Logo DBNL
De Hollandsche Spectator (1998)

De Hollandsche Spectator

(1998)–Justus van Effen–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Aflevering 106-150: 31 oktober 1732 - 3 april 1733


Vorige Volgende

No. 137. Den 16. February 1733. De Hollandsche Spectator.

Sed si annos multos vivens homo, in eis omnibus laetetur, attamen recordari eum oportet dies tenebrarum, quamvis illi multi sint, quidquid evenit, vanitatem esse. Eccl. Cap. 11 vers 8.1

Heer Spectator.

 

INdien de omstandigheden van tyd en gelegentheyd ons dikwils stoffe verschaffen, om onze gedagten over het een ofte het andere voorwerp beezig te houden, en ons in deszelfs bespiegelinge te verlustigen, kan U E. my niet quaelyk neemen, dat ik my in deze betragting uytlaetende, aen uwe ernstige overweeging overgeeve, of het wel ontydig zoude geweest zyn met het begin van dit jaer in een van uwe Spectators uwe leezeren met een kragtigen aendrang en hertbewegenden yver, op het naeuwkeurigste over den gestaedigen omloop des tyds en deszelfs snelheyd te onderhouden. Op dat zy hier uyt, haer de brosheyd en de vergankelykheyd van dit sterfelyk leeven, en te gelyk de aennaederende dood met vrugt en voordeel zouden erinneren: Eene zaak, die zoo zeeker en gewis is, als dezelve schandelyk en on[130]verschoonelyk versuymt word, en nogtans het grootste belang, de uyterste nuttigheyd, ja alle troost in zig besluyt, beken ik, behoort ten allen tyden, en kan niet te veel aen de gemoederen der menschen voorgesteld worden; maer gelyk eene en dezelfde spyse, ons dagelyks voorgedist, met de gewoone greetigheyd en smaeke, hoe heerlyk die ook in haere zoorte zyn mag, niet genuttigt word, daer in tegendeel de verandering

onze tonge prikkeld, de maege opwekt en onze begeerte aenwakkert, alzoo is 't ook met eenen Schryver geleegen, die zyne Liefhebbers door verscheydentheyd van stoffe aentebieden derzelver leeslust vermeerdert, hunne harten zagtjes neygt en haere genegentheyd wind; dit zyn oogmerk bereykt hebbende, zal hy in 't vervolg weynig moeyte hebben, om eenen ruymen ingang te vinden, wanneer hy hen het een ofte het ander hoogwigtig stuk, het welzyn van haere dierbaere ziele betreffende, komt voor te stellen.

Het voorige jaer is wederom geeyndigt; Wy hebben reeds een ander begonnen; en onze ouderdom wederom met een jaar vermeerdert brengt ons een jaar naeder aen de eeuwigheyd. Dus loopen wy ongevoelig na ons eynde, en de dood treed ons met snelle schreeden te gemoet, om ons leeven met zyne al-vernielende Zeyssen af te maeyen, aen wiens dwinglandye wy ons, het zy vroeg het zy laet, moeten overgeeven. Immers zal niemant, die een gezond oordeel bezit, dit wraeken. Het verlies van zyne naestbestaenden, bekenden, Buuren en vrienden overtuygd hem ten vollen van deeze waerheyd. De eene word voor en de andere na met de handboomen des Grafs weggedraegen, die ons spraekeloos onze beurt, die eerlang komen zal, toeroepen, en telkens aan ons geheugen ver[131]nieuwen, dat het den mens eenmael gezet is te sterven, en dat niemant dit nootlot kan ontduyken. Abraham werd om zyne regtveerdigheyd hier in niet verschoont, Job om zyne opregtigheyd, Moses om zyne getrouwigheyd, Salomon om zyne wysheyd, Methuzalem om zynen ouderdom, Davids zoon om zyne jeugt, Simson om zyne sterkte, Nebucatnezar om zyne uytgestrekte heerschappye, Esther om haere schoonheyd, nog Sanherib om zyn Hemel-tergende hoogmoed. Hier in wedervaert den Regtveerdigen 't zelfde als den godloosen, den reynen als den onreynen; zoo dien, die offert, als dien die niet offert: gelyk den goeden zoo ook den zondaer; dien die sweert, als dien de eed vreest. Dewyl dan alles zynen bestemden tyd heeft, dat wy alle, tot het stof waer uyt wy zyn, moeten wederkeeren, en dat 'er by gevolge niemant is, die de dood niet zien zal, nog zyne ziele bevryden van het geweld des grafs, dewyl hy geen heerschappye heeft over den Geest om die in te houden, nog geen geweer om zig in deezen stryd te verdedigen, van waar komt het dan, dat wy onse dood, die zoo zeeker en gewis is, met zoo weynig ingespannen aendagt overweegen? Waerom heeft deese beschouwing zoo'n geringen indruk op ons herte? Is 't om dat wy de dood met een onverschrokt gemoed, en held-haftige dapperheyd kleyn ag-

ten? haare aenval ons nauwelyks bekreunen en haare slagtinge als onverschillig aenmerken? Gantschelyk niet! Het tegendeel is waer; de dwaese dweeperyen van eene onbezonne eygenliefde zyn de oorzaek van deeze slaapzugt, die onse oogen zoodanig verblind, en ons verstand beneevelt, dat wy buyten staet geraeken, om de nabyheyd van onsen uytgang te beseffen, veel min te gelooven, inzonderheid wanneer wy ons vleyen kun[132]nen met onse jaeren, die weynig, en met onze kragten die groot zyn, schoon wy dagelyks ondervinden dat andere in de bloem van hunne jeugd worden weggerukt, en in de kragt van hunne volkoomentheyd, wanneer hunne vaaten met leevens geesten zyn vervult en hunne beenen door merch bevogtigt, sterven. Is 't ook de ongerymtheyd zelfs niet, God een getal van Jaeren te willen voorschryven, die hy ons te leeven, moet vergunnen? De Heer die eene vrymagtige bestieringe over het schepsel heeft, wil zig aen geen tyd verbinden, maer leeft met het zelve na zyn welbehaegen, niet goed gevonden hebbende de daegen der menschen, in zyn eeuwig raedsbesluyt bepaald, hen te openbaeren. En mogelyk om twee reedenen (indien 't ons geoorlooft zy Gods geheymen met eene gepaste voorzigtigheyd en diepe nedrigheyd na te speuren) Eerstelyk om dat zy, wetende hoe kleyn het getal der Jaeren zy, hen nog te leeven, in tegenstellinge en vergelykinge van 't geen reeds verloopen is, met vreeze, schrik, ongerust- en benaeuwtheyd zouden bevangen worden, die hen onbequaem zouden maeken, om hun dagelyks beroep tot haere huyshoudinge noodig, na behooren met lust en genoegen waer te neemen. En ten tweede, om dat God hen in deeze onzekerheyd laetende hen indagtig zoude doen zyn, hunnen tyd tot zynen dienst te heyligen en hunne wandel zoo aenteleggen, dat die tot zyne eere en heerlykheyd, tot des naesten stigtinge en tot bevorderinge hunner zielen zaligheyd verstrekken mogte. Hier door word immers alle uytstel van bekeeringe afgesneeden, dewyl zy (willen zy voorzigtiglyk handelen) onderstellen moeten, dat elk oogenblik het laeste van haar leeven kan zyn. 'T is de dwaasheyd zelfs ons te vleyen, dat onze Jaeren tot zee[133]ventig ofte (indien wy sterk zyn) tot tagtig zullen rysen. Dit is een bovengemeenen ouderdom, die zeer weynigen te beurt valt, en de slaep van zorgeloosheyd behoord ons zoo ongevoelig niet te bekruypen, dat wy hier op betrouwen zouden: Ja op zulken swakken grond te steunen, zoude spoorlooser zyn, als van eenen, die reeds tot eenen hoogen ouderdom gekoomen zynde, zig door eene zotte inbeeldinge en ydele hoope met eene erffenisse kittelde, die by hem te beuren stond, als 'er zekere familie bestaende uyt man,

vrouw en twaelf frisse, gezonde, en sterke kinderen uytgesturven was. Dog ondersteld zynde, dat den mens van dit toppunt van Jaeren verzeekert waere, wie zoude hem derven toezeggen, dat hy in dien tyd het regt gebruik van zyne ziels en lichaems kragten zal magtig zyn, die beyden tot betragtinge van zyn pligt vereyst worden? Want God wil met lichaem en met ziele verheerlykt zyn, dat is met alle kragten en vermoogens, en niet met een afgesloofden en gryssen ouderdom alleen. In de daegen zyner Jongelingschap moet den Mens aen zynen Schepper gedenken, voor dat de kwaede daegen koomen en de jaeren naederen, van de welke hy zeggen zoude, ik hebbe geen lust in dezelve. Maar wat nuttigheyd zal de overdenkinge van de zekerheyd des doods ons geeven? Waer in zal dezelve ons profytelyk, voordeelig en heylzaem kunnen zyn? Ten minste zal ze den sterveling aanspooren om zig ernstig te bereyden, om dien laetsten vyand onverschrokt af te wagten, en wanneer dezelve naadert, wakende op den post, hem toevertrouwd, gevonden te worden. De onagtzaamheyd moet ons niet als de gerusten te Sion en de sekeren op den berg van Samaria maeken, nog de nalatigheyd, die een gewrogt van onze aerds-gezindheyd is, ons niet misleyden. Wy [134] mogen ons aen den uyterlyken schyn van deze weereld niet vergaepen, nog aen desselfs verleydende aenlokselen, de grootheyd des herte en de begeerlykheyd der oogen bezoedelen, nog onsen dierbaeren en kostelyken tyd schandelyk en onverantwoordelyk aen vergankelyke, nuttelooze, onwaerdige ja onbetaemelyke en zondige voorwerpen verquisten. Op deeze misdragten is den mensch egter van nature het smoorlykst verlieft, datze zyn verstand en oordeel voor eenen tyd (zoo niet voor altoos) zoodanig bedwelmen, en zyne wille dus kluysteren en gevangen houden, dat hy by na geen gelegentheyd vinden kan, of liever zoeken wil, om verhevener, nuttiger en eeuwigduurende zaeken, die zyn geestelyk welzyn aengaen, te overweegen. Schatten die niet vergaen, of die de mot niet verteeren kan, zyn by den Wereldling zeer gering geagt, en hoe kan het by gevolg anders zyn, of hy die zoo geleeft heeft, moet voor de aennaderende dood zidderen en beeven als voor een Koning der verschrikkinge, bewust zynde, dat hy van dit zyn schand-gedrag wel haast rekenschap aen den Regter van Heemel en Aerde zal moeten geeven: Want zig dan te willen bekeeren en beloftenissen van beeteringe des leevens te doen, is eene onbezuisde roekeloosheid; ten zy God den rykdom van zyne ondoorgrondelyk barmhertigheyd in 't werk stelle en door zynen Almacht hem de genade bewyse van hem uyt het eeuwig verderf te trekken. Dog ik

herhaal het, op zo een ongemeene gunst des Heemels, die door geene eeuwige belofte ons toegezegt is, te steunen, is de baldadigste en bedriegelykste vermeetelheid. In tegendeel zal een gelovig Sterveling die veele jaeren leeft, zig in die alle verblyden, maer ook te gelyk aen de daegen der duysternisse gedenken: [135] Hy wenst en smeekt tot den Heere, dat die zyne daegen hem wil leeren tellen, op dat hy een wys herte bekoomen mag. Hy overpeynst steeds hoe kort dezelve zyn, en dit overdenken wederhoud hem van Gods wetten te overtreeden. Elken dag rekent hy de laetsten te zyn, en wanneer die komt verblyd hy zig in zynen God, en zingt vrolyk, de dood aanziende als eene, die zyne ziele uyt de Kerker van dit zondig lichaem verlossen zal. Hy merkt zyne inwooning hier op aerde als een Vreemdelingschap aen, en hy betrouwt zig op zyn onbetwistbaar borgerrecht in den Heemel. Het is hier meede als met een Aerds-Koning geleegen, die zyne gezanten in vreemde Landen om zyn belangen en het welzyn van zyn Koningryk waer te neemen, gezonden hebbende, dezelve na 't uytvoeren zyner begeerte, t'huys ontbied, en hen wegens hunne getrouwigheyd met gewigtige en aanzienelyke eerampten begiftigt; God den Hemel-Koning doet insgelyks met zyne gunstelingen, hy roept de zelve terug en bekroond hen, na dat zy zynen raed hebben uytgedient, met eer en heerlykheyd. Dog hier toe kunnen zy niet geraeken als door middel van de dood, die hen tot eenen weg dient; en als eene brugge verstrekt om deze gelukstaet te bereiken; De dood, gelyk zeker oudvader zegt, ο θανατος αθανασιας Φαρμακον de dood is hun een geneesmiddel van onsterfelykheid, en deeze moeten tusschen beyde koomen, alvoorens men deelgenooten van die vreugde worden kan. Haare komste moet dan den geenen die met haar denkbeelt geleert hebben gemeenzaam om te gaan, niet verschrikken, zy moeten in tegendeel na dezelve reykhalsen, wenschende van het lichaem dezes doods verlost te zyn, want hier door worden wy bevryd van alle rampen, elenden en wederwaerdigheeden, die gestaedig in deeze inwooninge ons verzellen, die dikwils ons in onze vereyste pligts betragtingen na behooren waarteneemen, beletten, en dit was de reeden van Paulus wensch ontrent zyne ontbindinge, door den gelove verzeekert zynde, dat die zeer verre voor hem het beste was. De dood dan is geen dood voor de gelovigen, maar alleenlyk een doorgang tot het eeuwig leeven. Het lichaem word gezaeyt in verderfelykheyd, het word opgewekt in onverderfelykheyd: het word gezaayt in oneere, 't word opgewekt in heerlykheyd; Het word gezaeyd in swakheyd, het word opgewekt in [136] kragt: Een

naturelyk lichaam word 'er gezaeyt, een geestelyk lichaam word 'er opgewekt. De bitterheyd van de dood word door de gegronde verwagtinge van eene aenstaende gelukzaligheyd rykelyk verzoet, en hoe kan dan desselfs overweging anders als heugelyk en troostelyk zyn aen de geene, die weeten, dat, indien haer aerdsche huys dezes Tabernaekels afgebrooken word, zy een gebouw by God hebben, en huys niet met handen gemaekt, maer eeuwig in de Heemelen. Voor hen is de kroone der regtveerdigheyd, welke hen de regtvaerdige Regter in dien dag geven zal, weggelegt, en zy genieten reeds de voorsmaak van die heemelsche wellust dewelke hen naemaels in volle verzadiginge, om Christi wille, zal eige gemaakt worden.

 

Zie daar Heer Spectator myne gedachten over deze stoffe, vind U Ed. raadzaam die het licht te doen zien, ik maak 'er U Ed. meester van:

 

Ik blyve met veel agtinge

 

Heer Spectator

 

U Ed. Dienstveerdigste

Dienaer en Beminnaer,

 

Daniel Ziekentroost.

 

Deze Hollandsche Spectator zal alle Maandagen en Vrydagen te bekomen zyn: Te Amsterdam, by H. Uytwerf; te Rotterdam, J.D. Beman, Delft A. Beman en Boitet; 's Gravenhage, C. Boucquet en J. vander Kloot; Dordrecht, Van Braam; Leyden, Kerchem, Haarlem, Van Lee; Utrecht, Kroon; Middelburg, Meerkamp; Vlissingen, Payenaar, Leeuwaarden, Strik, Franeker, Ennema. &c. [137]


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

datums