De Hollandsche Spectator

Aflevering 151-195: 7 april 1733 - 7 september 1733

[p. 64]

N^o 155. Den 20. April 1733. De Hollandsche Spectator.

---Taedae quoque jure coissent;
Sed vetuere patres.¹

ovid.

Heer Spectator.

UW Vertoog van den 9^den Maart heeft niet alleen de goedkeuring van jonge lieden, die nog onder de magt van hunne ouders staan, en mede graeg eens voor hunne doot zouden trouwen willen, maar ook van aanzienelyke Gehuwden, die met kinderen gezegent zyn, en derzelver genoegen in een zaak van die natuur ver boven hunne eige zinnelykheid stellen. Wat my belangt ik betuige UE ongeveinst, dat de billykheit van uwe redenering my zodanig behaegt heeft, dat ik om die door een krachtig voorbeeldt te bevestigen, aenstonds de pen in de handt genomen heb om UE het volgende verhael, waer van ik voor een gedeelte ooggetuige geweest ben, meê te deelen.

Lucretia eenige Dogter van een der voornaamste Kooplieden dezer Stadt, bezat alle gaven, die een Juffer geagt en bemint kunnen maken, hare ryzige gestalte, welgemaakte leden, frissche kleur, schrandre geest en opregte deugt met een aanlokkelyke goetaerdigheit verzelt, veroorzaekten, dat [34] ze by ieder voor de eer der sexe gehouden wiert; voeg hier by de kennis der muzyk en aller andere Jufferlyke wetenschappen, met eene zedigheit die zelfs de verdiende louanges² zonder gemaektheit van de hand

1 “Der Oudren Grilligheid belet hun 't wettig huwen.” Ovidius, Metamorphoses IV, 60-61.

2 Loftuitingen.

[p. 65]

wyst, en UE zal een genoegzame schets van die bevallige, doch ongelukkige Jonkvrouw hebben. Zy hadt naeuwlyks zeventien jaren bereikt, of zag zig van verscheide Minnaers aangezogt; waer van de een haer door een magnifique koets en pragtige livrei, een ander door de gezwintheid van zyn hartdraevers, zeiljagt en diergelyke winderige verdiensten zogt te behagen; dog onder allen die naer haer gunst stonden, was niemant, die 't hart dier verstandige maegt treffen kon, als Damon een jongeling van goeden huize, dien 't nog aen verstant nog andre goede hoedanigheden ontbrak; maar zyn Vader een militair, die in de kragt van zyn jaren in den oorlog gesneuvelt was, hadt hem zo veel gelt niet nagelaten, dat hy daer op den gewonen zwier der jonge Heeren van gelyken rang en geboorte, volgen kon; hy hadt zig derhalven van jongs met vlyt tot de studien geappliceert, en met veel lof gepromoveert zynde, leefde hy van zyn jaerlykse inkomsten, die omtrent twaelf hondert guldens bedroegen, als een fatsoenlyk man, tragtende ondertusschen door eene geduurige letteroeffening, zig tot het een of ander ampt, waer mede hem zyne vrienden zouden willen begunstigen, bequaem te maken.

Hy hadt Lucretia verscheide malen gezien, ten huize van een zyner Nigten, die wanneer hy haer verklaerdt hadt, hoe doodelyk hy op die Juffer verlieft was, zyn schoone dikwils uitnodigde, om hem gelegentheit te geeven van zyne liefde te openbaren, latende hen om de zelfde reden ook dikwils alleen; onder voorwendzel van de eene of andre [35] noodwendige bezigheidt; en hy wist eindelyk zyn Geliefde zodanig te overreden, dat zy beloofde hem geen party te zullen zyn, indien hy haar Vader bewegen kon, doch zy vreesde dat de geringheit zyner middelen hem tot een onverzettelyke hinderpaal strekken zou. Damon was geheel verblyd, dat hy het hart van zyne bevallige gewonnen hadt, doch schroomde voor de weigering van haren Vader; hierom vervoegt hy zig by zyne Vrienden, en weet door zyn kragtig, doch beleeft aenhouden zoo veel te weeg te brengen, dat hem een aenzienlyk ampt gegeven wierdt.

Nu dagt hy niets meer te vrezen te hebben en begeeft zich dierhalven by den Vader van Lucretia, die geen zwarigheit maakte van hem acces by zyne dogter te geven, zoo dat de twee gelieven thans elkander in vryheit van de opregtheit hunner mening mogten onderhouden; en zy stelden vast zig binnen weinig maanden getrouwt te zien.

't Gerucht van dit aanstaande huuwlyk verspreidde zig wel haest door de gansche stadt: en elk prees de goede keur van den minnaar, als van de

[p. 66]

minnaresse; maar onderwyl wist Florus, een Man van omtrent veertig jaren, die buiten een considerable somme geldts, door de negotie gewonnen, niet de minste goede hoedanigheit bezat, door de grootheit van zyn' middelen het zoo ver te brengen, dat hy den Vader van zyn Matres op de hant kreeg, die door 't gout verblint wel haast den braven Damon zyn huis verboot, en zyne Dogter dreigde op te sluiten zoo zy hem oit weer te woord dorst staan.

Ik laat UE oordeelen, hoe doodelyk de twee Gelieven ontroert waren, door deze wrede tyding, die hen als een steen op 't hart viel. Zy [36] stelden alles, wat hen mogelyk was, in 't werk, om den ouden man van zyn voornemen af te trekken; dog het schreyen, smeeken, belofte van eene onophoudelyke dankbaerheit, en 't verzoek van goede Vrienden hadden hier geen kragt; de klank van 't gelt maekte den Vader doof, voor alle wettige redenen en verzoeken, en hy geboot zyn dogter zig gereet te maken om binnen weinig weeken de Bruit van Florus te zyn; die van zyn kant ook niet naliet haer te verzekeren, dat zy met hem een zeer vermakelyk leven leiden zou. De Schoone, tot in de ziel ontstelt, zogt hem te doen begrypen, dat het niet edelmoedig was een Juffer tegen haer zin te willen trouwen, en verzekerde hem, dat zy nooit de minste liefde voor zyne persoon hebben zou; dog dit kon niet baten, hy antwoordde: dat hy te vreeden was bezitter van zoo schoon een lighaem te zyn, en dat de genegentheit wel volgen zou; Toen borst zy uit in een vloet van tranen, en riep, Welaen dan lafhartige! ik zal u trouwen, doch denk nooit plaets in myn hart te krygen, ik zal de gehoorzaemheit, die myn Vader van my eischt, schoon ze onredelyk is, voldoen: de rechtvaerdige hemel zal my helpen en my de gedwonge belofte, die my zal afgevordert worden, vergeeven.

Terwyl Lucretia dus, als een slagtoffer der Vaderlyke geltzugt, aen haer onwaerdigen minnaer wiert overgegeven, was Damon op hondert middelen bedagt om zyne getrouwe nog eens te zien, doch zy was zo nauw bewaert dat zulks onmogelyk scheen: eindelyk schoot hem te binnen, dat hy zig in de kerk kon begeven, op haar trouwdag, en dus haer naer zyn wensch zien en van haer gezien worden. Dit doet hy, en plaetst zig regt over haer, met een gelaet, dat geene [37] geringe blyken van een hartknagende droefheit gaf; zy by geval haar oogen opslaende ziet hem ook, en wort aanstonts door zulk een groote ontsteltenis bevangen, dat ze in flaeuwte viel, waer in ze een geruimen tydt bleef, zoo dat men genootzaekt was de Huwlyksplegtigheden, die even begonnen waren, uit te stel-

[p. 67]

len, en haer weer t'huis te brengen, daer ze nauwlyks was, of viel weder in een onmagt, die van een hevige koorts gevolgt wiert: men bragt haer dan te bed en stelde alles in 't werk wat tot haere herstelling dienen kon: doch die ellendige nam in 't kort zoodanig af, dat men van haer opkomst wanhoopte.

Nu zag de Vader, maer te laet, dat hy de oorzaek van zyn Dogters doot zou zyn; en was als wanhoopig, dat hy zyn eenig kint, voor 't welk hy gedagt hadt zyn schatten by een geschraept te hebben, zo barbaers gehandelt hadt; hy badt haer den moet niet op te geven, en beloofde haer aen Damon uit te huuwen, zo dra ze herstelt zou zyn; doch alles te vergeefs; de kranke, het uur van haar sterven voelende naderen, verzogt haer Vader te mogen spreeken; vergaf hem alles, en zy zig verders geheel tot ernstiger gedagten over gegeven hebbende ontsliep kort daeraen in de armen van Damon, haren geliefden Minnaer, die door droefheit de tering gezet hebbende na weinig maenden haer in 't graf gevolgt is.

P.S. Indien deze Historie UE behaagt, zal ik UE het vaers dat Damon op de doot van zyne Minnares gemaekt heeft, en 't geen ik in handen heb, in 't kort toezenden. [38]

H.

Ik zal 't overige van myn papier vervullen met het volgende uittrekzel van een brief, dien 't geval van Themistius¹ uitgelokt heeft.

Heer Spectator.

DAar zyn hier in de stad gezelschappen van jonge Heertjes, daar men een standvastige gewoonte maakt van den genen, die op 't oog wat onnozel schynen, zonder de minste verdienste met bespottingen t'overladen, en hen, om zo te spreeken, als een bal elkander toe te kaatzen. Voorleede somer was ik by een vriendt genodigt, daar zig verscheide van die spreeuwagtige Jonkertjes ook bevonden. Nauwlyks waren wy gezeten, of een die groote gedagten had van zyn schranderheid, en daaglyks door zyne fraye gaaf van eerlyke luiden te foppen, in aanzien by zyne makkers toenam, tastte aanstonds een zedig jongman aan, die tot zyn ongelyk zig naast hem

1 Zie afl. 115, 123 & 145.

[p. 68]

had geplaatst. Ik moet zeggen, sprak hy, Myn Heer, dat het monster van uwe knoopen my wonderlyk behaagt, 'k heb 't zelve noit van te vooren gezien, en 't moet zekerlyk korts uit Parys zyn gekoomen. Uw hair is ook in de uiterste perfectie opgemaakt, by wat paruikmaker laat Myn Heer zig tog coefferen; daar moet ik ook wezen. Daar by is de strik, aan uw degen mee van geen geringe verdienste, en die moet u al een mooi stuivertje gekost hebben, en uw heele kleed zit u aan 't lyf of het 'er aan geschildert was. Trouwens 't is aan Myn Heer besteed, want uw taille is de bestgemaakte die men met oogen aanschouwen kan, 't is geen klein voorrecht zeker, zulk goed air te hebben, en zo adroit te zyn; Wat Juffer zou op zo een Heer niet gecharmeert worden. Nu heb ik zo al iets gehoort, en ik denk dat wy Myn Heer haast zullen feliciteeren, en by die gelegendheid een pretje hebben. Hier op [39] zig naar 't gezelschap wendende, Ja Myn Heeren, vervolgde hy, onze vriend heeft gansch geen kwade keur gedaan; 't is 't zoetste Meisje dat op voeten gaan kan, en 't zal haast lukken ook; Hy leerd reeds danszen, om op het bezoek beslagen ten ys te komen. Dog hy vordert in een maand meer, als anderen in vier. Ei laat ons hem gezamentlyk verzoeken zyn kunst eens te toonen; Je zult 'er verwondert over staan; de Heer tractant speelt dog een schoone viool, die zal hem wel aan de gang helpen. Dit alles wierd uitgesprooken, zonder den jongeling, die 'er waarlyk wel uitzag, den tyd te laten, van een woord te uiten, onophoudelyk overvallen van de anderen, die hem geduurig in zyn reden vielen. Wanneer men hem als met gewelt tot het dansen van een menuet geparst had, wierd hy met nieuwe loftuitingen overladen, dewelke over tafel telkens met anderen wierden opgehoopt, en niet ophielden voor dat hy door een dringende affaire naar huis getrokken afscheid had genomen. Zo dra was hy 't huis niet uit, of hy wierd door een generaal geschater als nagejouwt, waar in boven alle uitblonk de voornaamste acteur van de klugt, die terstond met den tytel van een drolligen hond met een gemeene¹ stem wierd begroet, en zig in zyn geestigheid zodanig baide,² dat de aangenaamste vergenoeging uit zyn gansch gelaat te lezen was. Dog zyn speelpop was weg, en hy moest weer een ander hebben; toen moest ik 'er aan gelooven; Hy presenteerde my, zonder ophouden, nu d'eene, nu d' andere schotel, zo dat ik my vergenoegen moest met telkens iets te nemen,

1 Onbeschaafde.

2 Verlustigde.

[p. 69]

of hem voor zyne gedienstigheid te bedanken. Ik at smakelyk van een koude pasty, die in 't midden stond, dog of ik te veel gebruikte, naar zyn zin, weet ik niet; Maar terwyl ik overeind staande, den vriendelyken Hospes, die my iets toereik[40]te, bezig was daar voor dank te zeggen, was hy vrypostig genoeg om deze woorden te uiten: Ik geloof niet dat die Heer van die spyze meer nuttigen zal; Hy zal liever een meloentje eeten, denke ik. Hier op vond hy goed myn tafelbord te belasten, met de grootste van die vrugten die op tafel was, buiten twyffel om my by 't gezelschap voor een vraat aan te doen zien. Wat kon ik doen in dit geval? hem telkens te antwoorden in 't welnemen, en als of ik zyne zo zotte als vuilaardige beschimpingen niet merkte, was aan denzelven nieuwe stof te verschaffen, en hem met ernst te zeggen dat zyne laffe en noit verdiende boerteryen, my mishaagden, en ik geneigd was, hem zulks, indien hy daar in voortging, te toonen, zou de vreugd van 't gezelschap gestoort, en den heuschen tractant beleedigt hebben.

Myns bedunkens, is die stoffe wel waardig om door den Spectator omstandiglyk verhandelt te worden, en ik wenschte van harten door hem te worden onderregt, op wat wyze een eerlyk, vreedzaam, en beschaaft man zig gedragen moet om de aanvallen van zo eene onbeschofte geestigheid, op een' gevoeglyke en kragtdadige wyze af te slaan.

Ik blyve.¹

Deze Hollandsche Spectator zal alle Maandagen en Vrydagen te bekomen zyn: Te Amsterdam, by H. Uytwerf; te Rotterdam, J.D. Beman; Delft, A. Beman en Boitet; 's Gravenhage, C. Boucquet en J. vander Kloot; Dordrecht, Van Braam; Leyden, Kerchem; Haarlem, Van Lee; Utrecht, Kroon; Middelburg, Meerkamp; Vlissingen, Payenaar Leeuwaarden, Strik; Franeker, Ennema. &c. [41]

1 Volgens Zuydam is Lukas Peter de opsteller van deze brief.