Zinne-beelden der liefde
(1703)–Willem den Elger–
Auteursrechtvrij
[pagina 133]
| |
 | |
Wanneer een minnaar roept word hy nog wel verhoort;
Vergeefsch stelt zig een fier, en trots gemoed hier tegen;
De klagten kunnen zelf een harde rots beweegen,
En nimmer word een teêr gezugt vergeefsch gesmoort.
Een die gestadig roept zal in het end' verwinnen;
De weêrklank van 't gezugt der minnaars is beminnen.
| |
[pagina 135]
| |
De liefde is door gezugt te winnen.
Men vind by na dit zelve zinnebeeld in de zinne-
Che non puote il tempo? e che non puote,
Servando, meritando, supplicando,
Fare un fidele, & importuno Amante?
Fui vinta; io te 'l confesso, e furon l'armi
Del Vincitore, humiltà, sofferenza,
Pianti, sospiri, e domandar mercede.
Maar wat vermag op onz gemoed
De tyd niet al? wat indruk doet
Een minnaar in onz hart door trouw, door waardigheden,
Door diensten, zelve door zyn lastige gebeden,
Ja Silvia, 'k bekent,
Ik wierd verwonnen in het end';
En klagten, traanen, en geduld
Gezugt met nedrigheid vervult
Zyn al de wapenen waar meê 'k wierd afgestreden.
Hoe veel de tyd, en het gedult vermag, leert Ovidius Art:
Si nec blanda satis, nec erit tibi comis amanti;
Perser & obdura. postmodo mitis erit.
Flectitur obsequio curvatus ab arbore ramus.
Frangis, si vires experiere tuas.
| |
[pagina 136]
| |
Obsequio tranantur aquae: nec vincere possis,
Flumina; si contra quam rapit unda, nates.
Obsequium tigresque domat Numidasque leones.
Rustica paulatim taurus aratra subit.
Den vertaaler heeft het de Amsterdamze jeugd dus voorge- Indien u lief niet is van minnelycke zeden,
En sy u in het eerst niet paeyt met soete reden,
Verdraeght slegts en volherd; sy sal 't hier na wel doen,
Ja sal gedweeghsaem zyn eer dat gy 't soud vermoen.
Allenxkens met gedult so word een tack geboghen,
Maar scheuren salje wilt ghy daar u kracht op toghen.
Die 't loopen van de stroom niet geeft een weynigh toe,
Swemt noyt aen d'ander zyd', en maeckt hem selven moe,
Gedienstigheyt die temt de Tygers en de Beeren,
En metter tyd men kan de stieren 't ploegen leeren.
En het is waar, het geduld vermag veel:
Qui patitur potitur qui supit ille capit,
Zegt
Douza
ergens, maar boven al vermag de eerbiedigheid
Ha! dit elle, Tircis, cesse d'estre soumis,
Tu parois trop d'accord avec mes ennemis,
Appelle moy, cruelle, insensible, inhumaine,
Et pour lors tes discours adouciront mes peines.
Sois moins respectueux, je pourray persister,
Et peut estre encor je pourray resister:
Ne me contrains donc pas, dans l'ennuy qui me presse.
D'exposer a tes yeux mon trouble ma foiblesse,
Escouter tes soupirs, c'est soupirer aussi,
Et partager ton mal, qu'ecoûter ton soucy.
| |
[pagina 137]
| |
Ach! Tyrsis, zegt zy, weez zoo onderdaanig niet,
Wyl dus myn ziel in u al zyn bestormers ziet;
Noem my onmens'lyk, ongevoelig, noem my wreede,
Myn smarten zullen dan verzagten door uw' reden:
Zyt zoo eerbiedig niet, ik zal volharden, en
Misschien dat ik dan nog bekwaam tot weêrstand ben:
Wil me, om de droefheid die ik ly, zoo verschoonen,
En dwing my niet om u myn' zwakheid te vertoonen.
Myn hart zugt ook wanneer gy 't steets uw' zugten bied,
En 't lyd uw' pynen door 't verhaal van uw verdriet.
Mlle des Jardins doet Omphale op dezelve wyze spreeken wan-
He pourrois je, Phenice, en user autrement?
Ce vaillant defenseur, cet agreable amant,
Ose a peine parler du feu qui le devore,
Ses seules actions m'apprenent qu'il m'adore:
Il s'explique en tremblant, il me parle des yeux
Au lieu que son rival d'un front audacieux,
Sans respecter en moy le rang d'une princesse,
Me parle insolement de l'ardeur qui le presse,
Et se vante a mes yeux du titre de vainqueur,
Comme si sa conqueste alloit jusqu'a mon coeur.
Zou 't anders kunnen zyn, Phenice? die verwinnaar.
Zoo edelmoedig als beminnens waardig' minnaar,
Durft naaw'lyks spreeken van een vuur 't geen hem verteert,
Zyn' daaden hebben my alleen zyn' min geleert,
Hy uit zig beevend', hy verklaart zig door zyne oogen,
Daar zyn' meê-minnaar, door verwaantheid opgetogen,
De eerbied vergeetende die me een vorstinne moet
Bewyzen, my heel trots zyn liefde kennen doet;
My met de naam van myn verwinnaar komt braveeren,
Als of zyn winst hem ook myn hart deed overheeren.
| |
[pagina 138]
| |
Gilbert is mede van deese gedagte geweest, wanneer hy in
La nuit
Vostre amour s'accroissant, doit croistre son audace,
Lors qu'il est si timide, il a mauvaise grace,
Sa crainte doit cesser avec vostre rigueur
Diane
C'est par là toute fois qu'il a gagne mon coeur.
Lingelbach vertaalt het dus.
De nagt.
Uw aangegroeide min, waar doorg' hem gunstig zyt,
Behoorden hem van vrees te maaken heel bevryt.
Diana
En egter door dees vrees heeft hy myn hart verwonnen.
By Fontenelle zegt zy zelf tegen Endimion, act: 5. sc: 3.
Apprenez vostre sort, je ne puis plus cacher
Que mon superbe coeur soupire;
Vos vertus m'avoient sçu toucher,
Vostre respect me contraint a le dire.
Korn Boon heeft het dus vertaalt. Hoor dan uw lot, 't ontveinzen kan 'k niet meer,
Myn moedig hart moet beeven;
Uw' deugd kon my doen blaken teêr,
Uw eerbied dwingt me ik moet u dit te kennen geven.
| |
[pagina 139]
| |
Den zelven
Boon
doet zyne Mirrha zeggen dat zy door de Had gy gezien met welk een blode stoutheid hy
Het teder hart toeliet zig te offeren aan my:
't Mistond hem schier my zoo veel agting toe te dragen,
Zyne eerbied vreesde zelfs by na my te behagen,
'k Moest moeite doen om straf te schynen aan zyn oog,
En 't vuur te ontveinzen 't geen alree myn ziel bewoog;
Wat zal ik zeggen, myn Elise, zyne reden
Zyn schoon gelaat, zyn deugd, zyn edelmoedigheden,
Bevielen my, de tong sloeg egter, veel te straf
In weêrwil van het hart die zoete aanbieding af.
Tantum in amore preces & benefacta valent.
Gelyk Propertius uitroept: en met rede doet Koenderding , Halime, zeggen. O Goon! wat heeft de klagte al voor bevalligheid!
Dog indien de klagte bevalligheid heeft; het zugten heeft'er Air. tranquilles coeurs
Gy die in 't zoete min-geweld;
Een groeyend leet komt stil te lyden,
Als maar de taal in zugjes smelt,
Stelt dan het spraaklit vry ter zyden:
Dewyl een minnend hart,
Door 't zugten in de smart,
Het beste kenbaar werd.
Deeze les gaf le Boulanger ook aan de fransche jeugd in zyn | |
[pagina 140]
| |
,,nooit beter uitgedrukt worden, dan door een zugt die uit
Vante-lui ses appas, & puis apres soupire;
Ce langage est bien doux, ce langage est pressant,
Il est d'un beau desir l'Interprete puissant:
La tendresse est pour lui la plus forte eloquence:
Il attaque les coeurs par son profond silence:
Il est leur favory des qu'il les a reduit:
Il chatoüille l'oreille, il enchante, il seduit:
Il est le fils du feu qui consumme nos ames,
Et son expression est un torrent de flamme:
Avec tant d'agremens, avecque tant de feux,
Amant ne doute pas que tu ne sois heureux.
Roem haare schoonheid, en loos dan een zugt met een;
Die taal is zoet, die taal is van een groot vermogen,
Zy stelt een Ed'le min het allerklaarst' voor oogen
En haar welspreekentheid is tederheid alleen:
Zy valt de harten aan door haar stilzwygentheid:
Zy heeft nog naawelyks die kunnen overwinnen
Of zy doet daadelyk zig weêr van haar beminnen:
Zy kittelt de ooren, zy betovert, zy verleit:
Zy is de dogter van het vuur 't geen ons verteert,
Haare uitspraak is een gloed van vlammen, en hier mede
Alleen, ja, minnaar, ja, met die bevalligheden,
Verkrygt gy ligtelyk al 't geene gy begeert.
Ik kan hier het dertigste Madrigal van Guarini niet voorby | |
[pagina 141]
| |
Dolce spirto d'amore
In un sospir accolto,
Mentre i'miro il bel volto,
Spira vita al mio core;
Tal'acquista valore
Da quella bocca,
Che sospirando tocca.
O lieve minne geesten, die
Ik in een zugje zie vergadert,
Terwyl ik dit schoon weezen zie
Is reets de min door u myn ziel genadert.
Zoo veel vermag die schoone mond
Dat zy my zelve met haar' zugjes treft, en wond.
Ik zou hier nog verscheide plaatzen kunnen aanhaalen om te
Hé bien, Antiochus, es tu toujours le mesme;
Pourray je sans trembler luy dire, Je vous aime?
Mais quoy? Deja je tremble, & mon coeur agité
Craint autant ce moment que je l'ay souhaitté.
| |
[pagina 142]
| |
Wel nu, Antiochus, zyt gy nóch als voor dezen?
Zult gy uw' min aan haar belyden, en niets vreezen?
Neen, 'k vrees alreeds, en, door de ontroering overheerd,
Vrees ik zoo veel dit uur, als ik dat heb begeerd.
En dit is niet alleen het gevoelen van Racine, en my, maar van
Mais comme en toute chose au sens des plus habiles,
Tous les commencemens sont toujours difficiles,
Declarer son amour, est un grand coup d'estat,
Il faut pour ce chef d'oeuvre un esprit delicat,
Il faut pour epargner la pudeur d'une dame,
En des termes obscurs, lui decouvrir sa flamme;
Si la chose luy plaist, son esprit curieux
Permet un autre jour que l'on s'explique mieux;
Et puis quand un amant fait un offre civile,
Ce qu'il dit une fois, Amour le redit mille.
Maar eveneens als in alle andere zaaken, daar
Men vaak in het begin het zwaarste word gewaar,
Eist ook 't ontdekken van de min een held, geen bloode:
Dit Meesterstuk heeft wel een kiesch verstand van noden.
Men moet bedektelyk, op dat me een juffer niet
Beschaamd maak', spreeken van zyn lieve ziels-verdriet.
Zoo 't haar behaagt, zal haar nieuwsgierigheid wel strekken
Zoo ver, dat gy haar daags daar aan kunt meer ontdekken:
Als dan een minnaar voorts beleeft is in zyn' taal
Herhaalt de Liefde, 't geen hy zegt, wel duizendmaal.
Men behoeft dan altyd niet met zugten en klagten zyn liefde | |
[pagina 143]
| |
mentlyk, gelyk le Boulanger hier vooren gezegt heeft, met Declaration d'amour.
Je connois bien quelqu'un, charmante Lysimene,
Qui de vostre beaute sentant le doux effet,
Vous cache son ardeur, comme on cache un forfait,
Et craint que son amour n'attire vostre haine.
Si vous vouliez pourtant, il vous diroit sa peine,
Peut estre vostre esprit en seroit satisfait:
Il est assez plaisant contant son petit fait,
Et quelque fois il sort de bons vers de sa veine.
Quelque fois il escrit d'assez jolis poulets;
On se plaist quelque fois a lire ses billets;
Souvent on l'a flatté d'avoir assez d'adresse:
Helas si ce quelqu'un vivant sous vostre loy,
Pouvoit vous exciter a la moindre tendresse,
Mon coeur y prendroit part comme si c'estoit moy.
Bekoorelyke Lysimene, 'k weet'er een,
Die in de zoete dwang van uwe min moet leeven,
En die zyn ted're vlam aan u, uit vreeze alleen
Dat gy hem haaten zoud, niet durft te kennen geeven.
Hy zou nogtans, indien gy wilde, zyne pyn
(En mooglyk zou 't u niet mishaagen) u verklaaren;
Hy weet in zaamenspraak heel aangenaam te zyn,
En in de digtkunde is hy ook niet onervaaren,
Zyn minne-briefjens zyn zomtyds heel aardig, en
Men heeftze dikmaal met zeer veel vermaak geleezen;
Men vleit hem ook niet onwelleevende te weezen;
Ach zoo die zekere, die ik alleen nu ken,
Maar door een ted're vlam kon uwe ziel doen blaaken,
Kon 't my niet nader, al was ik het zelve, raaken.
| |
[pagina 144]
| |
Hier je vous vis, Phillis, d'une oreille attentive,
Escouter le sermon du bon Pere Thomas,
Qui fit voir clairement qu'il nous faut icy bas
Constamment endurer le mal qui nous arrive.
C'est un ordre divin, qu'il faut que l'homme suive,
Il faut qu'en la douleur il trouve des appas,
Il doit avec plaisir souffrir jusqu'au trepas,
S'il veut vivre en Chrestien, comme Dieu veut qu'il vive.
Il n'est point de mortel qui ne porte sa croix,
Depuis le moindre gueux jusqu'au plus grand des Roys;
C est une loy du Ciel qu'il faut subir vous mesme.
Chacun de quelque mal doit estre le martir.
Disposez donc, Phillis, vostre coeur a souffrir,
Et puisqu'il faut souffrir, souffrez que je vous ayme.
'k Zag gist'ren, Phillis; hoe gy uwe aandagtige ooren
Den Preêker leende, die met welgegronde reên
Verkondigde, hoe elk standvastig hier beneên
Moet lyden al het geen hem immer komt te vooren:
Dit heeft de Hemel dus den sterveling beschooren;
Hy moet verheugt zyn in het aller droefst' geween,
En lyden tot de dood scheit ziel en lyf van een,
Indien hy na de pligt der Christenen wil hooren:
Een yder lyt hier op de waereld zyn verdriet;
Een Bedelaar mag vry als hy een Koning ziet
Gelooven dat hy moet met hem het lyden draagen,
En nimmer zult gy u van lyden zien ontslaagen;
Kom, Phillis, maakt dan van het lyden een begin
En wyl gy lyden moet ly dat ik u bemin.
Dit volgende Epigramme is van du Four. Pour mettre au devant des heures d'une belle devote.
Encor que vous soyez au rang des plus cruelles,
Et que vous ne vouliez rien faire en ma faveur,
Lors que vous priez Dieu pour les coeurs des fidelles,
Phillis, en verite vous pries pour mon coeur.
| |
[pagina 145]
| |
De geene die dit verstaan zullen my ligt vergeeven dat ik
Comment puis je de vous esperer guerison
En ma fievre amoureuse, ardante & continuë,
Si la cause du mal vous estant inconuë
Vous rendez de ma mort une fausse raison?
Las! je sesche & flaistris en ma jeune saison,
Tué du basilic de vostre belle veuë,
Et vous ditez que c'est le livre qui me tuë,
Et le trop demeurer en l'estude en prison.
Incredule Beauté, vostre seule ignorance,
Non une si louable & sage intemperance,
Par faute de secours me conduit au trêpas,
Ou bien si la douleur qui m'abbat sans remede
Procede de trop lire, helas! elle procede
De lire en vos beaux yeux que vous ne m'aimez pas.
Hoe zoude ik ooit van u geneezing kunnen wagten
In myn verliefde koorts, die nimmer my verlaat,
Indien gy de oorspronk van myn' rampen niet verstaat,
En de oorzaak van myn' dood toeschryft aan and're kragten;
Myn jeugd verdwynt geheel en ziet haar' bloem versmagten,
Gekwest door uw gezigt, dat als een blikzem slaat,
En van de boeken, zegt gy, komt alleen dit kwaad,
Om dat ik al te veel in study ga vernagten:
O schoone, uw ongeloof veroorzaakt al myn leet,
Geen Ed'le weetens-lust; dat gy myn ramp niet weet,
Dit droef gebrek alleen kan my zoo dood'lyk weezen,
Of zoo die wreede smart die my doet ondergaan
| |
[pagina 146]
| |
Komt uit het leezen, zoo gy zegt, helaas! te ontstaan,
't Is dat ik in uw oog uw koelheid steets moet leezen.
Dit tweede is van Honore d'Urfe, en met wat meer eerbied
Doux zephir que je vois errer folastrement,
Entre les crins aigus de ces plantes hautaines,
Et qui pillant des fleurs les plus douces haleines,
Avec ce beau larcin vas tout l'air parfumant.
Si jamais la pitié te donna mouvement
Oublie en ma faveur icy tes douces peines:
Et t'en va dans le sein de ces heureuses plaines,
Ou mon malheur retient tout mon contentement.
Va, mais porte avec toy les amoureuse plaintes,
Que parmy ces forests j'ay tristement empraintes,
Seul & dernier plaisir entre mes displaisirs.
La, tu pourras trouver sur des levres jumelles
Des odeurs & des fleurs plus douces & plus belles:
Mais rapporte-les moy pour nourrir mes desirs.
Gy bolle windjes, die ik zie zoo vrolyk dart'len,
In 't groene loof, met wien zoo geil de bladjes spart'len,
Die 't aller liefst' gebloemt de zoetste reuk ontsteelt
En over al de lugt die schoone beuit meêdeelt.
Zoo medelyde u ooit bewogen heeft het harte,
Vergeet ter gunst van my thans uwe zoete smarte,
Boet elders uwe lust met dat gelukkig wout,
Waar zig tot myn verdriet al myn vermaak onthoud.
Ga, maar wil met u myn verliefde zugten draagen,
Van welke ik vaak het bosch vol droefheid leerde klaagen;
Die laatste en een'ge troost aan myn verliefde zin.
Daar zult gy kunnen, in het schoon van myn beminde,
Meer geur en bloemen op die jonge lippen vinden,
Dog breng hem weêr te rug tot voedzel myner min.
De Ridder Guarini verwyt zyne Phillis zeer eerbiedig, gee- | |
[pagina 147]
| |
stig, en niet te min scherp, haare ongevoeligheid, in zyn Echo amorosa.
Amiam, Fillide, amiamo. ah non rispondi;
Queste voci amorose,
Che tu disperdi a l'aura infra le frondi,
Son da l'aure pietose
E raecolte e portate
A tal, ché mi risponde, e n'ha pietate.
Odi crudel, ch'a questa voce, Amiamo,
Un'antro, un bosco, mi risponde, Amo, Amo.
Weerklank van liefde.
Kom, Fillis, buig uw' fiere zinnen,
Kom, Fillis, kom, kom laet ons minnen.
Ach wreede! (welk een ziels-verdriet!)
Gy antwoord op myn klagten niet.
Daar zelfs de ligte wind, vol teder mededoogen,
Myn' klagten, die zy ziet zoo vrugteloos vervlogen,
Verzamelt en met my dat medelyden heeft,
Dat zy die aanneemt en my daar op antwoord geeft.
Ja, wreede, hoor, terwyl ik roep, Kom laat ons minnen,
Hoe hier een bosch, een hol, my antwoord, Minnen, minnen.
Tristan ontschuldigt zig heel geestig in een zyner brieven over | |
[pagina 148]
| |
Il faut qu'un tres subtil & tres parfait amant,
Pour bien faire l'Amour en parle rarement;
Quoy que ce discours plaise, il ne faut pas qu'il lasse,
Ce qu'on rend trop frequend, perd a la fin sa grace;
l'Excez pourroit blesser des plus douces odeurs;
L'on peut estre accablé d'un grand amas de fleurs;
Il faut dans l'entretien imiter la Nature,
Qui ne peint pas les Champs d'une mesme peinture,
Et par ses changemens & ses diversitez,
Decouvre tous les jours de nouvelles beautez.
Een minnaar die volmaakt en loos wil zyn, moet in
Zyn liefde spaarzaam zyn in 't spreeken zyner min:
Schoon deeze praat behaagt zy moet niet lastig werden;
Veel zaaken walgen door het al te lang volherden;
Door overmaat is 't dat de zoetste reuk bezwaart,
En bloemen worden door de menigte ons onwaard;
Men moet in 't byzyn zyn als de natuur, die zelden
Op eene en zelve wys bemaalen zal de velden,
Maar, door verandering en door verscheidenheid,
Steets nieuwe schoonheid onz gezigt te vooren leit.
|
|