Zinne-beelden der liefde

[p. 223]

De liefde heeft haar zoet en bitter.

Hoe, Liefde, hoe staat u die snoepery zoo duur?

Moet gy een mond vol zoet met zoo veel pyn betaalen,
Denk, wreede, denk wat lyt men duizenden van kwaalen,

Om eene vreugd? wat is uw zoet by al het zuur?

Nogtans bekoortge ons zoo door uwe vleyeryen,
Dat men uw angel om den honing wel wil lyen.

[p. 225]

De liefde heeft haar zoet en bitter.

Dit Zinnebeeld is t'eenemaal gehaalt uit het negen-
tiende gezang van Theocritus, 't geen D: Heinsius
voor heenen al in duits had overgebragt, dog ik
zal hier de vertaaling van Moonen in voegen om
dat die nieuwer is, en mogelyk aangenaamer zal
zyn.

De min stal raten uit de korven met gemak,
Toen 't felle bytje hem in al zyn vingers stak.
Hy hield zich evel, en liep, blaezende in de hant,
En stampende van pyn en huppelende in 't zant,
Zyn moeder klaegen, hoe hem zoo gering en kleen
Een beesje plaegde met schier onverdraegbre ween.
Hoe? riep ze al lachend, gy, zoo groot pas als een by,
Slaet dieper wonden en brengt duizende in ly.

Anakreon had al dezelve gedagten gehad in zyn veertigste ge-
zang, waar uit Theocritus dit voorige heeft gehaalt: zie hier
myne vertaaling.

't Was op een tyd dat Venus-zoon gesteeken

Wierd van een By, die in de roozen lag

Verborgen, en die 't Bengeltje niet zag:

Hy komt terstond in karmen uit te breeken,

En loopt al weenende, en verwoet

Na Cythere, die hy zyn jammer-klagten doet:

Ach! 't is met my gedaan, ach Moeder, 'k ben om 't leeven,

Een klein gevlerkte slang, die in 't gemeen

[p. 226]

 

Een By genaamt word door de boeren, heeft my een

 

Bedroefde, een wreede steek gegeeven.

 

Wel zoon, zei Venus, zoo uw' vinger u dus smart

 

Door zulk een kleine wonde,

 

Denk eens hoe wreed de pyn dan word bevonden,

 

Als gy de menschen met u schigten treft in 't hart.

Longepierre zegt dat hem dit gezang van Anakreon altyd bo-
ven alle de anderen heeft behaagt, dat hier waarlyk de taal
van Venus en Cupido is uitgedrukt, en dat de vinding vol geest
en betooveringen is: egter meen ik dat dit volgende Madri-
gal van Guarini, 't geen op dit zelve onderwerp gemaakt is,
het gezang van Anakreon in vinding niet behoeft te wyken;
het is het drie en zeventigste.

Punto da un' ape, a cui
Rubava il mele, il pargoletto Amore,
Quel rubato licore
Tutto pien d'ira, e di vendetta pose
Su le labra di rose
A la mia Donna, e disse: In voi si serba
Memoria non mai spenta
De le soavi mie rapine acerbe;
E chi vi bacia, senta
De l'ape, ch'io provai dolce, e crudele
L'ago nel core, e nella bocca il mele.

[p. 227]

Ik heb het dus overgezet.

De kleine zoon van Venus door een By

Gekwetst, die hy den honing wilde ontsteelen,

Kwam deez' gestoole vogt, vol raazerny,

En lust tot wraak, de lippen meê te deelen

Van mynen Engel, en sprak dus in grammen moed:

Gy zult altijd het teken weezen

Van dat ik eenmaal heb voor deezen

Zoo duur betaalt 't gestole zoet;

En die u komt voortaan in 't kuszen aan te raaken,

Zal straks met my dan moeten smaaken

Van deeze By, die ik en wrang en zoet bevond,

Den Angel in het hart, den Honing in de mond.

Het is genoegzaam uit alle deeze bovenstaande plaatzen te be-
grypen dat dit Zinnebeeld wil vertoonen, hoe de vermaaken
van de Liefde altyd met onlusten verzelt zyn, ,,en dat ge-
,,lyk Lucretius zegt, lib. 4. uit het midden van de weelden
,,altyd iets bitters opwelt.

Quoniam medio de fonte leporum

Surgit amari aliquid, quod in ipsis floribus angat.

Derhalven word de Liefde niet kwaalyk door een By afge-
beelt, die wel honing geeft maar ons ook pynelyk kan kwet-
zen; dus vergelykt haar de Satyr By Tasso, Aminta Atto 2.
Sc: 1.

Picciola è l'Ape, e fa col picciol morso
Pur gravi, e pur moleste le ferite;
Ma, qual cosa è piu picciola d'Amore,
Se in ogni breve spatio entra e s'asconde
In ogni breve spatio? hor, sotto a l'ombra

[p. 228]

 

De le palpebre, hor, traminuti rivi

 

D'un biondo crine, hor, dentro le pozzette,

 

Che forma un dolce riso in bella guancia;

 

E pur fa tanto grandi, e si mortali,

 

E cosi immedicabili le piaghe.

Ik heb het dus vertaalt.

De By is klein, en treft met zyne kleine steeken
Ons egter zoo, dat het komt pyn'lyk op te breeken:

Maar wat is kleinder als de Liefde? die zig kan

In de allerkleinste zaak verbergen,

Dan komtze ons in de Schaduw van

Bemin'lijke ooge-schedels tergen,

Dan weder, zonder dat m' haar zie,

In blonde vlegten die als golfjes neerwaarts zwieren,

Dan weder in de putjes, die

Twee roode koontjes met een zoete lach vercieren:

En nogtans weet zy ons zoo wreed

Zoo doodelyk te wonden,

Dat tot geneezing van haar leet

Geen middel word gevonden.

Dus verhaalt Mirtillo by Guarini dat hy in het kuszen van zy-
ne Amarillis, door de minne-By in het hart was getroffen,
zie il past: fid: Att: 2. Sc. 1. de woorden zelf zyn zoo lief dat
ik niet kan nalaaten dezelven hier in te voegen.

Su queste labbra, Ergasto,
Tutta s'en venne al'hor l'anima mia:
E la mia vita, chiusa
In cosi breve spatio,
Non era altro che un bacio:
Onde restar le membra
Quasi senza vigor tremanti e fiocche:
E quando I'fui vicino
Al folgorante sguardo,

[p. 229]

 

Come quel che sapea,

 

Che pur inganno era quell' atto, e furto,

 

Temei la Maesta di quel bel viso:

 

Ma d'un sereno suo vago sorriso

 

Assicurato poi,

 

Pur oltre mi sospinsi:

 

Amor si stava, Ergasto,

 

Com' Ape suol ne le due fresche rose,

 

Di quelle labbra ascoso;

 

E mentre ella si stette

 

Con la baciata bocca

 

Al baciar de la mia

 

Immobile ristretta,

 

La dolcezza del mel sola gustai.

 

Ma poi ch' anch'ella mi s'offerse, e porse

 

L'una, e l'altra dolcissima sua rosa,

 

(Fosse o sua gentillezza, o mia ventura,

 

So ben che non fu amore)

 

E sonar quelle labbra,

 

E s'incontraro i nostri baci, (o caro

 

E precioso mio dolce thesoro,

 

T'ho perduto, e non moro?)

 

Al'hor sentii da l'amorosa pecchia

 

La spina pungentissima soave

 

Passarmi il cor; che forse

 

Mi fu renduto alhora

 

Per poterlo ferire.

 

Io, poi ch'a morte mi sentii ferito,

 

Come suol desperato,

 

Poco mancò, che l'homicide labbra

 

Non mordessi, e segnassi:

 

Ma mi ritenne, oime, l'aura odorata,

 

Che quasi spirto d'anima divina

 

Risveglio la modestia,

 

E quel furore estinse.

[p. 230]

De Potter heeft het dus vertaalt.

Op dese lippen quam terstond mijn gantsche ziel,
Mijn levens t'saem gedrongen sijnde, scheenen,
Op sulck een kleyne plaets heel in een kus verdweenen:
Mijn leden beefden; 'k was als krachteloos en lam,
Doen ik den Blixem van haer oogen nader quam,
Voornamelijck, om dat my 't hert inwendig maende
Dat dit bedrog nu was in dievery bestaende;
Doe schrikte mijn gemoed, doe wierd ik aller meest,
Voor d'eerb're majesteyt haers aengesichts bevreest:
Maer door haer vrindelijk' en aengename lachjes,
Soo stelde sich mijn hart gerust; dies ik al sachjes,
Wat nader by haer quam. De Liefd', Ergasto, stondt
Gedoken tusschen bey de lipjes van haer mondt,
Gelijck het Bietgen hangt bedoven in de roosen,
Wanneerse 's morgens op haer allerschoonste bloosen.
Dewyl sy stondt en hield haer lieve mondje rêe,
(Op dat ick oock daer aen myn proef van kusjes dêe)
Als onbeweeg'lyck (schoon ik kuste dat het raeckte)
Soo was'er niet als 't soet des hoonings, dat ick smaeckte:
Maer, doe sy desgelijcks het soet gesuyckert roodt,
Van hare lippen als twee schoone roosen boodt;
('t Was heusheid of geluk dat haer de mondt deê rippen,
Geen Liefd', dat weet ick wel, en 't soet gesmeeck der lippen,
Haer kusjes en de mijn' elkander drong te moedt)
(O schat! die 'k hooger agt als al des werelts goet!
Ben ick u quyt geraackt en blijf ick nog in 't leven?)
Doe voeld'ick dat my tot in 't herte wierd gedreven,
Den scherpen angel van de soete Minne-bie;
En 't hert, dat eerst my was gesoncken in de knie,
Dat voeld' ick wederom na d'oude plaats verheffen,
Op dat het Liefde, dies te beter soude treffen.
Ick, die nu voelde dat ik was ter doodt gewondt,
Had schier, als hoopeloos, de lippen en de mondt,
Die my de doodt aandeên, gebeten en doen bloeden,

[p. 231]

 

Indien het niet by tyds had komen te verhoeden

 

(Ay my!) de soete lucht en aengename geur,

 

Haers vrindelijcken mondts, die my weêrhield, waar deur,

 

Als deur een geest van haer vergoode ziel gekomen,

 

Ick (dees uytsinnigheydt doe zijnde weg-genomen)

 

Heel zedig wierd en stil.

Ik zou hier verder kunnen aanhaalen hoeveel ongemakken in
de Liefde steeken, en zelf hoe die ongemakken de Liefde
aanzetten, maar ga het voor by, om dat ik 'er in 't vervolg
in byzondere Zinne-beelden van zal spreeken; alleen moet ik
hier by voegen; dat hoe groot de ongemakken van de Liefde
zyn, egter de vermaaken nog grooter zyn.

O tourment bien heureux guery si doucement!

Content en mon malheur, je fus contraint de dire:

Je connois qu'on peut estre heureux mesme au tourment,

Et que le bien d'Amour surpasse son martyre.

Voyez l'Astr: liv: 12. part. 2. En dat Venus derhalven met re-
de zingt in het begin van Le triomphe de L'Amour.

Tranquilles coeurs preparez vous

A mille secrettes allarmes;

Vous perdrez ce repos si doux,

Dont vous estimez tant les charmes.

Mais les troubles d'Amour, ont cent fois plus d'attraits,

Que la plus douce paix.

Geruste zielen maakt u reê

Tot duizende ongerustigheden;

Die lieve rust, die zoete vreê

Zult gy nu zien van u getreden.

Maar de onrust van de min heeft duizendmaal meer zoet

Als 't allerstilst' gemoed.

[p. 232]

Zelf is de Liefde die niet met wat moeite verzelt is zoo aan-
genaam niet: want, gelyk, Daphnis tegens Tyrsis zegt by
Tasso, Amint: att: 2. Sc. 2. het zoet dat niet met wat bitters
vermengt is walgt terstond.

Insipido è quel dolce, che condito
Non è di qualche amaro, e tosto satia.

Men vind dezelve gedagten ook by Petronius, wanneer hy
,,zegt dat hy niet begeerde 't geen hy terstond konde bekomen.

Nolo, quod cupio statim tenere,
Nec victoria mi placet parata.

Op deeze wijze doet Ausonius, in zijn agt-en dertigste punt-
digt keur van een Matres. Claudianus, zegt in Fescenn. dat de
,,vreugden door de moeyelykheden vermeerderen, en dat
,,een kusje 't geen al weenende word geweigert, veel zoe-
,,ter is.

Crescunt difficili gaudia jurgio;
Accenditque magis, quae refugit Venus.
Quod flenti tuleris, plus sapit osculum.

Ziet verders de aantekeningen van Menage op dit boven-
staande van Tasso.