Gheestelycke dichten
(1622)–Willem van der Elst–
Auteursrechtvrij
[pagina 46]
| |
Negenste gedicht.
| |
[pagina 47]
| |
Noch eertijts zijn gesien veel Leeraers en Proheten,
Met leugenaers by hoop, die wonder wilden weten:
Maer noynt de werelt sagh soo kloeck geboren helt,
Die leugens die men tast voor prophecij' vertelt.
Ick dool' in sijn verstandt: 'k en kan 't met mijn begrijpen:
Hy gaet toch boven hen, die leugens konnen slijpen,
En maken bot en swart, soo effen ende klaer,
Dat hen selfs namaels dunct dat leugentael is waer.
Dus is hy een groot man van seden en manieren,
Een man dien yder-een behoorden groot te vieren,
En voegen by de rest, die in den selven aert,
Hen hebben over-al voor leugenaers verklaert.
De stappen volght toch in van alle sijn voorsaeten,
Die noynt tot heden toe, de leugens wilden laeten.
Dat Luther heeft gedaen, dat Mennon, dat Calvijn,
Dat andere met hen, doet desen sonder pijn
Soo fray als een van die met listen en practijcken,
Om 't slecht onnosel volck moetwillens uyt te strijcken.
De saeck is klaer betooght, en na sijn best volbrocht
Met dese prophecij: met welcke neerstigh socht
Het volck te lacchen toe, te ketelen, te vleyen,
De schapen uyt den stal bedecktelijck te leyen.
En om dit wel te doen, ick dinck' hen maeckte wijs,
Dat hy als Paulus is geweest in 't Paradijs,
En daer van Godt verstaen nieu-maeren en secreten,
Dat Room, en 't Roomsche Rijck sal wesen haest verbeten,
En vallen heel te niet; mits dat Godts louter woort
Daer qualijck wort geleert, en schadelijck vermoort:
Dat oock Godts hooghsten dienst in 't Roomsche Rijck blijft duren:
Godts Heyligen geëert, en meer gelijcke kuren
Soo hy dat noemt, geschien. Het welck hy seer beklaeght,
Om dat de waerheyt hem uyt diepen grondt mishaeght.
Ick weer toch dat hem spijt, dat in die groote Landen
Het nieuw versiert geloof elck een verscheurt met tanden:
Dat daer het eerste Hooft van Christus waere Kerck,
Wie 't lief is, ofte leedt, houdt sijne wooningh sterck.
Dit segh' ick, maect hem gram, dit doet hem droevigh treuren,
Dit quelt hem boven al, dit doet hem 't herte scheuren.
Dit doet hem groote pijn, en 't alder-meeste leedt,
Dit perst hem in de siel met traenen en met sweet.
| |
[pagina 48]
| |
Dit doet hem seggen uyt voor waer, met groot vermeugen,
Dat anders niet en is als een' versierde leugen.
Tot spijt van 't Roomsche Rijck, en soo verheven Hof,
Noemt waere prophecij, een leugen groot en grof.
O averechten vondt! O Leeraer verr' gheweken
Van 't Katholijck geloof. O averechte treken
Tot groot en klaer bedrogh! O schandelijcke leer'!
Die hem, geloovet vast, eens pijnigen sal seer.
O dwaesheyt die ick klaegh' met toegevoude handen!
O valsheyt die ick knaegh, en scheur' met all' mijn' tanden!
O smert! O bitter pijn! dat ymandt leert en preeckt,
Dat tegen reden vecht, dat waere leeringh breeckt.
Dus wil ick hem als vriendt, met desen Dicht betoonen
Dat hy de waerheyt spaert: en, hoe men hem moet loonen
Die lasteringhe saeyt: die groote leughens lieght:
Die met soo vremden roep den goeden oock bedrieght.
Nu seght my dan, wanneer, en waer, u Godt quam groeten
Met dese Prophecij? die ghy met wacker' voeten
Liept seggen in de kerck. Dit punt dient toch bespeurt,
Tot blijck en goedt bescheedt van datter is ghebeurt.
De sake spreeckt recht uyt: is 't waer? of zijn 't maer sagen?
Ick soeck' toch effen grondt: op dat door dit hervragen,
Oock 't alder-jonghste kindt dat hem in wiegen roert,
Mach met klaer' oogen sien de wapens die ghy voert:
En wat verwaten geest op Room soo vrees'lijck dondert;
Waer in soo menigh mens verbaest staet en verwondert.
Een stoutaert moet ghy zijn: die Roomen soo vervaert:
En een soo machtigh Rijck soo korte wijlen spaert.
Dus opent uwen schat, en komt met waerheyt stichten
Het wonder' visioen dat ghy soo fray kont dichten,
Hoe dattet is geschiet. Ick laet' u vry van hier,
Seght waer van dat ghy weet dat Room dan moet te vier
Als Sodoma vergaen? seght waer ghy dese maeren
Verstondt, om die aen 't volck voor waerheyt te verklaeren?
Noemt plaetsen, dagh en uer, noemt wie u was ontrent,
Als ghy soo nieuwe saeck hebt eerste-mael bekent?
Wat woorden heeft Gods Geest in uwen mondt geblaesen,
Eer dat ghy dese maer liept in de kercke raesen?
Seght, hoe sprack Godt u aen? hoe saeght ghy dit geschien?
Was't klaer, of doncker nacht? alleen? by veel? by wien?
| |
[pagina 49]
| |
Doet uwe leerlingh goet: geeft teecken, geeft de reden,
Van u verholen woort; als hebbende de seden
Van een verweckt Propheet. Ick soeck' toch dat ghy seght
Of ghy de waerheyt spreeckt, en die niet gants verleght?
Of waerom dat ick moet u vremt geluydt gelooven,
En beter niet en mach mijn' ooren bey' verdooven,
En wijcken verr' van u, en van uw' droomen oock.
't Is toch al sot geraes, 't is stof, en lichten roock.
Verantwoordt dan de vraegh: ick sal u hooren spreken;
't En mach toch zijn genoegh met averechte treken
Al wat ghy droomt, of dicht te bringen voor den dagh
Voor waere prophecij, daer elck met houdt den lach:
Noch ymant en gelooft, dan die berooft van sinnen,
Vergetende Gods wet, hem laet van leugens winnen,
Soo valsche Leeraers doen: want 't is by hen al goet
Wat deert de Roomsche Kerck, en elders voordeel doet.
Doch schieten verr' van 't wit: ick soeck' toch meer getuygen
Eer desen valschen roep de waerheyt kan doen buygen.
Het seggen is een kleyn: 't en geeft noch eer', noch prijs:
Want waere Prophecij moet hebben klaer bewijs.
Dus toont volkomen blijck, en soo verborgen saken
Na reden ende recht behoorlijck goet te maken
Den mondt werdt toegestopt met goet en waer bescheedt,
Waer niemandt teghen kan, wie't lief is, ofte leedt.
Dit deden eertijts soo, Gods Leeraers en Propheten,
Als sy door sijn bevel iet wonders lieten weten.
Doorgrondt, doorleest de Schrift van 't oude Testament,
Waer inne ghy al dit, wel klaer beschreven vent.
En van gelijcken oock, besiet wat groote wercken
Door d'eerste Fondateurs van Christelijcke Kercken
De werelt door en door, geschiedt zijn en volbrocht,
Tot klaeren blijck dat Godt dees dingen door hen wrocht.
S'en preeckten niet soo seer met woorden, als met daden;
Waer toe sy Godes macht door 't waer geloof verbaden.
Tot kennis dat Godt self met hunne tonghen sprack,
Met teeckenen en macht, in noot hen noynt gebrack.
Maer dese Leeraers, siet, bedeelt in groote hoopen,
Ons komen nu alleen met woorden overloopen:
En roepen over-luydt dat sy gesonden zijn
Om Godes louter woort te gheven schoond'ren schijn:
| |
[pagina 50]
| |
Om d'Oude Roomsche Kerck, die hen seer docht te lispen,
Als nieuw' Verbeteraers behoorlijck te berispen.
Dus elck, door sulcken vondt, veracht, en verr' verjaeght,
Wat hem uyt quaden lust, of eyghen baet mishaeght.
Lutherus, 't eerste Hooft van ketters die nu leven,
Wiert door des vyants raedt om sulcks te doen, ghedreven:
Want wat hem goet of quaet viel eerstmael in den sin,
Hielt voor Gods louter woort, en voor een goet beghin
Van sijn begonnen werck: en die hem quamen volghen,
Oock hebben 't self venijn seer gulsich in-geswolghen.
De boecken wijsen 't uyt die Calvijn heeft gemaeckt,
En veel van sijnen aert: want all' hun' dinghen smaeckt
Verbittert en vergalt; als doet dees Prophecije:
Die leugenachtigh rieckt, en stinckt ghelijck een' prije.
Maer soo tot heden toe, oock in den meesten noot,
Noynt sulck volck heeft betoont mirakel kleyn of groot,
Tot blijck dat hunne leer' van Godt soo is ontfanghen,
Soo blijft aen desen tack, oock desen Leeraer hanghen
Verwerret en verdraeyt. Hy snaetert en veel klapt,
Maer Godes wonder' handt wort niet by hem betrapt.
Ick dinck' hem is bekent, hoe eertijts sijn' voorsaten
Begonsten onder 't volck in 't heymelijck te praten
Van teeckenen en macht, die Godt door hen sou doen,
Op dat een-yder sou hun' leeringh bet bevroen;
Maer bleven al in 't vuyl: en slachtten de Propheten
Die Baal riepen aen, en bleven staen vergheten.
Ga naar margenoot+Den Afgodt toch was doof: ghemaeckt van steen of hout;
Dus was't verloren moeyt, te roepen menighvout.
't Is aerbeydt oock vergheefs voor die zijn afgheweken
Van d'oude Roomsche Kerck, en elders hen in steken,
Te roepen Godt tot hulp in saken die zijn quaet:
Want hy tot geen bedrogh, gheeft teeckenen of raet.
In Luther is't beproeft, om onse saeck te rechten,
Als hy den boosen gheest stout aen-quam en bevechten
In een beseten mens; met vrees toch en gekrijt,
Spranck self te deuren uyt, en bleef na in den strijdt.
Calvinus van gelijck, eens wou het leven gheven
Aen die hem veynsde doot: maer 't leven wiert verdreven,
Eylaes! wel t'sijner leedt van die soo lagh ten thoon:
Gods vreeselijcke handt gaf hem toch sijnen loon.
| |
[pagina 51]
| |
Godt thoont dat hy alleen de waerheyt mint en seghelt:
Niet Luthers dwaes vertoogh, niet Calvijns ongereghelt
En goddeloos geloof. De Roomsche Kerck alleen
Klaer-blinckt met dit cieraet, en kostelijcken steen:
Op dat elck soude sien, en vastelijck doorgronden,
Waer dat de waerheyt wort by 't recht geloof bevonden:
Waer Godt, de waerheyt self, die nievers inne lieght,
Sijn segel druckt en hanght, en niemant oynt bedrieght.
O menschen hier op let! komt voelen ende kijcken
Waer met de Roomsche Kerck haer recht geloof doet blijcken,
En van gelijcken doet. De woorden acht' ick niet,
Die elck droomt en versiert, elck na sijn sin bediet.
Siet, siet, dees Kerck dan aen: niet Leeraers Calvinisten:
Niet Luthers mallen hoop: niet viese Gommaristen,
Of een Arminiaen. Veel min wat Mennon seght,
Die met sijn slecht getal schier slechter is als slecht.
Want wat dees t'samen doen, of elck oock in 't bysonder,
Om 't Katholijck gheloof, konst zijn, te bringhen onder,
Is aerbeydt te vergeefs: 't houdt toch den selven pas
Daer't over duysent jaer, en soo veel meer in was.
Aensiet daer by 't geschil noch desen dagh te mercken
Met kijvingh ende twist in alle d'ander' Kercken.
Den eenen toch groot-acht al wat Gommarus blaest,
Den anderen hem sot met d'Aerminiaenen raest:
Den derden staet verstelt met soo veel nieuwe saken;
Niet wetende wat doen, wat voor Gods woort te raken:
Want Mennon wilt noch staen, Calvinus voelt de scheur,
Den ouden Lutheraen, seght dat hy't best heeft veur.
Elck siet, elck hoort hem slecht: 't gaet elcks verstant te boven
Dat dese gheesten doen. Voorwaer 'k en kan niet loven
Soo ongeschikte daet: want met een groot gedruys,
Het volck kijft onder een, op straten en in huys;
Ia met den Leeraer self, verstout hy hem te segghen,
Dat sy, soo't wel behoort, de Schrift niet uyt en legghen
Van voor tot achter toe. Elck een hem toch houdt vast
Aen d'inspraeck van Gods Geest: die hy voelt, ende tast,
In 't kiesen sijner leer', in 't wijsen van de weghen
Die hy moet volghen in, en daer niet segghen teghen.
Soo dat Gods waere gheest, fonteyn van alle goet,
Tot elcke ketterij' de menschen gheeft den voet,
| |
[pagina 52]
| |
Houdt dese leeringh standt. O verr'-verdoolde menschen
Onwijselijck bedacht! die wat sy doen of wenschen,
De Godheyt schrijven toe. O alder-meeste quaet!
Te segghen dat van Godt komt inspraeck ende raet
Tot veelderley geloof dat evenwel sou baten:
Dat hy sijn eyghen werck sou minnen, en oock haten.
Want Luther anders leert als meester Ian Calvijn;
Hoe kan dan eenen Godt elcks rechten Leeraer zijn?
Gommarus anders leert als doen d'Arminiaenen,
Hoe volghen dan dees twee recht eenes gheests vermaenen
In een soo groot geschil dat tot de doot toe vecht,
Is't dat sy beyde zijn van Godt selfs onderrecht?
Den eenen Mennonist den anderen sal schouwen
Tot vele secten toe; hoe kan hem elck dan houwen
Of steunen op Gods gheest? die een is, ende waer:
En 't ghene hy ons leert, maeckt met de waerheyt klaer.
Kent dan dat niet en is den waeren gheest des Heeren,
Die u ghesonden heeft die leughenen te leeren:
Maer dat het helsch serpent, dat valsheyt mint en saeyt,
Vw' ooghen heeft verblint, uw' sinnen gants verdraeyt,
Op dat ghy meer, en meer in duysternis soudt dolen,
Verr' buyten 't recht gheloof, verr' buyten waere scholen.
Dus betert u in tijts, en spreeckt uw' groote schult:
Bekent dat uwen gheest den vyant heeft vervult
Met leugens en bedrogh, met valsheyt, en boosheden;
Waer met ghy als Propheet zijt komen aen-ghetreden
In 't midden van u volck: en seght voor uwen blijck,
Dat ghy't soo hebt ghedroomt, of droomen is ghelijck.
Kent dat ghy menigh mens hebt listelijck bedroghen;
Dat dese Prophecij, zijn leugenen geloghen,
En lasteringhen groot', die Godt mishaghen seer.
Dus wat ghy doet of laet, verbetert dese leer'.
Want Romen sal noch staen bevrijdt met stercke wallen,
Als alle ketterij' sal brijselen en vallen.
Ga naar margenoot+Het edel Roomsche Rijck sal dan noch houden stant,
Als ketter jongh en oudt, en sal wesen langh vermant.
Wat dat ghy dan al raest met all' uw' met-gesellen
Begoten met dit sap, wat duyvel vander hellen,
Room sal soo niet vergaen. S'is al te vast gebout
Ga naar margenoot+Op Petrus stercken steen; waer op sy haer betrout.
| |
[pagina 53]
| |
Dus wat ghy doet of niet, met kloppen en met steken,
Den steen is ijser-hart, den steen en sal niet breken
Op soo veel jaren tijts, maer is van breken vry:
Bevrijdt van Christus self, die sijne Kerck blijft by
Tot dat de werelt eyndt. Doet dan gheen' moeyt verloren,
Om sijne lieve Bruydt, sijn' Kercke soo verkoren,
Te bringhen eerst tot niet: want tot den lesten dagh
Sal houden haeren standt, spijt alle vremt beklagh.
| |
Tot den selven.
GOet Vriendt, neemt dit in danck: ick hebbet toch geschreven
Wt een goet-jonstigh hert, en vvillet soo beleven.
Mijn' meyningh en is niet uvv' eere te misdoen:
Maer vvel, dat ghy in tijts dees dingen soudt bevroen.
Het is toch groot sond', en schand', iet vvaer te seggen,
Dat yder met kleyn' macht kan breken en vveerleggen.
De vvaerheyt leert en spreect, de leugentaele schout;
Hy vvandelt toch met God; die op de vvaerheyt bout.
En mits ick niet en ben tot uvven schimp genegen,
Heb uvven naem en plaets in desen Dicht versvvegen.
'kHeb mijn gemoet voldaen, vvanneer ic heb betoont,
Dat yder in het sijn, na recht moet zijn gheloont.
|