Gheestelycke dichten
(1622)–Willem van der Elst–
Auteursrechtvrij
Tvvaelfste gedicht.
| |
[pagina 58]
| |
Dat menighmael gheschiedt, die Eelman is geboren
Oock in des Princen Hof, dat hy meer heeft verloren
In dese sijn' geboort' als een slecht boeren-kint,
Dat meer ghelucks en eer in sijn' gheboorte vint.
Als, suyverder van bloet, van lichaem en van leden:
Volmaecter allesins van boven tot beneden.
Soo dat den Edeldom ten hooghsten wel geacht,
En mach uyt vlees of bloet, niet trecken sijn gheslacht,
Of wesen dat hy is. 't Waer toch verloren soecken
Te meynen dat hy leyt ghewonden in 't kints doecken.
Voorts, seggen oock daer by ('twelck goede verwe gheeft)
Dat hy oock in de siel sijn' woon-plaets niet en heeft.
Dat, dien men Eelman seght, sal dickwijls leelijck faelen
Moet hy den edeldom uyt sijne siel gaen haelen:
Mits dat men siet en merckt dat een verworpen boer
Is eelder in sijn siel als een' schoon' edel hoer:
Dat niet de siel vereert, of edel en kan maken,
Genomen allesins, als Goddelijcke saken.
Want had den Eelman oock wat voordeels in dit stuck,
Als eelder na de siel; 't waer hem te groot geluck.
Den Eeldom dan en leyt in 't gene dat wy mercken
Wtwendigh in den mens: noch oock hem kan verstercken
Van binnen in de siel. Noch lichaem, noch het kleedt,
Noch vlees, noch bloet, noch siel, hier van te spreken weet.
Want, wat en Eelman heeft, en wat wy van hem seggen,
Een ander heeft'et oock, want wy't wel overlegghen.
Een Eelman is hy goet, een ander van gelijck:
Heeft hy groot goet en gelt, een ander is oock rijck.
Is hy van lichaem schoon, ghestadigh van manieren,
Met gaven overgaeft, die sijn persoon vercieren;
Het selve soo volmaeckt seer dickwijls is te sien
In borgher ofte boer, of in de slechtste lien.
Of wildy dat de saeck werd' andersins ghenomen,
Noch sal het evenwel by d'eerste reden komen.
Is borger, ofte boer, oneffen ende bot,
Een Eelman dickwijls oock, is ongeschickt, en sot.
Of is een boeren-kint seer leelijck in 't aenschouwen,
Een Eelman dickwijls oock sal meerder letsel houwen.
Laet dan het lichaem zijn volmaeckt, of heel geschent,
Noch Eelman, noch oock boer, en werter uyt gekent.
| |
[pagina 59]
| |
Dus moeten 't edel bloedt noch dieper in bekijcken
Eer ons met goet bescheedt de waerheyt sal vol-blijcken
Wie dat een Eelman is, of waer uyt dat hy komt,
Of wel, waer door een mens werdt Edelman ghenoemt.
Want, dat gaet vast en sterck, dat niemant werdt verheven,
Of Edelman geseyt, of daer is in sijn leven
Oock iet dat merckbaer is, waer inne hy neemt uyt;
Of andersins daer waer hier van een kleyn besluyt.
Nu, soo het edel bloedt gheacht werdt boven maten,
En over-al bedient de treffelijckste staten;
Noch borgher, ofte boer by hem gheleken wort,
Laet soecken het bediet, waer aen dit voordeel schort.
Dus dient tot het begrijp; dat dry bysonder' dinghen
De menschen heffen op, en tot het hooghste bringhen:
Geleertheyt, wapens, deught. Elck van verscheyden kracht:Ga naar margenoot+
Maer boven d'ander twee, de deught moet zijn gheacht.
Door wapens zijnder veel tot hooghen staet ghekommen,
En tot in 't alder-hooghst verheven en gheklommen.
't Is dickwijls toch ghesien dat een veracht soldaet
Gekocht heeft met sijn bloedt seer Princelijcken staet.
En, die te voren was in 't alder-leeghst gheseten,
Wanneer hy stout en kloeck sijn vyant heeft versmeten,
En onder hem ghebrocht; met wonder grooten lof
Werdt d'eerste by den Prins in sijn verheven Hof.
Soo dat de wapenen (soo't wy hier uyt beseffen)
Den mens die onder sat hoogh boven ander' heffen:
En maecken dat in hem voortaen niet werdt aensien
Het ghene dat hy was: maer dat hem konst gheschien.
De sake gaet oock soo, met die geleertheyt minnen,
Waer door sy onder 't volck de hooghste plaetsen winnen:
Want, dat de wapens doen met kloeckheydt en gewelt,
En dat den rijcken koopt met overvloet van gelt,
Het selve werdt den mens in wetenschap bedreven,
Met minder sorgh en pijn wel jonstelijck gegeven.
Het eerst en 't alder-best dat volght hem waer hy gaet:
Want, wat geleertheyt mint, bekomt den hooghen staet.
Doorgaet de werelt rondt, doorwandelt alle hoecken,
Oft, want u beter lust, doorleest vermaerde boecken,
Ghy sult bevinden waer, dat groot'lijcks werdt gheëert,
Verheven en gheacht, die wijs is en geleert.
| |
[pagina 60]
| |
Doch, verre boven al verheft de deught de menschen;
Want sy geeft meerder eer' als sy hier derven wenschen.
En 't ghene dat sy gheeft, is daerom wonder groot,
Om dat sy eert den mensch voor Godt, oock naer sijn' doot.
Met haer en isser niet in 't minste te gelijcken,
Voor wie al watter is, moet boogen ende wijcken.
De wapen acht' ick veel: geleertheyt noch al meer:
Maer boven al de deught de menschen set in eer.
Want 't gene dat sy gheeft, is kostelijck van weerden:
En, 't beste datter is in hemel, en op eerden.
Wat isser toch soo goet met waerheyt, en in toogh,
Als, 't gene dat den mens by Godt maect eel, en hoogh?
Dit doet de deught alleen. 't Is dickwijls toch te mercken,
Dat die wel is geleert, doet geen' geleerde wercken:
Maer anders doet en leert; en na des volcks ghevoel,
Ten besten niet bedient de plaets van sijnen stoel.
En die met kloecken strijdt sijn vyant heeft verslagen:
Het leven menighmael kloec vechtende moest wagen
Tot 't leste sijnes bloets; neemt dicwijls in de deught
Meer walgingh als genoeght': en in het quaet, sijn' vreught.
Dus dient tot ons besluyt, dat, soo't wy wel doorgronden,
Den besten edeldom wort in de deught gevonden,
En niet in vlees en bloet: wy hebben toch te ga'er,
In Adam en sijn' vrou, ons' eerste Mo'er en Va'er.
Maer mannen groot van deught, geleertheyt, en van krachten,
Hen hebben met goet recht, daer door doen meerder achten
Als het gemeyne volck: en die meer was vermaert
In een stuck van dees dry, wiert edelder verklaert.
Hun' kinderen naer hen, als schoon' en edel' rancken,
Ghekomen van den va'er, hier in niet willen mancken:
Maer elck in sijn gheslacht met wapenen doet goet,
Dat hy sijn' afkomst neemt uyt eel, of eelder bloet.
| |
[pagina 61]
| |
Eer-dicht.
| |
Eer-dicht.
| |
[pagina 62]
| |
Eer-dicht.
| |
Eer-dicht.
| |
[pagina 63]
| |
Eer-dicht.
|