Brieven aan Frits Smit Kleine

23 november 1881

SK. heeft een aantal opstellen over kunstenaars in tijdschriften gepubliceerd, gebundeld o.a. in Kritische Schetsen (1882) en Schrijvers en Schrifturen (1891). Afgaande op de brief van 13 april 1882 zou hier met ‘het andere’ stuk SK.'s artikel over Thijm bedoeld kunnen zijn in de Nederlandsche Spectator. Zie de toelichting bij die brief. - Kolff (J. van Santen Kolff) toonde zich in De Banier en als kunstcriticus in Het Vaderland een voorvechter van de nieuwe stromingen in schilderkunst (impressionisme) en muziek (Wagnerisme). - Het boek van Ludovic Halévy dat E. Les filles Cardinal noemt, heet in werkelijkheid Les Petites Cardinal; het verscheen in 1880. - De PLM (Paris-Lyon-Marseille of Méditerranée) is de benaming die gegeven werd en wordt aan de treinverbinding van Parijs met de Middellandse zeekust. - Mr. F. Stam was een studievriend van E. en sinds Quatuor, bij welke vriendenkring hij eveneens betrokken was geweest, ook van SK. Zie ook toelichting bij de brief van 9 november 1874. - De lezing van Gram betreft de voordracht, die Johan Gram voor Oefening Kweekt Kennis in Den Haag hield op 7 november 1881 en waarbij hij een novelle en schetsen van zichzelf voordroeg. - Divorçons is een bekend blijspel van de Franse toneelschrijver Sardou. - Wie de beide reisgezellen zijn, waarvan hier gesproken wordt, is niet bekend.

Florence 23 Nov. 1881

Amice,

Je beide afdrukken zijn mij geworden. Het stuk over Lippe kende ik reeds, het andere werd mij in den Hollandschen schouwburg aangekondigd door Israëls, die er zeer mede ingenomen was. Ook mij komt het zeer gelukt voor en ik begrijp niet waarom je niet meer dergelijke studies geeft. Er wordt nog zoo weinig bij ons over de Nederlandsche literatoren en hun streven (als 't er is) geschreven. Wel worden de lui eens behandeld wanneer zij er onder liggen, maar gedurende hun leven vinden zij (op de recensenten van het oogenblik na) noch bewonderaars, noch bestrijders, beter gezegd noch mede- noch tegenstanders. Kolff heeft zich vroeger voor een richting in de schilderkunst misschien wat al te heftig geweerd. Zijn wijze van doen was echter eenig en behoorde navolging te vinden.

Nog op een ander gebied heb ik aan je gedacht. Ik bedoel bij het lezen van Ludovic

[p. 30]

Halévy's Les filles Cardinal. Het boek is misschien te duur voor den inhoud, die behalve de filles Cardinal ook uit andere schetsen bestaat. Mocht ge het evenwel eens in handen kunnen krijgen, verzuim dan niet aan deze alleraardigste, vooral allerkarakteristiekste penneschetsen een oogenblik van aandacht te wijden. Mij dunkt ge moet gelegenheid gehad hebben tal van typen te leeren kennen, die op dezelfde manier behandeld zouden kunnen worden. Een ander werk Monsieur et Madame Cardinal stel ik mij voor eerstdaags eens ter hand te nemen.

Wij zijn intusschen zonder ongeval door de PLM naar Italië overgebracht en verheugen ons dagelijks in Italiaanschen zonneschijn en den aanblik van mooie zaken. Vooral mijn geweldige vriend Michaël Angiolo bezoeken wij trouw. Hij, Schumann en Heine zijn de eenige kunstenaars in wier huid ik wel had willen steken. Misschien is het toch beter dat ik maar M.E. ben, want ik geloof niet dat een van de drie een bijzonder benijdenswaardig levenslot heeft gehad.

Stam houdt mij - voor zoover hij zelf 't een en ander hoort - nu en dan op de hoogte van hetgeen er al zoo in de literarische wereld in den Haag geschiedt en misschien zal Tromp ook wel weder eens de pen opvatten als hij tijd heeft.

Voorlopig vernam ik dat de lezing van Gram allerdunst was geweest en dit verwonderde mij niemendal. Van ten Brink nam ik nog afscheid voor mijn vertrek, hij beklaagde zich weinig van je te hooren of te zien.

In Parijs zagen wij Divorçons een alleraardigste klucht, die evenwel wel ongeschikt zal worden bevonden voor ons tooneel en bovendien - naar ik vermoed buiten het libretto - danig door de acteurs van het Palais royal gepeperd wordt. Overigens zagen wij met genoegen onze beide reisgezellen van de [onleesbaar] terug waarvan de een reeds getrouwd is, de andere nog immer vrijgezel, omringd door kunstschatten en naar 't schijnt zeer rijk, een leven leidt van nietsdoen, maar zich interesseeren aan alles, dat hem bijzonder goed schijnt te bevallen. Hij onthaalde ons op een diner, zoo uitstekend en in de puntjes, als ik niet vermoedde dat een celibatair geven kon. Bovendien schonk hij ons over de honderd photografiën van Egypte, die hij zelf genomen had en liet ons dus met een dankbaar gemoed vertrekken. Waarschijnlijk komt hij naderhand wel eens logeeren. Ik roep u thans een voorloopig vaarwel toe, sluit de groeten van Eva hierbij in, verzoek de mijnen aan uw moeder [over te brengen] en blijf mij noemen

tt

Marcellus Emants

Adres tot 15 December poste restante Florence

15 December-15 Februari poste restante Rome.