Uit de gedenkschriften van een voornaam Nederlandsch beambte

[p. 5]

Eerste gedeelte.
1748-1775.

1. Des schrijvers geboorte tijdens het oproer tegen de pachters. Haagsche gebeurtenissen: brand op de Haagsche kermis. Het geval van Onno Zwier van Haren; hoofdpersonen en bijzonderheden van dit familie-drama.

Omstreeks het midden der achttiende eeuw was voor ons Vaderland een tijdperk van rust en voorbeeldelooze welvaart aangebroken, dat jaren lang voortduurde, om daarna, helaas! van lieverlede plaats te maken voor tijden van aanhoudende inwendige beroeringen en onlusten, zooals de Republiek ze vroeger nooit gekend had, en waarin eerst haar welvaart en ten laatste zij zelve te gronde ging. Evenwel werd juist de dag van mijn geboorte, die bij den aanvang van dit tijdperk van rust inviel, gekenmerkt door eene opschudding, zooals het vorstelijk 's Gravenhage, de woonplaats mijner ouders, slechts zelden beleefd had. Want juist toen brak een storm los, die lang te voren gedreigd had en nu de meeste Nederlandsche gewesten een oogenblik hevig beroerde: te weten het oproer tegen de pachters der gemeene middelen¹⁾. Reeds sedert

1) Alleen Zeeland en Gelderland bleven van de beroering vrij, en in die beide Provinciën werd ook nog na dien tijd de oude wijze van heffing gehandhaafd, terwijl zij overal elders door een collecte vervangen word. Ten allen tijde heeft de belasting op de voedingsmiddelen, de zoogenaamde accijnsen, hier te lande tot misnoegen en bewegingen onder het volk aanleiding gegeven. De oproeren van het kaas- en broodsvolk in de vijftiende eeuw hadden geen anderen oorsprong. Tijdens onze vereeniging met België weergalmde de zaal der Staten Generaal van de klachten daarover, vooral van de Zuidelijke leden. Het was, zoowel vroeger als later, niet alleen het bezwarende, maar ook het drukkende en voor hun bedrijf belemmerende der belasting, wat inzonderheid grutters, bakkers, molenaars enz. in het harnas riep. Doch ook na de afschaffing der pachten veroorzaakte de nieuwe wijze van heffing, de collecte, aanvankelijk hetzelfde gemor; even als in onze tijden de invoering der zoogenaamde admodiatie. Schoon het dus de oude geschiedenis was van de visch die liefst geheel niet gebraden wilde zijn, zoo schijnt toch de bedoelde wijze van gebraden te worden wel de meeste tegenkanting te ontmoeten. Intusschen heeft ook in de jongste tijden de geheele afschaffing van vele accijnsen bezwaren opgeleverd, waarvan vooral vele groote stedelijke gemeenten de gevolgen ondervinden.

[p. 6]

geruimen tijd waren deze, meestal zeer rijke lieden, die, zoo men meent, in de uitoefening hunner functiën jegens het volk niet zelden op harde en tirannieke wijze te werk gingen, een voorwerp van den algemeenen haat geweest, inzonderheid bij de geringere klassen, die het meest in persoonlijke aanraking met hen of hunne handlangers kwamen. De omwending van zaken, die in het vorige jaar inzonderheid door tusschenkomst van de volksklasse had plaats gegrepen, en waardoor Prins Willem IV tot de waardigheden zijner voorvaderen verheven was, gaf nu plotseling aanleiding, dat het volk, geheel ten onrechte door eenige raddraaiers in den waan gebracht, dat het daardoor min of meer in den geest van den Prins handelde, zijne woede tegen de pachters keerde. Ofschoon de oproeren en plunderingen, waarvan 's Gravenhage het tooneel was, in geenen deele even vernielend waren als die in enkele andere steden van Holland, met name te Amsterdam, zoo waren zij toch ernstig genoeg om de bevalling mijner moeder, die plaats greep op hetzelfde oogenblik, dat in de nabijheid het huis van den pachter van Spijk op de Veerkade geplunderd

[p. 7]

werd, hoogst bedenkelijk te maken. Zij verviel dan ook in een zeer gevaarlijke krankte, en het hield een geruimen tijd aan eer zij van het kraambed opstond en de verloren krachten herwon. Meermalen heb ik in later tijd al de bijzonderheden van die woelige drie dagen uit den mond der ooggetuigen vernomen; doch ik acht het onnoodig ze op te teekenen, dewijl zij in gelijktijdige geschriften uitvoerig vermeld zijn. Slechts één merkwaardige bijzonderheid verdient niet uit het geheugen gewischt te worden. Onder de pachters was er een enkele - ik herinner mij zijn naam niet meer - die om zijne zachtere wijze van het verschuldigde in te vorderen, en evenzeer uithoofde van het weldadig gebruik dat hij van zijn rijkdom maakte onder alle klassen evenzeer bemind was als de overigen gehaat waren. Bij het losbreken van het oproer verzamelde de menigte zich vóór zijne woning en deed met groote letters een waarschuwing op de deur plaatsen, dat dit huis ongedeerd moest blijven. Tegelijk stelde zich uit eigen beweging een meer dan zestigjarige invalide met een houten been (ter vervanging van dat hetwelk hij in den slag bij Malplaquet verloren had) in de wandeling bekend onder den naam van ‘de houten korporaal,’ op den stoep; en slechts met een lange staak gewapend, weerde hij zonder moeite alle benden plunderaars af, die zich niet aan de schriftelijke waarschuwing schenen te willen storen. En dit wel, terwijl andere pachtershuizen zelfs niet door de vereenigde pogingen der gewapende macht en der schutterij konden beschermd worden.

Van omstreeks dienzelfden tijd dagteekent de oprichting der zoogenaamde Oranje-Societeit op het tournooiveld¹⁾, waartoe de vernieuwde geestdrift voor het Huis van Oranje - opgewekt wel niet onder de aristocratische regeringsleden in Holland, maar onder den adel, de hooge krijgsambten en de diplomaten - aanleiding gaf. Eerst was van zekere zijde voorgesteld de her-

1) De tegenwoordige club of althans in hetzelfde gebouw gevestigd.

[p. 8]

berg naast de Gevangenpoort, vanwaar de vijanden der gebroeders de Witt den moord dier staatslieden aanschouwd hadden, daartoe in te richten, als een stilzwijgende bedreiging voor de tegenwoordige tegenstanders van het Oranjehuis, dat men zich van daar wel eens in een soortgelijk tooneel zou kunnen verlustigen. Er waren echter te veel echt-fatsoenlijke en weldenkende lieden onder de oprichters dier Vereeniging, tot wier leden in vervolg van tijd de Prinsen zelve behoorden, om ook slechts een oogenblik aan dit denkbeeld ingang te doen vinden. Bovendien begon de wat kunstmatig opgewekte zucht voor de stadhouderlijke familie binnen korten tijd aanmerkelijk te verkoelen.

Eene herinnering uit mijne vroegste kindschheid moet ik hier nog met een enkel woord vermelden. Het is de brand, die in Mei van het jaar 1758 de kramen der Haagsche kermis op het Buitenhof met al hare kostbaarheden in één oogwenk tijds vernielde. Hij begon tegenover het wachthuis aan de zuidzijde van dat plein en de vrij hevige wind verijdelde alle pogingen tot demping van den vuurgloed. Om den omvang van die ramp recht te kunnen beseffen, moet men zich de Haagsche kermis van dien en van nog vroegeren tijd voor den geest brengen, welke in pracht en kostbaarheid van koopwaren haar wedergade in Europa niet had, en dagelijks door de vorstelijke personen en de aanzienlijkste ingezetenen der Residentie of van naburige steden in grooten getale bezocht werd¹⁾. De schade was dan ook bijna niet te berekenen; die van een enkele

1) Quantum mutatus ab illo! mogen wij nu wel zeggen. De tegenwoordige Haagsche kermis toch, hoewel nog boven vele harer zusteren uitstekende, is denkelijk even als deze allen bestemd om aan uittering te sterven. Van jaar tot jaar is de afneming zichtbaar. Bekend is het, hoeveel de vorsten uit het huis van Oranje ten alle tijde met de Haagsche kermis ophadden. ‘Ach!’ sprak Willem III als Koning van Engeland tot zijn boezemvriend Bentink in Mei 1691: ‘Heden wordt de kermis in den Haag ingeluid. Hoe gaarne zou ik nu dáár zijn!’

[p. 9]

kraam met bijouteriën, prachtige armbanden en versierselen werd op tachtigduizend gulden begroot. Een vrouw van geringen stand en om haar ongunstig uiterlijk met den naam van źwarte Margriet bestempeld, die door haar oploopend karakter dikwijls met de straatjeugd in botsing kwam, gaf bij die gelegenheid een treffend bewijs van eerlijkheid, door eenige kostbare voorwerpen, na den brand door haar gevonden, en die zij zich gemakkelijk had kunnen toeëigenen zonder eenig gevaar van ontdekt te zullen worden, naar het stadhuis te brengen en ter beschikking der Heeren te stellen. Zij toonde hierdoor, dat haar ziel ten minste niet zoo zwart was als haar gelaat.

Doch géén gebeurtenis uit mijne kindsche jaren heeft een dieper en blijvender indruk op mij gemaakt dan het om dien tijd voorgevallene met den heer Onno Zwier van Haren. Als acht- of negenjarige knaap had ik eens een geheelen dag ten huize van den heer van Haren doorgebracht, waar een lid der Friesche familie mijner moeder gelogeerd was. Hij woonde toen in de Nobelstraat, doch was tijdens de catastrophe naar de Houtstraat verhuisd. Ik herinner mij nog zeer goed, hoe de rijzige en, naar 't mijne kinderlijke verbeelding toescheen, majestueuse gestalte van dien heer mij het diepste ontzag, met een soort van eerbiedige vrees gepaard, inboezemde. Daarbij was hij lid van hunne Hoogmogenden, de Algemeene Staten; en men moet in dien tijd geleefd hebben om tegenwoordig te kunnen gevoelen, met welk een eerbied die titel door het publiek beschouwd werd. Tegen koning Lodewijk of koning Willem in later tijd werd naauwlijks met meer onderdanigheid opgezien, dan toenmaals tegen de leden onzer hoogste Staatsvergadering. Er werden dan ook onder die leden sommige gevonden, die de laatdunkende en belachelijke gewoonte hadden bij hun naam vóór de deur hunner woningen den titel van: Hoogmogende Heer te plaatsen; gelijk die der gewestelijke Staten van: Edelgrootmogende Heer¹⁾. Nu was echter

1) Wel belachelijk, da titel komt aan het gezamentlijke college, maar niet aan de individueele leden toe. Ook tegenwoordig houdt men dit bij de onder ons zoo veelvoudige titulatuur niet altijd in het oog. Adres aan de Achtbare, Grootachtbare en Hoogachtbare leden onzer rechterlijke macht. In Frankrijk worden allen, zoowel zij die op den hoogsten als op den laagsten sport van de ladder geplaatst zijn, de president van het hof van cassatie en de vrederechter, eenvoudig Monsieur geheeten.

[p. 10]

de heer van Haren geen gewoon lid van H.H.M.M., maar had hij bovendien verschillende gezantschappen aan vreemde hoven met grooten lof bekleed, was een der onderteekenaars van de vrede te Aken, en werd voor een diplomaat van den eersten rang gehouden. Daarbij, schoon hij zich eerst veel later een twijfelachtigen naam als dichter verwierf¹⁾, stond hij algemeen te boek als een man van de meest buitengewone bekwaamheid in alle vakken van wetenschap en van de voortreffelijkste hoedanigheden. Eindelijk was Onno Zwier de meest vertrouwde vriend geweest van Prins Willem IV, met wien hij opgevoed was, tot wiens verheffing hij veel had bijgedragen, en die zelfs als zuigeling een tijd lang aan de borst der moeder van van Haren gelegen had. Hij was hem uit Friesland naar den Haag gevolgd, tot hooge eerambten verheven, en stond bij hem in blakende gunst. Zulk een man, in zoo hoog aanzien bij alle standen - want om zijne minzaamheid was hij ook bij de volksklasse zeer gezien - werd nu op eens van

1) Volstrekt niet twijfelachtig. Onno Zwier en zijn broeder Willem behooren onder onze voortreffelijkste dichters, en beider werken wegen ruimschoots op tegen een honderdtal kwartijnen, door onze achttiendeëeuwsche rijmelaars met hunne slaapwekkende voortbrengselen gevuld. Intusschen zal niemand ontkennen, dat de Geuzen bij de eerste en volgende uitgaven in taal en stijl veel te wenschen overlieten, en hen, die buiten staat waren door de ruwe schors heen te zien en de heerlijke kern to ontwaren, van de lezing moesten afschrikken. Het gedicht werd dan ook door de recensenten dier dagen (even onteilbaar als die van onzen tijd) als van alle dichterlijke waarde ontbloot veroordeeld. Eerst de bewerking door Bilderdijk en Feith, waaronder echter de kracht van het oorspronkelijke wel eenigermato leed, deed het in zijn volle waarde kennen.

[p. 11]

de afschuwelijkste en onnatuurlijkste misdaad beschuldigd, een misdaad, die zelfs aan het verstokte gemoed uit het onbeschaafde gemeen afgrijzen moet inboezemen: het tentamen criminis incestus. Reeds vroeger had men onder het publiek gemompeld van familie-oneenigheden in het huis van van Haren, vooral tusschen de ouders en hunne twee dochters en schoonzonen van Sandijk en van Hogendorp; maar het eigentlijke van de zaak was althans aan het groote publiek onbekend gebleven. Plotseling werd nu bij de terugkomst van Onno Zwier in den Haag, vanwaar hij zich eenigen tijd verwijderd had, de sluier opgelicht en het ergerlijk geval in al zijn naaktheid aan het publiek medegedeeld. De beide hierboven genoemde schoonzoons en dochters traden opentlijk als de beschuldigers van hun vader op; en men vernam nu, dat de heer van Haren een geschrift onderteekend had (zooals hij zelf in zijn verdediging beweerde, deels door geweld deels door overreding daartoe ged wongen) waarbij hij zich schuldig beleed aan misdadige poging tegen de eerbaarheid van twee zijner dochters, en zich verbond den Haag te verlaten, en nooit terug te keeren zonder de toestemming van de voormelde leden zijner familie. Deze zaak, die niet alleen in Holland en Friesland, maar in al de Nederlandsche gewesten, en zelfs aan de buitenlandsche hoven waar de heer van Haren zoo wel bekend was, een buitengewoon gerucht maakte, is door de tallooze daarop betrekking hebbende geschriften voor en tegen, vooral door de volumineuse deductiën en tegendeductiën der partijen zelve, zoo algemeen bekend geworden, dat ik hier in geen bijzonderheden behoef te treden. Ik wil alleen herinneren, dat bij vonnis van het hof van Friesland, welks beslissing door den beschuldigde was ingeroepen, van Haren van rechtsvervolging ontslagen, doch tegelijk de eisch om zuiver en onschuldig verklaard te worden, hem ontzegd werd. De verdenking bleef dus op hem rusten, en volgens de toenmalige rechtspleging kon de vervolging later op nieuw ingesteld worden. Ook in vervolg van tijd en tot op onze dagen toe, heeft de onschuld van den beroemden Staatsman hevige

[p. 12]

voorstanders en bestrijders gevonden. Ik voor mij schaar mij gaarne onder de eersten, maar moet toch erkennen: adhuc sub judice lis est¹⁾.

Doch wanneer ik alzoo mij liefst niet bij de zaak zelve, als te bekend en bovendien te onkiesch van aard, wensch op te houden, acht 'ik het evenwel niet ongepast, als tijdgenoot en bijna ooggetuige, het een en ander op te teekenen met betrekking tot de hoofdpersonen, die bij dit familie-drama de voornaamste rol speelden. De beide schoonzoons, en vooral van Hogendorp, stonden in den Haag algemeen te boek, althans vóór hun huwelijk, als van een zeer losbandige levenswijze. Men moet daarbij echter in het oog houden, dat - met geringe uitzondering - onder de deerlijk in zeden en gewoonten verfranschte hoogere standen van dien tijd zulk eene levenswijze schier algemeen was. Wat hunne vrouwen, de dochters van van Haren, betreft, zoo heeft de vader, in zijn deductiën, van beiden, vooral echter van Mevr. van Hogendorp, zoo in 't physieke als in 't moreele, een zeer leelijke schilderij opgehangen. Het vervolg heeft echter geleerd, dat hij, door drift verblind of voorbedachtelijk, daarbij niet geheel naar waarheid is te werk gegaan. Mevr. van Hogendorp toch heeft zich gedurende haar langen levensloop als een vrouw van niet alledaagsche begaafdheden en als een goede en verstandige moeder doen kennen. Haar huwlijk was in zoover niet gelukkig, dat haar echtgenoot zich door een levenswijze boven zijn vermogen en ver-

1) Het geding is nog niet volkomen beslist. Onder de warmste verdedigers van van Haren en veroordeelaars zijner verwanten behoort Dr. J. van Vloten, die in een der afleveringen van de Levensbode den Frieschen edelman voorstelt als het slachtoffer der lage intrigues van eenige Haagsche ploerten. Of ploerten hier het rechte woord is durf ik niet beslissen; maar het zou mij voorzeker niet gehinderd hebben, wanneer die schrijver, die altijd zoo onbewimpeld en in krachtige bewoordingen voor zijn gevoelens uitkomt, ook al zijn zij in strijd met die zijner meeste landgenooten, uit het zoo wel voorziene arsenaal zijner afkeurings- en veroordeelingstermen hier een wat forscher uitdrukking ontleend had.

[p. 13]

keerde handelingen bijna geheel ruïneerde. Hij vertruk naar de Oost-Indie om zijn fortuin te herstellen en dit gelukte hem ook vrij wel. Maar toen hij in 1784 naar het Vaderland terugkeerde, verging het schip waarop hij zich bevond met man en muis. Ten minste er is nooit iets meer van vernomen. Het ontbrak te dier tijde niet aan personen, die in de rampen dezer familie den vinger der Voorzienigheid meenden te zien tot straf der onnatuurlijke kinderen voor hun gedrag jegens hun vader. En waarlijk, hoe men ook moge oordeelen over de schuld of onschuld van dien vader, de handelwijze der kinderen, die zonder noodzakelijkheid zoo opentlijk als beschuldigers optraden, wordt niet ten onrechte als onnatuurlijk gebrandmerkt. Mevr. van Hogendorp echter, door de afwezigheid van haar echtgenoot alleen met de opvoeding harer kinderen belast, kweet zich op uitstekende wijze en met goed gevolg van die taak¹⁾ - Over de voortreffelijkheid van het karakter en verstand van de gemalin van den heer van Haren is onder vriend en vijand slechts ééne stem. In een hoogst moeilijke stelling geplaatst tusschen hare gehuwde kinderen en haar echtgenoot, wist zij voortdurend aan beide achting en eerbied in te boezemen; schoon zij den omgang der eersten zooveel mogelijk ontweek. Immers zij hield onwrikbaar vast aan de onschuld van haar man en bleef innig en trouw aan hem gehecht, ook bij volgende droeve wederwaardigheden. Want nog was na deze zware beproeving de lijdenskelk voor van Haren niet ten bodem geledigd. Hij heeft dan ook getracht in een zijner versen den naam der waardige vrouw te ver-

1) Onder die kinderen zijn er twee inzonderheid beroemd geworden: Gijsbert Karel, een uit het driemanschap van 1813, en zijn ouder broeder Dirk van Hogendorp, om zijn militaire bekwaamheden hoog geacht bij Napoleon, wiens adjudant hij was, en dien hij ten einde toe onwrikbaar getrouw bleef. Na den slag bij Waterloo verliet hij dan ook zijn vaderland, waar hij, om zijn gehechtheid aan den overweldiger, niet zeer welkom was, en eerlang dit werelddeel. Hij leefde sedert, en stierf ook, zoo ik meen, als eenvoudig kolonist in Amerika.

[p. 14]

eeuwigen¹⁾. - Een persoon van geheel anderen aard was de zuster van Mevr. van Haren, met den Dijkgraaf van der Dussen gehuwd, en die met haar man en schoonbroeder mede tot de verbitterdste tegenstanders van van Haren behoorde. Deze dame speelde, of had gespeeld, want zij was te dier tijde reeds zeer op haar retour - een hoogst ergerlijke rol onder de galante vrouwen in den Haag. Er zijn brieven van haar in het licht gegeven en uitdrukkingen openbaar gemaakt, die een matroos zouden kunnen doen blozen. Wel een bewijs ten overvloede van hetgeen ik hierboven reeds aanstipte nopens de verregaande verbastering van zeden onder de hoogste standen in dien tijd.

Bij nog een persoon moet ik een oogenblik stilstaan, wiens naam in deze zaak menigvuldig genoemd werd. Ik bedoel den generaal Tiddinga, van wien het algemeen verbazing wekte, dat men hem onder de vijanden van van Haren aantrof. Hij toch was niet slechts met hem opgevoed, maar ook door zijn invloed en krachtige bescherming van eenvoudig vaandrig in betrekkelijk korten tijd tot den tegenwoordigen hoogen militairen rang opgeklommen. En dat wel zonder dat men van zijn moed of bekwaamheden ooit eenige blijken gezien had. Hij stond dan ook bekend onder den naam van pantoffel-generaal²⁾ en was nog nooit bij de hooge Regering in aanmerking gekomen, om in eenige belangrijke aangelegenheid gebruikt te worden. Evenwel behoorde hij tot eene in de militaire jaarboeken niet onbekende familie. Want zoowel zijn vader als zijn grootvader waren in

1) Niet getracht, maar inderdaad vereeuwigd en voor dien naam een onvergankelijke eerzuil gesticht. Men zie in den tienden Zang der Geuzen die strofe, waarin de reeds bejaarde Dichter, langen tijd na de hier vermelde familiegeschiedenis, de standvastige huwlijksliefde zijner Adelheide met die van Maria van Reigersbergen vergelijkende, denzelfden lof toezwaait aan de twee edele vrouwen, die de Natuur:
Aan beider eeuw tot luister schonk.

2) Het schijnt wel dat men te dier tijde in den Haag zeer mild was in het geven van bijnamen of sobriquets.

[p. 15]

de oorlogen, door de Republiek in de eerste helft der achttiende eeuw gevoerd, op het bed van eer gevallen. Had onze generaal echter geen lauweren in het veld mogen inoogsten, des te beter was het hem gelukt zich in de dienst op andere wijze te verrijken. Zijne familie, die vroeger in het bezit was geweest van aanzienlijke landerijen, had deze, en daardoor haar geheel vermogen, verloren door de overstroomingen van den Dollart. Hij echter, eenmaal door den invloed van van Haren al hooger en hooger verheven, had zich bovendien in de gunst van den Hertog van Brunswijk weten in te dringen en werd geacht door dezen machtigen beschermer in de gelegenheid gesteld te zijn, per fas et nefas op nieuw een groot fortuin te verwerven. Hij schaarde zich thans aan de zijde der ergste tegenstanders van zijn ouden vriend en weldoener, tusschen wien en zijne kinderen hij als een soort van tusschenpersoon diende. Het was in zijn apartement boven den huurkoetsier op de¹⁾ Heeregracht, dat van Haren, door een valsche boodschap van een plaats gehad hebbend duel derwaarts gelokt, het papier onderteekende, waarin hij zich schuldig verklaarde. Hoe deze overigens zelf over den krijgsmansmoed van zijn vroegeren beschermeling dacht, kan men opmaken uit hetgeen hij later meermalen te kennen gaf: niet te kunnen begrijpen, hoe hij zich door het valsche bericht, dat Tiddinga in een duel zwaar gewond was, had laten bewegen om bij hem te komen, daar hij wel had kunnen beseffen, dat de man nooit den moed tot een tweegevecht zou gehad hebben. Door Tiddinga ook werd de Hertog van Brunswijk, van Haren's verbitterdste vijand, in deze zaak betrokken. Het schijnt, dat Onno Zwier, die, niettegenstaande zijn eigen groot vermogen en de aanzienlijke inkomsten zijner ambten, door een splendide levenswijze dikwijls in finantieele ongelegenheden verkeerde, te dier tijde voor een belangrijke som de schuldenaar van Tiddinga was.

1) Thans gedempte.

[p. 16]

Dit zijn de voornaamste personen, die in deze treurige en geruchtmakende zaak eene rol speelden. Ik wil, eer ik van dit onderwerp afstap, nog slechts twee bijzonderheden opteekenen. Vooreerst: dat dit schandaal òf nooit gebeurd òf voorzeker in de beginselen gesmoord zoude zijn, wanneer van Haren's vriend Willem IV of diens weduwe, de Prinses-gouvernante, nog geleefd had. Bij beiden toch stond hij in zoo onverdeelde gunst, dat geen samenspanning of kabaal van wie ook hem zou hebben kunnen deren. Nu echter regeerde de Hertog van Brunswijk het land, en de nog aanwezige leden van het huis van Oranje, zooals Prinses Caroline, zuster van Willem V, en beider grootmoeder de Prinses-weduwe in Friesland¹⁾, vroeger ook zeer met van Haren bevriend, moesten dien overmachtigen potentaat naar de oogen zien, die ten allen tijde den bekwamen en vrijmoedigen Nederlandschen staatsman gevreesd en gehaat had, en dus de eerste gelegenheid de beste aangreep om hem ten val te brengen. Bovendien had de getrouwe vriend van Oranje buiten zijn weten de laatstgenoemde Prinses eenigzins tegen zich ingenomen door zijn ijveren voor een vervroegde meerderjarigverklaring van Willem V, waardoor natuurlijk haar gezag in Friesland vóór den tijd moest ophouden. - De tweede omstandigheid die ik nog moet aanstippen, is dat in later tijd de aan van Haren verwante geslachten, met name de Hogendorpen en Sandijken, zoo veel mogelijk getracht hebben de geheugenis aan dit familie-schandaal uit te wisschen niet alleen, - en dit terecht - maar ook het publiek daaromtrent op een dwaalspoor te leiden. Zoo werd zelfs van die zijde verzekerd, dat de geheeleintrigue ten hove in den Haag aangelegd was, met geen ander doel dan om van Haren voor altijd van het staatstooneel en zoo mogelijk uit de zamenleving te verwijderen; en wel NB. omdat hij kennis droeg van een gevaarlijk hofgeheim, namelijk van de onwettige geboorte (?) van Prins Willem V, waarvan de openbaarmaking de schromelijkste gevolgen zou naar zich

1) Weduwe van den aan de Moerdijk verdronken Friso.

[p. 17]

slepen. Ongerijmder fabel had men wel niet kunnen uitdenken. Indien Onno Zwier wezenlijk onschuldig was - en wij hopen dit van ganscher harte - dan was de intrigue der familieleden, gepaard aan den welbekenden haat van den Hertog, die zelfs met de buitenlandsche diplomaten, vooral met den Franschen gezant d'Affry in deze zamenspande, genoegzaam om den Nederlandschen staatsman ten val te brengen¹⁾

1) Onno Zwier van Haren overleed in September 1779. Bij zijne echtgenoote had hij elf kinderen verwekt, waarvan één zoon in 1793 in den slag bij Meenen den heldendood stierf, gelijk weder diens zoon twee en twintig jaren later bij Waterloo. - Willem van Haren, broeder van Onno Zwier, de dichter van den Friso en eenige krachtige lierzangen, en die, niet minder dan zijn broeder, de wisselvalligheden der fortuin op treurige wijze ondervond, stierf in 1768 te Brussel, zoo men meende, door een vrijwilligen dood. Een dochter van hem was de bekende Madame de Nerah (anagram van van Haren) de minnares van Mirabeau, over welke voor ettelijke jaren een uitvoerig artikel in de Revue des deux mondes geplaatst is. Mr. J. van Lennep zegt ergens, dat hij haar in zijn kindschheid nog gekend heeft als bewoonster van een hofje te Amsterdam.
Het geslacht der van Harens is omstreeks het midden der tegenwoordige eeuw in de mannelijke lijn uitgestorven. In de vrouwelijke bloeit het nog voort door een groot aantal afstammelingen.