Gheestelycke dichten
(1622)–Willem van der Elst–
Auteursrechtvrij
LXIX. gedicht.
| |
[pagina 188]
| |
Ick segge datter is beneden inder hellen
Ga naar margenoot+Een' straffe niet alleen: maer acht sal icker tellen
Verscheyden ende groot, en setten die hier voort:
Niet uyt mijn hooft gedicht, maer uyt Gods eygen woort.
Ga naar margenoot+En d'eerste van dees acht, wilt verr' de meeste wesen;
Want niet en kan gezijn soo groot, soo schoon gepresen
Ga naar margenoot+Als Godt te mogen sien: te drincken sijnen dranck:
Te eten van sijn' spijs: tot hem te hebben ganck:
Als sijn verkoren kindt den hemel te beërven:
Ga naar margenoot+Te leven daer met hem een leven sonder sterven:
Ga naar margenoot+Wt allen dit verdriet te woonen in Gods Rijck:
Ga naar margenoot+Door eenen nieuwen geest, te wesen hem gelijck.
Dit segh' ick, is het meest dat menschen konnen dincken:
En 't is oock verr' het meest dat Godt ons kan geschinken.
Ga naar margenoot+'t Verlies dan datter is van 't alder-beste goet
De menschen in de hel de meeste pijnen doet.
Soo toch den mens bevroedt wat hy al heeft verloren,
En, dat hy was van Godt geschapen en geboren
Om inder eeuwigheyt te hebben sulck geluck,
De droefheyt hem bevanght, en valt in grooten druck
Wt dit diep ondersoeck: en, hoe hy meer van binnen
Het groot verlies doorsiet, werdt rasende van sinnen
En uyt sijn selven springht. Voor 't meest toch dit beklaeght,
Ga naar margenoot+Dat hy de vreught is quijt, en eeuwigh werdt geplaeght.
Noch dese pijn alleen pijnt soo verdoemde menschen,
(Hoewel sy voor de die wel duysent and're wenschen)
Maer daerenboven oock veel swaerigheyts hen quelt,
Die hunnen droeven geest beroert, en meer ontstelt.
Want boven dese straff', dat sy van Godt verdreven,
Sijn aensicht noynt en sien, en sonder vreughden leven
Ga naar margenoot+Gesloten uyt sijn Rijck; een' groote pijn noch is
Dat sy gevallen zijn in dicke duysternis.
Ga naar margenoot+In duysterheyt, segh' ick, hen vinden dan geseten,
Ga naar margenoot+Daer sy van son, of maen, of van geen licht en weten.
Ga naar margenoot+Daer't nimmer dagh en is, maer altijt doncker nacht:
Daer nimmer klaerheyt is, noch immer werdt verwacht.
Daer niet en werdt gesien dat d'oogen kan verblijden:
Geen schijnsel van het licht om meerder pijn te mijden.
De put is toch te diep, te diep en buyten gront
Daer hunne wooningh is; verr' van der sonnen vont.
| |
[pagina 189]
| |
Verr' buyten 's hemels loop, verr' buyten alle lichten,
Seer verr' van daer wy zijn, en buyten ons' gesichten.
Gevallen in den put die onder d'aerde staet:
En dieper onder d'aerd' als sy in ronde gaet.
Ick segh', in sulcken put, daer niet en is te vinden,
Als solfer, peck, en vier, sneeu, hagel, ende windenGa naar margenoot+
Van wonderbaer getier: maer niet dat d'oogh vermaect
Op duysent jaeren eens; hoe seer sy daer naer snaect.
Hoe groote pijn dat is, genoegh ons geeft te proeven
De duysterheyt waer in wy hier ons nu bedroeven.
Bedroeven? ja wel seer, soo saen met groot verdriet
Het lichaem pijn gevoelt, en d'ooge niet en siet.
Wanneer toch een kranck mens moet gantsche nachten waken,
Alleen, en sonder licht, noch eer hy kan geraken
Tot 't krieken vanden dagh, wel duysentmael versucht,
Maect wonder groot misbaer; en leeft in ongenucht'.
Bedroeft dan korten tijt van maenden, oft van jaeren,
Of oock van eenen nacht, bedinct hoe dat sy vaeren
Die inder eeuwigheyt geen' klaerigheyt en sien,
Noch dicke duysternis zijn mogelijck t'ontvlien.
De derde pijn, is 't vier: 't welck eeuwelijck sal brandenGa naar margenoot+
Met even heeten brandt. Ontsteken door Gods handen
Tot straffe van de sond'. Een vier van groot gewelt:
Waer ijser ende stael op korten stondt in swelt.
Een vier van and're macht als 't vier dat wy hier hebben;
Het welck naer langhen brandt, brandt qualijck door de rebben.
Het welck hoe heet dat is, alleen het lichaem brandt:
Maer niet de siel daer in; als buyten sijn bestandt.
Maer 't vier dat God den Heer grammoedigh heeft ontsteken,
Om sijnen grammen moet op 't sondigh vlees te wreken,
Geheel den mens verwint, en pijnight hem door-een:
Het lichaem met de siel, het vlees, het bloet, het been.
Voorwaer seer groote pijn: een' pijn niet om verdragen:
Een' pijn die alle pijn verwint: een' plaegh der plagen.
Wie isser toch soo sterck die midden in het vier
Sal woonen sonder brant, en maecken geen getier?
Wie isser die het vier langh dragen kan met handen?Ga naar margenoot+
Of sonder groote pijn dat houden tusschen tanden
Oock eenen korten tijt? Voorwaer den stercksten man
Wat dat hy doet of niet, daer tegen niet en kan.
| |
[pagina 190]
| |
Is dan dit aerdsche vier, van machten oock soo machtigh,
En op seer korten stondt in branden wel soo krachtigh,
Dat niemant, wie het zy, het selve kan weerstaen,
Hoe sullen wy het vier dat eeuwigh duert, verslaen?
Hoe sullen wy daer in in eeuwigheden woonen,
En ons in sulcken brandt, niet brandende vertoonen
Met verr' de meeste pijn? Hoe sullen wy in 't perck
Ga naar margenoot+Van solfer, vier, en peck, ons' wooningh houden sterck?
Och! och! 't en kan niet zijn. Die nu niet veel en konnen,
Oock sullen in dat vier haest wesen overwonnen
Van pijnen wonder straf. Die minder pijn verwint,
Veel eer den selven mens de meeste gants verslint.
Laet dan niet dincken sulcks, maer hier in wesen wijser:
Men sullen dan toch zijn van koper oft van ijser,
Van stael, of harde stof gemaect na onsen wens:
Maer 't gene dat wy nu; hoewel onsterf'lijck mens.
Ga naar margenoot+Het selve vlees en been: en, na het wel betamen,
Het lichaem met de siel noch eens by een te samen.
Hoe sal den sondaer dan in 't vier geloeyen heet,
Ga naar margenoot+In vier dat niet en smelt, maer tot des sondaers leet
In eeuwigheden brandt, in eeuwigheden wesen?
Eylaes! met groote pijn. Gelijckerwijs wy lesen
Ga naar margenoot+Van sek'ren rijcken man begraven in de hel:
Die, soo hy lagh vol brants, met wonder groot gequel
Ga naar margenoot+Tot Abraham luy' riep, dat hy hem in doots haven,
In 't midden van het vier sou licht'lijck kommen laven
Rechts met een druppel nats: want, soo hy riep, en sprack,
De hitte hem verwant, en heel het herte brack.
O droeven lesten noot! o pijnen sonder maten!
Die niemant kan weerstaen: die niemant kan gevaten.
Wie sal verdragen toch een vier van sulcken macht,
Dat leven laet den mens, en hem altoos versmacht.
Een vier dat heeter is als all' dees aerdsche vieren:
Dat inder eeuwigheyt den sondaer sal doen tieren
Ga naar margenoot+Door uytgelaten brant. Nochtans het sal geschien;
Den sondaer sal dees straff' der sonden niet ontvlien:
Den sondaer moettet sien: maer sal door boos vergrammen
Ga naar margenoot+Vermaledijen Godt, en vierigh op hem vlammen,
En raesen door de pijn. Doch soo hy sal verstaen
Dat noynt het eynde volght, sijn' hope sal vergaen.
| |
[pagina 191]
| |
Den worm, die pijn'lijck knaeght, en eeuwelijck sal knagen,Ga naar margenoot+
In 't vier sal woonen oock; en met seer diepe slagen
Den sondaer slaen op 't lijf, tot dat hy door het vel
Geraect tot in de siel, en daer in speelt sijn spel.
Daer wroeten dagh en nacht, daer keeren hem en wenden,
Van onder boven op met veel verscheyden benden
Van alderley gedacht. Want dan, al is't te laet,
Sal hy bevinden waer, dat hy door quaden raet
Gekommen is in druck, in druck, en in groot lijden:
Waer voren hy konst zijn by Godt in groot verblijden.
Dan sal hem vallen in, wat kostelijcken tijt
Hy leelijck heeft verquist; en hoe hy dien bekrijt
Als geen gesucht en helpt. Dan sal hy overdincken
Des werelts korte vreught; waer voren nu moet drincken
Gods gramschap sonder endt: en hoe hy was soo sot,
Dat hy sijn quaden lust veel liever had als Godt.
Hoe dier hy heeft gekocht de korte sondaers lusten,
Waer in noch met gemack 't hert noynt en konst gerusten,
Sal diep doorgronden dan: en dincken voor gewis
Dat hy in desen koop te seer bedrogen is.
Dit is den worm die wroet met knagende gedachten
Door 't lichaem en de siel met hondert duysent klaghten
Oock op een' korte wijl: want door den grooten druck,
't Verstandt werdt rasende van sulcken ongeluck.
En boven desen worm, veel zijnter van gevoelen,Ga naar margenoot+
Dat oock in 't helsche vier verscheyden beesten woelen
Dweers door het sondigh vlees van een' verdoemde siel,
En draeyen dagh en nacht daer in gelijck het wiel
Ront in den wagen draeyt. noch oock een' plaets bevrijen
Van pijnelijcken beet: of oogenblick vermijen
Te kruypen hoogh en leegh: maer eeuw'lijck knagen voort,
Tot dat het selve vlees werdt duysentmael doorboort.
Voeght nu by dese pijn, tot meerder helsche boeten,Ga naar margenoot+
Dat, wie ter hellen komt, met handen, en met voeten
Gebonden vast aen een, gebonden eeuw'lijck blijft:
Soo Christus onsen Heer ons 't selve klaer beschrijft.Ga naar margenoot+
Gebonden oock soo vast met goddelijcke banden
Dat niemant desen bandt door menighte van handen
Sal konnen oynt ontdoen. Dus daer den sondaer leyt,
Blijft op de selve plaets tot inder eeuwigheyt.
| |
[pagina 192]
| |
Noch sal hem soo hy leyt op hondert duysent jaeren
Herroeren konnen eens om aessem te vergaeren
Wt een soo harden hoop: die hem noch meer belast,
Mits dat 't verdoemt getal der hellen dag'lijcks wast.
Hoe toch den hoop meer groeyt, hoe sy oock aen malkander
Doorhaecken meer en meer. 't Een lichaem vast aen 't ander
Met groot gewelt geperst. Den aessem niemant krijght
Wat groote moeyt' hy doet: hoe seer hy daer naer hijght.
Ga naar margenoot+Noch is 't veel meerd'ren schroom te woonen met de geesten
Vermaledijt van Godt: en boven felle beesten
Met boosheyt opgevult. Veel arger als venijn:
En 't quaetste dat men vindt, of datter quaet kan zijn.
By hunnen argen aert en kan iet zijn geleken,
Die alder-eerst van Godt moetwilligh zijn geweken
In 's hemels Paradijs: en noch op desen stondt
Gods vyandt zijn verklaert van uyt des herten grondt.
En, door den grooten haet dien sy daer tegen dragen,
Is't, dat sy oock den mens met duysent plagen plagen
En bringhen tot verdriet. Op Godt zijn sy gestoort,
Op Godt en op den mens, met gramschap ongehoort.
Met desen boosen hoop (o Heer! wilt ons bewaeren)
Den sondaer door bedwanck moet eeuwelijck hem paeren,
En blijven daer sy zijn: voldoen al hun bevel:
Niet sonder grooten schroom, en met een droef gequel.
Want hun gesicht alleen den mens beneemt het leven:
Verandert al sijn bloet: doet schudden ende beven.
Vol boosheyts zijn sy toch: en leelijck boven al:
Verscheyden van gedaent', en in seer groot getal.
Hun' krachten zijn soo groot, dat sy't al overwinnen:
Geen' sterckheyt sy ontsien: noch ymant sy beminnen.
Ontsteken door groot quaet, vernielen kleyn en groot,
En bringhen watter leeft, met hen in grooten noot.
Ga naar margenoot+Nochtans den sondaer moet met dese duyvels woonen,
En voor hun boos gesicht hem dagelijcks vertoonen
Als een verworpen slaef. Verdragen met groot leet
Hun' boosheyt dagh en nacht, met traenen, bloet, en sweet.
Ga naar margenoot+Wt allen dit verdriet, soo't ons Gods woort komt wijsen,
Sal in de doncker' hel een groot geschrey oprijsen,
Met schroomelijck gehuyl. De oogen, swart van roock,
Gedurigh krijten aen. De tant-pijn isser oock.
| |
[pagina 193]
| |
En tant-pijn niet alleen: maer krijsselingh der tanden;Ga naar margenoot+
Door 't schroomelijck aensien van alle de vyanden
Die daer ter plaetsen zijn. 't Geschrey komt door de pijn:
't Gekrijssel door den schroom. O sondaers bitt'ren brijn!
Die hier ter goeder tijt sijn' boosheyt ende sonden
Niet eens en heeft beweent, moet eeuwelijck gebonden
In vier dat vierigh brandt beweenen sijn misdaet
Wanneer het niet en doet aen siel of lichaem baet.
En, die Godt niet en heeft gevreest hier te vergrammen,
Noch sijn gebodt ontsien; moet in die heete vlammen
Met groote vrees en schroom gehoorsaem ende stil,
Tot sijn groot achterdeel voldoen des duyvels wil.
Dan siet den sondaer eerst, wat noten hy moet kraecken:
Hoe groote quaet dat is, Gods wetten te versaecken:
Hoe schroomelijck dat is te vallen in sijn' handt:Ga naar margenoot+
Wat bitter pijn dat is, te zijn in sulcken brandt.
Waer uyt wy oock wel klaer, tot voordeel konnen leeren
Hoe saligh dat het is van sonden hem te keeren
Eer ons de doot verrast. De deught dient toch gedaen
Ten tijde dat wy noch tot Godt recht konnen gaen.
Als't wesen sal te laet, dan sullen wy seer kermen,
En roepen overluyt Wie salder mijns ontfermen
En bystaen inden noot. Dus is't den besten raet,
Noch heden deught te doen, en wachten hem van quaet.
|
|