc Ende wordt daer om pyrenea ge- heyten wanter die blixemen daer also dic- wijl slaen pyr in griex is viere in duut- sche want die berghen werden daer al- 42435[regelnummer] den dach ghequest vanden blixemen als ysidorus seit libro xv. int capittel vanden ber- ghen pyrenea is een oerspronc ende een be- ghin van veel groter ryuiren ende is moe- der der groter bosschen ende is vuedster 42440[regelnummer] der wilder beesten ende van veel quics Ende is houdende aderen der metallen ende veel starcker steden sloten ende borghen Ende is oec vuedende menigherhande nacien van volc also wel inder tonghen als in- 42445[regelnummer] den zeeden Dat c. ende xxi. capitel van pygmeen Pygmea is in yndien ten oesten waertGa naar eindnoot42447 inden berghen ter groter zee waert ghe- leghen in welcken lande die pigmei wo- 42450[regelnummer] nen ende sijn menschen die cleyn van lich- aem sijn nauwe een cubitus lanck als pli- nius ende ysidorus segghen die welcke in hoer vierden iaer winnen ende int seuende iaer sijn si oudt dese menschen als si haer 42455[regelnummer] here ende scaer vergadert hebben so riden si op rammen ende vechten teghen den cra- nen ende breken der cranen nesten ende haer eyeren op dat si daer niet te machtich en worden als die selue plynius seit libro v. van- 42460[regelnummer] den monstruoes menschen in yndien Dat c. ende xxij. capitel van pictaneen PIctania is een prouincie gallie nar-Ga naar eindnoot42462 bonensis daer die engels ende die scotten van oudts mit scepen plaghen te wonen 42465[regelnummer] ende ten lesten lieten si den volc ende den lande van horen ouden geslacht den naem als herodotus historia graphus vertelt die wel- ke vanden britanschen eynden maecten een vergaderinghe van scepen ende wonnen die 42470[regelnummer] scoet vander zee van aquitannien ende daer na behielden si die stat pictanum tegen den volcke vanden lande mer niet sonder scade ende hieten doe alle dat lant pictaniam ende heeft int oesten die spaengerts ende van 42475[regelnummer] zuden die britaensche zee ende van noerden die minre britannien ende van westen die stranc van aquitannien of die scoet dit cley- ne prouinciken heeft veel goeder landes in want het heeft goede drachtelijc eer- 42480[regelnummer] de ende heeft bynae alle vrucht van coern in hem wassende als wyn coren ende ander me- nigherhande vruchten ende is alte mael rij- ke vanden goede datter inden lande wasset Tlant heeft goede hauenen goede ryui- 42485[regelnummer] ren bosschen velden ende campen die alte zeer ghenuechlic sijn ende is omtrent der zee mit berghen ende mit steenroetsen wel omuest alst openbaert in die poorte ofte casteel van rupelen daermen niet toe en 42490[regelnummer] mach om sijnre vasticheit wil want alle die zeecant langhes ist al berch ende steen- roetzen als die selue seit wes volc is ge- menghet mitter tonghen ende mitten zeden vanden prouincien der walen Ende daer 42495[regelnummer] om want sy inden eersten dat hadden van pictis dat die nacien van dien volc inder natueren starck waren ende schoen van lichaem so hebben si dat vanden walen vercreghen om des wil dat si daer onder 42500[regelnummer] ghemengt sijn dat sy nochtans wreet sijn van moede ende moeghen meer doen arbeiden mit vechten dan ander luden daer omtrent Ende dat en is gheen won- der als ysidorus seyt libro ix. dat die aen- 42505[regelnummer] sichten der menschen ende die verwen ende oec die moeden verwandelt werden
[Folio 278r]
na dat die hemel hem inprentende is daer si onder gheseten sijn waer of dat die ro- meyns zwaer sijn die grieken licht die 42510[regelnummer] walen wreet ende fel ende also voert vanden anderen Ende daer om is dat volc van pitta- nia starc van lichaem scoen van aensicht ende coen van moede als geseyt wordt scalc ende beheynde volc van sinnen als erodocus seyt 42515[regelnummer] Dat c. ende xxiij. capitel van pycardien PYcardia is een prouincie vandenGa naar eindnoot42516 nederen walschen lande ende is also ghe- heyten van enen casteel of borch dat pon- tus heyt want men seit dat wilneer die 42520[regelnummer] poert die men timepichem heit die heer-Ga naar eindnoot42520 licheit hadde in dier buerten totter ber- taenscher zee toe van welker poerten na alle tvolc sinen naem creech Ende dat lant is zeer vruchtbaer ende drachtich van 42525[regelnummer] coern ende van vruchten ende is wel ghe- watert mit ryuiren ende mit fonteynen En- de is ouervloedich van volc ende wel ge- vesticht mit starcken steden ende sloten ende mit castelen ende mit anderen cleynen 42530[regelnummer] poerten als belgis of beluatlum albanis atrabatum mantum ende comatum als die sel- ue vertelt dese voerscreuen prouincie heeft den rijn van duutschen lande aen die oest zijde ende dat hoghe walschlant aen die 42535[regelnummer] zuyt zijde ende die walsche of duutsche zee int westen ende englant int noerden Item pycardien is twierhande als tho- ghe ende dat laghe dat hoghe is den wa- len alre naest ende dat laghe pycardien is 42540[regelnummer] brabant naest ende vlaenderen ende dat om- trijnt ende dat heyt al mede pycardien Ende het is beyde starck volc scoen van aen- sicht kuen van moede Ende is subtijl van sin ende het is goet te leren Ende hoer spra- 42545[regelnummer] ke is grouer hier beneden dan bouen in walschlant Dat c. ende xxiiij. capitel van ramathea Ramathea is een lant genoemt na-Ga naar eindnoot42548 der stat ramathan daer samuel in ghe- 42550[regelnummer] boren is die prophete die welc mit enen anderen name armathia gheheyten is vander welker ioseph die rechtuaerdi- ghe man was die tlichaem ons heren smeerde mit nicodemus ende groeft eerli- 42555[regelnummer] ken als die gloze seyt ouer luca capitulo xxiiij. f. Ende is ghelegen inden gheslacht effra- ym in hoghen gheberchten waer by ra- mathea hoghe ghenoemt is want rama is also veel te seggen als hoge als ihe- 42560[regelnummer] ronimus seyt Ende al ist zake dattet berch- achtich is nochtans ist een drachtich lanGa naar eindnoot42561 van coern van wijn van vruchten ende van olyuen ende mit goeden fonteinen ghewa- tert ende is ghesont van puerre luchten 42565[regelnummer] ende leyt hoech ende vast als iheronimus seit Ende om verre te sien ist alte bequaem Dat c. ende xxv. capitel van reneya REneya is een rijnsch prouincie En-Ga naar eindnoot42568 de is een lant daer die rijn om loept ende 42570[regelnummer] ouer ghietet ende is also geheiten om dat- tet bi den rijn leyt als ysidorus seit libro xv. Ende is een lant dat veel steden heeft ende veel vaster poerten wes cleye vruchtbaer is ende draecht veel wijns in veel steden Ende 42575[regelnummer] is een starck volc ende moedich inden leuen ende inden zeeden ende hebben een bequame- licheit mitten duutschen van germani- en mer si en gheren noch en rouen so niet Dat c. ende xxvi. capitel van ryualia 42580[regelnummer] RIualia is een prouinciken dat wil-Ga naar eindnoot42580 neer den barbaren toe hoerde wes een deel virania gheheyten is ende is zeer coen nv ist onder die gheloue cristi ende is on- der dat rijke van dacia wes een deel vi- 42585[regelnummer] rania gheheyten is van viror alsoe ghe- noemt dat is vander gruenicheit daer om dat-
[Folio 278v]
tet grasich is ende vol van weyden ende bos- sich tot veel steden wes cleye middel- baer vruchtbaer is ende heeft goede wa- 42590[regelnummer] teren ende meren ende heeft veel visschen als zeevisschen ende ander vissche ende heeft veel cudden van vie Ende is versament mitten landen van sicia ende is alleen ghe- scheiden of onderkent mitten ryuier die 42595[regelnummer] men narria heyt vanden anderen landen Dat c. ende xxvij. capitel van rynchowia RYnchowia is een cleyn lant vanderGa naar eindnoot42597 stadt van mens gheleghen opten kant vanden rijn tusschen den berghen wt ghe- 42600[regelnummer] strect tot enen steedken dat pinguia ghe- noemt is Ende is rinchonia ghenoemt omGa naar eindnoot42601 datter die rijn doer loept Ende al ist dattet cleyn is van begrip nochtans ist aen bei- den canten vanden rijn totter hoechten van- 42605[regelnummer] den berghen toe alte wonderliken zuet en- de drachtich ende van also groter schoen- heit ende van also ongheloefliker drach- ticheyt dat also wel die ghene die daer wonen als die ghene die daer ouer wan- 42610[regelnummer] deren maket vrolic ende sadet van ghe- nuechten Ende het is een hof van weelden dat menich mensch niet gelouen en sou- de dattet also genuechlic waer also zue- ten cleye heuet ende also vetten eerde dat 42615[regelnummer] die vrucht ende dat coern alte snelliken rijp wordt ende drachtich ende daer wassen veel noten ia een acker draecht wel coern wyn noten appelen peren ende menighe ander vrucht Ende daer sijn warm fonteynen die 42620[regelnummer] den lichaem gesont sijn Ende heeft veel an- der gemaken die den leuen nvt sijn twelc te langhe te vertellen waer Dat c. ende xxviij. capitel vander romeinen prouincie ROmanorum prouincia als varro seitGa naar eindnoot42624 42625[regelnummer] is een onthoudinge alle der we- relt daer die werlt woenlike landen heeft want die romaens dwonghen alle die we- relt mit hoerre macht want daer en was nerghent een hoeke vander werlt si en ge-Ga naar eindnoot42629 42630[regelnummer] vulden tswert der romeynscher scharen als die selue seit nochtans placht een deel te voren ytalien te wesen ende plach van oudts romulea te heiten ende was also ghenoemt vanden naem romulus die de 42635[regelnummer] stat van romen dede maken ende die gaf den volc ende der stat den naem als ysidorus seyt libro ix. dese was eerst saturnia ghe- noemt van saturnus den coninc die den volc eerst tlant leerde bouwen ende hieten hem sa- 42640[regelnummer] turnum propter saturnitatem dat is om der volheit of der sadicheit wil Ende te lesten oefenende si dien saturnus als enen got in- den ghetal der sterren Ende daer na sijn si la- tijn gheheiten vanden coninc latino die 42645[regelnummer] welke na die stat romen hieten van romu- lus den coninc ende tfolc hieten si romeyns Item ysidotus libro ix. seit vanden noemin-Ga naar eindnoot42647 ghen des volcs dat gheen penne te vol- len scrinen en soude moghen die leuenGa naar eindnoot42649 42650[regelnummer] ende die prijs der stat ende der coninghen noch gheen groet boeke en soude vol- comelic die wercken begripen moghen die daer geschiet sijn Ende die daer ge- nuecht in had te lesen lese int eerste boe- 42655[regelnummer] ke machabeorum int achte capittel daer hy wonderlike dinghen seit vanden duech- den der romeynen mit corten woerden Dat c. ende xxix. capitel van romanien ROmania is een nuwe volc der ro-Ga naar eindnoot42659 42660[regelnummer] meynen want van reuotino in griex wort gheseit nuwe in duutsche van dier tijt vanden welcken constantinus ouer set- tede den stoel des roemschen keyserrijcs als die stat van romen in constantinopels 42665[regelnummer] want alle tlant van grieken dat romanyen was dat plach nuwe romen te heyten als
[Folio 279r]
rabanus seit Ende daer om noch huden die grieken en hieten hem niet ghemeynlike grieken mer romeynschen soect bouen 42670[regelnummer] van grieken in die letter G. daer du van- den grieken veel vijnden sulste Dat c. ende xxx. capitel van rodusGa naar eindnoot42672 Rodus is een eylant vanden eylan-Ga naar eindnoot42673 den van cyclades ende is dat eerste 42675[regelnummer] van dien van oesten daermen seyt dat capito- lium rodose gheuonden is doemen die stat daer eerst maecte \| in deser stat was een metalen colosus van lxx. cubitus hoech an- der segghen C. minre dant eylant van co- 42680[regelnummer] lesus ysidorus seyt libro xv. dat rodus tselue eylant is dat cypers is dit seyt hy int ca- pittel vanden vocabulen der steden Dat c. ende xxxi. capitel van rutha. Rutha of ruthenia twelc een prouinciGa naar eindnoot42684 42685[regelnummer] was van messya in die eynden of buerten van des minsten asia gheleghen Ende heeft die eynden van romen int oesten gotlant aent noerden pannonien int westen ende grieken aent zuden Ende het is een lant dat zeer ouer dra- 42690[regelnummer] ghet mitten bemers ende mitten slauen inder sprake ende inder tonghen Ende dit selue lant hiet in sommighen deel galacia ende tvolc plach galache te hieten den welken pau-Ga naar eindnoot42693 lus die apostel den epistel of den brief 42695[regelnummer] seynde Soke bouen van galacia Dat c. ende xxxij. capitel van sabea. SAbea is een lant in arabien van thusGa naar eindnoot42697 soen die saba toe ghenoemt is dit lant strect mit enen nauwen ganc oestwaert totten 42700[regelnummer] scoet van persien Ende ghenaect caldeen aen die noert side ende int westen wordet geeyndet inden scoet van arabien ende int zuden ist by e- thiopien Het is een lant daer veel wie- roecs is ende gheeft veel luchten want 42705[regelnummer] daer wasset mirre caneel wieroec ende ander wel rukende cruden als ysidorus seyt libro xv. Het is een rijc lant van goeden specien ende van dierbaren ghesteenten ende van metallen daer is fenix die voghel ende ander wonderen die 42710[regelnummer] de autoren setten te wesen inden landen van ara- byen vanden welken soke bouen van arabia Van deser prouincien was een vrouwe ende een coninghin die de principaetscap behielt van alle den lande van affrica in horen tiden 42715[regelnummer] als erodocus seit want si was een coninghin van ethiopien ende van egipten als die glose seyt int tiende boeck der coninghen \| ende daer om gheloeftmen oec dat si die ander de- len int westen hadde 42720[regelnummer] Dat c. ende xxxiij. capitel van samarien SAmaria als ysidorus seit libro xv. HetGa naar eindnoot42721 is een lant van palestina van metropolis der stat van ouds also genoemt want samaria was wilneer een coninclike stat in ysra- 42725[regelnummer] hel die welc nv van augustus naem sebastia hiet \| dit lant is een middel tusschen iudeen ende galileen geleghen ende beghint van een ste- ge diemen cleys hiet wes geleghentheyt is ghelijc den lande van iudeen ende en sceel- 42730[regelnummer] ter oec niet of inder duechden als ysidorus seit ende nam sinen eersten naem van enen berch diemen somen hiet alst openbaert int derde capitel der coninghen Ende hier of sijn te lesten die sa- maritanen gecomen dat na ouer voere van- 42735[regelnummer] den assyrijs in samarien dat daer na sama- ria hiet dat is bewaringe des lands Ende si waren vanden coninghen van assyrien daer after ghelaten om tlant te bescermen als ysidorus seir libro ix. int capittel vanden voca-Ga naar eindnoot42739 42740[regelnummer] bulen der landen soect bouen vanden seluen vanden berch van samaria in die letter s. Dat c. ende xxxiiij. capitel van sambia SAmbia is een prouincie van mes-Ga naar eindnoot42743 sya ende is gheleghen int neder- 42745[regelnummer] ste sicia Ende is also mere midzen tus- schen prucenos esteneo. offilianos. liuo-
[Folio 279v]
nes ende curones die welke alle gader wil- neer den goten onderdaen waren als varro vertelt ende erodicus te gader ende si wonen opGa naar eindnoot42749 42750[regelnummer] die canten vander zee ende haer scoet is tegen die ziden van noerden ende daer teghen maken si diken ende berghen als die selue seyt Item sanbia is een drachtich lant ende van goeder aerden ende draecht veel corens ende is een 42755[regelnummer] brokich lant ende bossich Ende is beleghen mit veel wateren ende mit meren die stil staen ende dit ist tscoenste volc van alle den bar- baers si sijn coen van moede ende gaet den anderen landen die by hem wonen bouen 42760[regelnummer] in consten ende inder subtijlheit Dat c. ende xxxiiij. capitel van sauoyen SAbaudia dat is sauoye ende hetGa naar eindnoot42762 plach wilneer salua te hieten dat is behouden ende audax via. dat is een coen wech 42765[regelnummer] daer om dat in ouden tiden dat lant vey- lich te ghaen was den pellegrums die te romen wanderden Ende dat lant scei- det die ytaliaens vanden fransoysen \| ouermits dien groten gheberchten Men 42770[regelnummer] plach daer altoes groet recht te doen ende scarp ende daer om plach alle die werelt te ropen dattet daer veylich wan- deren was van rouers ende voer moer- denaers Ende het hiet oec dat prouinci 42775[regelnummer] der pronincien bouen in die letter p.Ga naar eindnoot42775 Dat c. ende xxxv. capitel vant eylant sardinia SArdinia is een eylant inder zee me-Ga naar eindnoot42777 diterraneo by enen eylande ende is also ghenoemt van enen sardo hercule 42780[regelnummer] die welc mit enen groten hoep van libya quam ende besat sardimam ende van dienGa naar eindnoot42781 vocabel gaf hi den eylande dien naem In desen eylande en comen gheen serpenten noch woluen noch daer en is gheen venijn 42785[regelnummer] dan alleen wasset daer een cruyt ende hyet apium risus welc cruyt die lude dodet al lachende diet eten Ende het heeft hete ba- den die de lude gesont maken ende gheeft den dieuen blintheit ist datmen hem tsacrament 42790[regelnummer] ghegeuen heeft ende dat die oghen ghe- raect werden als ysidorus seyt libro xv. Dat c. ende xxxvi. capitel van sarmata. SArmata is der barbaren lant die sar-Ga naar eindnoot42793 mata gehieten sijn vander leringe der 42795[regelnummer] wapen want si plaghen gewapent inden vel- de te wesen ende plaghen veel prouincien te berouen eer dattet hem dentulus mitter trou- wen verboet als ysidorus seit libro ix. dese waren te paerde of te voet ende dese waren oec 42800[regelnummer] vanden gothen als die gipedes waren Dat c. ende xxxvij. capitel vant eylant salmo. SAlmo is een eylant inder zee egeoGa naar eindnoot42802 daer iuno geboren is vander welker sibilla samua was ghecomen ysidorus seit 42805[regelnummer] libro xv. dat in desen eylande warden eerst die vate van cycilien gheuonden waer om dat si hieten vasasamea dat waren va- ten van dier aerden gemaect want die aer- de van dien lande is zeer taye ende lymich 42810[regelnummer] ende daer om is dat lant tot alsulken vaten bequaemste als ysidorus seyt Dat c. ende xxxviij. capitel van sassen SAronea dat is zassen ende is een pro-Ga naar eindnoot42813 uincie in germanien wes volc eerst 42815[regelnummer] haer beghin namen vanden grieken ende tlant daer si nv wonen daer quamen sy te scepe aen ende die doringhers wor- den verdreuen die welke doe woenden opten ouer vander zee ende behielden 42820[regelnummer] die stoelen mit menighen stride ende si noch inder seluer prouincien tot huden opten dach ghebleuen sijn Ende het heeft altoes een stridende volc gheweest van scoenre formen starc van lichaem ende 42825[regelnummer] wel ghemact ende coen van harten Item sas- sen na der eerden te spreken so ist vrucht-
[Folio 280r]
baer van coren ia van allen coren ende van vruch- ten ende inden gheberchten ist bossich ende heeft goede ackeren van beesten te weyden 42830[regelnummer] als paerden coeyen scapen etcetera Ende is rike van siluer ende van coper ende van anderen metal- len want sassen heeft edel gheberchten Item daer werden stenen wt gegrauen ende als die in enen starken vier gesmouten wer- 42835[regelnummer] den so werden si verkeert in eenre substancien van coper Ende heeft edel ryuieren die kun- dich sijn als wiseram lunnam albiam salam ende nidam ende veel ander die tlant van tusalbiam ver- by lopen ende heeft ghesouten fonteynen 42840[regelnummer] tot veel steden daer men sout wt coect ende siedt dat also wit is als snee ende is goet ende fijn Ende heeft oec veel groter steden in ende wel ghevesticht ende heeft starke poer- ten ende borghen also wel int pleyn als int 42845[regelnummer] ghebercht Item byden berch daermen dat coper graeft wordt een groet berch ge- vonden wes stenen ruken als fyolen ende in som- mighen berghen vijntmen alte scoen marmer- steen in dien gheberchten daer men dese 42850[regelnummer] marmersteen vijnt dat is by enen cloester dat sente michaels steen heyt Ende daer is grote vergaderinge van wilden bees- ten als van euers van beren van herten van das- sen ende van deser ghelike ende daer om 42855[regelnummer] is daer menigerhande iachte indien bos- schen dese dingen ende menige ander werden daer inden landen gevonden van sassen Soeke bouen van germania in die letter G. Ende in die letter A. van alemania saxonia dat 42860[regelnummer] is sassen dat heeft oec beem ende polen aen die oest zijde westphalen aen die west zij- de ende die zijde der vriesen ter zee waert ende aen die noert zijde die thurken Ende vrancken lant aen die zuyt zijde wes volc 42865[regelnummer] starc edel ende onverwonnen is tot noch toe als erodocus seyt Dat c. ende xxxix. capitel van slauenien SClauia is een deel van messya hou-Ga naar eindnoot42868 dende veel landen want die slauen sijn bee- 42870[regelnummer] mers polanders methani wandali ruthe- ni dalmate ende corinthi et cetera die wel- ke veel malcanderen onderlinghe verstaen Ende in veel dinghen sijn si ghelijc nae der tongen ende nae den zeeden mer nochtans 42875[regelnummer] syn si ongelijc nader gelegeneyt want sommigeGa naar eindnoot42875 houden noch die geloue vanden heiden som- mige vanden grieken sommige vanden lombaer- den Alle die ander landen sijn fijn cleye ende vol van coern ende van wijn tot veel steden Ende 42880[regelnummer] int meeste deel sijn alle dese romen vrem- de artensi wtgenomen die ruusseneers endeGa naar eindnoot42881 die slauen die gemengt sijn mitten duyt- schen ende mitten ytaliaens ende slauenyen is twierhande als dat meere dat clanauia 42885[regelnummer] heit twelc houdt tvolc van dalmacia sa- rinam. fatinchiam ende veel ander landen ende som- mige bewonen die canten vander zee som- mige bewonen die hoge swaer bergen ende die dicke bosschen sommighe wonen int 42890[regelnummer] velt ende ackeren daer mitrer ploech hetGa naar eindnoot42890 is een quaet wreet volc dat ongedwon- gen is ende en houdt niet veel vander oeffe- ninge ons heren ende si lopen doer den steen- roetsen ende rouen opter zee ende oec opten lan- 42895[regelnummer] de Ende dat ander minre slauenyen strect he- nen bi den eynden van sassen ende bi pruysen ende dit slauenien heyt penitania dat mit me- nighen wateren van pruysen gescheyden is ende vanden gothen ende van meer an- 42900[regelnummer] deren landen Het is een lant dat zeer vruchtbaer is ende zeer drachtich mit veel ryuiren ende mit wateren ghewa- tert het heeft bosschen weyden ende ho- nich grote hope ende melke Ende tfolck 42905[regelnummer] is starck van lichaem dat totter bouwe- ryen nvt is ende ter visscherien ende het
[Folio 280v]
is beter volc tot goede waert ende tot si- nen euen kersten dan si sijn die int grote slauenyen woenen ende dat is daer om want 42910[regelnummer] si veel menghen mitten duytschen Dat c. ende xl. capitel van spargiata SPargiata is een lant by grieken datGa naar eindnoot42912 mit enen anderen naem lacedonien heyt ende is also ghenoemt van lacedemon se- 42915[regelnummer] meles soen soeke van lacedonia in die let- ter l. die selue heyten die oude lacede- mones ende sparchiones als ysidorus seit in sijn negende boeck Dat c. ende xli. capitel van seres 42920[regelnummer] SEres is een prouincie int oesten endeGa naar eindnoot42920 heeft den naem van eenre poerten dieGa naar eindnoot42921 die seres heit daer vergadert men wolle vanden bomen ende daer maectmen zide of Dat c. ende xlij. capitel van zeelant 42925[regelnummer] SElandia is een lant by der zee oftGa naar eindnoot42925 een eylant waer ende is mit wateren ende mit strancken vander zee omvanghen Ende heeft hollant int oesten vlaenderen int zuyden ende die grote zee ten westen ende engelant ten 42930[regelnummer] noerden daer sijn oec veel cleynre eylan- den ende sommighe groet die ghescheiden sijn mitten armen vander zee ende die sijn mit starcken dycken gevesticht tegen die op- lopinghe vander zee der welker cleye is 42935[regelnummer] harde drachtich totten coern mer niet totten bomen want tlant is also meer als naect van bomen want die bomen en mo- ghen haer wortelen niet diep brengen om die souticheit vander zee ende daer om 42940[regelnummer] alsmense plant so en dueren si niet lange si en verdorren Item zeelant is vol van vol- ke ende rijcke van menigerhande rijchei- den ende is groet volc starc van lichaem en- de schots kuen ende gaet geern te kerken 42945[regelnummer] ende is vreedsaem teghen malcanderen ende gheeft gheern ende si en misdoen nye- ment dan als si vyanden crighen Dat c. ende xliij. capitel van semigallia SEmigallia is een cleyn prouincieGa naar eindnoot42949 42950[regelnummer] ende is ghelegen ouer die zee diemen heit mare danicum ende is voert gheleghen by consiliam ende by liuoniam int nederste syria want het is bewoent vanden galathis die dat besitten mitten luden vanden lande on- 42955[regelnummer] dermengt want si syn semigalli genoemt Die vanden gallen of galathis ende vanden anderen ghemengden volc gecomen sijn Het is een goet drachtich lant in weyden in velden ende in desen gheliken mer het 42960[regelnummer] is een wilt wreet volc dat ongetemmet is Dat c. ende xliiij. capitel van senonensis gallia SEnonensis gallia dat is die pro-Ga naar eindnoot42962 uincie van vrancrijck ende heeft int oesten germanien ende den rijn ende int zu- 42965[regelnummer] den dat hoghe burgundien ende die hoge gheberchten ende van westen heuet galliam lugdanensem Ende van noerden galliam bel- gicam als henegouwen ende daer omtrent ende is vruchtbaer van wijn van coern ende 42970[regelnummer] van menigherhande vruchten ende is wel beset mit goeden ryuieren ende mit fontey- nen planteyt dese galli senonensis plagen wilneer senones te heyten als ysidorus seit Het is vol volcs ende heeft veel steden in 42975[regelnummer] ende poerten borghen ende castelen ende hoer hoeftstat is die stat senonensis ende daer loept een water doer tlant ende heit sequencia Dat c. ende xlv. capitel van syriam SYriam sirus die een neue was a-Ga naar eindnoot42979 42980[regelnummer] brahams maecte syriam alsmen seyt en- de is van sinen vocabel gecomen als ysi- dorus seyt libro xv. dese heeft van orienten den ryuier eufrates ende van westen eyndt si in die grote zee Ende raect int noerden 42985[regelnummer] armenien ende capadociam ende van zuden die schoet van arabien als die selue seit die
[Folio 281r]
ghelegenheit daer af inder lengden strect alte lanc ende verre mer inder breeden ist en- ghe ende heeft veel prouincien in hem als co- 42990[regelnummer] magonem ende feniciam wes deel is iudea son- der den sarasinen ende den nabareen Het is alte sonderlingh vol van volc ende drach- tich van coern ende van vruchten van quicke van beesten ende van allen dinghen van peerden 42995[regelnummer] van ezels van camelen Ende is vol van specien die wel rukende sijn ende van wasse ende van metallen ende is starcke van steden van sloten ende van castelen ende is mit edelen ryuieren ende mit anderen wateren versiert ende heeft edele 43000[regelnummer] hauenen vander zee Ende tvolc can wel vech- ten ende striden ende can wel mit comanscappen om gaen Ende tvolc is oec inden lande on- gelijc van aensicht inder tongen ende in ande- ren punten van welken sommige wonen inden ge- 43005[regelnummer] berchten ende sommige in busschen Ende daer is- ser sommich die wonen inder wildernisse als sa- racynen ende mabathei als erodocus vertelt. Dat c. ende xlvi. capitel van sichima SIchima is een cleyn lant ende is halfGa naar eindnoot43009 43010[regelnummer] tusschen iudeen ende galileen ende also genoemt van sichen enor soen diet maecte want sychem is een stat gheseit die welc nv na- pels heit ende tlant daer by heit sychinia als ysidorus seit libro xv. dit seyt iheronimus 43015[regelnummer] ouer genesi xviij. capitulo dat deel des lants was iacobs dat hi sinen soen gaf op tlot als op ioseph waer af dat lant was int geslacht van effraym ende daer is ioseph begrauen ende syn woningsken worter noch 43020[regelnummer] huden daechs ghesien als ieronimus seit welc lant dat mit zwaren arbeide vercre- ghen was iacob om gelt coft hy coft hon- dert iaer alst openbaert genesi xxxiiij. En- de voer dien arbeit seit ieronimus dat ia- 43025[regelnummer] cob gheseit soude hebben dat hise inden boghe vanden handen amaria ghehaelt soude hebben ende was daer terebintus on- der den welken iacob ontfengde die afgo- den sijnre sonen Ende doe clam hi op van sicci- 43030[regelnummer] ma luzam mitten toename van bethel als geseit wordt genesi xxv. In deser stede huedden iosephs broeders haer cudden mer si worden onderwilen van ioseph ghe- socht niet in siccimis mer si waren in do- 43035[regelnummer] thaym ghevonden daer si hem berouende waren vercoften si dien den volc van egypten Abymalech verderfde na siccimem als ge- seyt wordt iudich ix. in desen lande wasGa naar eindnoot43038 iacobs fonteyn bi welker fonteynen doe 43040[regelnummer] onse heer muede was rustede inden we- ghe Ende hy begheerde vanden wiue dat si hem vanden water dies fonteyns drinken gheuen soude als gheseyt wordt iohannis iiij. Het is een stede van gro- 43045[regelnummer] ter drachtelicheyt ende van wonderliker zueticheit ende sonderlinghe vast Dat c. ende xlvij. capitel van sichia SIchia is een groet lant wes binnensteGa naar eindnoot43048 deel is in asya ende dat nederste deel is in 43050[regelnummer] europa Ende dat nederste beghint vanden broeken meothidis tusschen die danouwe ende die noerdsche zee ende gaet tot germa- nien toe als ysidorus seit libro xv. dat eerste deel van desen is alania daer na die bro- 43055[regelnummer] ken van meothidis ende daer na gothia dacia resora daer na germania daer die swijtser een groet deel bewoenden als die selue seyt dit sichia heeft sommighe landen vanden welken die sommighe 43060[regelnummer] rijc sijn ende sommighe diemen niet en bewoent Ende in veel steden ouer vloeyen si van goude ende van gemmen mar om der griffoenen wil so machmen daer quali- ken toe comen daer is die maraude fijn 43065[regelnummer] ende puer cristal Ende daer sijn wonder- like lude van maecsel ende alte wonder-
[Folio 281v]
like beesten als lijndwormen tigris wree- de beeren leuwen Dat c. ende xlviij. capitel van scicionia 43070[regelnummer] SCicionia is van ouds geheiten van-Ga naar eindnoot43070 den coninc sydon vanden welken dat rijc der siconrorum gheseit is dat is alzulker luden twelc rijc archas iouis ende pylastis balis- ten zoen archadien noemde na sinen naem 43075[regelnummer] Item archadia is dat scicionia is arch- adien zoen ende is geleghen tusschen die zee ionium ende die zee egrum ende heeft een groet ryuier als erimantum ende daer wast albeston die steen ende als die vander sonnen ont- 43080[regelnummer] steken is en wort hi nummermeer gelescht Ende daer sijn alte witte meerlen ysidorus Dar c. ende xlix. capitel van sicilienGa naar eindnoot43082 SIcilia is gheseit van sicanus denGa naar eindnoot43083 coninc int eerst ende is na van ytalus broe- 43085[regelnummer] der sicilia gheheyten dat wilneer trina- cria heit om drier hueuelen wil als om pelorum patheum ende lilibeum trinacria is een griex vocabel dat in duytsch drie vier- deel is want het gedeilt is in drie quar- 43090[regelnummer] tieren of in drie vierendeel dit lant is mit eenre cleinre zee van ytalien onderschey- den ende siet aen die zee van affrica ende is een vruchtbaer lant ouervloyende van goude ende die berghen sijn doer gaen- 43095[regelnummer] de mit holen ende mit gaten ende sijn vol wijnds ende vol sulfurs Ende daer by is die berch ethna die altoes barnt by den welken inder zee die scepen ge- slonden werden ouermits die aderen die 43100[regelnummer] daer om lopen ende als die scepen daer in comen so lopen si al om ende om en- de gaen te lesten onder of si werden al te broken die principael stadt is syracusa ende daer is oen fonteyn ende heit are-Ga naar eindnoot43104 43105[regelnummer] thuse ende is een vtuchtbaer lant endeGa naar eindnoot43105 daer is een ryuier ende heyt albius ende daer sijn goede peerden ende die steen die men agetten heit wert daer eerst geuonden ende heeft die naem van achates die ryuier 43110[regelnummer] alle die omganc werdt besloten in eenre spacien van drie dusent stadien Salustius seyt dattet an ytalien geuoecht was mer half die spaci was gesceiden ouermits ghe- welt der zee hier toe heuet ysidorus geseit 43115[regelnummer] libro xv. int capittel vanden eylanden daer al- le die voerscreuen dinghen vertelt werden Dat c. ende l. capitel van syrtes SYrtes als ysidorus seit libro xiiij. sijn san-Ga naar eindnoot43118 dige steden inder zee also genoemt vanden aen- 43120[regelnummer] trecken daer om dat si alle dingen na hem trecken syren in griex is een toge of een halinge in duytsch Ende alzulke aentrec- kinge maect die zee ongelijc want in een stede wordet diep ende in een ander stede 43125[regelnummer] soudment ouer waden ende daer om ist daer anxtelic gaen ende dat heit syrtes Ende al- sulke syrtes of vresen brengen sorge in by- der zee van egipten ende werdt daer in veel steden mede ghemenget als die selue seit 43130[regelnummer] Dat c. ende li. capitel van scotlantGa naar eindnoot43130 SCochia is also gheheiten vandenGa naar eindnoot43131 scothen die daer in woenen ende is een hoecheyt int eylant van brytannien waer af dattet mit ryuieren ende mit armen 43135[regelnummer] vander zee ghescheyden wordt vanden noerden enghelant Ende aen die zijde daer recht teghen ouer \| ist mitter zee begrepen als tot ybernien dat is tot hier- lant is scotlant daer af ghescheiden ende 43140[regelnummer] dat selue volck ven beghinne dat wil-Ga naar eindnoot43140 neer in hyerlant woenachtich was dat was den scothen al ghelijc inder ton- ghen eede inden zeden ende oeck in-Ga naar eindnoot43143 der natueren want het is licht volc wreet 43145[regelnummer] van moede alte quaet op sijn vyanden ende si laten hem lieuer doet slaen inden
[Folio 282r]
velde dan si op haer bedde storuen ende dat si eyghen wesen souden Sy leuen mit cleynen cost ende liden langhe hongher Ende selden 43150[regelnummer] eten si ten is bider sonnen onderganck ende si eten vleysch visch melc appelen peren ende ander vrucht ende si hebben min broeds dan die enghelschen Ende al ist dat sy schoen ghenoech sijn van lichaem ende 43155[regelnummer] van aensicht nochtans sijn si leliken van cle- deren Mar hoe dattet is si hebben die oude manieren ende zeden zeer laten va- ren om des wil dat si veel mitten enghel- schen menghen ende wanderen ende oec mit- 43160[regelnummer] ten duytschen waer by dat si thans wel gehauent sijn sonderlinghen daer die sce- pen ende die coeplude verkeren Mar die wil- de scothen slachten al den yerschen inder tonghen inden clederen ende inden zeden ia sy 43165[regelnummer] lude versmaden ons ende ander ons diese te sien comen ende waert datter yemant vreem- ders onder wanderde ende had hy aen hem enen zuuerliken ryem of een tasch of an- ders wat dien souden sy wachten ende 43170[regelnummer] nement hem ende also doen oec die yers- schen Sy hebben goet vruchtbaer lant zoete bosschen goede ryuieren goede bees- ten van paerden van coeyen ende van scapen mar die wolle is grof 43175[regelnummer] Dat c. ende lij. capitel van sweden SVecia is een lant des nedersten siciaGa naar eindnoot43176 in europa vanden welken alle dat lant go- thia genoemt is die sijn tusschen den denen ende noerweghen ende dit lant heeft die zee 43180[regelnummer] balticum int oesten ende die zee van britani- en aen die west zijde ende die noriti of van noerwegen an die noertside ende van zuden wordet geeyndt in dien palen daciorum dats dier lude Item suecia dat is gothia 43185[regelnummer] nader aerden te spreken ist vruchtbaer mar het heeft luttel wijns mar het verhaelt sinen scade weder inden weyden ende inden metallen Ende het gaet den anderen landen bouen in beesten in ziluer te gra- 43190[regelnummer] uen ende in menighen dinghen daer si groet ghewin of crighen dit lant mach qualiken enich heer bedwinghen also vast ist besloten mitten gheberchten ende mit wateren Iulius cesar mit allen den 43195[regelnummer] duytschen walen ende gothen ende mit alle den ghenen die hy bidden mocht \| en dorstet niet bestriden na dien dat die scriuers vander hystorien ouer ghescre- uen hebben also wel die grieken als die 43200[regelnummer] romeinschen den welken men billics ghelouen sal dat sy segghen. Ende sy hadden eens dat meeste deel van asya ende van europa bedwonghen meni- ghen tijt die welc den groten alexan- 43205[regelnummer] der oec niet bestriden en dorst wt desen gheslacht quamen die amazones als Orosius ende ysidorus segghen libro xv. Dat c. ende liij. capitel van swauen SVeuia dat is swauen ende is eenGa naar eindnoot43209 43210[regelnummer] prouincie in europa van germa- nien by den rijn wes volc grote heerlic- heit plaghen te hebben in germanien. als ysidorus seyt libro xv. hi seyt daer oec int capittel vanden vocabulen vanden 43215[regelnummer] volc libro ix. die swauen sijn een deel van germanien int eynde des noerdens van- den welken lucanus seyt. Ende sy sijn swauen ghehieten van suenus den berch die den opganc heeft vanden beghin 43220[regelnummer] van germanien want si die steden omtrent den berch eerst oeffenden ende bouweden van oesten heuet die danouwe mit beye- ren Ende van westen den rijn mit elsaten ende van zuden heuet die berghen van yta- 43225[regelnummer] lyen Ende van noerden heuet franckenlant int nederste germanien Ende swauen is tweer-
[Folio 282v]
hande als dat lage dat binnen den rijn gaet ende dat hoge dat teghen die clippen leyt \| ende teghen die danouwe \| het is beide fijn lant 43230[regelnummer] daer veel coerns ende veel wijns wast tot veel steden ende heeft starke sloten in poerten ende castelen ende heeft ryuieren ende ander wa- teren bosschen ende veel gras ossen coeyen sca- pen ende ander quicke ghadinge \| ende heeft in- 43235[regelnummer] den berghen oec siluer ende yser ende ander me- tallen Ende tlant is vol volcs ende starck ende coen ende can wel oerloghen ende is gherin- ghe van liue \| mit ghelen haere ende mit schonen aensichten ende eersaem 43240[regelnummer] Dat c. ende liiij. capitel van thanathos een eylant THanathos is een eylant vander zeeGa naar eindnoot43241 dat clein is daermen mit eenre cleyn- re strancken vander zee in coemt ende is van britania ghesceyden ende daer wast goeden 43245[regelnummer] weyte ende daer is goet cleye dat drach- tich is \| het is gehieten thanathos vanden doot der serpenten Quos dum ipsa nesciat aspor- tata inde terra quoquo gentium vecta fu- erit fruges illorum perimit vt dicit ysidorus libro xv. 43250[regelnummer] Dat c. ende lv. capitel vant eylant van trabobotan TRabobotan is een eylant in indien leg-Ga naar eindnoot43251 ghende te zuden waert vanden wel- ken die zee van indien beghint te openbaren Ende heeft inder lengden achthondert M. 43255[regelnummer] lxx. dusent passen ende inder breden lxxv. dusent stadien Ende het wordt mit enen riuier doer- sneden ende is vol paerlen ende costelike ghe- steenten Ende een deel des lands is vervult mit elephanten ende mit anderen beesten Ende 43260[regelnummer] die lude bewonens een deel Item si seggen dat in desen eylande des iaers twe somer sijn ende twe winteren Ende tweweruen bloyen die blomen Het is een zeer nut eylant in indien ende het is altoes gruen ende die bla- 43265[regelnummer] deren groeyen altoes ende si en vallen nem- mermeer als ysidorus seyt libro xv. Dat c. ende lvi. capitel van traetsen TRochia is een prouincie in grie-Ga naar eindnoot43268 ken tot welker prouincien tyras 43270[regelnummer] iafets soen comende hiet dat lant na sy- nen naem tracia als ysidorus seyt libro xv. dit heeft int oesten propontidis ende die stat van constantinopels isser recht te- ghen gheset ende heeft hister int noer- 43275[regelnummer] den ende int zuden hanghet aen die zee egeum ende int westen leyter macedo- nien onder Ende daer plach menigher- hande volc in dat lant te wesen als mas- sageti sarmate ende schite ende veel ander na- 43280[regelnummer] cien want die prouinci is sonderlinghen wijt ende daer om macht wel veel na- cien in hem hebben ende houden Item tra- cia heeft oec ebrum den ryuier ende het ract oec veel barbariskens dat sijn eenrehan- 43285[regelnummer] de wilde lude als ysidorus seyt libro xv. Dat clvij. capitel van traconitidaGa naar eindnoot43286 TRaconitida is een lant in iudea daerGa naar eindnoot43287 phillippus herodes broeder een heer was Want allet rijc vanden hebreus- 43290[regelnummer] schen was ghedeilt in vieren tetrachien vanden welken deerste was galilea wes tetrache was herodes dander ende die dor- de yturea ende tlant van traconitida den wel- ken tween philippus voer was dat is dat 43295[regelnummer] hi van beide den landen een tetrarcha was Tfierde lant was abholina daer lysani- as rengneerde die wel oec een broeder was des mans herodes ende philippus broeder mede Ende in also menighen delen 43300[regelnummer] was tlant van iudea gedeilt vanden romey- nen om die houerdie der ioden te temmen als die glose seit op die stat Tetrarcha autem philippo etcetera Tetrarcha dat is een prins die een here is van vier landen of van vier 43305[regelnummer] steden of van enen vierendeel Dat c. ende lviij. capittel van thessalien.
[Folio 283r]
THessalia als ysidorus seit libro xv. endeGa naar eindnoot43307 is een prouincie in grieken ende is al- so ghenoemt van tessalus den coninc ende is 43310[regelnummer] aen die zuyt zijde mit macedonien ver- gadert Item in thessalien sijn veel ryui- ren ende veel poerten ende castelen wes hoeft tessalonicum is ghenoemt Ende daer is die berch parnasus die welc wllneer appoli-Ga naar eindnoot43314 43315[regelnummer] ni consacreert was Thessalia was achil- les erfnis ende was een oerspronc der la- phiten vanden welken men seyt dat dese die peerden eerst temden mitten breydel ende ghingen daer op sitten ende si schenen een 43320[regelnummer] lichaem te wesen waer om dat die ridders van thessalia centauri gevisiert sijn als ysi- dorus seit libro xi. int capittel de portentis dat is int capittel vanden wonderen Item in thessalia waren eerst gulden scillinge ghe- 43325[regelnummer] vonden ende daer was oec eerst die temminge vanden peerden ghevonden als ysidorus seit Noch seit ysidorus libro iiij. dat by moyses tijden gheviel in thessalia een diluui dat is een opwater of een groet water daer 43330[regelnummer] die meeste hoep verdrencte dan sommi- ge die opten hoghen bergen quamen ende son- derlinge opten berch parnasus in wes omganc deutalion in dien tijden int rijck ghesetGa naar eindnoot43333 wordt die de luden ontfenck die tot hem qua- 43335[regelnummer] men waer om dat die fabulen van grieken seghgen dat deutalion tgheslacht derGa naar eindnoot43336 menschen weder van steen gemact heeft Dat c. ende lix. capitel vant eylant van tenodos TEnodos is een eylant in griekenGa naar eindnoot43339 43340[regelnummer] ende is een vanden eylanden van cycla- des ghelegen ten noerden waert in die welke die stat thene ghemaect is daer dat eylant na heit Item thenos was een ionc man ende was beruft dat hi sijn stiefmoe- 43345[regelnummer] der gemint had die welc enen wech liep in een ydel eylant ende besat dat ende creech luden die dat lant bouweden ende maecten daer een stede ende gaf den eylande den name van sinen naem 43350[regelnummer] Dat c. ende lx. capitel vant eylant van thyle THyle ist leste eylant vander groter zeeGa naar eindnoot43351 tusschen noerden ende zuden ende is gele- ghen ouer brytannien vi. dachuaerden ende heeft den name vander sonnen want die 43355[regelnummer] son des zomers maecter haer solsticium Ende ouer hem en is gheen dach Ende daer om is haer zee traech ende bevroren als ysidorus seit libro xv. Item plynius seit dattet een onwoensem stede is want des zomers en 43360[regelnummer] mach daer niet wassen om die grote ver- barnende hetten Ende des winters en mach- er oec niet wassen om des wil dattet daer also sonderlinge hardt vriest want van equi- noctio dat is als die dach ende nacht al e- 43365[regelnummer] uen lanc sijn inden lenten als die son is in ari- es totten equinoctium des herfsts als die son is in libra so en gaet die son in dien eylande nummermeer onder Ende van dier tijt totten equinoctium vanden lenten so en coemt 43370[regelnummer] die son niet weder tot dien eylande waer om dattet een half iaer den dach heeft ende een half iaer den nacht als gheseyt wordt int capittel vanden eylanden libro xv. ende vanden solsticium libro ij. dat selue seyt oec 43375[regelnummer] beda int boeke vanden naturen der din- ghen ende solinus oec Dat c. ende lxi. capitel van trypolitana TRypolitana is een dubbelt lant datGa naar eindnoot43378 een is leghe ende is gheseyt van tripo- 43380[regelnummer] lis der stat dat een kundighe stat is die alle tlant datter omtrijnt is bescermt ende bewaert om hoerre starcheit wil ende dat ander is tripolitana in affrica Ende is gele- gen tusschen pentapolim ende bizancium Ende 43385[regelnummer] is also gheheyten van drien groten steden als van orea sabina ende van leptis dese
[Folio 283v]
heeft int oesten die meeste zandtbergen die men syrtis heyt ende tragoditas Ende int noerden die zee die men mare adria- 43390[regelnummer] ticum heyt ende int westen mare byzancium ende int zuuden getulas ende gartamantes en- de zulc volc streckende totter zee van ethi- opien toe als ysidorus seyt libro xv. Dat c. ende lxij. capitel van trogadea 43395[regelnummer] TRogadea is een lant in ethyopiaGa naar eindnoot43395 wes volc dat daer in woent trogaditen heyten Ende si sijn daer om also ghenoemt om dat si also snelliken lopen connen want si afterlopen wel wilde dieren ende beesten 43400[regelnummer] dit lant heeft den besten mirre in hem wassende die men vint die claer ende reyn is ende men heyt dese mirre gutta trogodi- cea om des wil dat si in dat lant ghevon- den wordt als ysidorus seit libro xvij. ende 43405[regelnummer] al ist dat dese prouincie in ethiopien is nochtans raect si die eynden van araby- en waer om men onderwilen seit dat si in arabien sijn die lude ende onderwylen in ethyopien alst openbaert libro ix. 43410[regelnummer] Dat c. ende lxiij. capitel van troyen TRoyana prouincia was eerst in fri-Ga naar eindnoot43411 gia ghenoemt dardania van dardanus want dardanus wanderde van grieken ende quam tot frigiam ende daer regneerde hy eerst 43415[regelnummer] na den welcken Erictonius sijn soen was daer na sijn neue troas vanden welcken die stadt van troyen ende alle tlant ge- noemt waren als ysidorus seyt libro ix. Item na dien dat troyen ghewonnen was so 43420[regelnummer] toghen veel van troyen in vreemden lan- den nv die een hier ende die ander daer ende begrepen die landen ende bewoen- denze Ende van hem sijn voert gespro- ten die machtichste nacien vander werelt 43425[regelnummer] alsmen inden hystorien vynden mach Dat hondert ende lxiiij. capitel van thuscia THuscia is een prouincie in ytalienGa naar eindnoot43427 ende is gheleghen tusschen ligurien ende tlant van romen Ende is onmaten zeer ge- 43430[regelnummer] vesticht mit hoghen berghen datmen daer qualiken scade doen mach Thuscia als ysidorus seit libro xv. is gheheyten also van sacrificium ende van thus want in dieu lan-Ga naar eindnoot43433 de plachmen wilneer wieroec te offeren 43435[regelnummer] als daer doden waren in die eer gods want thus dat is wieroec ende sacrificium is offerhande ende si plaghen desen wie- roec oec te barnen ende te offeren Ende si pla- gen die doden mit begeerliker tranen ouer 43440[regelnummer] te bescreyen ende si plaghen den wieroec in- den outaer te ontfanghen want alsmen seit so wordt die const van waerseghgen eerst inGa naar eindnoot43442 tuscanen ghevonden als ysidorus seit dit plach van oudts zenulia te heiten Ende 43445[regelnummer] heeft veel edelre steden in ende van westen teghen ligurien heuet die stat van pise seen luke florensen Ende van noerden he- uet die stat der onder ende teghen dat oesten arthecium ende teghent zuden heuet 43450[regelnummer] curthonam pruuse ende assijs die den val- leyde van spoleete na by sijn ende van wes- ten heeftet die zee adriaticum ende die mar- ke van ancona Ende van zuden heuet oec die tyber ende Romen ende van westen Meyla- 43455[regelnummer] nen liguriam ende van oesten romaniolam ende die prouincie van padua by venegen dit lant is verre streckende na der leng- den van oesten ten westen maer het en is so breet niet als vanden noerden tot- 43460[regelnummer] ten zuden Het is berchich ende starck na dien dattet gheleghen is ende dat eerdtrijck is zeer drachtelick ende die zee die maket rijck tot tween steden en- de het heeft goede ryuiren ende fon- 43465[regelnummer] teynen ende daer wasset goeden soffe- raen daer sy alte zeer rijcke mede wer-
[Folio 284r]
den Ende daer sijn oec warme fonteynen die dat lant bequaem maeken Dat c. ende lxv. capitel van doringhen 43470[regelnummer] THuringia dat is doringhen ende isGa naar eindnoot43470 een prouincie in germanien ende is te hal- uen ofte midweghen tusschen zassen lant ende francken lant ende westualen ende heeft die beemers ende die zassen aen die oest zij- 43475[regelnummer] de die francken ende die beyers aen die zuut zijde ende die swauen ende die elseters aen die west zijde die rijnlanders ende die westphalinghe aen die noert zijde Ende is een volck dat alte wreet ende fel 43480[regelnummer] is op sijn vianden Het is een reysich volc starck van lichaem hardt ende stantach- tich van moede Ende haer lant is bynae al omme ende om ghevesticht mit ber- ghen Ende binnen ist zeer slecht ende 43485[regelnummer] vruchbaer als van coern ende van alre- hande vruchten ende heeft goede wateren int ghebercht ende int pleyn ende heeft ge- sonde lucht ende daer is veel goeds voe- ders ende daer sijn peerden coyen ende sca- 43490[regelnummer] pen gadinghe ende ander quicke Ende inden gheberchten vijntmen menigher- hande metallen als Erodocus seit die welke gheen heymelicheit in germani- en onbesocht en liet hi en ondervant al- 43495[regelnummer] le dynghen Dat c. ende lxvi. capitel van turonia TVronya is een prouincie vandenGa naar eindnoot43497 ouersten walschen laude ende is een deelGa naar eindnoot43498 van aquitannien van oudts gherekent 43500[regelnummer] vander edelre stadt van toers also ghe- noemt in die welke sente marten dat een gemme der priesteren was rustende Ende is gheleghen op een water dat ligerim heyt datter verby loept ende maket lant 43505[regelnummer] nat ende rijc Ende het is lant dat zeer vrucht- baer is van coern van wijn ende van gra- se ende daer is gesonde lucht ende bosch- ich ende starck volc scoen van formen coen van moede ende goedachtich inden werc- 43510[regelnummer] ken ende zeedich inder spraken Dat c. ende lxvij. capitel van vasconien VAsconia is een prouincie onder aqui-Ga naar eindnoot43512 tannien van oudts begrepen Ende is also ghenoemt van enen stedeken of poer- 43515[regelnummer] ten dat vasca heit als ysidorus seit libro ix. ende heeft stenighe gheberchten aen die een zijde ende aen die ander zijde die gro- te zee ende aen die ander zijde tpleyn van- der prouincien van tholuse ende in die 43520[regelnummer] ander zijde ist den volc van pictanien na by Ende is een wilt boschich lant ende berchachtich ende daer wasset goeden wijn ende des also veel dat si allen hoeren bue- ren mede deylen die ryuier iecora scheyt 43525[regelnummer] dit lant vanden lande van tholuze dat vasconien verby loept bi poerte gael dieGa naar eindnoot43526 hoeft stat van vasconien ende loept in die grote zee als ysidorus seit libro ix. int ca- pittel vanden vocabulen des volcs nac- 43530[regelnummer] tei dat den naem heeft van enacteo der poerten die daer wijt ende verre wonen by- den gheberchten daert zeer eenlic is ysi- dorus seit ende plynius ende oec erodo- cus dattet volc van vasconien licht is ende 43535[regelnummer] beruerich ende coene van moede ende sonderlinghe te strijden Dat c. ende lxviij. capitel vant lant van venegen VEnecia dit plach wilneer een pro-Ga naar eindnoot43538 uincie te heyten ende leyt inden oe- 43540[regelnummer] uer vander zee die men mare adriaticum heyt in wes schoet die stadt van vene- gien gheleghen is al totten ryuier toe dat die pau heyt dat die stat scheydt van- den anderen steden ende vanden eyn- 43545[regelnummer] den der ouerster ligurien ende der nederster als tusschen parmen ende meylanen ende plach
[Folio 284v]
vele goeder steden in te hebben of aldus salment verstaen dat tusschen tlant van par- men ende tlant van meylanen omtrent den ryuier 43550[regelnummer] vander pade menich goede stat lach ende an- der castelen want als ysidorus seyt libro xvi. mantuwen dat een oude stat is mit ouden mueren ende is ghemaect van mances die dochter was tyrresien die welc nae the- 43555[regelnummer] bea ghenoemt is in ytalien ende is geleghen in renicia die alpina ghehieten is vanden galleatis venecia is een prouincie in yta- lien die wilneer heerlicheit plach te heb- ben van ouds inder zee van veel steden ende van 43560[regelnummer] veel landen Ende haer macht strect noch hudens daechs sonderlinghen verre bi- der zee ende gaet al henen in grieken ende gaet aen duytschlant al tot aquilegien ouer ende gaet voert in damacien in scla- 43565[regelnummer] uonien den zeecant langs ende bescermt die zee vanden rouers ende dwingtse ende re- geert alle haer ondersaten ouer al recht- uaerdeliken so wat onder hem gheseten is ende bescermtse mit groter machten van den vy- 43570[regelnummer] anden Ende sy sien dat ghemeen orbaer aen dat men enen yegheliken recht ende vonnisse doen mocht noch si en ghehengt niet dat- ter enighe ongheloue comen moet onder haer daer si macht of moge heeft want 43575[regelnummer] datmen veel screue vander duecht ende van- der moghentheyt der venecianen dat waer zeer te vergheefs want het is alle bewan- derden menschen kundich wat groter mach- ten ende wat groter rechtuerdicheyt si in 43580[regelnummer] horen lande bewisen ende doen mit groter wijsheyt ende voersienicheyt ende mit een- drachticheyden van groter minnen als die scriftuer der hystorien van lomberdien seyt Dat C. ende lxix. capitel van westphalen. 43585[regelnummer] WEstphalya is een prouincie van lae-Ga naar eindnoot43585 ghen germanien ende heeft sassen int oesten doringen ende hessen ten suden den rijn ende coe- len ten westen die grote zee ende vrieslant ten noerden Ende wordt begordt mit twen 43590[regelnummer] edelen ryuieren in sinen vtersten eynden als mitter wysera ende mitten rijn want die rijn raket an die west zijde ende is een lant dat vol bosschen ende weyden ende is bequamer te weyden dan te sayen Ende heeft veel fon- 43595[regelnummer] teynen ende ander wateren als die lippe ende die roeren ende noch ander Ende heeft fontey- nen daermen sout wt barnt of siedt ende drachtelike berghen tlant oueruloyt van metallen ende van ghemeynen vruchten als 43600[regelnummer] van eykelen van noten van appelen van wilden beesten van verken van coeyen van paerden ende van ezels tvolc is ghemeenliken stout ende scoen van lichaem ende heeft veel ridder- scaps dat wonderliken breet is te paer- 43605[regelnummer] de mitter glauien inden velde ende heeft vaste steden ende sloten also wel inden ghe- berchten als inden pleynen Dat C. ende lxx. capitel van vironia VYronia is een cleyn prouincie ouerGa naar eindnoot43609 43610[regelnummer] die dacie ten oesten waert ende is al- so ghenoemt nader gruenicheyt daer om dattet grasich ende bossich is ende mit veel wateren ende fonteynen ouergoten wes cleye wel coren draecht Ende was wilneer wilt 43615[regelnummer] quaet volc dat onbedwonghen ende onghe- oeffent was ende nv ist onder den coninc van deenmerken ende leeft na sijnre ewen Tlant is al vanden duytschen ende vanden de- nen bewoent Soect bouen in die letter r. 43620[regelnummer] van riualia dit lant is ghesceyden vanden volc dat nugardi ende rutheni hyeten ouer- mits enen water dat nauwer hiet Dat C. ende lxxi. capitel van vnilandiaGa naar eindnoot43623 VNilandia is een lant dat biden ber-Ga naar eindnoot43624 43625[regelnummer] ghen van noerweghen leyt oest- waert gheleghen ende is ghestrect opten
[Folio 285r]
kant vander zee ende en is niet alte drach- tich dan inden grasen ende inden bos- schen Tfolc is barbars wilt ende wreet ende 43630[regelnummer] can omgaen mitter consten diemen hiet magica ars want si connen den scipluden wijnt gheuen of vercopen want si ma- ken een cluwen van enen drade ende cnopen daer menigherhande cnopen an Ende si 43635[regelnummer] ghebieden datmen wt treckeu mach totGa naar eindnoot43635 drien knopen of tot meer na dien dat si den wijnt starck hebben willen die wel- ke die duuels bedrieghen om haerre on- ghelouen ende maken den wijnt also ende 43640[regelnummer] verwecken na dien dat si den wijnt cleyn of groet hebben willen Ende onderwilen ondoen si der knopen also veel dat hem die wijnt te starck wordt dat die onsali- ghe lude verdrencken om haerre onghe- 43645[regelnummer] louen wil ende is seker recht. Dat c. ende lxxij. capitel vant eylant vitria VItria is een cleyn eylant in die ber-Ga naar eindnoot43647 taensche zee gheleghen ende sceelt vanden groten bertaenghen datter een 43650[regelnummer] cleyn zee tusschen loept daer si mede ge- sceyden sijn Ende heeft sijn cleye weyte op te wassen ende heeft veel bosschen ende wil- dernissen ende heeft veel wilder beesten ende ander quick ende oec fonteynen ende wa- 43655[regelnummer] teren die dat eylant vucht houden ende is goet van luchten ende is vol van oefte dit eylant bewonen die enghelschen. Dat c. ende lxxiij. capitel van yslant YSolandia is dat leste lant in eu-Ga naar eindnoot43659 43660[regelnummer] ropa ende is gheleghen van noerden ouer noerweghen Ende is altoes vanden yse verdoemt in sinen vtersten palen Het strect die zee cant langs ten noerden waert daer die zee van groter couden beuroren 43665[regelnummer] wordt Ende heeft aen die oest zijde dat o- uerste sycia ende van zuden noerweghen ende van westen die zee van yerlant ende bebro-Ga naar eindnoot43667 ren aen die noert zijde Ende hyet yselan- dia om dattet is eerde des yses daer om 43670[regelnummer] dattet snee verkeert wordt in ys ende daer wordt cristal gheuonden In dien lande sijn oec witte beern die alte wreetGa naar eindnoot43672 sijn die mit horen naghelen dat ys bre- ken ende schoren ende maken veel gaten inder 43675[regelnummer] zee daer sy die visschen doer gripen ende vanghense ende draghense te lande ende leuen daer of Ende tlant is al ondrachtich dan in sommighen landen also datter lut- tel coerns wast mar in sommighe vallei- 43680[regelnummer] en wast wat haueren Ende daert volc ge- meenliken woent dat draecht gras ende bomen daer die beesten of leuen want tvolc leeft meest vanden iaghen van visschen ende van vleysch die scapen en moghen 43685[regelnummer] daer niet leuen van couden Ende daer om cleden hem die luden mitten beer vel- len ende mit anderen vellen die si van- den dieren mit iaghen crighen ende bedec- ken haer leden daer mede want si en mo- 43690[regelnummer] ghen anders gheen cleder crighen ten si datmense hem van vreemden landen brengt Het is een zeer grof volc ende starck ende witte ende can visschen ende iaghen. Dat c. ende lxxiiij. capitel van zeugia. 43695[regelnummer] ZEugia of zeugis is een prouincieGa naar eindnoot43695 daer dat meeste kartago is of dat minste affrica Ende is gheleghen tusschen bizancium ende numediam als ysidorus seit libro xv. dese prouinci is van melon vergadert mit-Ga naar eindnoot43699 43700[regelnummer] ter zee siculo als die zelue seyt ende strect totten lande daer die getuli dat is die lu- de wonen wes naeste lant vruchtbaer is van coern ende voert ouer ist vol serpen- ten ende wilder daer vijntmen veel wondere	eindnoot39154 Dat I. capitel is vande werelt In druk staat deze titel op de vorige regel (10), achter 'onderwylen'. eindnoot39155 O Initiaal: lombarde, 6 regels hoog (11-16), met representant (12), met penwerk. eindnoot39183 i. De punt staat superscript. eindnoot39186 A Lombarde, 2 regels hoog (01-02), zonder representant. eindnoot39209 A Lombarde, 2 regels hoog (25-26), zonder representant. eindnoot39222 mede Het er-afkortingsteken representeert hier e. eindnoot39237 A Lombarde, 2 regels hoog (13-14), zonder representant. eindnoot39261 A Lombarde, 2 regels hoog (37-38), zonder representant. eindnoot39281 crisius Lees: orosius? eindnoot39295 A Lombarde, 2 regels hoog (31-32), met representant. eindnoot39301 oerlgohen Lees: oerloghen. eindnoot39303 A Lombarde, 2 regels hoog (39-40), zonder representant. eindnoot39321 libro De opgeloste afkortingspunt staat superscript. eindnoot39329 is De i staat ondersteboven. eindnoot39330 A Lombarde, 2 regels hoog (26-27), met representant. eindnoot39336 plyuius Lees: plynius. eindnoot39348 A Lombarde, 2 regels hoog (03-04), zonder representant. eindnoot39371 A Lombarde, 2 regels hoog (27-28), zonder representant. eindnoot39380 A Lombarde, 2 regels hoog (36-37), zonder representant. eindnoot39383 vandee Lees: vanden. eindnoot39391 toeten Lees: totten. eindnoot39398 A Lombarde, 2 regels hoog (13-14), met representant. eindnoot39437 doot. De punt staat superscript. eindnoot39445 ende In druk gevolgd door een afbreekteken ter uitvulling. eindnoot39479 maecse Lees: maectse. eindnoot39483 A Lombarde, 2 regels hoog (18-19), met representant. eindnoot39549 A Lombarde, 2 regels hoog (05-06), met representant. eindnoot39583 docter Lees: dochter. eindnoot39585 ysydorns Lees: ysydorus. eindnoot39586 datts Lees: dats. eindnoot39595 pliuius Lees: plinius. eindnoot39608 vruchten In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39623 liberior que Lees: liberiorque. eindnoot39639 A Lombarde, 2 regels hoog (15-16), met representant. eindnoot39640 seit In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39654 pliuius Lees: plinius. eindnoot39655 seyt In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39662 A Lombarde, 2 regels hoog (38-39), met representant. eindnoot39670 vruchten. De punt staat superscript. eindnoot39672 A Lombarde, 1 regel hoog (08), met representant. eindnoot39676 ven Lees: van. eindnoot39678 bercahctich Lees: berchachtich. eindnoot39684 A Lombarde, 2 regels hoog (20-21), met representant. eindnoot39703 duytche Lees: duytsche. eindnoot39714 A Lombarde, 2 regels hoog (09-10), met representant. eindnoot39719 totten In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39746 A Lombarde, 2 regels hoog (01-02), met representant. eindnoot39759 neit Lees: niet. eindnoot39773 A Lombarde, 1 regel hoog (28), met representant. eindnoot39786 B Lombarde, 2 regels hoog (01-02), zonder representant. eindnoot39849 B Lombarde, 2 regels hoog (23-24), zonder representant. eindnoot39856 B Lombarde, 2 regels hoog (31-32), met representant. eindnoot39865 deser In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39868 B Lombarde, 2 regels hoog (03-04), met representant. eindnoot39872 engelsche In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39878 daer In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39879 vol In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39881 ende In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39887 B Lombarde, 2 regels hoog (22-23), met representant. eindnoot39895 ende In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39905 van In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39913 ysidorns Lees: ysidorus. eindnoot39928 xx. Lees: xxviij. Vergelijk index, 5vb38, maar ook daar is dit capitel foutief genummerd met xxiij. eindnoot39929 eylant In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39940 libro De opgeloste afkortingspunt staat superscript. eindnoot39968 werden In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot39973 B Lombarde, 2 regels hoog (28-29), met representant. eindnoot40002 B Lombarde, 2 regels hoog (17-18), met representant. eindnoot40030 gheslachten De n staat ondersteboven. eindnoot40034 Ende De n staat ondersteboven. eindnoot40039 balschken Lees: balchsken. eindnoot40054 B Lombarde, 2 regels hoog (29-30), zonder representant. eindnoot40072 C Lombarde, 2 regels hoog (07-08), zonder representant. eindnoot40083 deyldede Lees: deylde. eindnoot40090 xxxiij. De voorafgaande getalspunt (hier niet weergegeven) staat superscript. eindnoot40091 C Lombarde, 2 regels hoog (26-27), zonder representant. eindnoot40127 enden Lees: ende. eindnoot40160 C Lombarde, 2 regels hoog (15-16), zonder representant. eindnoot40191 heiligen In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot40197 ander In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot40202 C Lombarde, 2 regels hoog (16-17), zonder representant. eindnoot40208 lucht In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot40210 C Lombarde, 2 regels hoog (24-25), met representant. eindnoot40218 C Lombarde, 2 regels hoog (32-33), met representant. eindnoot40231 C Lombarde, 2 regels hoog (05-06), met representant. eindnoot40250 canda Lees: cauda? Vergelijk index, 6ra09. eindnoot40251 CAnda Lees: CAuda? Vergelijk index, 6ra09. eindnoot40257 C Lombarde, 2 regels hoog (31-32), met representant. eindnoot40270 eylan Lees: eylant. eindnoot40287 yndedorus Lees: ysidorus. eindnoot40300 C Lombarde, 2 regels hoog (34-35), met representant. eindnoot40313 heef Lees: heeft. eindnoot40335 dnsent Lees: dusent. eindnoot40340 C Lombarde, 2 regels hoog (35-36), met representant. eindnoot40364 eylaet Lees: eylant. eindnoot40365 C Lombarde, 2 regels hoog (20-21), met representant. eindnoot40376 C Lombarde, 2 regels hoog (31-32), met representant. eindnoot40387 D Lombarde, 2 regels hoog (02-03), met representant. eindnoot40388 ouder Lees: onder? eindnoot40396 orosins Lees: orosius. eindnoot40402 D Lombarde, 2 regels hoog (17-18), zonder representant. eindnoot40423 D Lombarde, 2 regels hoog (38-39), zonder representant. eindnoot40440 D Lombarde, 2 regels hoog (15-16), met representant. eindnoot40446 E Lombarde, 2 regels hoog (21-22), met representant. eindnoot40462 tottor Lees: totter eindnoot40466 libro Het voorafgaande afkortingsteken (hier opgelost) is een afbrekingsteken in plaats van een punt. eindnoot40472 vordt Lees: wordt. eindnoot40496 het is veel volcs heeft in Lees: het veel volcs heeft in? eindnoot40520 E Lombarde, 2 regels hoog (14-15), met representant. eindnoot40532 vijftih Lees: vijftich. eindnoot40543 E Lombarde, 2 regels hoog (37-38), met representant. eindnoot40555 van In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot40608 dese In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot40610 seit In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot40624 of In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot40638 E Lombarde, 2 regels hoog (12-13), met representant. eindnoot40693 E Lombarde, 2 regels hoog (28-29), zonder representant. eindnoot40709 E Lombarde, 2 regels hoog (04-05), zonder representant. eindnoot40717 vier In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot40727 F Lombarde, 2 regels hoog (22-23), met representant. eindnoot40734 hoefstat In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot40741 F Lombarde, 2 regels hoog (36-37), met representant. eindnoot40774 drinc- Lees: drincken. eindnoot40777 F Lombarde, 2 regels hoog (32-33), zonder representant. eindnoot40782 vraucrijc Lees: vrancrijc. eindnoot40790 der Lees: dar. eindnoot40805 ende ende Lees: ende. eindnoot40808 F Lombarde, 2 regels hoog (23-24), zonder representant. eindnoot40813 arbien Lees: arabien. eindnoot40826 F Lombarde, 2 regels hoog (01-02), met representant. eindnoot40836 frigica Lees: frigia. eindnoot40844 F Lombarde, 2 regels hoog (19-20), zonder representant. eindnoot40885 FOrcunarum Lees: FOrtunarum. eindnoot40901 G Lombarde, 2 regels hoog (36-37), met representant. eindnoot40902 datter Lees: dattet? eindnoot40918 G Lombarde, 2 regels hoog (13-14), zonder representant. eindnoot40929 G Lombarde, 2 regels hoog (24-25), zonder representant. eindnoot40942 G Lombarde, 2 regels hoog (37-38), zonder representant. eindnoot40960 G Lombarde, 2 regels hoog (15-16), zonder representant. eindnoot40969 omtwijt Lees: omtwnt. eindnoot40977 G Lombarde, 2 regels hoog (32-33), zonder representant. eindnoot40984 certa Lees: creta. eindnoot40988 ende In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot41001 G Lombarde, 2 regels hoog (16-17), zonder representant. eindnoot41022 G Lombarde, 2 regels hoog (37-38), met representant. eindnoot41026 of In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot41028 van In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot41030 G Lombarde, 2 regels hoog (05-06), met representant. eindnoot41033 dat dat Lees: dat. eindnoot41043 zeer In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot41045 uoerweghen Lees: noerweghen. eindnoot41046 omgnen Lees: omgaen? eindnoot41060 G Lombarde, 1 regel hoog (35), met representant. eindnoot41066 I Lombarde, 2 regels hoog (01-02), met representant. eindnoot41077 weel Lees: veel? eindnoot41097 plynins Lees: plynius. eindnoot41099 velken Lees: welken. eindnoot41127 datmense De n staat ondersteboven. eindnoot41156 ghwapent Lees: ghewapent. eindnoot41181 ircanlen Lees: ircanien. eindnoot41182 I Lombarde, 2 regels hoog (37-38), met representant. eindnoot41184 tongen In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot41211 iannes Lees: iohannes. eindnoot41216 I Lombarde, 2 regels hoog (30-31), met representant. eindnoot41229 ghberchten Lees: gheberchten. eindnoot41231 xxvi. Lees: lxxvi. Vergelijk index, 6rb09. eindnoot41232 I Lombarde, 2 regels hoog (06-07), met representant. eindnoot41245 drachtic Lees: drachtich. eindnoot41268 I Lombarde, 2 regels hoog (02-03), met representant. eindnoot41273 I Lombarde, 2 regels hoog (07-08), met representant. eindnoot41288 Ende In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot41306 panteyt Lees: planteyt. eindnoot41314 daer Lees: doer. eindnoot41318 Y Lombarde, 2 regels hoog (13-14), zonder representant. eindnoot41337 binuen Lees: binnen. eindnoot41362 dar Lees: dat. eindnoot41363 errst Lees: eerst. eindnoot41372 Y Lombarde, 2 regels hoog (27-28), zonder representant. eindnoot41429 luetel Lees: luttel. eindnoot41450 ende Het er-afkortingsteken representeert hier e. eindnoot41451 eu Lees: en. eindnoot41458 I Lombarde, 2 regels hoog (32-33), met representant. eindnoot41468 I Lombarde, 2 regels hoog (03-04), met representant. eindnoot41480 K Lombarde, 2 regels hoog (15-16), met representant. eindnoot41503 K Lombarde, 2 regels hoog (37-38), met representant. eindnoot41530 K Lombarde, 2 regels hoog (24-25), met representant. eindnoot41532 lijn Lees: sijn. eindnoot41546 L Lombarde, 2 regels hoog (01-02), met representant. eindnoot41553 gheslacs Lees: gheslachts. eindnoot41558 sparcam Lees: spartam. eindnoot41560 L Lombarde, 2 regels hoog (15-16), met representant. eindnoot41576 L Lombarde, 2 regels hoog (31-32), zonder representant. eindnoot41577 poruincie Lees: prouincie. eindnoot41589 scenchten Lees: scenckten. eindnoot41604 L Lombarde, 2 regels hoog (19-20), met representant. eindnoot41613 iupirer Lees: iupiter. eindnoot41617 L Lombarde, 2 regels hoog (32-33), met representant. eindnoot41633 L Lombarde, 2 regels hoog (07-08), zonder representant. eindnoot41658 L Lombarde, 2 regels hoog (33-34), zonder representant. eindnoot41674 L Lombarde, 2 regels hoog (08-09), zonder representant. eindnoot41679 L Lombarde, 2 regels hoog (14-15), zonder representant. eindnoot41734 M Lombarde, 2 regels hoog (29-30), zonder representant. eindnoot41762 M Lombarde, 2 regels hoog (17-18), zonder representant. eindnoot41767 M Lombarde, 2 regels hoog (22-23), zonder representant. eindnoot41780 M Lombarde, 2 regels hoog (35-36), zonder representant. eindnoot41793 M Lombarde, 2 regels hoog (07-08), zonder representant. eindnoot41794 coninrijc Lees: conincrijc. eindnoot41810 swaterr Lees: swarter. eindnoot41812 M Lombarde, 2 regels hoog (26-27), zonder representant. eindnoot41818 M Lombarde, 2 regels hoog (33-34), zonder representant. eindnoot41834 floten Lees: sloten. eindnoot41837 M Lombarde, 2 regels hoog (11-12), zonder representant. eindnoot41857 M Lombarde, 2 regels hoog (32-33), zonder representant. eindnoot41880 N Lombarde, 2 regels hoog (15-16), met representant. eindnoot41898 Dar Lees: Dat. eindnoot41899 N Lombarde, 2 regels hoog (33-34), met representant. eindnoot41933 N Lombarde, 2 regels hoog (27-28), met representant. eindnoot41952 N Lombarde, 2 regels hoog (06-07), met representant. eindnoot41956 numdies Lees: numidies? eindnoot41963 al In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot41966 Dat c. ende viij. capitel van narboen In druk staat deze titel op de vorige regel (20), achter 'libro xv.'. eindnoot41967 N Lombarde, 2 regels hoog (21-22), met representant. eindnoot41979 O Lombarde, 2 regels hoog (32-33), met representant. eindnoot41985 totteen Lees: totten. eindnoot41998 adamanten In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot42007 eude Lees: ende. eindnoot42018 O Lombarde, 2 regels hoog (31-32), met representant. eindnoot42027 mazee Lees: maze. eindnoot42051 O Lombarde, 2 regels hoog (25-26), zonder representant. eindnoot42060 P Lombarde, 2 regels hoog (34-35), met representant. eindnoot42110 ghmaect Lees: ghemaect. eindnoot42128 godlikcr Lees: godliker. eindnoot42139 ysidoius Lees: ysidorus. eindnoot42216 P Lombarde, 2 regels hoog (29-30), met representant. eindnoot42241 cardamomo In druk staat het laatste 'mo' op de volgende regel (16), rechts uitgelijnd. eindnoot42243 P Lombarde, 2 regels hoog (16-17), met representant. eindnoot42247 phlistea Lees: philistea. eindnoot42264 indien Lees: iudeen? eindnoot42270 P Lombarde, 2 regels hoog (04-05), zonder representant. eindnoot42281 P Lombarde, 2 regels hoog (15-16), zonder representant. eindnoot42304 marmerste Lees: marmersteen. eindnoot42310 allen Lees: alleen. eindnoot42323 P Lombarde, 2 regels hoog (17-18), zonder representant. eindnoot42332 P Lombarde, 2 regels hoog (26-27), zonder representant. eindnoot42375 centira Lees: ceutira. eindnoot42381 P Lombarde, 2 regels hoog (35-36), zonder representant. eindnoot42395 harre Lees: haere. eindnoot42396 libro De opgeloste afkortingspunt staat superscript. eindnoot42410 twolc Lees: tvolc. eindnoot42422 P Lombarde, 2 regels hoog (36-37), zonder representant. eindnoot42447 P Lombarde, 2 regels hoog (20-21), met representant. eindnoot42462 P Lombarde, 2 regels hoog (35-36), met representant. eindnoot42516 P Lombarde, 2 regels hoog (9-10), met representant. eindnoot42520 timepichem De tweede i staat ondersteboven. eindnoot42548 R Lombarde, 2 regels hoog (01-02), met representant. eindnoot42561 lan Lees: lant. eindnoot42568 R Lombarde, 2 regels hoog (21-22), met representant. eindnoot42580 R Lombarde, 2 regels hoog (33-34), met representant. eindnoot42597 R Lombarde, 2 regels hoog (10-11), met representant. eindnoot42601 rinchonia Lees: rinchouia. eindnoot42624 R Lombarde, 2 regels hoog (38-39), met representant. eindnoot42629 gevulden Lees: gevuelden. eindnoot42647 ysidotus Lees: ysidorus. eindnoot42649 scrinen Lees: scriuen. eindnoot42659 R Lombarde, 2 regels hoog (32-33), met representant. eindnoot42672 capitel De opgeloste afkortingspunt staat superscript. eindnoot42673 R Lombarde, 2 regels hoog (07-08), zonder representant. eindnoot42684 R Lombarde, 2 regels hoog (17-18), zonder representant. eindnoot42693 galache Lees: galathe. eindnoot42697 S Lombarde, 2 regels hoog (30-31), zonder representant. eindnoot42721 S Lombarde, 2 regels hoog (14-15), zonder representant. eindnoot42739 seir Lees: seit. eindnoot42743 S Lombarde, 2 regels hoog (37-38), zonder representant. eindnoot42749 erodicus Lees: erodocus? eindnoot42762 S Lombarde, 2 regels hoog (16-17), zonder representant. eindnoot42775 pronincien Lees: prouincien. eindnoot42777 S Lombarde, 2 regels hoog (31-32), zonder representant. eindnoot42781 sardimam Lees: sardiniam. eindnoot42793 S Lombarde, 2 regels hoog (07-08), zonder representant. eindnoot42802 S Lombarde, 2 regels hoog (16-17), zonder representant. eindnoot42813 S Lombarde, 2 regels hoog (27-28), zonder representant. eindnoot42868 S Lombarde, 2 regels hoog (01-02), met representant. eindnoot42875 gelegeneyt Lees: gelegenheyt. eindnoot42881 artensi Oplossing van de afkorting onzeker. eindnoot42890 mitrer Lees: mitter. eindnoot42912 S Lombarde, 2 regels hoog (05-06), met representant. eindnoot42920 S Lombarde, 2 regels hoog (13-14), met representant. eindnoot42921 die die Lees: die. eindnoot42925 S Lombarde, 2 regels hoog (18-19), met representant. eindnoot42949 S Lombarde, 2 regels hoog (02-03), met representant. eindnoot42962 S Lombarde, 2 regels hoog (16-17), met representant. eindnoot42979 S Lombarde, 2 regels hoog (32-33), met representant. eindnoot43009 S Lombarde, 2 regels hoog (22-23), met representant. eindnoot43038 iudich Lees: iudicum. eindnoot43048 S Lombarde, 2 regels hoog (21-22), zonder representant. eindnoot43070 S Lombarde, 2 regels hoog (03-04), met representant. eindnoot43082 Dar Lees: Dat. eindnoot43083 S Lombarde, 2 regels hoog (16-17), met representant. eindnoot43104 oen Lees: een. eindnoot43105 vtuchtbaer Lees: vruchtbaer. eindnoot43118 S Lombarde, 2 regels hoog (11-12), met representant. eindnoot43130 scotlant In druk gevolgd door een afbrekingsteken ter uitvulling. eindnoot43131 S Lombarde, 2 regels hoog (24-25), met representant. eindnoot43140 ven Lees: van. eindnoot43143 eede Lees: ende. eindnoot43176 S Lombarde, 2 regels hoog (29-30), zonder representant. eindnoot43209 S Lombarde, 2 regels hoog (23-24), zonder representant. eindnoot43241 T Lombarde, 2 regels hoog (15-16), zonder representant. eindnoot43251 T Lombarde, 2 regels hoog (25-26), zonder representant. eindnoot43268 T Lombarde, 2 regels hoog (02-03), zonder representant. eindnoot43286 van De n staat ondersteboven. eindnoot43287 T Lombarde, 2 regels hoog (21-22), zonder representant. eindnoot43307 T Lombarde, 2 regels hoog (01-02), met representant. eindnoot43314 wllneer Lees: wilneer. eindnoot43333 deutalion Lees: deucalion. eindnoot43336 deutalion Lees: deucalion. eindnoot43339 T Lombarde, 2 regels hoog (33-34), met representant. eindnoot43351 T Lombarde, 2 regels hoog (05-06), met representant. eindnoot43378 T Lombarde, 2 regels hoog (31-32), met representant. eindnoot43395 T Lombarde, 2 regels hoog (08-09), met representant. eindnoot43411 T Lombarde, 2 regels hoog (24-25), met representant. eindnoot43427 T Lombarde, 2 regels hoog (01-02), met representant. eindnoot43433 dieu Lees: dien. eindnoot43442 waerseghgen Lees: waersegghen. eindnoot43470 T Lombarde, 2 regels hoog (03-04), met representant. eindnoot43497 T Lombarde, 2 regels hoog (30-31), met representant. eindnoot43498 laude Lees: lande. eindnoot43512 V Lombarde, 2 regels hoog (05-06), met representant. eindnoot43526 poerte gael Lees: poertegael? eindnoot43538 V Lombarde, 2 regels hoog (32-33), met representant. eindnoot43585 W Lombarde, 2 regels hoog (38-39), zonder representant. eindnoot43609 V Lombarde, 2 regels hoog (23-24), zonder representant. eindnoot43623 vnilandia Lees: vinlandia. Vergelijk index, 6vb25. eindnoot43624 VNilandia Lees: VInlandia. Vergelijk index, 6vb25. eindnoot43635 treckeu Lees: trecken. eindnoot43647 V Lombarde, 2 regels hoog (21-22), zonder representant. eindnoot43659 Y Lombarde, 2 regels hoog (33-34), met representant. eindnoot43667 bebroren Lees: beuroren. eindnoot43672 beern Lees: beren. eindnoot43695 Z Lombarde, 2 regels hoog (29-30), met representant. eindnoot43699 melon Oplossing van de afkorting onzeker.

Vorige Volgende

Boek 15