Brieven aan Frits Smit Kleine

18-19 october 1886

Het door E. hier aangeroerde conflict bij het Letterkundig Genootschap Oefening Kweekt Kennis vindt men, overigens zonder sommige van de in deze brief verhaalde details, uiteengezet in de Geschiedenis van het Letterkundig Genootschap Oefening Kweekt Kennis 1834-1934 door S.W.F. Margadant (N.V.H.P. Leopold's U.-M. Den Haag MCMXXXIV, blz. 74 e.v.). Hieruit blijkt dat van de vier ‘uitgeknikkerde’ bestuursleden er later één tot erelid, de drie anderen tot werkende leden zijn benoemd. Arnold Ising is voorzitter gebleven tot zijn dood in 1898. Justus van Maurik heeft op 8 nov. 1886 toch gesproken, nadat Netscher verklaard had op die avond niet als bestuurslid te zullen optreden. Aardige bijzonderheden van Netscher zelf hierover vindt men in E. d'Oliveira Jr. De Mannen van '80 aan het woord. P.A. Vernède, dr. J.C. van Dooremaal (niet Doormalen) en A.E. van Kempen, evenals mr. F. Stam, J.C. van Brakel, schoonzoon van J.J. Cremer, mr. W.N. van Hamel, hoofdcommies aan het Dep. van Buitenlandse Zaken, en J. van Aalst, leraar aan het Gymnasium Haganum, zijn allen bestuursleden van Oefening geweest zo ook mr. de Marez Oyens.

's Gravenhage 18 Oct. 1886

Amice,

Zoo even bracht ik de lezing van Astra ten einde. Je hebt mij een oordeel gevraagd; ik wil het je openhartig geven. Wat het werk zelf aangaat vind ik in de karakterteekening der beide zusters veel mooi's. Zij zijn geanalyseerd en weer gecomponeerd; men herkent individualiteiten. De overige personen blijven echter schimmen en raadsels voor mij. Ik schrijf dit toe aan den briefvorm. In elken dramatischen toestand komen twee partijen voor, die tegenover elkander staan. Alleen wanneer beide partijen brieven schrijven, kan de karakter-teekening volledig zijn; anders beziet men ééne partij altijd door de oogen der andere. Sander vooral is onduidelijk; ik zie van hem wat ik in het dagelijksch leven van hon-

[p. 42]

derden zie; maar dat is niet genoeg, want een auteur moet zijn lezers dieper laten kijken.

Bovendien vind ik dat er gebrek aan logica en motiveering in het boek is. De juist in het spannende oogenblik stervende moeder kan er zeer goed door; maar waarom gaat Astra naar Burda, hoe lang was zij aanvankelijk voornemens er te blijven, waarom gaat zij na moeders dood niet naar het Noorden terug, waar zij toch wel een tante, een vriendin of andere bekenden hebben zal?

De vertaling vind ik over het algemeen zeer goed, maar toch komt het mij voor dat je meer zorg besteedt aan het moeilijker werk van verzen-vertalen. Op Oefening vond ik verleden jaar je verzen-vertaling onberispelijk; op deze heb ik nog al aanmerkingen. Bijv. bl 115 regel 1 dat ... dat. bl 149 regel 1 hen lees hun. bl 34 regel 11 van ... van ... van.

bl 41 regel 11 en 12 dat zij ... dat mijn.

Op verschillende plaatsen vond ik niets ... als, dat natuurlijk niets dan moest zijn.

Ik begrijp echter, dat het vertalen in mooi Hollandsch het gevaar oplevert van ongetrouwheid aan het oorspronkelijke na zich te zullen slepen.

Het komt mij voor, dat je eenige - niet alle - namen hebt veranderd. Ik las het Duitsch niet; maar als mijn gissing juist is, begrijp ik niet goed welke je redenen zijn geweest.

Ziehier in het algemeen mijn oordeel. Natuurlijk heb ik over het boek nog wel meer goeds en kwaads in mijn hoofd; maar het zou mij te ver voeren als ik je dit alles uit wilde leggen.

__________

19 Oct.

Gisteren avond was 't bijeenkomst van Oefenings vrienden, alias van alle bestuurderen, werkende en afgezette leden, uitgesloten Netscher, Vernède, Doormalen en van Kempen. Ising heeft toen zijn leedwezen te kennen gegeven over de uitknikkering van Stam, van Brakel, van Hamel en van Aalst. Hij wil Maandag avond voorstellen van Aalst eerelid te maken omdat hij ± 45 jaren lang medegesoupeerd heeft zonder ooit er ziek van te zijn geworden. Met van Hamel heeft hij geheimzinnige, mij onbekende plannen. Stam en van Brakel moeten eereleden worden omdat zij zich op litterair gebied zoo verdienstelijk maken door ... ja, waardoor? Natuurlijk blijven deze ‘omdat's’ voor mijne rekening en onder vier oogen.

Vervolgens wilde Ising bedanken uit hoofde van zijn onvermogen om bedaard te blijven bij den aanblik van Netscher. Dit laatste gevaar is voor Oefening afgewend. Ising blijft; maar alle bestuurderen hebben een duren eed gezworen Netscher terstond te zullen troeven, als hij iets brutaals zal gezegd hebben. Dat belooft wel wat voor de toekomst en het spijt mij haast, dat ik op reis ga. Van Maurik heeft geschreven niet te willen optreden. Men zal trachten te weten te komen of dit om der wille van Netscher is. Zoo ja, wordt er een plebisciet uitgelokt en zal Netscher naar de Transvaal verbannen worden of iets dergelijks. Als jij nu ook voor je beurt bedankt, schrijf dan in Godsnaam duidelijk of 't om

[p. 43]

Netscher is of niet. Wil je bedanken doe 't dan vóór Maandag, dan woon ik dit knaleffect ook nog bij. Men vermoedt dat Marez Oyens dit vuurtje heeft aangestookt; maar nu heeft deze bedankt. Is het vermoeden dus wel juist?

Ziehier een kort relaas van al 't gebeurde. Eerstdaags ontvang je Uit Spanje. Met Gosler heb ik gebroken, omdat wij elkander niet goed begrepen. Groet mej F en geloof mij steeds,

Marcellus Emants