De Hollandsche Spectator

Aflevering 106-150: 31 oktober 1732 - 3 april 1733

[p. 296]

N^o. 145. Den 16. Maart 1733. De Hollandsche Spectator.

Risu inepto res ineptior nulla est.¹

Myn Heer,

DE Brieven over de Amsterdamsche Saletten, die U Ed. ons in het voorleden jaer heeft medegedeeld, hebben my aenleiding gegeeven om U Ed. eenig verslag te doen van zeker Gezelschap, dat ik onlangs, toen ik, om met myn Correspondenten af te rekenen, my in die Stad bevond, heb bygewoond. Het kan juist wel den tytel van Salet, in zyn bepaelsten zin genomen, niet draegen; maer het geleek 'er vry wel na: want schoon ik 'er geen jonkertjes gezien, en weinig nieuwe airtjes gehoord heb, evenwel ging het 'er omtrent zo modest toe, als ik hoor dat het in die deftige Societeiten doet, en de discoursen waren 'er niet min verheeven en verstandig.

Ik werd 'er gebragt door een myner goede Vrienden, by wien ik gelogeerd was, en die 'er my veel goeds van had gezegt. Onderweeg prevenieerde hy my over iets daer ik my anderszins zekerlyk ten hoogsten over verwonderd zou hebben. Namelyk, hy zeide my dat deeze Byeenkomst meest uit getroude Heeren en Dames bestond, en dat het de eersten gepermitteerd was een pypje te rooken en een glas wyn te drinken, zo ze geen lust tot spelen hadden, 't welk meest altyd gebeurt. Dit stond my niet kwalyk aen: eensdeels om dat ik een groot Liefhebber van rooken ben, en ten anderen om dat de hedendaegse [194] kaertspelen my ten eenemael onbekend zyn, als die met myn koophandel wel wat anders te doen heb. Wy waren niet zo haest in huis, of ik hoorde een verward gerucht van verscheide stemmen onder malkander, en het scheen dat men in een heevige

1 “Risu inepto res ineptior nulla est.” Vert. Niets is onnozeler dan een onnozele lach. Catullus, 39, 16.

[p. 297]

twist was. Op de kamer komende raekte alles in stilstand, ik werd van den Hospes en zyn vrouw met veel vriendelykheid ontfangen, en my wierd voort een stoel aen den haert gezet, en een kopje thee gepresenteerd. De Compagnie was reeds vol, en myn vriend kreeg kyven dat hy zich zo lang had doen wachten. Ik zag den cirkel eens rond, en telde acht vrouwen, met even zo veel mans, my daer buiten gerekend. Het discours, door onze komst gestoord, begon op nieuw. Een jong Wyfje, zeer prachtig in de kleêren, had de meeste praet. Zy sprak van Meiden, Minnen, en Baekers, en klaegde dat zy niet op haer slag kon raeken. Verscheide Huwelyken, die aenstaende waren, of onlangs voltrokken, passeerde de monstering, en op ieder der zelven had zy vry wat te zeggen. Hierna viel men op de mode. Een der Dames vroeg haer, of zy wel wist dat men nu groote moffen begon te dragen, die aen een ceintuur om het lyf vast zyn. Ja, zou ik dat niet weeten, was het antwoord, ik heb 'er al een ontboden, en verwacht ze noch deeze week. Dat is goed, hervatte de eerste, ik heb ze noch niet gezien, en ben 'er nieuwsgierig na. Maar ik moet je noch wat nieuws zeggen. Ik heb gisteren in de kerk gehoord dat men het hair niet meer tapeeren zal, en voortaen een platte boucle draegen. Wel, hoe zal het dan gaen, vroeg de andere, met iemand die zo veel hair niet heeft om 'er een boucle van te maeken? O daer is geen zwarigheid, wierd haer toegevoegd, het geen de natuur ons weigerd, zal de kunst ons wel byzetten. Maer heden Vrouwtje, vervolgde zy, wat benje ook paerelachtig net! Wat hebje daer een lief mutsje op! mag men je wel vragen waer je dat kostelyke stof van je Sac¹ gekocht hebt? daer geef je wel tien gulden voor. Het wyfje gaf al zwygende te kennen dat het geraden was, en noemde de Fabrikeur. Myn man, voegde ze' er by, zag liever dat ik een Engelsche Japon² droeg; want hy is een geslagen vyand van Sakken: maer ik voor my heb daer grote zin in: behalven dat ik die andere dragt abominabel vind. Mevrouw, Mevrouw, zei een derde, hoe kunje zo praten? my dunkt dat een Japon wel net staet. Net! net! viel zy [195] hier op in, het mogt dat ik niet zeggen en durf. Men ziet 'er meê uit als een Hamburger Tryn. Dit zeggen verzelde zy met zulk een ongemanierde en schaterende lach; dat ik voor het scheuren van myn oorvliezen begon te vreezen, en nu de waerheid van de Latynsche spreuk bevond: Niets is zotter dan te lagchen wanneer het niet te pas

1 jurk.

2 kamerjas.

[p. 298]

komt. Het theedrinken kreeg een einde, en men begon van speelen te spreeken, daer de mans ook toe verzocht wierden, maer die allen bedankten, en verkoren het rooken, waerop aenstonds de Tabaksdoos voor den dag kwam, en in een oogenblik vervulde een dikke damp het gansche vertrek, schoon het de volle breedte van het huis, een redelyke lengte, en hooge verdieping had. Het meergemelde Wyfje hielp de partyen schikken, en zei: Kom, kom. Nu kunnen wy twee Tafeltjes Quadrille hebben; want we zyn juist met ons achten. Ik was voorleden ergens daer een hand ontbrak, zo dat ik met een Blindeman moest spelen, maer dat ging ook noch al plaisierig: en als het zo valt, doe ik het liever dan dat ik myn geld met dat lompe Petit cent of ^* Cinquille zou verliezen. Tot noch toe was ik een stomme personaadje in dit Kluchtspel geweest ('t geen te Amsterdam voor een vreemdeling wel het veiligste is) maer nu kon ik niet langer zwygen, en zeide tegen myn vriend, hard genoeg om van ieder gehoord te kunnen worden: Met een Blindeman spelen! wat plaisier steekt daer toch in? waerlyk my dunkt dat iemand, die blind is, zyn tyd met iets anders dan met de kaert behoorde te verslyten: en ik geloof niet dat in de heele waereld twee menschen gevonden worden, die, in zulk een ongelukkigen staet, zo zeer op het spel verzot zyn, dan zy ... Hier wierd ik gestoord door een vervaerlyk schreuwen en gillen der vrouwen, die alle met een barst uitriepen: Wel myn heer, wat meen je daer meê? denkje dan dat een Blindeman naer de letter moet verstaen worden? hebje dat je leven niet meer gezien? ha! ha! ha! dat is kluchtig! ik was zo confus, dat ik niet anders tot antwoord kon geeven, als dat ik verschoning over myn botheid verzocht, en dat ik onkundig in de nieuwmodische spelen was. De heer van den huize, die myn verlegenheid merkte, brak dit onderhoud af, en liet wyn schenken, waer na wy de Juffers lieten begaen, en op onze beurt ook aen het discoureeren raekten. Wy [196] voegden ons alle aan den haert, behalven een welgemaakt jongeling, die geduurig achter de stoel van een zedig en niet onbevallig meisje bleef staen, en ik hoorde naderhand dat hy daer de galant naer maekte. Ik ontdekte wel haest de caracters van de heele Byeenkomst, en wierd gewaer dat ik onder een mengelmoes van wyzen en gekken was. De Man van het dartele Wyfje voerde altyd het hoogste woord, en scheen zeer geleerd te zyn; want hy braekte zo veel Latyn en

* Zo zegt men gemeenlyk, maar 't is Quinquille.

[p. 299]

Fransch uit, als of het geen geld gekost had, schoon hy beide die Taelen zo bedroeft slecht pronuncieerde dat een kleine schooljongen het niet erger zou maeken. Niets wierd van hem goed gekeurd dat eenige lof verdiende, en in tegendeel prees hy al het geen dat met eenpaerigheid van stemmen veracht wierd. Als men van iemand sprak dat een oprecht eerlyk en verstandig man was, voegde hy 'er by: Ja maer hy heeft geen kapitaal: sprak men van een schatryken, dan was zyn antwoord: Ik wou om al het geld dat hy bezit niet in zyn plaats wezen; want hy heeft het op een schurkachtige wys gewonnen, en daer by is hy een groote zot. Kort om, alles was zyn hekeling onderworpen, en, myn Heer de Spectator, gy zelf kreegt ook een beurt. Uw werkje was onnozel, en een elendig prul. Hy las het ter loops in het koffyhuis, maer vond 'er niets in dat de attentie van een gezond oordeel (daer hy zekerlyk het zyne meê meende) meriteert. De vaerzen, vervolgde hy, die 'er nu en dan in staen, zyn pitoyabel,¹ en geven de onmagt van hunne maekers genoegsaem te kennen. Myn Vriend, die al die tyd gezwegen had, nam hier het woord, en sprak: Dewyl wy op het sujet van vaerzen zyn, moet ik u vraegen, myn heer, of gy den TELEMACHUS al gezien hebt. Ik was nieuwsgierig wat hy zeggen zou, om dat ik, schoon ik geen groot kenner van de Poëzy ben, dat uitmuntend Heldendicht, door een nette pen in zuivere en vloeyende maet overgebragt, met ongemeen genoegen kortelings voor het meeste gedeelte had doorlezen: maer hy gaf tot bescheid: Dat werk is my door myn Boekverkooper gezonden; doch ik heb het weerom gegeeven. Het is wat te langwylig voor my. Ook heb ik de beste proza vertaeling (merk hier uit de goede keur van deezen Heer) door den geleerden GHYS, reeds veele jaren in myn bibliotheek gehad, en daer kan ik het wel meê stellen. Myn vriend begon te grimlagchen, [197] en zeide: dat is wat anders; maer ik voor my vind zulk een smaek in deeze beryming, dat ik 'er my niet aen verzadigen kan, en ik ben 'er voor de tweede mael aen bezig. Dan heeft myn heer, sprak ik, wel acht gegeven op de fraeje en noodzakelyke veranderingen, die de Dichter hier en daer gemaekt heeft? Zekerlyk, was het antwoord, en onder dezelve behaegen my vier vaerzen zo wel, dat ik ze onthouden heb. Dus luidenze:

1 meelijwekkend.

[p. 300]

 

De min, scharpziende daar zy voedsel denkt te vinden,

 

Toonde aan Kalypso licht den zoon van haar' beminden;

 

Maar stekeblind in 't geen tot haar genezing dient,

 

Vernam ze Pallas niet in zyn' doorluchten Vriend.

Dit oordeel wierd van den grootsten hoop toegestemt. Hier na raekte men op de Godgeleerdheid, en toen op de Wysbegeerte, daer onze Criticus, naer zyn eige waen, een algemeene kennis van bezat, terwyl de meesten, die zich daer meê bemoeiden, slechts een party beulingen¹ waren. Met deeze en diergelyke praetjes, die telkens door eenige glazen wyn afgebroken wierden, verliep de tyd. Als myn pyp uit was, voegde ik my nu en dan eens aan de speeltafels; doch verwekte in de luchthartige Wyfjes geduurig een nieuw gelach, en zelfs hoorde ik dat een van alle een ander in het oor beet: Daer komt onze Blindeman weer aen. Ondertusschen kwam 'er koffy, en eindelyk wierd 'er gezegt dat 'er reeds eenige Rytuigen voor de deur stonden, zo dat men de dubbele Tour zou beginnen; want eer te scheiden zou tegen de wellevenheid zyn. Terwyl men hier meê bezig was, proponeerde de jonge Heer een Comedie party. Dit wierd aangenomen: te meer, om dat niemand oit de Tieranny van Eigenbaet had gezien, schoonze onder het Quadrille spel zeer natuurlyk vertoond wierd. Hy riep zyn knecht uit het voorhuis, en beval hem dat hy ten eersten een groote Logie zou gaan huuren; doch de knaap kwam weerom, en rapporteerde dat hy niets krygen kon als de twee hoeken; dewyl men ten zes uuren (wanneer de dispositie over de Logies geschied) alles besproken had, zynde zelfs geen plaets in de bak meer open. Hier moest men genoegen meê neemen. De vergadering zou aan dit zelfde huis weezen, als het naeste aen den Schouwburg; den Traktant wierd verzocht [198] voor alles te zorgen; by tyds lootjes² te laeten haelen; en ieder Dame een boekje van Spel en Klucht vooraf te zenden, op dat zy die eerst met gemak konden bestudeeren. Na deeze beraedslaging ging het op een scheiden, en nu begonnen de complimenten. Niemand wilde de eerste zyn, en mogelyk had die twist den halven nacht geduurd, zo niet een bedaard man zyn vrouw had aengemaend, zeggende: Kom hartje, laet ons maer gaen; want onze kinderen wachten. Ik gaf deeze Juffer de hand, en vond op straet komende, dat die

1 stommelingen.

2 plaatsbewijzen.

[p. 301]

Rytuigen, daer men van gezegt had, bestonden uit vier of vyf Huursleetjes. In het naer huis gaen vroeg myn vriend of ik my niet wel gediverteerd had. Waar op ik hem toevoegde: Compleet wel, en ik dacht niet dat 'er in Amsterdam zulke hoffelyke byeenkomsten waren. Dat rooken en drinken, in het byzyn van vrouwen, vind ik admirabel. Ook heb ik nu geleerd dat een impertinente lach een point van wellevendheid is: dat men Quadrille met een Blindeman speelt: dat een Engelsche Japon abominabel staet, dat de Hollandsche Spectator een prul is, en dat de beste overzetting van den Telemachus door Ghys is uitgegeven. Maer evenwel moet ik zeggen, voer ik voort, dat zulke partytjes goed voor eens zyn, en dat ik u op een andre tyd hartelyk zal bedanken. Hy was verlegen, en zag wel dat hy zyn rekening kwalyk gemaakt had; want in de plaats van my een aangenaam tydverdryf, in het gezelschap van weinig verstandige en bescheiden menschen, te beschikken (gelyk ik verwacht had) had hy my ten doel gesteld aan de spotternyen van een deel dartele zottinnen, en aen de laffe en kinderachtige discoursen van halfgeleerde opsnyers, en ingebeelde gekken. Om my daer over te wreeken, besloot ik U Ed. dit schryven toe te zenden, met ernstig verzoek dat U Ed. het een plaets in uw werkje vergunt. Het zal, naer myn gedachten, niet kwalyk figureeren by de Brieven over het geval van Themistius, die veelen uwer Leezers met genoegen hebben ontfangen; en ik zou my rykelyk voldaen achten, indien ik het geluk aantrof, dat deeze met de zelfde gunst onthaeld wierd. Schoon ik geen Amsterdammer ben, heb ik evenwel liefde genoeg voor die ingezeetenen, om te hoopen dat zy, wanneer ze de belachlykheid van hunne houding in veele gezelschappen, dus openbaar ten toon zien gesteld, hun best zullen doen om die langs hoe meer te reformeeren, en eens op dien [199] voet te brengen, dat iemand die een liefhebber van zedige en ordentlyke byeenkomsten is, met vermaak daerin den tyd kan passeeren. Ik blyve met eerbied

Myn Heer

U Eds. Onderdanige Dienaar.

Heer Spectator.

Een Gezelschap van jonge Liefhebbers der Nederduitsche Taal en Dichtkunst is werkelyk bezig met het overzetten (of liever navolgen) der Fabelen van den beroemden Heer Jean de la Fontaine. Ik, die de eer heb U Ed. te schryven, ben een Lid daar van, en neem de vryheid, met toe-

[p. 302]

stemming myner Kunstgenooten, een klein staeltje van onze behandeling aan U Eds naauwkeurig en ongeveinsd oordeel te onderwerpen: op hoop dat U Ed. of in een uwer Vertoogen, of in een byzonder briefje, ons daar mede zal gelieven te vereeren; zullende wy niet te schielyk zyn met het uitgeeven van een werk dat zo veel oplettenheid vereischt, en dat ons, zo wy het naar behooren willen uitvoeren, vry wat tyds en moeiten kosten zal. Indien U Ed. meent dat zulk een last te zwaar is voor onze zwakke schouderen, wy zullen daarover geenszins gebelgd weezen; dewyl wy dit zelfs dikwils onder den arbeid hebben gedacht: doch wy troosten ons met In magnis voluisse sat est.¹

In 't streeven naar iets groots is de enkle wil genoeg.

Ondertusschen blyve is met alle achting,

Heer Spectator,

U Eds. D.W. Dienaar, en Aandachtige Leezer.

N.N.

P.S. De Uitgeever van U Eds

Werkje weet myn Adres. [200]

De Krekel, die de zomerdagen

Alleen met zingen hadt verspild,

Vondt niets, toen hem de herfst kwam plaegen,

Waar door zyn honger werdt gestild.

Des sprak hy in die zwaarigheden

De nyvre Mier, zyn buurvrouw aan,

En zegt: verzie, op myn gebeden,

1 “In magnis voluisse sat est” Vert. In moeilijke zaken is het ook voldoende als men zijn goede wil getoond heeft. Propertius, Elegieën 2, 10, 6.

[p. 303]

 

Verzie my met een luttel graan;

 

Zo ik dit op u kan verwinnen,

 

Betrouw u op myn Krekels eer,

 

Gy krygt, als 't voorjaar zal beginnen

 

De hoofdzom met de renten weer.

 

De Mier die weinig houdt van leenen,

 

Want ziet ze weet wel wat ze doet,

 

Vroeg; toen de zon u heeft bescheenen,

 

En zacht gekoesterd door haar' gloed,

 

Wat deedt gy om den kost te winnen?

 

Toen heb ik, sprak hy, dag en nacht

 

Gezongen met verheugde zinnen,

 

En dus den zomer doorgebragt,

 

Nu word ik van den nood gedrongen,

 

En zoek by u myn toeverlaat.

 

Zo! zei de Mier, gy hebt gezongen!

 

Nu moogt gy danssen kameraad. [201]