Van den proprieteyten der dinghen

Boek 12

[fol. 216r]

 

³³⁰¹⁶

33016 Blanco bladzijde, met gebruiksspoor: 'het te bock'.

[fol. 216v]

[houtsnede]

[fol. 217r]

 

Hier beghint het xij. boeck ende spreect

 

vande vogelen int ghemeen ende int spe-

 

ciael

33020

Dat i. capitel vande vogelen int gemeen

 

ENde want nv die trac-³³⁰²¹

 

taet vanden proprietey-

 

ten der luchten ende der

 

gheenre die inder luch-

33025

ten gewonnen werden

 

voleyndt is so willen

 

wi noch segghen sommighe dingen van

 

desen die behoren totter betamelicheit

 

ende totter scierheyt der luchten op dat in

33030

hem als inden anderen die grote werken

 

des sceppers verheuen moeten werden Item

 

beda seyt dat totter scierlicheyt der luch-

 

ten behoren vogelen ende al dat vliegen-

 

de is ende daer om salmen desen wercsken

33035

sommige luttel dinghen mede in sayen

 

mitter hulpe des almachtighen niet van

 

allen mer alleen vanden vogelen ende van

 

datter vliegende is vanden welken specia-

 

liken die meyninge wort inden texte der

33040

bibelen of inder glosen Ende eerst is te

 

segghen int gemeyn ende daer na int spe-

 

ciael ende dat nader ordenancien vanden a.

 

b. c. etcetera Aues dat sijn voghelen | ende

 

aues dat is also veel als de vie dat is son-

33045

der wege of dwalende geseyt als ysido-

 

rus seyt | daer om dat die weghe der voge-

 

len inder luchten niet geset noch stantaf-

 

tich en sijn noch onderscheyden want si en

 

houden ghenen rechten wech Item dye

33050

voghelen scheyden ende deylen die lucht

 

ende snidense in ouermits grote beroerin-

 

ge der vloegelen Ende die lucht is haer

 

seluen vluchs slutende na dien dat dye

 

vogel sijn vlucht gedaen heeft also dat

33055

men daer gheen teyken en siet daer die

 

vogelen gheulogen hebben ende het wer-

 

den daer om volucres gehieten want si mit-

 

ten vloegelen vlieghen van volito dat is

 

vliegen. Ende aues dat sijn oec voghelen

33060

als volucres als ysidorus seyt daer om dat si

 

alantes dat is mit vloegelen vlieghen-

 

de sijn Item die proprieteyten ende die ma-

 

nieren vanden vogelen werden bi veel din-

 

gen ghemerct als bi hare substancien ende

33065

bi hore complexien want die substanci der vo-

 

gelen is gemaect ende gescepen van tween

 

elementen die middel sijn tusschen licht

 

ende swaer want in haren maecsel regneren

 

machtelic die lucht ende twater ende daer om

33070

dat si minste vander aerdicheyt hebben dan

 

die te voet gaen of dan die int water sijn

 

ouermits die lichticheyt hare substanci-

 

en mogen si opter luchten gedragen wer-

 

den als ysidorus seyt Die lucht dye be-

33075

sloten is tusschen die hollicheyt der pen-

 

nen maect den voghel licht ende op dat

 

hi opwaert lichtelic gheuoirt ende ge-

 

draghen sal werden soe helpt si hem en-

 

de schicten ende maecten abel daer toe

33080

want hoe dat die voghel meer vederen

 

heeft ende myn vleysch hoe dat hi hem

 

lichteliker ende vaerdeliker in die lucht

 

heffet Alst openbaert inden voghelen

 

die te rouen pleghen dir welke als si niet³³⁰⁸⁴

33085

verladen en sijn mit vleysch so vlieghen

 

si sonderlinghe hoech ende si hebben oec

 

een scarp ghesicht ende si sijn van gro-

 

ten moede ende koen als aristotiles seyt

 

int twalefte boeck. Item die manier des

33090

voghels wort ghemerct bij sijnre win-

 

ninghe | want alle voghelen als si ion-

 

ghen maken so maken si eerst eyeren al

 

ist datmens in allen voghelen niet sien

33021 E Initiaal: lombarde, 6 regels hoog (08-13), met representant (11), met penwerk.

33084 dir Lees: die.

[fol. 217v]

 

en mach om datter also luttel is noch-

33095

tans ist een beghin der winninge des ku-

 

kens als geseyt wort vanden witte van-

 

den eye ende sijn spise vanden doder ende nae

 

x. dagen wort die winninge des kukens

 

volbracht na alle sinen delen also dat die de-

33100

len onderkent ende openbaer wesen sullen

 

ende heeft dan thoeft meerre dan alle tlijf

 

ende waert dat die doppe vanden eye dan te

 

broken worde so soudtmen thoeft ghe-

 

buycht op trechter been sien ende sijn vloe-

33105

ghelen gesprayt ouer sijn hoeft | ende als

 

dan alle die leden te recht geset ende ghe-

 

uoecht sijn ende elc lit alst hoert so wort

 

die scale te broken onderwijlen inden ach-

 

tienden dach of inden twintichsten dach

33110

alst openbaert inden hennen so comen die

 

kuken volcomen wt ende leuendich ende onder-

 

wijlen een paer wt enen dop | mer onder

 

die twilinge so is die een meerre ende die

 

ander minre | ende onderwilen so is dat een

33115

gebreckeliker van naturen als die selue

 

seyt libro vi. Item die vogelen volgen dye

 

meeste eersamicheyt der naturen onder al-

 

le ghedierten dat leuen in heeft nader

 

rechter ordinancien der winninge want

33120

nader ordenancien der naturen so soeken

 

die mannikens die wijfkens mit groter

 

besorchtheyden ende als zijse gheuonden

 

hebben so minnen sise ende vechten voir hem

 

ende setten hem seluen voir die wiue in groter

33125

vresen want si binden hem daer mede als

 

mitten bant der minnen of si man ende wijf

 

waren ende als si kuken ghemaect hebben

 

so voeden ende azen si haer iongen effen ge-

 

lijc also wel die man als twijf ende dit ghe-

33130

schiet inden meesten hoep vanden voghe-

 

len wtgenomen een deel vogelen inden

 

welken die natuer haer seluen onedelt

 

als aristotiles bewijst inden velthoenre of

 

patrisen die welke haer slecht vergheten

33135

want dat manniken springt op tmanniken

 

ende twijfken op twijfken ende wt sulke be-³³¹³⁶

 

roeringe en comen gheen eyere daer ku-

 

ken wt comen mer het werden als wijnt

 

eyer ende daer wt wort een vule stanc ghe-

33140

uoelt Item men seyt vanden manniken der

 

duuen wanneert alsoe oudt is dattet niet

 

hyliken en mach so springt die duue op

 

tmanniken ende tmanniken oept dat wijfken

 

ende want dat manniken twijfken oept daer

33145

om springt si daer op Item die vogelen

 

houden een bequamelicheyt des tijts in-

 

den winnen als die leynten ende als die tijt

 

der winninge toecoemt so roepen die vo-

 

gelen | ende die mannikens versellen hem mit-

33150

ten wijfkens ende si noden malcanderen mit

 

wenkingen ende mit stemmen ter stedeliker

 

minnen ende si maken iongen ende nesten ende si

 

leggen eyeren ende si voeden haer iongen

 

ende brengense wt | mer alst ambocht der

33155

winninge vervult is so laten si af mit ha-

 

ren sanghe ende scheyden hem van malcan-

 

deren ende en genaken malcanderen niet dye

 

tijt der winninge en coemt weder om Item

 

die vogelen werden gemerct als na haer-

33160

re woninge Het sijn sommige vogelen

 

die gheern tgheselscap vanden menschen

 

hebben als hanen hennen gansen mus-

 

schen odeuaers zwaluen ende deser ghe-

 

like ende daer sijn sommige voghelen die

33165

de menschen mit allen scuwen ende ontsien

 

tgeselscap der menschen als die vogelen

 

die inden bosschen in broeken ende in ghe-

 

berchten wonen ende oec inden wateren want

 

also menighe complexie als si hebben also

33170

menige woninge soeken si of aldus na

 

dien dat haer complexie menigerhande is

 

daer na soeken si menigerhande wonin-

 

ge want die gene die meest van couder ende

33136 Handgeschreven teken in middenmarge (03): '|'.

[fol. 218r]

 

vuchter naturen sijn dye sijn meest inden

33175

broecken ende inden wateren om haer no-

 

dorft te crijgen ende om haer nesten te ma-

 

ken ende iongen ende die wt te voesteren als

 

dukers entuogels swanen inden welken

 

die natuer twiuoudigende is als aristo-

33180

tiles seyt want die zwanen die dukers

 

die gansen hebben brede voeten gesloten

 

ende ongesplit om die nodorfticheyt des

 

swemmens op dat si hem seluen daer me-

 

de te bat voerwaert stueren sullen al roy-

33185

ende ende si hebben oeck corte sterten op

 

dat si daer gheen hinder af hebben en

 

sullen of die start nat worde ende si hebben

 

brede becken op dat si die grasen ende die

 

wortelkens te bat crijgen mogen ende af

33190

biten ende dye halze lanck op dat si te bet

 

opten gront reyken sullen om haer no-

 

dorft te crijgen ende die vogelen die inden

 

geberchte vliegen die sijn van heter en-

 

de droger naturen als die gene die van-

33195

den roef leuen als dese sijn aernen valken

 

hauicken ende sperwers ende deser ghelijc

 

die cromme becken hebben ende starke zeni-

 

ghe voeten op dat si den roef te vaster

 

houden mogen ende onttornen | aldus sul-

33200

ke vogelen hebben luttel vleysch ende veel

 

vederen ende si sijn stout van moede op dat

 

also haer beroeren te snelre wesen sal ende

 

haer vlucht te starker als aristotiles seyt

 

Item si hebben den start lanck subtijl ende

33205

dunne ende stueren hem seluen daer mede

 

al vliegende ghelikerwijs dat die scip-

 

man sijn scip regeert Alle alsulke voge-

 

len minnen eenlicheyt ende si en moghen

 

mit genen geselscap wonen ya si werpen

33210

haers selfs iongen vten nest Ende ten eer-

 

sten mael als si sien dat haer ionghen vlie-

 

gen mogen so stoten sise vanden nest en-

 

de si moeten hem seluen gheneren ende si en

 

moeten oec in haer geselscap niet comen

33215

als aristotiles seyt Item van desen voghelen

 

sijn sommige die haren roef gripen al-

 

toes inder luchten al vliegende ende nemmer-

 

meer opter aerden | ende sommige sijn dair

 

diese altoes vangen opter aerden ende niet

33220

inder luchten waer af dat die goedertie-

 

ren vogelen als die duuen ende deser ge-

 

lijc kennen die rouers wel deen voer dan-

 

der ende daer om als die duuen den ro-

 

uers sien die inder luchten plegen te rouen

33225

so vallen si ter aerden | ende wanneer dat si

 

sien die rouers die opter aerden plegen

 

te rouen so vlieghen die duuen ende haer

 

gelijc in die lucht ende aldus ontgaen hem

 

dese simpel vogelen | als die selue seyt

33230

Item het sijn sommighe voghelen die

 

den bossche meest hantieren ende oefenen

 

ende nestelen in hogen bomen ende dese sijn

 

noch goedertierenre dan die duuen | ende

 

het sijn alle vogelkijns die soeteliken sin-

33235

gen des somerdaechs mit zoeten stem-

 

men inden bosschen ende inden bomen lu-

 

dende ende singhende | als sijn dese maer-

 

len ende nachtegalen ende deser ghelijc die

 

welke inder tijt der minnen alte seer wel

33240

singhen ende si nestelen inden haechdoer-

 

nen ende broeden haer eyer besorchdelijc

 

ende si minnen of lief hebben haer iongen

 

ende quekense op ende brenghense also ver-

 

re dat si hem seluen gheneren moghen

33245

Item het sijn sommighe ander voghe-

 

len die inden velde plegen te wesen ende

 

vercrijghen hoer nodorft vanden vruch-

 

ten der aerden | als sijn die cranen gan-

 

sen also wel die tamme als die wilde ende

33250

dese hebben beyde ghenoecht te leuen

 

also wel inder aerden als inder luchten

 

ende vlieghen al mit gheordieerden scaren³³²⁵²

 

als voer scarp ende after wijt ende si minnen

33252 gheordieerden Lees: gheordineerden.

[fol. 218v]

 

haer gelijc ende si maken enen coninck en-

33255

de sijn hem onderdanich ende onderwilen

 

vechten si onder malcanderen starckeli-

 

ke ende schoeren malcander mit horen neb-

 

ben ende halen die vederen wt. mer naden

 

vechtelic recht of si versoent waren vlie-

33260

gen si weder te samen ende en scheyden van-

 

den eersten geselscap niet ende si voerweten

 

wel wanneer datter een tempeest comen

 

sal so roepen si ende maken een geruft ende

 

si waken ende ordineren die wake onder hem

33265

ende si verwandelen haer stonden als nv wa-

 

ket die een ende nv waect die ander Item

 

aristotiles seyt dat die ghene die waken sal

 

neemt een cleyn steenken in sinen enen

 

voet ende hout dien voet op ende staet opten

33270

anderen oft also langhe gheuiel dat hi

 

slapende worde dye daer waken soude

 

dat hem dan sijn steenken ontuallen sou-

 

de ende dat hi dan van dien ghelude des

 

steenkens weder ontwaken werden mocht

33275

ende gheuielt alsoe datter enich waer die

 

sijn geselscap verloren hadde die soude

 

hoghe in die lucht climmen ende maken

 

groot gheruft mit roepen of sijn gesel-

 

scap sijns yet ghewaer werden mocht ende

33280

vliecht altoes wech ende weder soekende en-

 

de roepende ende en coemt oec selden ter

 

aerden om sinen voetsel hi en heeft sijn

 

geselscap eerst geuonden Item men seyt

 

oec van desen vogelen dat hem dye coninc

33285

altoes eerst nedersettet ter aerden ende als

 

si weder vliegen willen so vliecht hi oeck

 

eerst weder op ende dicwijle so recht hi

 

sijn hoeft op ende siet al om ende siet hi eni-

 

ge rouers comen so spreect hi sijn ghesel-

33290

len toe al roepende ende waerntse. Item

 

men sal merken ende kennen sommighe

 

proprieteyten der voghelen nader meni-

 

gerhandicheyt der spisen Item het sijn

 

twe vogelen die niet gespijst en werden

33295

dan mit vleysch of mit bloede als alle

 

vogelen die te rouen plegen dye crombect

 

sijn ende mit scarpen claeuwen die alle die-

 

ren eten dyemen byten mach | mer si en

 

byten noch en eten gheen vogelen van

33300

haren geslacht als die visschen doen als

 

aristotiles seyt libro vij. ende alsulke vogelen en

 

drincken nymmermeer water als hi daer

 

seyt Item het sijn sommige ander voghe-

 

len die alleen zade gebruken ende vruch-

33305

ten ende ander cruden die inder aerden was-

 

sen als slechte duuen ende tortel duuen en-

 

de gansen alsoe wel dye tamme als die

 

wilde Item het sijn andere geslachten

 

van voghelen die onderwijlen mit vleysch

33310

geuoedt werden | onderwijlen van coern

 

onderwijlen van vruchten als crayen ra-

 

uen roecken ende deser ghelijc vanden wel-

 

ken aristotiles seyt ende oec basilius ende die van

 

rauens geslacht sijn die voeden haer ion-

33315

ghen in haer ioecht ende die iongen voe-

 

den die ouden weder in haerre outheyt

 

ende wanneer dat die ouden also vercranct

 

sijn dat si niet vliegen en mogen so voeren

 

die ionghen douders in horen scoude-

33320

ren als die selue seyt. Ende in allen desen

 

wort die natueriike goedertierenheyt ge-³³³²¹

 

prijst op dat hem die ionghe mensch sca-

 

men soude sinen ouders dienst goeder-

 

tierenheyt te weygeren twelc die vogel-

33325

kens niet en vergheten te doen horen ouders

 

als ambrosius seyt Item sommige propri-

 

eteyten der vogelen werden gemerct na

 

die menigerhande sceppenis der leden

 

want als aristotiles seyt Alle vogelen ouer-

33330

dragen in dien dat si alle becken hebben

 

datmen inden anderen dieren niet en vint

 

mer inder sceppenis ende inden onderschey-

 

de wintmen sommige die hebben enen³³³³³

33321 natueriike Lees: natuerlike.

33333 wintmen Lees: vintmen.

[fol. 219r]

 

corten nebbe ende enen breden der welker

33335

leuen is rustelic ende goedertieren want dye

 

becke van dese is bequaem sijn spise te ne-

 

men van na by ende niet van verre ende sommi-

 

ge hebben enen langen beck ende scarp en-

 

de enen langen hals daer si die spise me-

33340

de crijghen in dat diepe ende sommighe

 

hebben den beck crom ende scarp want al-

 

sulken figuer is noot om dat raeuwe vley-

 

sche te schoren ende te plucken Item al-

 

le voghel heeft dese eygentheyt want si

33345

sijn mit tween voeten als die mensch mer

 

inden maecsel der voeten ende der benen

 

is groot onderscheyt want die voeten van-

 

den crombecten voghelen ende mitten crom-

 

men claeuwen sijn starck ende scarp want si

33350

sijn bequaem te rouen ende te biten ende die

 

voeten der vogelen die int water swem-

 

men sijn besloten heel ende onghesplit ende

 

breet want die sijn hem nut mede te swem-

 

men ende alle die vogelen die langhe be-

33355

nen hebben dye hebben langhe halsen

 

ende vliegen mit enen wtgherecten hals

 

ende is die hals gracelic ende cranck so voudt

 

hi hem inden vliegen ende het is ghemeyn

 

dat alle vliegende vogel die enen corten

33360

hals heeft die heuet corte benen ende alsoe

 

verkeert Alle voghel als hi geboren wort

 

heeft hi enen nauel mer als die voghel

 

wasset so scuult die nauel noch en open-

 

baert altemael niet wanneer dat hi mitten

33365

darm versament is mitter binnenster ader

 

Item men machse oec merken na dyen³³³⁶⁶

 

dat si haestelic of traechelic haer iongen

 

crijgen want sommige als die duuen die

 

thienweruen leggen of broeden inden iaer

33370

ende sommige legghen dicwijle eyer int

 

iaer als die henne ende die hennen die al-

 

te veel eyer leggen die steruen haestelic

 

als aristotiles seyt libro v. Ende dye crombecte

 

vogelen legghen selden eyer want maer

33375

eens int iaer sonderlinge die vleysch e-

 

ten sonder die swaluwen die welke mer

 

tweweruen en broeden Item die voge-

 

len werden wel siecke als si broeden op

 

haer eyeren alst openbaert inder hennen

33380

ende inden aerne vanden welken men seyt libro

 

vi. Dat die aern dan harde seer beswaert

 

wort ende sijn vloegelen werden hem wit en-

 

de hi wort seer vercrancket Item het sijn

 

veel ander proprieteyten der voghelen

33385

twelc te lanck te veruolghen waer | ende

 

daer om salmen alleen aensien dat die vo-

 

gelen gemeynlic onder alle gedierten sijn

 

vander puerster substancien ende vander

 

lichster ende edelster ende vanden starcsten be-

33390

roeren ende vanden scarpsten ghesicht ende

 

vanden verduwelicsten vleysch ende sma-

 

kelicste ende haestelicste verkeert ende tghe-

 

sontste ende si sijn besorchste in haren nes-

 

ten te maken ende in haren iongen wt te

33395

brenghen Ende hier mede is vanden voge-

 

len int gemeyn thans genoech gheseyt

 

Dat ij. capitel vanden aern

 

ENde wi willen aenheffen te seg-³³³⁹⁸

 

ghen inden eersten vanden aern want hi

33400

houdt die principaetscap onder alle die

 

vogelen als een coninc ende hi is mildtste

 

van allen voghelen als plinius seyt | want

 

een roef die hi vaet die en et hi alleen niet

 

ten si dat hi groten hongher heeft mer

33405

hi deylten alle den genen mede die hem

 

na volgen mer hi neemt eerst sijn beco-

 

minghe ende daer om volgen die ander vo-

 

gelen den aerne gheern opten hope dat

 

hem die aern wat mede deylen sal | en-

33410

de als hem die roef dien hi eerst geuan-

 

gen heeft niet genoech en is dat hi noch-

 

tans daer af niet sadt ghenoech en is so

 

tast hi voert totten ghenen die hem naest is

33366 In druk alleen de representant (punt).

33398 E Lombarde, 2 regels hoog (24-25), met representant.

[fol. 219v]

 

die welke hoepte dat hem die aern wat

33415

ghelaten soude hebben ende pluct ende

 

schoert dien oec ende also totten anderen

 

ter tijt toe dat hi sadt is ende dit doet hi

 

recht of hi een heer waer ende dattet al

 

sijn eyghen waer dat bi hem is so tast hi

33420

toe ende en raect nyemants | ende dat hem dan

 

ouerloept dat leyt hi midzen onder den

 

hope die bi hem sijn Item hi pleecht twe

 

steen te leggen in sinen nest diemen ethe-

 

res hiet vanden welken die een een man-

33425

niken is ende dat ander een wijfken | of al-

 

dus die een is manlic ende die ander wijflic

 

ende dese stenen leyt hi daer inden nest op

 

dat sise beschermen sullen vanden bete der

 

serpenten ende vanden venijnden crupen-

33430

den dyeren als plinius seyt Item die aern

 

is seer scarp van gesicht als ysidorus seyt

 

want als hi bouen der zee inder luchten

 

helt stil mit sinen vloeghelen so vliecht

 

hi alsoe dats gheen mensch bescouden

33435

en mach nochtans siet hi wel vander bouen

 

cleyne visschelkijns inden water ende coemt

 

van bouen ende grijptse ende als hijse ghe-

 

uanghen heeft soe vliecht hi opt oeuer

 

ende aeset dat hi geroeft heeft Ende het is

33440

natuerliken een hete ende een droghe vo-

 

ghel ende is ghierich opten roef ende star-

 

ke ende stoute bouen anderen vogelen | en-

 

de sijn starckeyt leyt seer inden voeten ende

 

inden vloeghelen ende inden becke want

33445

sijn vloegelen sijn seer zenich ende niet vley-

 

schich ende daer om mach hi wel arbeyden

 

inden vliegen om dat hi heeft veel pen-

 

nen ende groot waer af dat hy lichteliken

 

vliecht. Item die aern siet scarpeliker dan

33450

enich ander vogel want hi heeft dat gees-

 

telike gesicht alte sonderlinge seer ghe-

 

tempert ende hi siet int rat der sonnen als

 

si alre schoenste schijnt sonder verbraeu-

 

wen of hi siet in die circumferencie des

33455

raeds vander sonnen sonder wederslach der

 

oghen | ende tscarp van sinen gesicht en

 

worter niet af geplomt als ambrosius seyt

 

Item die selue seyt als aristotiles dat-

 

ter eenrehande ghedaenten van aernen

33460

sijn die si almathor hieten die seer scarp

 

gesicht hebben die welke haer ionghen te-

 

ghen der sonnen setten ende latense daer

 

in sien ende ist also dat si niet en falgieren

 

inden sien so houdt hise voer hem ende ist

33465

anders soe houdt hijse voer bastaerden

 

ende stoetze vten nest of dootse Item aristotiles

 

seyt dat die vogelen mitten crommen claeu-

 

wen behoeuen scarp ghesicht van node

 

want si sien van seer verre haer spise en-

33470

de daer om heft hem die aern veel hoger

 

dan die ander vogelen ende daer om nestelt

 

hi oec in hoghen steenroetsen ende be-

 

schermt hem seluen daer van allen die hem

 

deren mogen. waer af gregorius seyt | hi

33475

sicht inden alre hoechsten seker | mer hi

 

moet sijn voetsel beneden halen ende soec-

 

ken ende al ist dat hi onmaten hoge inder

 

luchten is nochtans als hi een vulic siet

 

so is hi haest neder | het wort den aern seer

33480

zuer dat hi broedt ende kuken voedt. als

 

aristotiles seyt libro vi. ende hi en leyt ten hoech-

 

sten bouen drie eyeren niet mer dat derde

 

werpt hi vanden nest ende hi wordt also

 

crancker dan als hi broedt dat hi ander

33485

ionge voghelen niet biten en mach want

 

sijn claeuwen werden hem te crom ende

 

sijn vederen werden wit ende so wortet hem

 

alte zuer dat hi sinen ionghen teten be-

 

weruen moet want geuallet dat hi drie

33490

iongen crijcht so stoot hi dat derde vten

 

nest om des wil dat hijs niet voeden en

 

mach mer die voghel kun diemen in a-

 

rabics cobar hiet die neemt dese ionghe

[fol. 220r]

 

die de aern vten nest gheworpen heeft

33495

ende voetse lichamelick als die selue seyt

 

Item daer sijn diuerse ende menigerhan-

 

de aernen ende si en broeden noch en voe-

 

den niet alleens want die witte starten heb-

 

ben die arbeyden meest in horen broeden ende

33500

die enen swarten hebben dien verdrietes

 

want desen stoten haer vluchs vten nest

 

als si vliegen mogen ende si latense ver-

 

hongheren op dat si te bat den ouders

 

volgen sullen inder luchten om haer aes

33505

ende wanneer dat die ouden sien dat die ion-

 

ghen traghen so biten sise ende slaense ende

 

nemen hem haer spise ende dwingense al-

 

so dat si wt vliegen moeten ende als si sien

 

dat si starck genoech sijn te vliegen so ia-

33510

gen sise mit allen en wech in een ander

 

lant van hem sonder een gheslacht als a-

 

ristotiles seyt datmen achat hiet die welke

 

menich tijt denct op sijn ionghen want wan-

 

neer dat sijn iongen vlieghen so vliecht

33515

die oude mede ende gheeft hem teten ende

 

waer daer enich ander vogel die den ion-

 

gen misdoen woude daer soude die ou-

 

de voer vallen ende bescuddense Alle de-

 

se punten roert aristotiles libro vi. Item van-

33520

den aern wort gheseyt als gregorius roert

 

ouer iob. Dat wanneer die ionghesken

 

eerst geboren werden ende dat si geen gro-

 

ue spise in nemen en mogen so zuken die

 

oude dat bloet vten aze ende dat bloet ge-

33525

uen sl den iongen ter tijt toe dat si groue³³⁵²⁵

 

spise nemen moghen. Item noch seyt au-

 

gustinus ende plinius | dat die aern in sinen ou-

 

derdom donckerheyt in sinen ogen crij-

 

ghet ende swaricheyt in sinen vloegelen te-

33530

gen welc ongemack hi geleert wort van-

 

der naturen dat hi een coude fonteyn soe-

 

ket ende als hi die wel weet so climt hi op

 

also hoge inder luchten als hi climmen ende

 

vliegen mach dat hi te mael heet wert

33535

ende als dan die sweetgaten open sijn ende

 

die vederen ontbonden ende geslappet ende

 

dan al neder dalende valt hi in die fon-

 

teyn ende daer werden hem sijn plumen ende

 

vederen verwandelt | ende die duysterheyt

33540

inden ogen wert ghesuuert ende daer crij-

 

ghet hi sijn crachten al weder Item ouer

 

den souter seyt oec die selue dat wanneer

 

hi oudt wert so wert sijn beck also hart

 

ende alsoe crom dat hi cume spisen nemen

33545

mach ende | daer tegen heeft hi enen raet

 

geuonden. want hi soect een steenroets

 

daer hy den nebbe hardeliken teghen

 

slaet en wrijften ende also doet hi den last

 

des becx af ende als hi dan weder spise

33550

neemt so crijcht hi sijn crachten weder ende

 

wort weder ionck ende starck als plinius

 

seyt. Item die aern als hi staet op een steen-

 

roets of op enen boem ende stuert die scar-

 

picheyt der oghen totter claerheyt der

33555

sonnen of naden roef soe siet hi al om ghens

 

ende harwaert of hi en laet niet af sijn na-

 

gel aen te sien Item die gal vanden aern

 

is seer goet ter medecinen want wanneer

 

datmense doet in collirien so scarpt si tge-

33560

sicht | collirium dat is een medecijn die-

 

men maect totten oghen ende alsmen die

 

gal mede in dier medecinen doet soe is

 

dat collirium of die medecijn te beter Dit

 

seyt dyascorides ende constantinus Item die aern

33565

heeft sommige goede proprieteyten het

 

is een vogel die den anderen voghelen

 

bouen gaet inder droecheyt ende inder het-

 

ten | ende daer om is hi stoute ende schier

 

gram want die gramscappen en is niet

33570

dan inden lichamen van groter droech-

 

ten als aristotiles seyt libro xvi. ende die aern is

 

viant der onnoselre vogelen. hi grijptse

 

mit sinen claeuwen ende smijdt hair hoeft

33525 sl Lees: si.

[fol. 220v]

 

mit sinen beck ende hi heeft een stemme

33575

daer die ander voghelen af veruaet sijn³³⁵⁷⁵

 

als sise horen Item alle ander voghelen

 

sijn van hem veruaert sijn si rouers of en

 

sijn si gheen. waer af dat plinius seyt dat

 

die valck ende dye ander vogelen als si den

33580

aern horen so en dorren si van dien da-

 

ghe cume vliegen om haer aes ende ghe-

 

meynliken ontsien si den aern die inder

 

luchten den voghel grijpt ende si ontsien

 

die aern myn die de vogelen opter aer-

33585

den vaet ende si en ontsien die aern niet mit

 

allen die inden water die vogelen vangt

 

wtgenomen die vogelen die inden wa-

 

ter haer nootdorft soeken moeten want

 

die vogelen ontsienen wel mer anders

33590

gheen Ende dese leste dye de vogelen int

 

water vangt is veel onedelre dan die an-

 

der die inder luchten proyet of inder aer-

 

den Ende die selue onedel ontsiet den ghier

 

alte seer waer af dat aristotiles seyt in libro xx.

33595

Dat amathel dat is dese onedel aerne

 

blijft bijder zee ende bi groten staenden wa-

 

teren daer wacht hi die vogelen die in-

 

den water haer voetsel nemen | mer ist dat

 

hi den ghier siet so is hi vernaert ende³³⁵⁹⁹

33600

vliecht dan int water. ende als dat die

 

ghier siet die welke scarp van ghesicht

 

is vliecht altoes omtrent al om ende om

 

verre daer af Ende ist dat dese onedel aer-

 

ne vten water vliecht inder luchten of op

33605

tlant so is die ghier daer ghereet ende

 

grijpt den aern | ende waert dat dese one-

 

del aern lange inden water bleue so sou-

 

de hi smoren of drencken ende daer om is

 

hi daer qualiken aen als die ghier sijns

33610

verbeydt want hi moet drencken. of hi

 

moet vanden ghier gedoot werden | ende de-

 

se aerne heeft enen helen voet als een

 

gans daer hi mede zwemt. ende hi heeft

 

enen gesplitten voet als enen aern dair

33615

hi die voghelen mede grijpt Item die

 

penne van enen aern heeft een verbor-

 

gen vretende craft als plinius seyt Want

 

hi seyt aerns vederen gedaen onder an-

 

der vogels vederen verderuen die ander

33620

vederen mit allen ghelikerwijs dat een

 

coerde van enen wolue gemaect van si-

 

nen darmen ende die coerde of snaer ghe-

 

set op een ghytaern of op vedel bi sna-

 

ren die gemaect waren van scaeps dar-

33625

men verderftse alle gader als die selue

 

seyt. Item die aern en begeert mit geen

 

geselscap te wesen mer hi wil alleen we-

 

sen als aristotiles seyt libro i. want dese crom-

 

becte vogelen en begheren nyemants

33630

geselscap Item die aern heeft claeuwen

 

voer sijn wapen ende daer om als hi coemt

 

te staen op een steenroets so trect hi sijn

 

claeuwen in ende sluytse bi na inden vleysch

 

op dat si niet plomp werden en sullen ende hy

33635

is wreet tegen sijn iongen als hi siet dat si

 

haer gesicht sluten tegen der sonnen want

 

so meynt hi datse sijn niet en sijn ende hy

 

pleechtse te slaen mitten becke ende te

 

schoren mitten claeuwen als si niet biten

33640

en willen als plinius seyt.

 

Dat iij. capitel vanden hauick

 

ACcipiter dat is een hayck ende is³³⁶⁴²

 

een coninclijc vogel die welke meer ge-

 

wapent is mitten moede dan mitten claeu-

33645

wen ende dat hem die natuer gheweygert

 

heeft inder grootheyt des lichaems dat

 

heeft si hem weder gegheuen inder doech-

 

den ende inder koenheyt des moedts. als

 

ysidorus seyt Dese vogel kan snelre enen

33650

vogel gripen dan die ander voghelen.

 

Item basilius seyt dat dese hauicken sijn

 

oec wreet tegen haren iongen want als

 

si sien dat haer ionghen vliegen mogen

33575 veruaet Lees: veruaert.

33599 vernaert Lees: veruaert.

33642 A Lombarde, 2 regels hoog (28-29), met representant.

[fol. 221r]

 

soe nemen si hem die spise ende si moeten

33655

selue sien wanet hem comen sal daer si af

 

leuen sullen ende si doen hore ionghen als

 

die aern den sinen doet Item het sijn som-

 

mighe hauicken die alleen inder luchten

 

proyen ende sommige inder aerden als dye

33660

aernen als aristotiles seyt libro vi. Die eerste

 

vogelen proyen al vliegende ende die an-

 

der slaen al sittende inder aerden ende de-

 

se kent die duue deen voer dander ghe-

 

lijc dat si die aerne doet Item dese vo-

33665

gel is heet ende droge van naturen ende he-

 

uet luttel vleysch ende is van menigerhan-

 

de vederen ende is seer doende ende beroe-

 

rich ende moedich ende snelle als nv op-

 

waert te vliegen ende als nv nederwaert

33670

ende vliecht also hoghe onderwilen dat-

 

mens niet sien en mach ende coemt dan ne-

 

der vallen in alte corter tijt ende heeft al-

 

te scarpen borst ende heeft luttel vleysch om

 

der borsten waer af dat aristotiles seyt libro xiiij.

33675

hoe dat dien hauick den borst scarper is

 

hoe dat hi edelre is want waer hem dye

 

borst breet so soude hi veel wijnds ma-

 

ken ende soe en const hi op noch neder comen

 

mer die borst is hem scarp also dat hi den

33680

wint snijt ende en heeft geen gebreck van-

 

den winde. Item sijn gal is oec goet in

 

medecinen ende is goet ghemengt inden

 

collirien diemen inden ogen besiget want

 

si scarpet gesicht ende claert die oghen Item

33685

die hauick heeft dese eyghenscap | als

 

gregorius seyt | so wanneer dat dese vogel

 

geuoelt dat hi te oudt ende te swaer wort

 

so ontsprayt hi sijn vloegelen tegen die

 

radien vander sonnen als die zuden wint

33690

wayet ende also werden hem die sweetga-

 

teren geopent ende als si geopent sijn soe

 

verbarnen die plumen ende die pennen ende

 

vallen wt die oude ende dan wassen die nu-

 

we weder ende so wordt hi weder abel te vlie-

33695

gen als doe hi ionc was Item het sijn ij.

 

gheslachten van hauicken sommighe is

 

tam ende sommige wilt | ende die tamme

 

grijpt dye wilde voghelen ende als hijse

 

geuangen heeft so laet hijse sinen here

33700

ende die wilde hauick vangt tamme vo-

 

ghelen die hauick is van eenre onwaer-

 

diger naturen want ist also als hi na eni-

 

gen voghel vliecht ende dat hem die vo-

 

gel ontgaet so en coemt hi cume weder

33705

van dien dage op sijns heren hant daer

 

om moetmen hem sijn dyete degheliken

 

ordineren als niet te luttel of niet te veel

 

want gheeftmen hem te veel so wort hi

 

te vet ende dan wort hi traech ende en wil

33710

niet vaen ende is hi laten vlieghen so en

 

wil hi niet weder ter hant comen ende wort

 

hi verhonghert soe en heeft hy gheen

 

cracht te rouen Item men pleecht die

 

oghen aldus sulker voghelen te decken

33715

ende te braeuwen op dat si niet te veel van-

 

der hant des draghers vluschen en sul-

 

len naden voghelen die si sien souden en

 

waren si niet ghehuust ende daer om heb-

 

ben si banden ende snoeren om haer be-

33720

nen op dat si haren meyster niet ontulie-

 

ghen en moghen ende dese voghele wort

 

op die lufter hant ghedraghen op dat

 

hi vter rechter hant plucken mach en-

 

de eten Item dese voghel wert in cley-

33725

nen huyskens gheset op dat hi vermuten

 

sal ende die oude vederen verwerpen sal

 

die verhardt sijn ende also coemt hi we-

 

der inder ioecht ende wert vernuwet in-

 

der schoenheyt ende men gheeft hem

33730

van enen vleysch dat wat venijndich is

 

op dat si te haesteliker vermuut mogen

 

werden Item die roke quetst den hauick

 

seer als beda seyt. ende daer om sullen

[fol. 221v]

 

haer muut huse verre vanden roke staen

33735

op dat si vander bitterheyt des rokes niet

 

gequetst en moghen werden ende op haer

 

vederen vanden roke niet swart en sul-

 

len werden ende men salse spisen mit ver-

 

schen bloedigen vleysch ende men ple-

33740

ghet hem thert te gheuen vanden voge-

 

len die si vanghen ende also langhe als si

 

rouen moghen soe werden si van horen

 

heren ghemint ende si werden op die hant

 

gedraghen ende op recken gheset ende si

33745

werden inder borsten ende opten start

 

mit een cleynen houcken ghestreelt en-

 

de ghestreken op dat haer vederen ef-

 

fen ende suuerliken staen sullen ende si wer-

 

den mit groter naersticheden geuoedt

33750

mer als si steruen so sijn si onnut ghere-

 

kent van allen menschen want si en werden

 

niet gegheten mer billiker opten dreck

 

gheworpen

 

Dat iiij. capitel vander valcken

33755

ALietus dat is een valke nader glo-³³⁷⁵⁵

 

sen ouer deutronomij xiiij. ende is

 

een voghel die gherich is inden rouen

 

ende is seer moedich ende hi vangt voghe-

 

len die veel meerre sijn dan hi ende hi slaet-

33760

se mitter borsten ende mitten voeten dat si

 

steuyten Item sommighe meysters seg-

 

ghen dat alietus een sparwer is of een

 

musket die cleyne vogelen vangt ende

 

die walen hietent een muschet

33765

Dat v. capitel vander byen

 

APes is een bye als ysidorus seyt³³⁷⁶⁶

 

ende men seyt apes daer om dat si

 

sonder voeten gheboren werden of dair

 

om dat si al mit voeten te samen hangen

33770

dese dierken of voghelkijns sijn seer be-

 

sorcht om honich te maken ende huyskens

 

ende maken haer eygen stoelen inden hu-

 

sen mit wonderliker consten ende verga-

 

deren die zoeticheyt wt menigerhande

33775

bloemen ende als dat wasse ghweuen ende³³⁷⁷⁵

 

ghemaect is so vullen si dat mit groten

 

gheslachte van byen die huze ende die bor-

 

ghen ende si hebben enen coninc ende plegen

 

te arbeyden ende pleghen te striden ende

33780

si scuwen den roke ende den wint dese ple-

 

ghen te wassen van vuliken van ossen die

 

ghestoruen sijn ende alsmen dese haesteli-

 

ken hebben wil soe pleechtmen caluer

 

daer om te slaen op dat wt dien verrot-

33785

ten bloede wormen comen moghen ende

 

die welke na vloeghelen crijgen ende wer-

 

den byen ghelikerwijs dat oeck werden

 

eenrehande vogelkens diemen crabro-

 

nes noemt van vuliken die van doden

33790

paerden comen als ysidorus seyt Item

 

ambrosius seyt in exameron Dat die pro-

 

prieteyten der byen wonderlic sijn edel

 

ende notabel want die byen hebben een ge-

 

meen soberheyt si wonen al in een wonin-

33795

ghe | ende die woninghen werden gheslo-

 

ten mit enen licht dat is dat si mer een

 

licht hebben aen haer huysken haer ar-

 

beyt is ghemeyn haer spise is gemeyn

 

een gewoente een vrucht ende haer vlucht

33800

is gemeyn haer winninghe is gemeyn

 

ende die maechdom haers lichaems is ge-

 

meyn of alleens als is oec haer dracht

 

want si en hylicken niet te samen ende daer

 

ander voghelen eens drachten maken so

33805

maken si daer twe | ende si ordineren hem

 

enen coninc ende schicken ende ordineren hem

 

volck ende al ist dat si onder enen coninc ge-

 

set sijn nochtans sijn si vrye ende si setten

 

dien coninc noch enen coninc onder hem

33810

ende minnen malkanderen mit wonderliker

 

begheerten ende beschermen malcanderen

 

ende si eren horen coninc so seer dat nyemant

 

wt horen husen vliegen en dar noch voet-

33755 A Lombarde, 2 regels hoog (22-23), met representant.

33766 A Lombarde, 2 regels hoog (33-34), met representant.

33775 ghweuen Lees: gheweuen.

[fol. 222r]

 

sel halen en dar ten si dat die coninc eerst

33815

wtgheulogen is Item si kiesen altoes

 

den meesten ende den claersten inder ghe-

 

daenten ende den edelsten ende den goedertie-

 

rensten want al ist dat hi angelen heeft

 

mede te steken nochtans en oerbaert hijs

33820

niet totten schermen ende hoe dat die by-

 

en meerre sijn hoe dat si natuerliken den

 

anderen lichter sijn of lichterre sijn dan

 

die ander Ende die byen die den coninc niet

 

onderdanich en sijn die verdoemen hem seluen

33825

dat si steruen sullen mitter wonden hare

 

anghelen dat is datse die ander doot ste-

 

ken sullen mit alsulker wapen als si sel-

 

ue heeft ende in haren swarm en is nye-

 

mant ledich sommige striden of si in enen

33830

velde streden teghen ander byen die an-

 

der waken om die notorft te crijghen | die

 

ander weten alst reghenen sal ende beken-

 

nen die lopinghe der tiden ende daer nae

 

vlieghen si wt of bliuen bi huys | die an-

33835

der vlieghen suken die zoeticheyt vten

 

bloemen Die ander maken cellekijns die

 

een ront ende die ander viercant mit wonder-

 

liker vergaderinge ende gelikicheyt ende on-

 

der also menigherhande werken so en

33840

gheert hore geen den anderen te misdoen

 

noch si en nemen nyemant tsijn om haer

 

voetsel nochtans werden si al gesaedt

 

ende die byen hebben haer torment huzen

 

ende si storten onder den honich venijn ist dat

33845

si van yemant gequelt werden soe setten si

 

sijn leuen inder hetten der wraken om die be-

 

schermenis haerre woninge ende al ist dat

 

die bye niet starck en is inder crachten noch-

 

tans is si machtich inder doechden ende in-

33850

der wijsheyt wes vrucht zoeter is dan al-

 

le ander vruchten ende geneest die wonden

 

ende soeticht die kinnebacken ende ghiet in-

 

den binnensten darm een medecijn Hier

 

toe heuet ambrosius seyt Het sijn sommi-

33855

ge ander proprieteyten die welcke aristotiles

 

roert libro x. daer dese mede in ghesayet

 

werden Ende hi seyt voert dat die werckin-

 

ghe der byen sijn onderscheyden. want som-

 

mige dragen horen byen corf toe vanden

33860

bloemen ende vanden cruden alle dat hem be-

 

hoeflic is ter bereydinge des honichs

 

ende sonderlinghe vander clammicheyt daer si

 

horen korf mede bestriken bouen ende dat

 

doen si om die spinnen ende om die ander ve-

33865

nijnde dyeren die hem hinderlic sijn of deren

 

mochten ende is die inganc des corfs al-

 

te wijt so maken si dat gat enger daer na

 

vergaderen si dat honich ende maken husen

 

daer die coningen in wonen daer na ander

33870

husen daer die ander byen in wonen ende ver-

 

waren biden gate den corf datter nyemant

 

vreemders in comen en mach ende nemen

 

twas vten bloemen ende vergaderen dat mit

 

den voersten voeten | daer na verwandelen zijt

33875

totten middelsten voeten daer nae totten

 

dyen der afterster voeten ende daer na vlie-

 

gen si daer mede ende daer wort een swa-

 

richeyt in gheopenbaert ende als die bye

 

vliecht so gaet si ter eenre vuer eerst ende

33880

zuket alle die zoeticheyt die daer in is

 

ende dan na totter ander also langhe als si

 

wat wint dat hoer nut is Item hoe dat si

 

thonich vergaderen ende maken ende welck

 

dat die materi is dat en mogen wi mit-

33885

ten sin niet wel begripen Item si sijn geern

 

op die bladen ende bloemen vanden oli-

 

uen boem ende bliuender langhe op sitten

 

om des wil dat si dicke sijn ende wanneer

 

dat haer coninc niet vlieghen en mach so

33890

woerten die ander scare ende ist dat hoer³³⁸⁹⁰

 

rectoer leuende is so sullen die mannen

 

wesen aen die een side | ende die wiuen

 

aen die ander side | ende ist dat die rec-

33890 woerten Lees: voerten.

[fol. 222v]

 

toer doot is so sullen die mannen mitten

33895

wiuen inden huzen wesen ende twijf des

 

rectoers is dubbelt bijden anderen en-

 

de heeft die anghelen scarper dan dye

 

man ende daer sijn veel mannen die geen

 

prekel of anghel en hebben ende ghelaten

33900

of si daer mede steken wouden mer si en

 

connen Item die rectoers sijn van tweer-

 

hande manieren want die een is swart

 

ende die ander root ende dit is die best.

 

ende is een goede bye cleyn ende ront

33905

ende dicke in haer seluen ende smal in-

 

den middel of si gheuerwet waer | ende

 

die byen schelen inder voedinghe | want

 

sommige werter gheuoedt vanden bloe-

 

men die inden houen wassen ende si sche-

33910

len vanden ghenen die inden geberch-

 

ten vlieghen want die sijn minre mer si

 

sijn starkerre Item die byen sitten opten

 

corf ende suken datter beneden oueruloe-

 

dich is ende men seyt waert dat si dat niet

33915

en deden so soude daer een spin af comen

 

ende die byen souden alle steruen ende wan-

 

neer datter luttel vanden honich is in-

 

den husen so vlieghen si en wech vanden

 

corue ende vechten teghen die ghene

33920

die hem dat honich nemen willen ende

 

daer om sietmense dicwijle sitten opten

 

gate ende daer omtrent om te wederstaen

 

die ghene die hem wat nemen willen en-

 

de die cortste vechten teghen die langste

33925

mit starker vechtinghe wanneer dat si

 

veel vanden hoenich eten ende pinense wt

 

te werpen die gheen honich en maken

 

noch die niet arbeyden en willen Item

 

die coninghen en openbaren vten coruen

33930

niet alleen ten si dat hi veel heers bi hem

 

heeft ende dan is hi int middel ende sijn wt-

 

ganck is voer den wtganck der ionghen

 

vanden byen | drie daghen daer na co-

 

men luttel byen wt ende vliegen omtrent

33935

den bycorf ende deylen hem bi scaren en-

 

de mit elken coninc gaet een schaer en-

 

de geuallet dat die een schaer totter an-

 

der coemt soe gaen die luttel byen van

 

horen coninc ende gaen totten anderen

33940

die daer meest heeft ende ist dan dat hem

 

haer coninck volget so steken si hem doot

 

Item wanneer dat die byen vechten soe

 

steruen si cort daer na ist dat die anghe-

 

len mit allen int lijf bliuen ende sijs niet we-

33945

der wt ghehaelt en hebben want het is

 

onmoghelic dat alle die anghel wt gaen

 

soude die darm en soude oec wt gaen

 

Item die rectoers vanden byen steken

 

selden ende ist datter enich inden corf sterft

33950

so treckenen die ander wt | ende die by-

 

en en ontreynen haer vat niet want si doent

 

al vlieghende want die stinckende roke

 

beswaertse ende also doet oec die wint en-

 

de als een groot wint coemt soe stoppen

33955

si tgat die dat gat verwaren op dat hem

 

die wint niet toe comen en sal ende ist dat

 

haer bycoruen stinckende werden so la-

 

ten sise staen ende vlieghen en wech en-

 

de ist dat si daer bliuen soe werden si sie-

33960

ke vanden stanck ende als si alte vele rus-

 

ten so werden si sieke ende soe iaghen si

 

die ledighe byen van hem ende des win-

 

ters hebben si gheern een warm huys

 

ende des somers een cout | ende ist dat-

33965

men hem veel honichs laet alsmen tho-

 

nich gadert soe en willen si na niet veel

 

doen ende laetmens hem te luttel. soe

 

werden si traech ende daer om sal hem

 

die ghene diese verwaert te maten ho-

33970

nichs laten nae dyen dat daer byen sijn

 

ende ist dat hem honich ghebreect soe

 

sal hijse voeden mit vigen ende mit an-

 

deren zoeten dingen dat si niet en steruen

[fol. 223r]

 

Item wanneer dat si malcanderen omgri-

33975

pen inden corf dat is een teyken dat si en

 

wech willen ende daer om sal haer verwaer-

 

re soeten wijn daer in sprenkelen onder-

 

wijlen ende dan mogen si bliuen. hier toe

 

heuet aristotiles geseyt libro viij. of ix. Item

33980

die selue libro iiij. Die byen en maken geen

 

geluyt dan al vliegende Item hoer af-

 

terste voeten sijn meerre dan die voerste

 

om der wanderinge ende op dat si haeste-

 

lic vander aerden comen souden als die sel-

33985

ue seyt libro xiiij. Item den byen coemt een

 

suucte toe die welcke aristotiles libro viij. hiet

 

kalyros van cleynen wormkens die inden

 

coruen wassen van corrumpeerden dingen

 

ende als die wassen so maken si een web-

33990

be daer in als die spinnen pleghen ende de-

 

se sijn bouen ouer al den corf ende daer af

 

vervulet honich ende die byen werden siec-

 

ke of si steruen Item die selue libro xvi. Die

 

byen en comen niet van hylicken noch wt

33995

menigerhande geslachten die te samen

 

hylicken ende in regenachtigen iaren comen

 

veel byen want die oueruloedicheden wer-

 

den gemenichfoudicht inden lichamen

 

om die vuchticheyt ende in getemperden

34000

iaren werden die byen geminret als dye

 

selue seyt Item als die byen gheuoedt

 

werden vanden bloemen der amandelen so

 

maken si getempert honich ende dat sma-

 

keliker is ende myn scarp dan dat ander en-

34005

de het suuert die geestelike leden oec bat

 

bouen omtrent der borsten ya dat salmen

 

aldus verstaen dat die byen onderwilen van

 

desen bloemen geuoedt sullen wesen ende

 

onderwilen vanden anderen gemeynen

34010

bloemen Item die byen die geuoedt wer-

 

den van alssen ende van anderen bitteren cru-

 

den die maken oec honich | mer het en

 

is so zoet niet als ander honich ende het is su-

 

uerende ende openende dye water bellen

34015

die opten milte sijn ende helpt den genen

 

die twater laden ende het geneest die beten

 

van verwoeden honden | soeket nederwaert

 

vanden honige inden tractaet vander nat-

 

ticheyt als vanden liquoren ende soecket

34020

die ander proprieteyten der byen in die let-

 

ter vanden dyeren op die a. als plinius ende

 

auicenna seggen

 

Dat vi. capitel vander vlen

 

BVbo dat is een vle ende heeft sinen³⁴⁰²⁴

34025

naem vanden gelude der stemmen als ysidorus

 

seyt Het is een vogel mit veel vederen

 

geladen mer hi is altoes traech ende is

 

cranck inden vliegen ende is gaern in do-

 

der luden grauen dach ende nacht ende woent

34030

in holen ende die wijchelaers pleghen te

 

seggen dat wanneer si in een stede gesien

 

werden dat die woest werden sal van volke

 

anter van sterften of van brande of dat si

 

ghedestruuert sal werden Item aristotiles seyt

34035

vanden vle libro viij. Dat dye kauwe mit hem

 

vecht want die vle is cranck van ghesicht

 

des middaechs. ende hi siet des nachts

 

claerre dan des daechs | ende daer om neemt

 

hem die kauwe des daechs sijn eyer ende et-

34040

se ende die vle et des nachts weder die ey-

 

er vander kauwen want die vle des nachts

 

starker is dan des daechs ende die kauwe

 

is des daechs starker ende oec die ander vo-

 

ghelen Ende als die vle des daechs onder

34045

die crayen ende onder kauwen coemt so gripen

 

si den katijf ende ontplumenen ende daer om

 

vangen die vogelaers ander vogelen mit hem

 

ende dat dese vogelen onderlinghe vechten dat

 

en is anders nergent om dan om dat eten ende

34050

om die nesten ende wanneer dat dese vlen des

 

nachts steeds hulen is een voerbootscap

 

van sterften als die wijchelaers seggen de-

 

se vle wort van drec ende van ander onreynicheden

34024 B Lombarde, 2 regels hoog (10-11), met representant.

[fol. 223v]

 

geuoedt ende hi wort van anderen voge-

34055

len gehaet ende des nachts sijn si gheern

 

in kerken op dat si vanden olye der lam-

 

pen gezaedt moghen werden hi is ghe-

 

scaept als een vogel inden vederen mer

 

inden beck niet want daer in ghelijct hi

34060

den musket ende den aernen ende deser ghe-

 

lijc. mer inder moedicheyt is hi hem al

 

ongelijc | ende als hi aen geuochten wort

 

so gaet hi opten rugge legghen ende weert

 

hem mitten voeten ende mitten becke hij

34065

iaecht musen ende vleder musen ende etse

 

ende des nachts vliecht hi wt al om ende

 

des daechs scuult hi inder kerken of in

 

spleten van mueren ende huudt hem

 

Dat vij. capitel vander duuen

34070

COolumbe dat sijn duuen ende daer³⁴⁰⁷⁰

 

om hieten si columbe want si in collo dat

 

is inden hals van menigherhande ver-

 

wen sijn als ysidorus seyt Item die duuen

 

sijn goedertieren voghelen ende sijn gaern

34075

bijden mensch dese sijn seer luxurioes si

 

cussen si helsen ende si doen malcanderen

 

veel vrienscappen ende si legghen alle tijt

 

eyer ende broeden ende maken iongen wan-

 

neer dat haer woninge warm is Item

34080

haer iongen sijn best inden herfst om dat

 

si dan best teten hebben als ysidorus seyt. aris-

 

totiles seyt vander naturen der duuen libro

 

vi. Die duue is een gheyl voghel want

 

si oepen malkander eer dat si hylicken. ende

34085

als dat manniken niet meer hylicken en

 

mach so en latet nochtans niet af te oepen

 

ende dicwile springt dat wijf op twijf en-

 

de si en laten geen natuer wt mer daer

 

comen eyer af die kuken brengen ende si sijn

34090

als wijnt eyer. ende alle vogelen die den

 

duuen geliken legghen eyer tweweruen of

 

drieweruen in die leynten ende maken twe

 

eyer mer si en leggen derdeweruen niet

 

dan als si verderft werden Item die sel-

34095

ue seyt libro vi. Int meeste deel brenghen

 

die duuen altoes een paer als een man-

 

niken ende een wijfken ende dat eerste is een

 

manniken ende onderwijlen coemter een

 

wt des eens daechs. ende een ander des

34100

anderen daechs Ende tmanniken broedt

 

des daechs die eyer ende twijfken des

 

nachts Dat eerst eye vervult hem ende wort

 

gegoten in xx. dagen ende die duue doer-

 

breect die scale eerst ende nae scheydt sise

34105

ende die duufhoern ende dye duue verwar-

 

men die kuken in eenre tijt ende twijfken

 

is meer besorcht bi haren iongen dan tman-

 

niken ende thienweruen broeden si des

 

iaers ende onderwijlen ellefweruen of twa-

34110

lefwaruen als in egipten. ende tmanniken

 

hylict mitten wijfken alst een iaer oudt

 

is Item die selue seyt libro viij. Als die du-

 

uen ionghen maect soe regiert die man

 

vluchs die kuken ende ist dat die duue te

34115

lange blijft vanden ionghen so smijtse die

 

man ende dwingtse daer toe dat si op dye

 

iongen sitten moet ende als die iongen was-

 

sen so gaet dat manniken ende soect ghesou-

 

ten aerde ende dat selue dat hi suuct dat

34120

brengt hi den iongen inden mont ende went-

 

se so ter spisen ende als dan die man die ku-

 

ken vten nest stoten wil so hylict hi noch-

 

tans mitten iongen Item die duuen en-

 

de die tortelduuen hebben een proper ma-

34125

nier dat si haer hoeft niet op en rechten als

 

si drincken thent si ghenoech gedroncken

 

hebben Item die duuen leuen ende broeden tot

 

xv. iaren toe Hier toe heuet aristotiles geseyt

 

Item die glose roert veel merkeliker pro-

34130

prieteyten op dat woert Oculi tui columbarum

 

etcetera canticorum i. f. Die duue en heeft geen gal

 

ende si en quetst mit horen becke dan hair ge-

 

lijc bi auonturen si nestelt in stenen gaten

34070 COolumbe Lees: COlumbe.

[fol. 224r]

 

si voedt vreemde kuken ende verselt haer

34135

mit anderen duuen ende vergadertse ende

 

blijft bijden wateren ende si kiest die beste

 

coernen | ende si gheeft een suchten voer

 

sancst si vliecht mit veel hoeps ende min-³⁴¹³⁸

 

net geselscap si beschermt hoer mitten

34140

beck ende mitten vloegelen si en eet gheen

 

vuliken si voedt altoes een paer ende si

 

kent den schiem eens hauics inden wa-

 

ter daer si op staet ende drinct ende dan vliet

 

si vluchs in haer gat als die glose daer

34145

seyt Oculi eus sicut columbe super riuos³⁴¹⁴⁵

 

aquarum etcetera dit en salmen niet duytschen

 

Item constantinus seyt dat sijn bloet mede-

 

cinael is men seyt dat haer bloet gheto-

 

gen van onder den rechter vloegel ende

34150

heet inden oghe gedropen saefticht dat

 

oghe ende beneemt die zweringe vanden

 

ogen ende haer dreck is barnende den wel-

 

ken si vanden nest werpen ende si lerent ho-

 

ren iongen oec dat si den dreck vten nest

34155

werpen sullen als aristotiles seyt Die duue

 

is een bode des vreden een vorm der sim-

 

pelheyt ende is reyn inder naturen ende is

 

vruchtbaer en goedertieren ende heeft ga-

 

ren gheselscap ende is haer misdaen si en

34160

denckets niet ende hoe dat si ruger om den

 

voeten is hoe dat si vruchtbaerre is ende

 

si is natuerliken blode selden waent si se-

 

ker te wesen dan wanneer si is inden ga-

 

te daer si nestelt daer si wat rusten mach

34165

ende si is verghetel want ist datmen haer

 

die iongen neemt si en leyt daer om te

 

noder niet int selue gat ende maect weder ion-

 

gen als iheronimus seyt Item als si sit

 

op enen boem so siet si ghens ende her-

34170

waert ende besiet waer dat si sitten wil an

 

deen side of an dander ende eer dat si haer

 

dan op lichten kan so is si gheschoten

 

Item constantinus seyt dat duuen vleysch

 

hart ende slimich te verdnwen is. want si³⁴¹⁷⁴

34175

maect een grof voetsel ende sonderlinge

 

die ionghen die niet gheuloghen en heb-

 

ben mer als si vliegen so wortet vleysch

 

te lichter ende hoe dat die duue ouder is

 

hoe dat si harder is ende quader te verdu-

34180

wen Item men vint wel tamme duuen

 

daermen die wilde mede vangt want die

 

tam verselt haer mitter wilder ende alsoe

 

gaen si te samen weyden ende comen te les-

 

ten beyde onder tnet. Item in egipten

34185

leertmen die duuen dat si brieuen voe-

 

ren vanden enen lande ten anderen. ende

 

si mint die stede meest daer si gheuoedt

 

is ende hoe verre dat si geuoerdt wert in

 

anderen landen si coemt altoes weder in

34190

haer eyghen lant op dat si los is Men

 

pleecht alsulken duue brieuen te binden

 

onder haren vloeghelen ende si en rust niet si

 

en is weder daer si eerst gheuoedt was

 

mer als si vanden vianden bekent wert

34195

so wort si inden wege becommert ende ghe-

 

scoten ende wort ghedoot om des briefs

 

wil die si voerde ende daer om en is si son-

 

der vrese niet dat si dye brieue draecht

 

want si verliesen dicwijle haer lijf daer om

34200

Dat viij. capitel van een voghel genoemt

 

coturnices dat is nae een eylant daer si

 

in houden

 

COturnices sijn eenrehande vogel-³⁴²⁰³

 

kijns die welke die grieken noemen orti-

34205

gias daer om dat si eerst in een eylant dat

 

ortigia hiet gesien wert als ysidorus seyt | de-

 

se voghelken weten seker tiden die toeco-

 

men sullen si maken een cudde ende leyden

 

als die craen ende si ontsien den hauick ende

34210

also lange als si den hauic sien so en dorren

 

si niet op vliegen vander aerden | dese hebben

 

enen leydsman als die kranen ende want si den

 

hauic ontsien daer om moeten si enen besorch-

34138 sancst Lees: sanck?

34145 eus Lees: eius.

34174 verdnwen Lees: verduwen.

34203 C Lombarde, 2 regels hoog (29-30), zonder representant.

[fol. 224v]

 

den leydsman hebben op dat si vanden

34215

hauick niet gheuanghen en werden de-

 

se vogel heeft vallende euel als die men-

 

sche ende die mussche | ende als si ouer

 

die zee vlieghen ende moede werden soe

 

vallen si neder int water ende heffen den

34220

enen vloeghel op ende maken een seyl

 

ende haer bequaemste spisen dat sijn ve-

 

nijnde zaden. waer om dat die oude mey-

 

sters verboden datmense niet eten en sou-

 

de | elleborus is haer spise ende waert dat

34225

mens veel naem so waert een verghif-

 

fenisse sonderlinghe den menschen ende an-

 

deren dyeren sonder dese | want daer om

 

dat die dyeren brede aderen hebben bi-

 

den welken die roke gedragen wort soe

34230

wort dat hert mitter cracht vander elle-

 

bor vluchs vercoudt ende ghedoot Mer

 

dese coturnices hebben die aderen so nau-

 

we bijder herten ende daer om en heeft die

 

venijnde roke ghenen vryen ganck en-

34235

de blijft inder maghen ende daer wort hi

 

verduut ende versubtijlt dese voghelen

 

lopen alte gheringhe opter aerden | en-

 

de dese voghel mint sijn ghedaente ende

 

daer om roepen si malcander | als daer

34240

enich verloren is

 

Dat ix. capitel vanden oudeuaer

 

CYconia dat is een oudeuaer | dese³⁴²⁴²

 

pleecht hem seluen te meysteren

 

mit sinen beck | want wanneer dat hi yet

34245

quaets inden liue voelet soe vliecht hi

 

mit sinen gheselle op die zee ende daer

 

neemt die een die daer gesont is vanden

 

ghesouten water ende spoyst den ande-

 

ren in sijn eynde ende set hem een clis-

34250

tier ende daer af sijn die clisteren gecomen

 

ende hi wort ghenesen Dese voghel leeft

 

vanden serpenten van visschen ende van vors-

 

schen ende van deser gelijc ende hi maect

 

een gheluyt mit sinen becke oft twe scul-

34255

pen waren ende hi is een voerbode vanden

 

leynten ende brengt ons vernuwinge des

 

tijts ende is viant der serpenten hi steect-

 

se mit sinen beck ende dootse ende onderwi-

 

len slint hise ende hi mint dat menschelike

34260

gheselscap | ende daer om wonen si gaern

 

opten huzen ende maken daer haer nesten

 

ende si en laten haren eersten nest niet gheern

 

after ten si dat sijt van node laten moeten

 

ende si maken hoer nest seer vast van hou-

34265

te van wijngaert rancken ende van me-

 

nigherhande riseren ende des winters

 

als si voert willen so vullen si hoer nest

 

mit stenen mit benen ende mit aerden

 

op dat hi des winters ymmer niet af way-

34270

en en sal op dat si dien weder vinden mo-

 

ghen teghen die leynten ende also lan-

 

ghe alst wijf leeft so en voecht hem die

 

man tot ghenen anderen wiue. mer hy

 

houdt hoer trouwe als totter winnin-

34275

ghe der ionghen ende totten nest te ma-

 

ken Ende gheuielt dattet wijf ouerspel

 

dede soe en soude die man mitten wiue

 

geen geselscap hebben noch mede wo-

 

nen mer hi soudse mitten becke biten slaen

34280

ende dodense hadde hijs macht als aris-

 

stotiles seyt Die man en doet den wiue

 

niet dan inden nest ende die man verwan-

 

delt sijn stonde inden broeden mitten wi-

 

ue als nv broedt die een ende als nv die

34285

ander ende hi mint sijn iongen mit groter

 

begeerten ende verwaertse ende als die

 

vader inder weyden is soe is die moeder

 

opten nest ende also weder om als die man

 

coemt so vlieget twijf ende die man ver-

34290

waert die iongen als ambrosius seyt Die ou-

 

deuaers vliegen ouer die zee mit enen ge-

 

gaderden here te gader tot warmen lan-

 

den ende als si en wech willen soe heb-

34242 C Lombarde, 2 regels hoog (29-30), zonder representant.

[fol. 225r]

 

ben si leydsmannen die voir vliegen of

34295

daer enighe voghelen teghen quamen

 

die hem misdoen wouden | alsmen seyt

 

in exameron | ende al ist sake dat si venijn-

 

de dingen eten als vorschen serpenten

 

ende deser gelijc nochtans en gaet dat ve-

34300

nijn der naturen des odeuaers niet bouen

 

noch en verkeert sijn natuer niet ende daer

 

om ist hem een sadinghe ende een voetsel

 

want die grote hetten hebben die si bin-³⁴³⁰³

 

nen hebben lescht dat venijn altemael

34305

Item si werden in haren ouderdom van

 

horen iongen gheuoedt ende want die ou-

 

den die iongen also vol gedaen hebben

 

in hare ioecht daer om louen die kinder

 

den ouders weder als ambrosius seyt Item

34310

wanneer dat die iongen eerst wt comen

 

so hebben si been voeten ende becke gelijc

 

een lam | mer alleyncsken als die swar-

 

ticheyt vast vergaet soe beghinnen si vast

 

meer te roden ende hoe dat si dagelix meer

34315

beghinnen te ouden hoe dat si roder wer-

 

den als becke ende die been

 

Dat x. capitel vander crayen

 

COrnix dat is een craye ende is een³⁴³¹⁸

 

vogel die oudt wert welke vogel

34320

bijden latijnschen mit enen griexen naem

 

genoemt wt den welken die wijchelaers

 

segghen dat hi sorge der menschen draecht

 

ende dat hi die quade lagen der weghen

 

wijst vanden moerders ende dat hi toecomen-

34325

de dingen seyt Mer het is grote sonde

 

te gelouen dat god sinen raedt den cray-

 

en openbaren soude als ysidorus seyt | het

 

is een clappende ende een roepende quaet

 

voghel ende scadelic den ackerluden inden

34330

landen daer si wonen als die selue seyt

 

ende hi wort van onreynen dingen venijn-

 

den geuoedt ende hi mach seer langhe

 

leuen ende teghen sijn outheyt beghinnen

 

sijn vederen wit te werden | mer hoe dat

34335

hi langer leeft hoe dat sijn vleysch swar-

 

ter wort ende hi haet den vos voer alle an-

 

der dyeren ende die craye pleecht teghen

 

den sperwer ende den hauick te vechten

 

al vliegende op ende neder als ysidorus seyt

34340

hi is den aern ende sijn gelijc onnut want

 

hi ontsiet hem den aern te raken | mer hi

 

volchten mit vliegen ende mit roepen ende

 

hoe dattet is van sijnre quaetheyt en coemt

 

hem onderwilen geen bate want hi volcht

34345

den aern sommels alsoe langhe dat hy

 

die craye grijpt ende doodten. Men seyt

 

vander craye in exameron dat si die o-

 

deuaers te gheleyden pleecht ende bren-

 

ghense opten rechten wege als si in enen

34350

anderen lande vliegen willen ende si ver-

 

sellen hem mitten odeuaers ende vechten

 

mit hem teghen die ander voghelen en-

 

de setten hem in groter vresen voer die

 

odeuaers Item men seyt aldaer dat die

34355

ontfermherticheyt des vogels te ver-

 

wonderen is want wanneer dattet ghe-

 

ualt dat haer ouders alsoe oudt werden

 

dat hem die plumen ontgaen ende die vede-

 

ren so gaen die iongen ende decken die oude-

34360

ren mit horen vederen ende voedense mit

 

haren spise ende heffense op mit horen ar-

 

men ende vloeghelen ende voedense so lan-

 

ghe dat hem haer vederkens weder was-

 

sen ende vernuwen

34365

Dat xi. capitel vander rauen

 

COruus dat is een rauen of corax³⁴³⁶⁶

 

ende heeft den naem vanden ghelude der

 

kelen als ysidorus seyt Die rauen siet die

 

monde sijnre ionghen als si ademen of

34370

gapen den welcken hi eerst gheen spi-

 

se gheuen en wil ter tijt toe dat hy siet

 

dat si vederen crijghen als hi doet en-

 

de als dye rauen siet dat si beghinnen

34303 hebben die si binnen hebben Lees: die si binnen hebben.

34318 C Lombarde, 2 regels hoog (25-26), zonder  representant.

34366 C Lombarde, 2 regels hoog (32-33), zonder  representant.

[fol. 225v]

 

swart te werden so arbeyt hi mit alle sijn-

34375

re machten dat hi hem teten brengt | als

 

ysidorus seyt Men seyt dat die ionghen int

 

eerst vanden hemelschen douwe ghe-

 

uoedt werden eer datse dye oude azen

 

als augustiuus seyt Die rauen soect hey-³⁴³⁷⁹

34380

melike steden inden vuliken ende maect

 

veel gescafs mit roepen ende hi maect sijn

 

stemme des menschen stemmen gheliker

 

dan enich ander vogel als fulgencius seyt

 

ende het is een scalck droghich vogel ende

34385

steelt al dat hi crijgen kan ende hudet en-

 

de is een vule vogel leuende vanden vuli-

 

ken ende van onreyuen dinghen naden wij-³⁴³⁸⁷

 

chelaers heeft hi macht dingen te voir-

 

segghen die toe comen sullen ende daer om

34390

onder die heyden was die rauen den i.

 

god appollo gheconsacreert als macro-

 

bius seyt vander rauen seyt aristotiles libro vi.

 

Dat die wiuen van desen vogelen alleen

 

op die eyer broeden ende die mannen halen

34395

hem teten ende maect veel iongen ende broedt

 

xx. daghen ende werpter sommighe vten

 

nest wanter also veel is Item die selue

 

seyt dat die swarte rauen vecht onderwij-

 

len mitten ezel ende mitten stier ende vliech-

34400

ter op ende steectse mitten becke naden o-

 

ghen Item die selue seyt dat die swarte

 

rauen des vossen vrient is want hi pleecht

 

hem helpen te vechten tegen die ander dye-

 

ren Item si vechten seer starckelic mit-

34405

ten becken ende mitten vloeghelen deen

 

tegen dander ende die verwonnen wordt

 

is den anderen onderdanich Hier toe he-

 

uet aristotiles geseyt Item alleen die rauen

 

teghen die natuer alre ander voghelen

34410

leyt hi sijn eyeren ende broedtse int alre

 

heetste vanden iaer ende brengt dan sijn ion-

 

ghen voert hier tegen seyt alle die ghe-

 

meynt vanden luden Ende seyt dat si altoes

 

opten witten donredach haer ionghen

34415

wt brenghen Coruus maturis fugibus o-³⁴⁴¹⁵

 

ua refert

 

Dat xij. capitel vander swanen

 

CIgnus dat is een swaen | ende men³⁴⁴¹⁸

 

hieten olor in griecx daer om dat hi al wit

34420

is in sinen vederen men en vint nergent

 

swarte swaen Cignus is geseyt van ca-

 

nendo dat is van singen dair om dat hi

 

alte zoeteliken singt want hi enen lange ende

 

buechsommen hals heeft Het sijn sommige

34425

landen alsmen seyt daer die swaen alte

 

wel singende van horen nest vlieghen als

 

die iongen eerst wt vliegen als ysidorus seyt

 

Item ambrosius seyt dat die scipluden gro-

 

te genoecht daer in hebben als hem dye

34430

swanen gemoeten ende daer om wert die

 

swaen appollini geconsacreert als ma-

 

rus seyt Si hebben grote starcheyt inden

 

vloegelen | ende als die swaen inder minnen

 

is soe soect hi twijf ende smeect mit haer

34435

ende wrijft sinen hals aen den horen recht

 

of hijse vryede als hi doch doet ende al

 

wriuende mitten halse climt hi te lesten

 

daer bouen op Ende als die man sijn dinck

 

gedaen heeft so smijdt dat wijf den man

34440

mitten vloegelen ende iaechten al van haer

 

ende so gaet hem die man dan wasschen en-

 

de spoelen ende twijf oec eer dat si eten wil-

 

len ende als hi steruen sal so ontualt hem

 

sijn haer vanden hoefde dat genen vogel

34445

en doet ende voer sijn screyen of suchten

 

maect hi schonen sanck eer hi sterft ende

 

heeft alte mael witte vederen ende een

 

swart vleysch dat quaet te verduwen is ende

 

sijn beck is root mit enen swarten knoest

34450

daer bouen die sijn ruken ende sijn smaken on-

 

derscheyt ende is binnen seer swart ende

 

dicke binnen mit welken halse hi diep in-

 

den gronde sijn spise soect ende al ist dat hi

34379 augustiuus Lees: augustinus.

34387 onreyuen Lees: onreynen.

34415 fugibus Lees: frugibus.

34418 C Lombarde, 2 regels hoog (04-05), zonder representant.

[fol. 226r]

 

onder die visschen wandert nochtans

34455

en eet hise niet ende ist datmen hem broot voer

 

werpt so swemmen hem die visschen nae

 

ende etent ende hi et al gras ende ander cruyt

 

ende hi heeft grote brede swarte besloten

 

voeten die bequame sijn mede te swem-

34460

men ende mitten enen scuuft hi hem seluen

 

voert ende mitten anderen stuert hi ende in

 

staenden wateren pleecht hi te wonen

 

ende te broeden ende maect sijn nesten biden

 

water | ende maect sijn nest van vele cleyne

34465

houterkens ende brengt sinen ionghen be-

 

sorchdeliken voert ende voetse ende be-

 

schermtse mitten vloegelen ende mit bla-

 

sen dese voghel is swaer van vleysch ende

 

daer om mint hi die rust ende vliecht sel-

34470

den mer die wilde swaen vliegen harde

 

seer mit wtgerecten halzen ende die voe-

 

ten houden si after te samen ende reckense

 

wt mer dese en sijn soe groot noch so vet

 

niet als die tamme sijn die bijden husen ge-

34475

uoedt sijn

 

Dat xiij. capitel vander vlieghen

 

CVlex is een vliege of een mugge³⁴⁴⁷⁷

 

properlic ende pleecht bloet te zu-

 

ken ende heeft een pijpken inden mont oft

34480

een prekel waer daer si tvleysch mede

 

doerboert op dat si tbloet drincken sal

 

als ysidorus seyt nochtans wort si onder tge-

 

uogelt gherekent als die bye dese wast

 

van stinckenden wasemen vanden vulike

34485

ghecomen ende van ghecorrumpeerden ste-

 

den ende broeken ende si maect oec iuder luch-³⁴⁴⁸⁶

 

ten een gheluyt mit haren vloeghelen

 

ende si sit gaern op vuliken ende quade zeren

 

ende si quetst die paerden seer die ghebro-

34490

ken sijn mitten zadel want daer wil si al-

 

toes in wesen | ende inden zomer maect si

 

veel rutinghen inden slaepcamer ende bijt

 

die luden ende laetse niet slapen ende si siet

 

gaern die kaers barnen ende daer vlieget

34495

si dicwile in ende verbarnt haer ende sommi-

 

ghe luden hietense lucipeta daer om dat

 

si tlicht also gaerne siet ende si is den swa-

 

luen een goet aes ende si hieten culices of

 

cymfes of cleyn vlieghen want cynos in

34500

griex is vliege in duytsch ende daer af

 

coemt cynomia dat is een honts vliege

 

daer dat lant van egipten seer of geslagen

 

is als ysidorus seyt | dese honts vliege is

 

vanden quaetsten geslacht vanden vlie-

34505

ghen ende sijn grote van lichaem mit enen

 

breden buke bi dat die ander sijn ende si cle-

 

uen alte vast aen den beesten of menschen

 

ende si is alte gaern int haer vanden hon-

 

den ende cruupt hem voert int vleysch ende

34510

steecten ende vret hem die oren al raeuwe

 

vanden hoefde ende sonderlinge den ou-

 

den honden

 

Dat xiiij. capitel vanden krekel

 

CYcada is een krekel ende is geseyt³⁴⁵¹⁴

34515

van canendo dat is van singhen want hi e-

 

nen wonderliken sanck maect mit sijnre

 

cleynre kelen als geseyt wort in exame-

 

ron dese krekel singt meest als die bo-

 

men vander groter hetten beghinnen te

34520

verdorren ende hoe dattet weder puerre is

 

hoe dat hi bat singt ende die daer olye op

 

gote soe souden si steruen ende gote hi

 

daer dan weder edick op so soude hi we-

 

der leuende werden want die oly besloet

34525

hem sijn gaetkens ende die edic ontopent-

 

se weder Dit seyt ambrosius

 

Dat xv. capitel vanden vogel fenix

 

FEnix is een enich vogel opter we-³⁴⁵²⁸

 

relt waer af dat die leke luden hem verwonde-

34530

ren ende daer om heet hi in arabien daer hy

 

geboren wort singularis als ysidorus seyt van

 

desen vogel seyt die philosoeph | dat fe-

 

nix een vogel is leuende sonder gaye ccc.

34477 C Lombarde, 2 regels hoog (24-25), met representant.

34486 iuder Lees: inder.

34514 C Lombarde, 2 regels hoog (20-21), met representant.

34528 F Lombarde, 2 regels hoog (34-35), met representant.

[fol. 226v]

 

ende vijftich iaer ende als die iaren om ghe-

34535

comen sijn ende dat hi gebreck geuoelt so

 

maecht hi enen nest van droghen wel ru-³⁴⁵³⁶

 

kende houte die welke ontsteken wer-

 

den als die sonne heet schijnt ende die zu-

 

den wint een luttel wayet ende als si ont-

34540

steken sijn so gaet hi al willens vlieghen

 

in dat vierken ende wort daer tot puluer ende

 

tot asschen wt welker asschen binnen drien

 

dagen een wormken wast twelc alleyncs-

 

ken vederen crijght ende werdt een vogel

34545

Dat selue seyt ambrosius in exameron

 

ende het is een alte schonen voghel ende is

 

den paeuwe gelijc inden vederen ende hy

 

mint die eenlicheyt ende leeft van coerne

 

ende van suueren vruchten vanden welcken

34550

alanus seyt Dat doe onyas die ouerste

 

bisscop in dyopolis der stat van egipten

 

enen tempel getimmert hadde als dye

 

tempel tot iherusalem is opten paesch

 

dach hadde hi doe een vierken gemaect

34555

van wel rukende houtkens die seer licht

 

waren opten outaer om sacrifici te doen

 

ende ontstact openbaerliken daert alle die

 

luden saghen | doe quam die voghel fe-

 

nix neder vlogen int vierken die welke

34560

vluchs tot asschen wert. ende dye asschen

 

wert nauwe te rade gehouwen bi rade

 

des bisscops. ende daer quam binnen drien

 

dagen een wormken af ende wort ten les-

 

ten weder een vogel alst eerst was en-

34565

de vloech en wech

 

Dat xvi. capitel vander cranen

 

GRus dat is een craen ende heeft sinen³⁴⁵⁶⁷

 

naem na sijnre stemmen als ysidorus seyt

 

want hi roept gru gru | het is een vogel

34570

mit groten vloeghelen ende van starker

 

vluchten ende pleecht alst schoen weder is

 

seer hoge te vliegen op dat hi te bat be-

 

sien mach wes landts hi toe wil als ge-

 

seyt wort in axameron ende is een voghel³⁴⁵⁷⁴

34575

die sijn ghelijck seer mint ende is gaern in

 

gheselscap ende si hebben enen coninc ende

 

vliegen als die een after den anderen voir

 

scarp ende after wijt of si striden souden als

 

ambrosius seyt ende haer leydtsman vliecht

34580

voer ende roept lude totten anderen dat si

 

haer reghel vast houden sullen ende waert

 

dat die leydsman te heesch worde van

 

roepen so schicken si enen anderen voer

 

ende die gebiet den anderen als si neder

34585

dalen willen dat si hem volghen daer hi

 

neder valt ende daer ordineert hi enen wa-

 

ker die daer waken sal ende die waker ne-

 

met in sinen enen voet een steenken ende

 

haelt dien voet op of dat sake waer dat

34590

hi oeck ontslapen worde dat hem dan dat

 

steenken ontuallen soude ende van dien val-

 

len des steenkens so soude hi weder ont-

 

waken werden ende alsoe die ander waernen

 

voer vossen of woluen diese vanghen

34595

mochten ende als die een een wile ghe-

 

waect heeft so waect die ander een wijl

 

elc sijn geboerte als aristotiles seyt Item dye

 

cranen sijn in hore ioecht van asschigher

 

verwen mer hoe dat si ouder werden hoe

34600

dat si swarter werden | ende ist dat hem enich

 

ontdwaelt so roepen die ander also lu-

 

de op dat sijt vernemen sullen die een vanden

 

anderen ende also weder bi een comen ende als

 

si vernemen dat hem een valc of een hayck

34605

bi is so leggen si haer hoeft opten rugge

 

ende steken naden valck ende onderwijlen als die

 

valc besiden of onder is so smelten si daer na

 

mit groter felheyt ende also ontgaen si on-

 

derwilen

34610

Dat xvij. capitel vander hanen

 

GAllus dat is een haen desen vogel³⁴⁶¹¹

 

pleechtmen die cullen wt te werpen datmen

 

den anderen vogelen niet en doet Item pli-

34536 maecht Lees: maeckt.

34567 G Lombarde, 2 regels hoog (33-34), met representant.

34574 axameron Lees: exameron.

34611 G Lombarde, 2 regels hoog (37-38), zonder representant.

[fol. 227r]

 

nius seyt vanden haen libro xxix. capitulo iiij. Ha-

34615

nen vleysch warm ende raeuwe geset op

 

enen bete van enen serpent trecket ve-

 

nijn wt ende totten seluen is sijn herssen goet

 

gedroncken mit wijn ende waer yemant be-

 

smeert mit sinen vetten of mit sinen do-

34620

der die waer vry vanden leeuwen ende

 

vanden pantheren Item waer dat sake dat

 

men goudt smeltede ende leyde daer been-

 

re van hanen of hennen bi dat goud soude

 

verteert werden. want dat been des haens

34625

is venijn des gouds ende dat is wonder

 

want die haen is een vogel van heter ende

 

droger complexien ende daer om is hi seer

 

coen want hi pleecht stoutelic om sijn wi-

 

uen te vechten ende houwet ende steect mit

34630

sinen sporen ende bijt mit sinen beck ende als

 

hi victori heeft so singt hi | ende eer dat hi

 

singt so slaet hi sijn vloegelen ende maect

 

hem selnen abel te singen Ende alst int diep-³⁴⁶³³

 

ste vander nacht is soe bestaet hi te singhen

34635

ende dan is sijn stemme claerste ende starcste

 

mer inder dageraet so is sijn stemme lich-

 

ter ende minre als ambrosius seyt ende draecht

 

enen roden kam int hoeft voer sijn croen

 

ende als die af is so verliest hi sijn koenich-

34640

eyt ende hi mint sijn wiuen bouen maten ende

 

als hi enich spise gheuonden heeft soe

 

loct hijse al clockende ende ontrecket hem

 

seluen ende geuet den wiuen ende hi heffet op

 

ende leget weder neder also langhe thent si

34645

tot hem comen ende als hi te boem vlieghet

 

so pijnt hi hem altoes bijder leckerster ende

 

vetster hennen te sitten ende des morghens

 

als hi mitten hennen af vliecht so gaet

 

hi al sideliken proncken aen die liefste hen-

34650

ne ende laet sinen enen vloegel sincken en-

 

de strijct die henne aen haer side mit sijn-

 

re siden ten lesten gaet hi daer op sitten

 

dese haen als hi vechten wil so verheft

 

hi hem mitten halse ende die vederen wer-

34655

den hem struselick staende ende heft sinen

 

start op ende neder ende gaet af ende aen ende

 

maect veel gescafs Item dese haen heeft

 

enen steen diemen albestricium hiet ende

 

is gelijc den calcedoni. desen haen ont-

34660

siet die leeuwe om des steens wil als som-

 

mighe luden seggen. ende sonderlinge ist

 

dat die haen wit is want plinius seyt dat

 

die leeuwe den witten haen seer ontsiet

 

Item die haen ontsiet den aern ende den

34665

hauick ende dier gelike want dese pleghen

 

hem sijn hennen te nemen ende kuken ende

 

want hi scarp van gesicht is so siet hijse

 

dicwijle aen horen schiem onderwilen of

 

anders ende so loept hi in huys of onder

34670

den tuyn ende loct sijn hennen tot hem ende

 

altoes hout hi dat een oghe opwaert in-

 

der luchten ende dat ander naden aze als die

 

selue seyt Item die oude haen leecht wel

 

eyer in sijnre outheyt die seer cleyn en-

34675

de ront sijn ende donckerachtich gheel

 

vten welken een basiliscus comen soude

 

waert sake dat si gebroedt worden van eni-

 

ghen venijnden dier in die honts dagen

 

als beda seyt Item vanden hanen seyt con-

34680

stantinus dat die ionghe hanen harder sijn

 

te verduwen dan die hennen want si sijn

 

van minre vuchticheyt ende het is meer sli-

 

mich mer alsmen dien siet soe ontbijndt

 

hi ende scheydt Item men sal nemen enen ou-

34685

den haen ende werpen sijn darmen en wech

 

ende men sallen vullen mit goeden soffraen

 

ende mit polipodio ende ghieten daer op v.

 

pont waters ende cokenen also langhe

 

thent dat water versoden is ende verteert

34690

want dat is een nutte spise die dat lanc-

 

euel hebben ende sonderlinge verdriuet tay

 

fleumatige humoer ende verdrijft die melan-

 

colie ende oec die groue winden vter ma-

34633 selnen Lees: seluen.

[fol. 227v]

 

ghen ende saefticht dye weete ende geneest

34695

die hefficheyt ende die zericheyt vanden

 

arthetick ende is goet die lancheyt des

 

dwalenden coertsen als die selue seyt

 

Dat xviij. capitel vander gelubder hanen

 

GAllus gallinacius is een capoen als³⁴⁶⁹⁹

34700

dese gelubt is ende die kam af ghe-

 

sneden so is sinen moet ghedaen | ende hi

 

sijn stemme verloren ende onderscheyt oec die

 

vren vander nacht niet als eer hi gelubt

 

wert ende hi en slaet hem seluen mitten vloe-

34705

gelen niet noch hi en set hem niet te vech-

 

ten mer hi broedt wel op vreemde eye-

 

ren oft een henne waer ende gaet al cloc-

 

kende ende roept die kukenen ende hi neemt

 

des wijfs ambocht aen ende voedt ende

34710

leydt die kukenen after haerde ende after

 

huse ende maect een stemme oft een hen-

 

ne waer ende verselt hem mitten ionghen

 

ende et daer mede oft een henne waer mer

 

hi en locter niet als hi plach eer dat hy

34715

gelubt wert hi wort mitten hennen vet

 

ende ghemest ende hi is alsoe blode als een

 

henne ende hi wort morwer ende vuchter van

 

vleysch dan dye haen ende men breect hem

 

sommels hoer been op dat si te bet opten

34720

nest bliuen sullen te broeden ende haer spo-

 

ren vallen af of si werden plomp Item

 

constantinus seyt Dat capoenen vleysch dat

 

beste vleysch is van allen vogelen vleysch

 

want het maect dat beste voetsel ende dat

34725

beste bloet ende haer herssen is beter dan

 

der ander voghelen

 

Dat xix. capitel vander hennen

 

GAllina dat is een henne ende is ghe-³⁴⁷²⁸

 

seyt van gallus als van leo is geseyt leena

34730

wes lede waert dat si mit ghesmouten

 

goude ghemengt worden si souden dat

 

gout verteren als ysidorus seyt het is een vo-

 

gel die veel eyer leyt ende veel kuken bren-

 

ghet | ende daer isser veel die eyer legghen

34735

sonder vogelen als aristotiles seyt libro vi. ende

 

men hietse wijnteyer ende smaken qualiker

 

dan die ander eyer ende sommighe hennen

 

maken altoes twe doder in een eye mer

 

dat een is minre dan dander ende daer co-

34740

met een wonderlick kuken af | ende after

 

dien mael dat si drie dagen broeden so o-

 

penbaren daer vormen van kuken in en-

 

de dat geualt inden meesten nae veel da-

 

ghen ende inden minsten na luttel daghen

34745

ende tkuken coemt vanden witte vanden eye

 

ende het wort geuoedt vanden doder als

 

die selue seyt ende die hennen die alte ve-

 

le leggen die en leuen niet lange als ghe-

 

seyt wort libro vi. veel ander proprieteyten

34750

sijn allen menschen kondich als die glo-

 

se roert ouer matheo xviij. daermen seyt

 

Die henne is een goedertieren voghel

 

horen kinderen | want si dect haer kuke-

 

nen onder hair vloegelen ende beschermt-

34755

se voer die wuwe ende voer ander voghe-

 

len ende si acht haer kinder meer dan haer

 

seluen ende si wort onder haren buke bloot

 

ende haer vederen ontuallen haer ende iaecht

 

yement haer kuken daer vaert si tegen

34760

ende bytten ende vergadert haer kuken al cloc-

 

kende mit groter naersticheyt

 

Dat xx. capitel vanden griphoen

 

GRiphes dat is een griffoen ende³⁴⁷⁶³

 

wort onder dye vogelen gherekent

34765

deutronomij xiiij. ende die glose seyt dat hi vier-

 

uoetich is ende is inden hoefde ende inden

 

vloegelen gelijc den aern ende inden lich-

 

aem ghelijc den leeuwe ende woent in ho-

 

ghen geberchten ende hi is den mensche

34770

ende den paerde hat hi pleect in sinen nest³⁴⁷⁷⁰

 

costelike stenen te hebben als marauden

 

die goet sijn tegen die venijnde dyeren

 

des berchs

34699 G Lombarde, 2 regels hoog (06-07), zonder representant.

34728 G Lombarde, 2 regels hoog (34-35), zonder representant.

34763 G Lombarde, 2 regels hoog (30-31), zonder representant.

34770 pleect Lees: pleecht.

[fol. 228r]

 

Dat xxi. capitel vanden gheer valck

34775

HErodius dat is een valke ende is een³⁴⁷⁷⁵

 

coninclijck voghel diemen op die

 

hant draecht ende is een moedich vogel

 

als die hauick is mit luttel vleyschs ende

 

mit veel vederen. ende daer om is hi snel

34780

int vlieghen want daer is luttel in hem dat-

 

ten verswaert mer veel datten verlicht

 

als gregorius seyt. ende daer om is hi den

 

struus onghelijck inder coenheyt ende inder

 

craften al ist dat hy hem gelijc is inden

34785

vederen mit menigherhande verwen

 

Item die valc is van groten moede en-

 

de mit eenre scarper borsten ende starc van

 

claeuwen ende hi quetst enen vogel meer

 

mitter borsten die hi vangt dan mitten

34790

becke of mitten claeuwen hi is also moe-

 

dich van hem seluen ist dat hem enich vo-

 

gel daer hi na vliecht onstaet ter eerster

 

ofter ander reysen soe neemt hi wrake

 

van hem seluen want is hi wilt so en sal

34795

hi van dien daghe cume meer na vogel

 

vlieghen ende is hi tam so sel hi mit allen

 

inder luchten vliegen van groter scaemten

 

ende en sal niet gaern weder comen totter

 

hant des dragers ende hi meynt dat hi al-

34800

te onedel geworden is wanneer dat hi hem

 

den vogel laet ontgaen als gregorius seyt

 

ende dese vogel mint sijn ionghen alte son-

 

derlinge seer ende is hem goedertieren een

 

aern die sijn iongen af gestoten heeft die

34805

neemt dese valc bi hem ende voetse voert

 

ende hi en et gheen crengen mer hi heeft

 

lieuer also lange hongher thent hi wat

 

van enigen roue crijcht die hem bequaem

 

is als gregorius seyt

34810

Dat xxij. capitel vander swaluwen

 

HYrundo dat is een swalue ende is van-³⁴⁸¹¹

 

der luchten geseyt daer om dat si

 

inder luchten haer geneert als ysidorus

 

seyt ende is eenrehande luutruftich vogel

34815

vliegende crom hier om ende weder om en-

 

de is subtijl in haren nesten te maken en-

 

de haer kuken wt te broeden als die sel-

 

ue seyt Een mensche en soude die sub-

 

tijlheyt niet hebben alsulken nest te maken

34820

van menigerhande stoffen dat si slechts

 

van slike maect ende want si alsoe snelliken

 

vliecht so en is gheen voghel diese be-

 

stoect si pleecht die zee ouer te vlieghen

 

ende soect al warme landen daer si des

34825

winters wonen wil ende si verwaert die se-

 

ker tiden vanden iaer als haer coemst is

 

des leyntens tijts alst weder bestaet te

 

warmen na half maert ende haer wech-

 

uaert is omtrent sinte lambert als am-

34830

brosius seyt Item aristotiles seyt vander swalu-

 

en libro vi. dat een wilt voghel en hylict

 

noch en leyt eyer des iaers meer dan

 

eens sonder die swalue die tweweruen ey-

 

er leyt mer die eerste eyer pleghen te ver-

34835

deruen om des winters wil mer die les-

 

te eyer werden vervullet ende maken ku-

 

ken Item men seyt daer dat voghelen

 

die vleysch eten en leggen gheen eyer

 

sonder die swaluwen die welke onder-

34840

wijlen tweweruen kippet Item waer ye-

 

mant die de ionghe sweluen blint maec-

 

te si souden weder siende werden. want die

 

swalue haelt een cruut dat celidoni hiet

 

mit wes sape si hem die oghen smeert

34845

ende so werden si weder siende als macro-

 

bius seyt Item men vint twee steenkens

 

in horen buke vanden welken die een wit-

 

tachtich is ende is wijflic ende dat ander steen-

 

ken is root ende hiet manlic want dat is van

34850

meerre virtuten dan twitte dese twe hie-

 

ten celidonij ende sijn costelic sonderlinge

 

als si wt ghetogen werden eer si ter aer-

 

den vallen als inden lapidario gheseyt

34775 H Lombarde, 2 regels hoog (02-03), met representant.

34811 H Lombarde, 2 regels hoog (38-39), zonder representant.

[fol. 228v]

 

wort daer haer virtuten bescreuen wer-

34855

den ende als augustinus seyt | hair bloet ge-

 

togen van onder den rechteren vlogel ma-

 

ket die ogen claer alst bloet vander duuen

 

Die dreck vander swaluen is seer heet

 

barnende ende vretende ende daer om ist den

34860

oghen quaet Die swaluwe leert haer ion-

 

ghen den dreck vten nest te werpen. der

 

swaluwen sijn twe geslachten sommige

 

is meerre die een dan dander mit enen

 

swarten rngge ende mit eenre roder bor-³⁴⁸⁶⁴

34865

sten ende mit enen witten buke ende dese min-

 

nen den mensch | want si nestelen inden

 

huzen daer sijn ander die minre van li-

 

ue sijn ende nestelen inden oueueren vanden³⁴⁸⁶⁸

 

wateren mer beyde nestelen si inder aer-

34870

den of in cleye ende haerre beyder start is

 

gesplit als een schaer mit tween tacken

 

Item daer is een gheslacht van swalu-

 

wen dat ontsien wort vanden aernen en-

 

de van dier gelijc ende vlien van dien swa-

34875

luen mer dat meynen sommighe luden

 

dat dese swaluwen eenrehande venijn bin-

 

nen hebben datse die aern daer om ont-

 

siet als plinius seyt Die ghemeyn swalu-

 

wen vechten teghen die musschen ende si

34880

nemen malcanderen haer nesten want

 

die swaluwen vergaderen sommels als

 

si een mussche weten sitten broeden inder

 

swaluwen nest mit groter scaren ende be-

 

draghen die musch inden nest dat si dair

34885

in steruen moet van honger

 

Dat xxiij. capitel van een voghel genoemt

 

kaladrius

 

KAladrius naden philosoeph is³⁴⁸⁸⁸

 

wit van verwen ende en heeft niet zwarts

34890

wes nederste deel der dyen suuert die duys-

 

ternis der oghen wes natuer aldus sul-

 

ke is dat wanneer yemant seer crancke

 

is ende is dan dat sake dat die sieke steruen

 

sal so sal die vogel vluchs sijn aensicht

34895

vanden sieken keren ende die mensche sal

 

sonder twiuel steruen ende ist dat die sieke

 

ghenesen sal soe siet hem die kaladrius

 

stijf aen of hi mit hem smekede Kaladrius

 

scheelt van enen vogel die kalander hiet

34900

die wel singet als dye maerle doet als

 

die glose seyt ouer deutronomio xiiij.

 

Dat xxiiij. capitel van een vogel ghenoemt

 

larus

 

LArus is een voghel onderwilen³⁴⁹⁰⁴

34905

is hi inder aerden onderwijlen inden wa-

 

ter etcetera onderwilen swemt hi als een vis-

 

sche ende op een ander tijt woent hi op tlant

 

ende mach een nateers wesen³⁴⁹⁰⁸

 

Dat xxv. capitel vanden sprinchael

34910

LOcusta is mit langen voeten en-³⁴⁹¹⁰

 

de men hietet int ghemeyn spren-

 

gerkens dese en hebben ghenen coninc

 

ende gaen mit ordinancien ende mit groter

 

scaren ende sommige hietent bouten si vre-

34915

ten malcanderen want dye meeste eten

 

die minste si openbaren des somers ende

 

des winters sculen si ende si hebben die af-

 

terste been langer dan die voerste ende

 

het heeft enen viercanten mont ende voir

34920

sinen start heeftet een angel | ende die been

 

sijn geuonden ende waer dat dese dyeren³⁴⁹²¹

 

comen daer eten si tcruut ende tloef te gron-

 

de op ende si wassen vanden zuden wint ende

 

werden daer of verwect te vlieghen ende in-

34925

den noerden wint steruen si | inden springhen

 

verheft haer die locust ende inden oprichten

 

valt si die locusten werden vette van bloe-

 

men der amandelen Item dat meeste deel

 

vander locusten is inden buke ende daer om

34930

is si ongheneselic ende en heeft mer enen

 

darm also dat si altoes vol onreyniche-

 

den is ende vol hongers ende also lange alst

 

leeft so heuet hongher ende waert wat

34864 rngge Lees: rugge.

34868 oueueren Lees: oueren.

34888 K Lombarde, 2 regels hoog (34-35), met representant.

34904 L Lombarde, 2 regels hoog (10-11), met representant.

34908 nateers Lees: natuers.

34910 L Lombarde, 2 regels hoog (17-18), zonder representant.

34921 geuonden Lees: geuouden.

[fol. 229r]

 

groens vint dat vretet al op mit cleynre

34935

coude leget oft doot ware Mer mitter

 

hetten der sonnen wertet weder leuende

 

ende van sinen drecke wassen wormen

 

Dat xxvi. capitel vanden duycker

 

MErgulus is een duker dese vogel³⁴⁹³⁹

34940

schiet dicwile mit den hoefde onder twa-

 

ter ende weder op ende vergadert die teyke-

 

nen des weders ende weet te voren die toe-

 

comende tempeest | want soe vliecht al

 

crijschende ten oeuerwaert want dat is een

34945

zeker teyken als die dukers te lande vlie-

 

gen al roepende datter een grote storm

 

comen sal als ysidorus seyt Dese mergulus

 

maect sinen nest inden riede op luttel hou-

 

tes ende voedt sijn ionghen mit wonderli-

34950

ker begheerten der naturen ende brengtse

 

wt die welke ionghen vluchs als si ghe-

 

boren sijn volgen si hare moeder ende clim-

 

men menige vnde inder zee op ende neder

 

ende si leuen van cleynen wormkens en-

34955

de visschelkijns die inder zee sijn ende in an-

 

deren wateren Item si werden des win-

 

ters vet om des wil dat si dan luttel vlie-

 

ghen mer des zomers werden si magher

 

om dat si dan veel vlieghen ende dat si op

34960

die tijt veel geiaecht werden vanden crom-

 

becten vogelen ende als si die rouers sien

 

so schieten si onder twater ende so sijn si vry

 

Dat xxvij. capitel vanden wuwe³⁴⁹⁶³

 

MIluus dat is een wuwe ende vliecht³⁴⁹⁶⁴

34965

sachtelic want hi drijft inder luchten son-

 

der veel vederslagen datmen cume sien

 

mach anders dan dat hi drijft ende het is

 

een vogel die wel arbeyt liden mach ende

 

daer om neemt hi den kockock op sinen

34970

rugge als hi tegen dye tijt tot spangen

 

vliecht Onderwijlen als die kockoc moe-

 

de ouer die zee gheulogen heeft op dat

 

hi niet verdrencken en sal als ysidorus seyt het

 

is een coen grepich voghel in cleynen

34975

dingen ende sonderlinge blode in groten

 

dinghen want hi en dar geen wilde vo-

 

gelen bestriden mer cleyne huuskuucs-

 

kens die bestrijt hi wel ende dootse vluchs

 

ende hi wort van vuliken ende van onreynen

34980

dingen gheuoedt ende om een cleyn ghe-

 

win vliecht hi wt ende die sperwer vlie-

 

get hem dicwijle toe dat hien vanghen

 

wil ende hi wort van sijnre minre verwon-

 

nen ende dat is daer om want hi ghenen

34985

moet en heeft ende also recht traech is de-

 

se wuwe vangt in sinen eersten iaer mus-

 

schen ende ander cleyne vogelkens ende int

 

ander iaer vangt hi muzen ende int derde

 

iaer et hi vuliken ende ander onreyniche-

34990

den ende hoe dat hi langher leeft hoe dat

 

hi myn doech want hi en kan ten lesten

 

nauwe vliegen of arme wormkens van-

 

ghen als aristotiles seyt ten lesten sterft hy

 

van honger ende het is een wreet voghel

34995

tegen sinen ionghen als die ghier is ende

 

hi droeft als hi siet datse te vet werden

 

ende op dat si mageren sullen soe bijt hijse

 

mitten beck ende slaetse mitten claeuwen

 

ende neemt hem die spise of hi onthoutse

35000

hem hi roept altoes mit eenre clagender

 

stemmen of hi altoes honger hadde

 

Dat xxviij. capitel vande nachtrauen

 

NOcticorax dat is een nacht rauen³⁵⁰⁰³

 

daer om dat hi den nacht mint want

35005

des nachts vliecht hi om sijn aes ende al

 

soekende roept hi welc gheruft die ander

 

vogelen node horen als ysidorus seyt het

 

is een voghel die de lucht scuwet ende hi

 

en mach die sonne niet sien ende pleecht te

35010

wonen in doder luden grauen ende hi nes-

 

telt in spleten ende in reten vanden mueren

 

ende hi et ende breect die duuen ende kauwen

 

eyeren ende hi vechter tegen dese voghel

34939 M Lombarde, 2 regels hoog (05-06), met representant.

34963 30 Handgeschreven tekst in linkermarge (30-31): 'kukendief'.

34964 M Lombarde, 2 regels hoog (30-31), met representant.

35003 N Lombarde, 2 regels hoog (30-31), met representant.

[fol. 229v]

 

hiet oec noctua dat is des nachts scar-

35015

pelic siende ende als die zon coemt soe

 

plompt hem sijn gesicht Item int eylant

 

van creten en mach dese voghel niet sijn

 

ende quaem hi daer hi soude thans steruen

 

Dat xxix. capitel vander butoer

35020

ONocrocalus dat is een roesdom ende³⁵⁰²⁰

 

pleecht groot gheluyt te maken

 

inden water hi heeft in sinen kinnebacken

 

eenrehande balchskens inden welken

 

eerst die spise ontfaet ende dat hi gheno-

35025

men heeft dat schiet hi dan ouer een wi-

 

le inden anderen buke want hi heeft twe

 

buken ende inden enen doet hi alleen dye

 

spise ende inden anderen coect hi ende ver-

 

duut die spise. mer die eerste buke wort

35030

ghetelt voer een blaesken vander stroten

 

als ysidorus seyt | onocrocalus in griex is

 

een vogel mit enen langen beck in duyt-

 

sche ende daer sijn twe geslachten dat een

 

is inden water ende dat ander inder eenlich-

35035

eyt ende die inden water blijft is een seer

 

vratich vogel die veel mach die welcke

 

sinen beck inden water steect ende maect

 

een lelic gheluut ende hi stict gaern naden

 

alen ende so wes hi grijpt dat slint hi haest

35040

ende schietet inden anderen buke daer na

 

edercauwet hi ende roert die kinnebacken

 

recht of hi die spise noch inden mont had-

 

de dese vogel pleecht aen den oeuer van-

 

den water te legghen ende te rusten ende

35045

hout sinen beck altoes opwaert om des

 

haycs wil dats die niet vangen en sal op

 

dat hi also te zekere slapen sal als ysido-

 

rus seyt

 

Dat xxx. capitel vanden pellicaen

35050

PEllicanus is een voghel diemen³⁵⁰⁵⁰

 

porphinum noemt in leuitico xi.

 

ende in deutronomio xiiij. ende is een vogel

 

in egipten wonende inder enicheyt bi ny-

 

lus den riuier Item hi wort nader eewen

35055

in leuitico onder die onreyn vogelen ge-

 

telt ende het sijn twe geslachten van desen

 

voghel die een woent int water ende et

 

visch ende die ander woent op tlant ende

 

mint alleen te wesen daer nyemants ganc

35060

en leyt ende dese et venijnde dyeren als

 

sijn lacerten ende deser gelike | alle dingen

 

die de pellicaen eet dat spoelt hy eerst

 

int water ende dan neemt hijt mitten voe-

 

te ende steket totten monde Item onder al-

35065

le die vogelen so et die pellicaen sijn spi-

 

se al reykende mitten voete ten monde

 

sonder een vogel die psitacus hiet Item

 

vanden pellicaen seyt die glose ouer den

 

zouter Dat die pellicaen sijn kinder al-

35070

te seer mint als hi sijn kinder wint | ende si

 

beghinnen te wassen so smiten si haer va-

 

ders int aensicht waer om dat die moe-

 

der dan die kinder alsoe seer slaet dat si

 

steruen ende des derden daechs slaet dye

35075

moeder haer seluen op horen ribben so

 

seer dat si bloet ende stort dat bloet ouer

 

die dode iongen waer af dat si dan weder

 

leuende werden Item meyster iacob van

 

vetreaco bewijst een ander sake vander

35080

doot der iongen int boeke vanden wonder-

 

liken dinghen van oestlant dat in egipten

 

is een vogel diemen pellicaen hiet mit

 

groten vloegelen. ende so wat dat hi slint

 

dat laet hi schier after weder wt want hy

35085

heeft enen gladigen darm ende daer om

 

en kan hi die spise also lange niet houden

 

thent si verdunt is Item die serpent haet³⁵⁰⁸⁷

 

natuerliken desen voghel want als die

 

moeder vanden ionghen pellicaen vlie-

35090

ghet om haer aes so coemt die serpent

 

dicwijle crupen den boem op ende steect

 

die ionghe pellicanen ende venijntse en-

 

de als die moeder dan weder coemt so

35020 O Lombarde, 2 regels hoog (07-08), met representant.

35050 P Lombarde, 2 regels hoog (37-38), met representant.

35087 verdunt Lees: verduut.

[fol. 230r]

 

vint si hair kinder doot ende daer om weent

35095

si ende screyet drie daghen lanck daer nae

 

wondt si haer seluen inder borsten ende

 

sprenkelet bloet ouer die iongen ende ver-

 

wectse vander doot ende so wort die moe-

 

der also cranck van dien bloeden dat si

35100

die kinder niet voeden en kan waer om

 

dat die kinder selue wt moeten sullen si

 

eten ende dan brenghen die kinder der moe-

 

der daer si af leeft mit natuerliker be-

 

geerten ter tijt toe dat si starck genoech

35105

wert Het sijn sommighe onedele iongen

 

die de moeder niets niet en achten | ende

 

als die moeder dat merct welck vanden

 

kinderen haer trouste geweest hebben

 

die voedt si weder ende mintse ende dye

35110

ander stoetse van haer ende en moeten niet

 

mit haer bliuen

 

Dat xxxi. capitel vanden patrijs

 

PErdix heeft sinen naem vander stem-³⁵¹¹³

 

men als ysidorus seyt ende is een on-

35115

reyn vogel want dat manniken climt op

 

tmanniken ende het verghet sijn geslacht

 

dat is sijn gaye ende is seer luxurioes als

 

ysidorus seyt ende is also droghich dat hi

 

vreemde eyer neemt ende broedtse. mer

35120

dese bedriechnisse en heeft geen vrucht

 

want als die kuken gekipt werden so ho-

 

ren si inder naturen wel aen der stemmen

 

dattet haer moeder niet en is ende die ion-

 

ghen en bliuen daer niet bi ende comen we-

35125

der totter rechter moeder als ysidorus

 

ende ambrosius beyde segghen ende en ar-

 

beyt inden broeden ende inden legghen niet

 

als die ander doen seyt aristotiles | want

 

si winnen lichteliken ende die moeder van-

35130

der perdijs vliecht inden ommeganck

 

des iagers then die iongen vlieghen ende³⁵¹³¹

 

als die iongen en wech sijn vander iager

 

so vliecht die moeder voir ende die iongen

 

volghen om des voetzels wil Item de-

35135

se perdijs heeft luttel vederen ende veel

 

vleyschs. ende daer om is si van crancker

 

vlucht ende en heft hem niet hoech vander

 

aerden ende vluchs valt si weder ter aerden

 

Item tvelthoen of perdix dat is alleens

35140

is veruaert voer den sperwer want alsoe

 

langhe als die sperwer den perdix siet

 

inder luchten so en dar dat vander aerden niet

 

comen ende als dit hoen gheluut van enen

 

clocsken of van eenre bellen hoert so vlie-

35145

get bijder aerden ende eer dattet self weet

 

so lopet int net Item plinius seyt in libro

 

xxix. capitulo vi. Die gal vanden velthoen mit

 

gelike veel honich dat gesuuert is cla-

 

ret die oghen seer | want men pleget in

35150

een silueren busken te houden Item ha-

 

re eyer in enen vate gedect sijn goet mit

 

honich in sweren der oghen

 

Dat xxxij. capitel vander paeuwen.

 

PAuo dat is een paeuwe | ende heeft³⁵¹⁵⁴

35155

sinen name vander stemmen wes vleysch

 

also hart is dattet cume vervulen mach

 

noch en wort niet lichteliken gecoect als

 

ysidorus seyt. Item die paeuwe leeft als

 

aristotiles seyt xx. iaer | ende maect kuken int

35160

eynde van drien iaren daer na werden sijn

 

vloeghelen gheuerwet ende hi broedt op

 

sijn eyer xxx. dagen ende een luttel meer

 

daer na werden die scalen ghebroken ende

 

en maect mer eens des iaers ionghen

35165

ende set xij. eyer of luttel myn ende werpt

 

sijn plumen of sijn vederen mitten eer-

 

sten boem dye sijn blader werpt. ende

 

daer nae wassen hem sijn vederen | als

 

die bomen bestaen te bladeren ende te

35170

spruten als aristotiles seyt | ende is een

 

voghel die sijn ionghen niet en mint.

 

Item die man veruolghet dat wijf en-

 

de verneemt waer dat haer eyer sijn

35113 P Lombarde, 2 regels hoog (20-21), met representant.

35131 then Lees: thent.

35154 P Lombarde, 2 regels hoog (20-21), met representant.

[fol. 230v]

 

op dat hijse breken mocht op dat hy te

35175

meer oncuusheyden driuen mocht mit-

 

ten wiue twelc twijfken merkende is ende

 

huudtse so heymelic datter die man niet

 

an raken en kan Item die pauwe heeft

 

een sieck hoeft ende lelic of wanmaect oft

35180

een serpents hoeft waer ende ghecampt

 

ende heeft enen simpelen verborgen ganck

 

ende enen cleynen op gherecten hals ende

 

een saphierige borst ende enen geoechden

 

start die mit wonderliker scoenheyt ver-

35185

sciert is ende heeft alte lelike rughe voe-

 

ten ende hem verwondert waer af dat sijn ve-

 

deren so onmaten schoen sijn want hi heft-

 

se recht op also wijt als een wan ende gaet

 

al om ende om ende besietse ende als hi dan ne-

35190

der siet op sijn voet so scaemt hi hem en-

 

de laet sinen starct sincken ende hi heeft e-³⁵¹⁹¹

 

nen veruaerliken stemme. want sommi-

 

ge seggen dat hi des duuels stemme he-

 

uet ende een serpents hoeft ende eens diefs

35195

ganck etcetera Plinius seyt dat die dreck van-

 

den paeuwe seer goet is inder medeci-

 

nen mer hi huudten datmens niet vinden

 

en kan want hi weet wel dat hi den men-

 

sche nut is

35200

Dat xxxiij. capitel vander musschen

 

PAsseres dat sijn musschen ende sijn³⁵²⁰¹

 

cleyne vogelkijns dat is een onstadich

 

voghel mit veel claps nestelende bi die

 

woningen der menschen | ende is seer hete

35205

ende oncuussche want sijn vleysch dicwile

 

in spise ghenomen verwect seer die on-

 

cuusheyt als constantinus seyt Dese mussche

 

leyt veel eyer ende maect veel iongen en-

 

de is wijs in horen iongen wt te brengen

35210

ende die te broeden ende si nestelt in hoye ende

 

in plumen ende hout haer nest reyn vanden

 

drecke ende werptet wt ende dwingter dye

 

ionghen toe dat zijt oec doen moeten ende

 

si voedt die iongen mit spinnen mit wor-

35215

men ende mit vlieghen ende si et billen zaet

 

sonder scade ende si wort onderwilen ma-

 

laetsch ende oec sieke vanden vallende e-

 

uel ende twijfken leeft langer dan tman-

 

niken ende tmanniken vecht voer twijfken

35220

als aristotiles seyt ende die mussche vecht

 

hardelic teghen die zwaluwen om den

 

nesten ende si mint haer gelijc ende als si ge-

 

uangen wert mit enigen strick of net soe

 

roept si lude om help | ende bijt die luden

35225

sonderlinge seer inden handen ende als si

 

om hulp roept soe comen alle die mus-

 

schen al roepende ende willen haer helpen

 

allent dat si moghen

 

Dat xxxiiij. capitel vanden voghel struus

35230

STrucio dat is een struus ende he-³⁵²³⁰

 

uet sinen naem van enen griecxen

 

vocabel ghenomen als ysidorus seyt.

 

daer om dattet lichaem des diers pen-

 

nen heeft als een voghel ende heeft ij.

35235

voeten ende enen beck ghelijc enen vo-

 

ghel mer om sijnre swaricheyt so en mach

 

hi niet vliegen inder luchten mitten an-

 

deren voghelen hi leyt eyer als een vo-

 

ghel mer hi verghet sijn eyer te broeden

35240

want hi heeftse int sant ghedect ende dair

 

werden si ghebroedt vander sonnen als

 

ysidorus seyt ende hi heeft ghesplitte

 

voeten als een koe ende is also heet van

 

naturen dat hi yser slijnt ende verduwet

35245

ende hy maect seer groot eyeren ende

 

hart ende mit harden schalen Item sin-

 

te gregorius roert oec wat vanden struus

 

ouer iob xxix. daermen seyt. dat wan-

 

neer die tijt coemt dat hi eyeren leg-

35250

ghen sal soe heffet hi sijn oghen op tot-

 

ten sterren diemen plyades hiet. want

 

hi en leyt gheen eyer dan als die con-

 

stellaci op gaet | ende als de struus die

35191 starct Lees: start.

35201 P Lombarde, 2 regels hoog (27-28), met representant.

35230 S Lombarde, 2 regels hoog (17-18), met representant.

[fol. 231r]

 

sterre siet bijder maent vanden iunius so

35255

graeft hi een kuulken int sant. ende daer

 

leyt hi sijn eyer in ende bedectse mit sande

 

ende als hise daer ghelaten heeft so ver-

 

ghet hijs waer dat hijse leyde ende en

 

coemter nymmermeer weder toe. mer

35260

die zon verwarmtse ende broedtse ende breng-

 

ter kuken wt ende als die schael te broken

 

is ende dat kuken wt coemt so werdes die

 

moeder ghewaer ende nemet bi haer en-

 

de voedet ende welc kuken die moeder ver-

35265

smadede inden dop dat kent si alst wt co-

 

met | daer om wort tot iob gheseyt. Hi

 

wert verhart tot sinen zonen of si sijn niet

 

en waren Item die struus haet natuer-

 

liken dat paert ende is hem also seer con-

35270

trari dat hi tpaert sonder veruaernis niet

 

aen sien en mach ende coemt hem tpaert te

 

gemoet hi vaert hem tegen mitten vloe-

 

gelen oft sijn viant waer ende mit dier sla-

 

ninge der vloegelen iaecht hi dat paert

35275

en wech

 

Dat xxxv. capitel vander tortelduuen

 

TVrtur is een tortelduue ende is on-³⁵²⁷⁷

 

nosel als die duue mer si is verre

 

veel cuusscher. Dye tortelduue is suuer

35280

want si is gesel der reynicheyt ende leyds-

 

wijf want after dien mael dat si haren

 

gay verloren heeft so en kiest si ghenen

 

anderen si vliecht alleen ende denct altoes

 

op haren gaye ende altoes sucht si ende ver-

35285

kiest ende mint eenlike steden ende scuwet die

 

geselscappen der menschen. nochtans

 

coemt si wel totten houen ende totten ac-

 

keren daer si aes soect dair si af leeft ende

 

als si spise ghegadert heeft so vliecht si

35290

weder ten bosschen ende ten bergen waert

 

ende inden leynten coemt si ons toe ende o-

 

penbaert ons die nuwicheyt des toeco-

 

menden zomers mit clagender stemmen

 

Item des winters is si onpluymt ende

35295

dan huutse hoer in holen bloken | ende

 

alst tegen die somerwaert gaet so crijcht

 

si weder vederen ende coemt dan wt horen

 

hoel ende openbaert haer ende dan gaet si

 

soeken bequame steden daer si nestelen

35300

wil ende maect haer nesten in dicken har-

 

den knopigen hagedoernen daer si ha-

 

re eyer leyt ende broedt ende maket kuken

 

ende voetse op als aristotiles seyt Die tortel-

 

duue leyt tweweruen eyer in die leynten

35305

mer niet derdeweruen dan wanneer die ey-

 

er eerst verderft werden ende leuen ende

 

broeden xv. iaer ende si en comen op geen

 

stinckende dinc noch op een vulic om der

 

spisen wil mer si leest luttel suuer coernen

35310

ende reyn voer haer seluen ende voer haer ion-

 

ghen Ende als ander voghelen singhen

 

so zucht si ende troert haer ionghen sijn he-

 

te ende vucht als die ionge duuen sijn als

 

constantinus seyt als si eerst bestaen te vliegen

35315

so vliegen si swaerlic mer als si een wijl-

 

ken geulogen hebben so verliesen si die swa-

 

richeyt ende haer vleysche wort te lichter

 

ende bequameliker te verduwen Item tbloet

 

van sinen rechteren vloeghel is goet int

35320

oghe ghedaen als duuen ende swalu-

 

wen bloet

 

Dat xxxvi. capitel vander ghieren

 

WLtur dat is een ghier ende hiet vul-³⁵³²³

 

tur om des wil quia tarde volat dat

35325

is want hi traechlic vliecht als ysidorus seyt

 

ende want hi also groot van vleysch is daer

 

om en vliecht hi niet snelliken Men seyt dat

 

dese vogel niet en hylict ende ontfaet ende hi

 

wert ontfaen sonder enighe vergaderinge

35330

of coppelinghe van enighen man | en-

 

de wint ende werdt gewonnen sonder hylic-

 

ken Men seyt dat haer kinder leuen hon-

 

dert iaer als ysidorus seyt. Dese voghel

35277 T Lombarde, 2 regels hoog (24-25), met representant.

35323 W Lombarde, 2 regels hoog (30-31), met representant.

[fol. 231v]

 

is wreet teghen sinen kinderen als die

35335

wuwe Ist dat hi siet dat sijn kinderen vet

 

worden soe smijt hise mit sinen becke op

 

dat si also mager moghen werden van ze-

 

richeden als plinius seyt ende seyt oec dye

 

selue dat hi seer nauwe ruuct want hi ru-

35340

ket wel een vulic ouer die zee dat hi staet

 

aen deen side ende dat die vulick leyt aen

 

dander side. Item als ergent een strijt

 

wesen sal ende manslacht dat weet dese vo-

 

gel te voren soe plegen dese vogels mit

35345

groter scaren die paerden ende dat volc na

 

te vlieghen om dat volck te azen datter

 

doot geslagen sal werden ende om die do-

 

de paerde Item aristotiles seyt vanden ghier

 

dat dye ghier pleecht mitten valck te

35350

vechten ende wanneer dat hi verwint soe

 

sterft hi dese ghier vliecht sonderlinge

 

hoech ende vecht dicwijle teghen die ander

 

vogelen om die dode crengen ende hi bij-

 

tet vanden middage totter nacht ende

35355

vander sonnen opganc totten middaghe

 

hi rust ende nestelt daert stille ende eenlic is

 

in bosschen ende in gheberchten ende als de-

 

se voghel seer oudt is soe wert hem sijn

 

beck crom ende wast opwaert dat hi te les-

35360

ten geen spise eten en mach noch in crij-

 

gen ende moet van honger steruen als aristo-

 

tiles seyt aldaer sommige vanden ouden

 

plaghen te wanen dat dese voghel een

 

mensch was | want hi plach den pelle-

35365

grims veel quaets te doen mer dit sal-

 

men voer een logen slaen ende ist dat hem

 

yet ouer loept van sijnre spisen dat en ge-

 

uet hi den anderen voghelen niet mede

 

als die aern doet mer hi voeret mede in

35370

sinen nest tot sinen ionghen. want hi en

 

can niet lichteliken spise gecrijgen Item

 

hi nestelt in hogen geberchten of in dic-

 

ken bosschen ende siet hi daer yet vliegen

 

bi sinen iongen daer steect hi ende slaet na

35375

mit sinen becke ende hi voedt sinen iongen

 

ter tijt toe dat si vliegen moghen ende dan

 

werpt hijse vanden nest ende verbiet hem dat

 

si daer niet weder comen en moeten En-

 

de almacher is eenrehande gedaente

35380

van enen waterigen vogel die den ghier

 

alte seer ontsiet ende dair om vliecht hi

 

int water als hi den ghier siet. dat staet

 

int capitel vanden aern al wt. ende dese ghier

 

is een vule stinckende voghel mer hi is

35385

scarp van ghesicht wes vleysch alte ma-

 

le hardt is ende van quaden smake en-

 

de van swaren roke ende daer om is hy

 

onnut te eten ende lichteliken valt hi om

 

vulic daer neder mer als hi neder is so

35390

en kan hi niet lichteliken weder op co-

 

men als gregorius seyt ende als hi op-

 

ter aerden staet ende datten yemant quaet

 

doen wil soe slaet hi sijn vloeghelen te-

 

gen den wint ende ouermits hulp des

35395

wints so coemt hi inder luchten mer niet

 

ouermits sijnre crachten | hi is den ser-

 

pent seer hadt want worden sijn vede-

 

ren verbarnt die stanck van hem veria-

 

ghet die serpenten Item sijn hart ghe-

35400

draghen houdt enen man vry vanden

 

leeuwe ende van wilden beesten Item

 

sijn hart ghebonden in eens leeuwen vel-

 

le of in eens wolfs velle veriaecht dye

 

duuels Item sijn penne ghebonden aen

35405

den lufteren voete eenre vrouwen dye

 

kints ghenesen wil die wert vluchs ont-

 

bonden mer men moet die penne rasch

 

af doen anders soudet alle volgen dat-

 

ter inden buke is. Item sijn smeer mit

35410

olyen van yris geneest vercrompen ze-

 

nen Item sijn rechter voet ghebonden

 

aen enen lufteren voet die siecke of ze-

 

re is geneest die zericheit of siecheyt ende

[fol. 232r]

 

die lufter voet geneest dye rechter voet

35415

Item sijn tonge sonder yser wt gewonnen

 

ende benayet in enen nuwen doecke ende

 

aen den hals gehangen maect enen men-

 

sche gracioes ende bequaem te bidden van

 

enen mensch so wes hi begheert van hem

35420

Item dassche dye ghebarnt is van sinen

 

beenren gemengt mit celidonien ende den

 

dyeren ghegeuen geneest haer suucten

 

hier toe heuet plinius geseyt Item die sel-

 

ue seyt libro xxxvi. tbloet vanden ghier mit

35425

enen crude dat carileonca ende mit cedria

 

geneest malaetscep

 

Dat xxxvij. capitel van een hulende vogel

 

VLula is een vogel die te hulen ple-³⁵⁴²⁸

 

ghet want als dese vele hulet dat

35430

beteykent wederstoet ende als hi zwicht be-

 

teykent gheluck als ysidorus seyt Ende na-

 

den selue soudet wesen een vle wes stem-

 

me onsalich is nae dat die wijchelaers

 

segghen die glose seyt ouer ysaya xiiij.

35435

Dat vlula is een voghel also groot als

 

een kauwe ouersprenkelt mit stipkens

 

ende sommighe seggen dat hi also groot

 

is als een rauen die mit sinen beck een

 

lelic gheluyt maect ende alsoe scheen dat

35440

vlula een roesdom waer die welke inden

 

broeken woent soeket bouen van onocro-

 

calus

 

Dat xxxviij. capitel van een weehop

 

VPupa als ysidorus seyt dat is een³⁵⁴⁴⁴

35445

hop ende is also vanden grieken genoemt

 

daer om dat hi menschen quaet et ende

 

worter steeds mede geuoedt | ende is een

 

vuyl onreyn vogel ende is gehelmpt mit

 

enen kam ende woent gaern in grauen ende

35450

so wie dat hem bestreke mit sinen bloede

 

des auonts als hi te bedde ginge dien

 

sonde duncken dat hem dye duuels des³⁵⁴⁵²

 

nachts smoren souden wes hart den to-³⁵⁴⁵³

 

ueraers nut is want si plegense al heel³⁵⁴⁵⁴

35455

te slijnden ende so weten si alle dinc mer

 

daer staen sonderlinghe tiden toe wan-

 

neer datment doen sal van desen vogel

 

seggen die philosophen dat wanneer dese

 

vogel out wert dat hi niet sien noch vlie-

35460

gen en mach so trecken hem sijn iongen

 

die vederen wt die niet goet en sijn ende be-

 

smeren hem sijn ogen mit zapen van cruden

 

ende bedeckenen onder horen vloegelen ter

 

tijt toe dat hem sijn vederen weder wassen

35465

ende als hi dan also vernuwet is so siet hi

 

weder ende vliecht volcomeliken als hi voer

 

dede als ysidorus seyt

 

Dat xxxix. capitel vanden vledermuys

 

VEspertilio dat is een vledermuys³⁵⁴⁶⁹

35470

daer om hiet si vespertilio om dat

 

si des auonts inder schemeringe vliecht

 

ende scuwet dat licht ende si is seer vaerdich

 

in horen vliegen ende haer lijf is gehan-

 

ghen aen alte dunne vellekens ende is

35475

ghelijc der muys ende si crijt mitter stem-

 

men ende si heeft die gedaent van enen vo-

 

gel ende si is nochtans mit vier voeten twelc

 

men luttel vint in anderen vogelen | hier

 

toe heuet ysodorus geseyt Item die glose

35480

seyt oec ouer ysaya ij. capitulo dat die vleder-

 

musen tlicht scuwen ende si sijn blint als

 

die mol si lecken ende supen den olye vter

 

lampen ende si berghen hem inden spleten

 

vanden mueren ende vanden wanden en-

35485

de sijn sonderlinghe cout van naturen

 

Item tbloet vander vledermuys ghe-³⁵⁴⁸⁶

 

smeert op dye wijnbraeuwen en laetet

 

haer niet weder wassen als constantinus

 

seyt ende dat is bi auonturen dat die onma-

35490

te coutheyt die sweetgater stoppet en-

 

de sluyt want als die gesloten sijn soe en

 

wassen die haren niet weder

35428 V Lombarde, 2 regels hoog (15-16), met representant (u).

35444 V Lombarde, 2 regels hoog (30-31), met representant (u).

35452 sonde Lees: soude.

35453 wes Voorafgegaan door een handmatig aangebracht kruisvormig teken.

35454 Handgeschreven tekst in rechtermarge (01): 'nota. vpup[...]'.

35469 V Lombarde, 2 regels hoog (16-17), met representant (u).

35486 33 Handgeschreven tekst in rechtermarge (32-33): 'nota'.