Brieven aan Frits Smit Kleine

5 augustus 1888

Ook in Maarsen werd het amateur-toneelspel beoefend en blijkbaar had SK. aan E., die een goede reputatie op dit gebied had, gevraagd de regie op zich te nemen. - Engelenburg is wellicht E.'s vriend en latere correspondent mr. F. Vredenrijk Engelenburg, die naar Zuid-Afrika zou vertrekken en daar een belangrijke rol spelen bij de pers. - De families Vrolik en van Hasselt waren vrienden van E. - Jonge Harten is in het volgend seizoen, maar nog in de loop van 1888 nl. in november, door de Vereenigde Rotterdamsche Tooneelisten, Legras en Haspels, opgevoerd. - De mededeling dat Jonge Harten, ofschoon het stuk pas in het najaar van 1888 in boekvorm het licht zag, ‘opnieuw in zeer veranderde gedaante’ zou uitkomen, staat in verband met de eerste publikatie ervan in het tweede en laatste nummer van Spar en Hulst, in 1872. Jonge Harten werd in dat jaar ook geschreven. - De novelle van SK. in de Zutphensche is Een conciliant ministerie, Haagsche novelle van Piet Vluchtig, die in januari en februari 1888 in de Zutphensche Courant verscheen. - Nessuno is de tweede vrouw van E., Eva Emants-Verniers van der Loeff, die onder dit pseudoniem een merkwaardige korte roman liet verschijnen, voorafgegaan door een inleiding van Marcellus Emants, onder de titel Jonkheer Beemsen, een studie, 's-Gravenhage W. Cremer 1887.

Hôtel Bürgenstock 5 Augustus 1888

Amice,

Nu weet ik dus eindelijk, dat je spruit zijn examen toch heeft gedaan en ook met welken uitslag. Het komt mij voor, dat ik zoowel jou als hem mag gelukwenschen. 't Was een kwade noot om te kraken en de kans staat nu mooi voor een volgenden keer. Als hij nu maar volhoudt en de nog te volbrengen taak niet te licht acht. - Ik hoop van harte, dat hij in 89 geheel naar wensch zal slagen. - Breng ook s.v.p. aan Smissaert mijn felicitatie over met de behaalde overwinning. -

[p. 59]

Wat ik mis in je brief is een nadere ontwikkeling van jelui tooneelplannen. Of zijn die weer in de doos? Ik heb een candidaat om ook mede te spelen in geval er gebrek aan heeren is, nl. Engelenburg. - Je weet, dat wij altijd onze plannen lang vooruit maken, omdat ik bij ondervinding weet, dat zij anders regelmatig in misgeboorten eindigen. Nu denken wij ook wel weer eens aan spelen in den Haag; maar twee voorstellingen met toebehooren terzelfder of ongeveer terzelfder tijd zou mij te veel tijd kosten. Ik wacht dus op zekerheid uit Maarsen om verdere ontwerpen te gaan beramen. Meen echter niet, dat een los woord je thans zou dwingen ons gelegenheid te geven om op te treden. Wij willen alleen meedoen als jelui toch speelt en aan acteurs behoefte gevoelt. Kom ik vroeg om zekerheid vragen, dan geschiedt dit eensdeels omdat er met uitschrijven, vertalen, leeren, repeteeren en wat er meer noodig is, veel tijd heengaat, anderdeels omdat wij na Sint Niklaas Davos weer denken op te zoeken. -

Onze tegenwoordige reis is slechts een aaneenschakeling van tegenspoeden. Wetende, dat Villars een plek is, waar men zich amuseert en waar de lucht uitstekend zou zijn voor Eva, had ik tijdig om kamers geschreven; maar dit heeft niet belet, dat de man van 't hôtel slechts een zolderkamertje voor ons bestemd had. Hij beweert, dat ik niet vroeg en niet duidelijk genoeg heb geschreven. Is dit juist, dan moet jij mij deze fouten kunnen vergeven; ik geloof evenwel, dat er meer achter zit. Naar Saint-Cergues verhuisd, bevonden wij, dat dit oord in alle opzichten veel te ver beneden onze verwachtingen bleef. Divonne was beter; maar voor onze oogenblikkelijke geldmiddelen veel te duur. Wij trokken dus naar Bürgenstock. Hier echter viel nu alles tegen. Verleden jaar was 't weer prachtig; nu giet het dag uit, dag in. Verleden jaar waren hier Franschen, die zich amuseerden, nu zijn er alleen moffen (Eva zegt: Kaffers) die zich vervelen. De circa 250 lui kennen elkaar slechts bij groepjes van ± 5. 's Morgens vertellen zij elkander regelmatig, dat het weer slecht blijft ofschoon alle barometers gestadig rijzen. Daarna staren zij beurt om beurt door een verrekijker, die zoo geschikt is bevestigd, dat men noch zittende, noch staande zijn oog er met gemak kan bijbrengen. Na een beetje wauwelens onder het eten gaan de luidjes afgemat weer slapen en wordt men uitgenoodigd noch piano te spelen, noch eenig ander gedruisch te maken. (Nadat ik eens mijn stoel een paar maal verschoven had, werd ik ook dringend uitgenoodigd niet meer zoo te ‘polteren’.) Tegen vijf uur drinken zij Mokka van eikels en chichorei, eten zij koeken en wordt er ten tweede male druk gewauweld. Een wandelingetje gevolgd door een souper besluit den dag en circa negen uur gaat iedereen weer naar bed. -

Als eenige wandeling hebben wij een rechten weg van 25 minuten gaans; als verlichting prachtig electrisch licht, waarbij men zelfs geen courant kan lezen; als amusementen een billart zonder roode bal mitsgaders een ontstemde, rammelende piano; als omgeving een zeldzamen voorraad van afzichtelijke wijven en misvormde mannen.

Natuurlijk waren wij al gauw besloten niet lang te blijven. Waar evenwel heen te gaan? Op den Gurnigel was geen plaats te krijgen, op andere plekken, die ik bezocht, zag het er al even vervelend uit. Eindelijk hoorden wij dat de gecombi-

[p. 60]

Verkleind handschrift van ‘Juffrouw Lina’

[p. 61]

neerde familie's Vrolik en van Hasselt naar de Engstlenalp zouden gaan. Aanstonds schreven wij daarheen om kamers; het antwoord luidde: geen plaats meer. Bedenk nu nog, dat wij te Genève geabonneerd zijn in een leesbibliotheek, die altijd de boeken zendt, welke wij óf niet óf 't minst gaarne willen hebben, dat ik eens per week de proeven van juffrouw Lina te corrigeeren krijg; maar overigens geen werk onder handen heb, en het zal je duidelijk zijn, dat wij in deze zomersche koude zeer ontstemd zijn en blijven. Ongetwijfeld ware ik al lang naar huis vertrokken, moest Eva niet hier blijven om circa half Augustus met mevrouw Vrolik naar Aix-les-bains te kunnen gaan. - Wat je vraag aangaande mijn nieuwste novelle betreft, zie je dus uit het bovenstaande, dat Juffrouw Lina: een portret in het najaar zal verschijnen. Dat Jonge Harten in het volgend seizoen door Haspels zal gespeeld worden staat zoo goed als vast; maar toch moet dit voorloopig nog maar niet verbreid worden. Het stuk is reeds gedrukt en komt dan opnieuw in zeer veranderde gedaante uit. - Weet je nu wel, dat ik nog altijd wacht zoowel op je stuk in de Haarlemmer (naar ik meen over de nieuwere richting in de letteren handelend) als op je novelle in de Zutphensche? Mijn wederhelft heeft een stijve knie, die zich door geen middelen wil laten vermurwen. Overigens maakt zij het nog al goed. Aan Anna verzoeken wij beide vele hartelijke groeten te willen overbrengen. Zeg ook aan Smissaert, dat wij zijner in vriendschap gedenken en neem Nessuno's handdruk voor je zelven aan

Houd je taai in 's levens beslommeringen en geloof mij steeds,

tt

Marcellus Emants