De Hollandsche Spectator
(1999)–Justus van Effen–
Auteursrechtelijk beschermdAflevering 61-105: 26 mei 1732 - 27 oktober 1732
[pagina 293]
| |
No. 99. Den 6. October 1732. De Hollandsche Spectator.
Pecuniam in loco negligere maximum interdum est lucrum.
EEn boer zo lomp en onbedreven,
Als immer van een' mensch gezien is of beschreven,
Hadt by zyn zalig wyf maar eenen zoon geteeld,
Een' jongen, dien hy schier zo lief hadt als zyn koejen:
Des dacht hy, 't zou me gruwlyk moejen,
Zo deuze van men goed zou worden misgedeeld,
Ik heb zo dikkils hooren praeten
Van testementen en legaeten,
Waer by me dit an die, en dat an deuze maekt,
Dierhalven wil ik eens een Avekaet gaen spreeken
En 't werkje na zen raed besteeken
Dat Keesje, zo ik sterf, an 't heele boeltje raekt.
Hy hadt eens met Joost Bok den hospes in den vlegel
Geweest by d'Advocaet Reinier,
Die schreeuwen kon als and're vier,
En scherpgepend was als een egel,
Ja dien men in het Fransch met recht een' Polisson
(Dat is een spotboef) noemen kon,
Die t'elkens ieder een met loopjes wou betrekken, [66]
| |
[pagina 294]
| |
Waar van ik in 't vervolg een staeltje zal ontdekken,
Dat niet onaardig is; dit was de man, dien Louw
Moest spreeken in de stad, en die hem helpen zou.
Des tydt hy op de reis, voorzien van goede vrinden,
Die vaek in slimmer zaek patroonen kunnen vinden,
Voor al zo hun getuigenis
In 't oog van d'Adviseur niet al te mager is:
'k Wil zeggen, dat hy geld hadt uit de kas genoomen.
Hy is pas aan 't Comptoir van Heer Reinier gekoomen,
Of groet hem met de muts eerbiedig in de hand,
En spreekt hem aan op deez' of diergelyken trant:
Men heer den Avekaet, je moet niet qualyk neemen,
Dat ikje lastig val, ik meen je knap en kort
Te zeggen, waer 't me schort,
Ik hou toch niet van veul te teemen,
En kom, menheer den Avekaet,
Te vraegen, ofje myn geen raed
Kunt geeven in me zaek, ik ben 'er mee verlegen.
En meester Balthazar (das onze Sirrezyn
Mynheer den Avekaet) zei lest an scheele Tryn,
't Is beter vroeg eklaegt, as al te lang ezwegen,
Dat heb ik ook edocht, en daerom kom ik ras
Reis kyken, of ik niet deur jou te helpen was.
Ei lieve! wilje dan eens hoore?
Ik heb nooit meer as eene zeun,
Een jongen as een wolk, ehad by onze Pleun,
De dochter van Kryn Jans, die zeun was van Jan Floore,
Wies vaertje zes of zeuvemaal
Het in de Schepensbank ezeten.
Menheer den Avekaet, nou wou ik wel eens weeten,
Of ik me zeun, Kees Louwe schrael
Niet in me testament als erffenaem mag stellen. [67]
Et zou me na me dood noch quellen
Zo 'k an de jongen niet mogt maken al me goed,
Ik heb 'er met zen moer te drouvig om evroet.
| |
[pagina 295]
| |
Hier zweeg de onnoosle klunt, en dorst bynaer niet kikken,
Terwyl hem de Advocaet met opgezette blikken
Eens aankykt, maer zyn hoed straks over de oogen haelt,
Om op zo zwaere zaek quansuis heel stil te peinzen,
Hy houdt zich; want hy wist byzonder wel te veinzen,
Als of hy op de vraeg met al zyn zinnen maelt.
Doch eindlyk heeft de boer, die barste van verlangen
Dit antwoord dilatoirGa naar voetnoot1 ontvangen:
Wel huisman, 'k wilje graeg verklaeren op myn eer,
Dat my voorheenen nimmermeer
Een vraeg als deeze is voorgehouden.
Daer zyn 'er, die men ook als Rechtsgeleerden noemt,
Die ligt uit grootsheid u straks antwoord geeven zouden,
Maer zulke haestigheid wierdt nooit van my geroemd.
Al wat ik advizeer moet hecht staen op zyn kooten,
Dierhalven koom ik graeg beslaegen op het ys,
En hou om reden myn advys
Noch voor een uur of twee gesloten;
Terwyl ik op je zaek eens braef studeeren zal,
Maer boertje zeg, hoe oud is nu de jongen al?
Om, zo 't eens wezen mogt, dat hy je goed mogt erven,
Te weeten, of hy ook, indien je haest wou sterven,
Moet onder voogden staen of niet;
Want zoje dat verzuimt, je zeun zal groot verdriet
Ontmoeten van 't gerecht, dat alles zal verkoopen
Al moest 'er slechts een maend of zes verloopen,
Eer dat hy meerderjaerig wierdt, [68]
Het zy door de ouderdom van vyfentwintig jaeren,
Of dat hy zich deedt wys verklaeren
Door trouwen, wyl men dan zyn goedje vry bestiert.
Wel nou Mynheer laet zien, ik zeltje deuntjes zeggen,
Was 't antwoord van den boer, toen onze Keesje quam,
| |
[pagina 296]
| |
Was 't kermis aan de Leidsendam,
En ik, maar zagt, ik moet et wel beleggen,
Bin met de Moer in Mey etrouwt;
Ze hat en maend of vyf op rekening enoten,
Nou dat gebeurt wel onder grooten,
En wordt et onder heur zo nauwtjes niet eschouwt,
Zo is et voor en boer geen schande,
Maer das tot daerentoe, ik gis,
Dat onze jonge nou ruim zes en twintig is:
Ja ja Menheer, ik zet men kop 'er veur te pande
Want onze Domené most op dezelve tyd,
Na dat hy zes volslaege weeken
Geen enkelt woordt had meugen preeken,
Bekennen op de stoel, hoe dat hy tot zen spyt,
En dat geloof ik wel, hem schriklyk hat verloopen,
Want ziet Menheer, zen meit ley in de kraem,
En 't heele dorp gaf hem de naem,
Ze heit em ook de trouw gedwongen of te koopen.
Dat al en mooje duit ekost het aen zen vaer;
En dat is nou eleen ruim zes en twintig jaer.
Ik heb, zei de Advocaet, je zaek al wel begrepen,
Kom kortjes na den middag weêr.
Das goet, das goet, riep Louw, tot weerziens dan Menheer,
En dacht, wat hoef ik ook zo langs de straet te sleepen,
't Is beter; want het is nog vroeg
Dat ik men stuk ga eeten in de kroeg. [69]
Myn Heer Reinier ging aen 't studeeren,
Maer al zo min op Louwtjes zaek,
Als op de Hottentotsche spraek,
Naerdien hy met den lomp slechts dagt den gek te scheeren,
Die nauwlyks de eerste klok twee uuren hoorde slaen,
Of stondt weêr aen het huis van d'Advocaet te bellen.
Toen was 't, wel nou Menheer, nou motje 't vonnis vellen,
Wat zegje, ken 't er deur, of mag et niet bestaen?
| |
[pagina 297]
| |
Ja boer, sprak de ander, ja, zie daer in deeze boeken,
Staet alles wat ik ooit gezien heb of gehoord,
Maer van zo vreemde zaek als de uwe niet een woord.
'k Heb alles moeten door gaen zoeken
En eindlyk noch maer eene wet
Gevonden, die me klaer en net
Geleerd heeft, dat het wel mag weezen;
Ik wou dat gy Latyn kost leezen.
Latyn Menheer, daer gekje mee,
Ik kan geen A schier voor een Bé
En pasjes maer een kruisje zetten,
Als ik me naem eens schryven moet,
Maer jy, Mynheer, verstaet de wetten,
En dat is ummers even goet.
Waer mee zel ik je nou beloonen.
Wel boer, zei de Advocaet, ik heb 'er op geblokt,
Je moet je genereusheid toonen,
Ik eisch vyfgroot, en die verzoek ik, datje dokt.
Daer Heerschop, sprak de boer; nou alles kant en klaer is,
Zo leit men testement 'er morgen oggent al, [70]
Ja 'k ga van avent noch na onze Secretaris,
Die 't varken dan wel wasschen zal.
Maer Louwtje, zei Reinier, de zaek is vry gewigtig,
Dierhalven draegje toch voorzichtig,
Ik zouje raeden eens te gaen,
Want twee zien meer als een, by meester Pontiaen,
Zo die het ook zo vindt, dan is de zaek geklonken,
Ik wenschje goeden dag, en dankje voor je geld,
Maer of we op 't goed succes noch eerst een glaesje dronken:
Waer op de schalk ten eersten belt,
En last geeft aan de meid een beker vol te tappen,
Die meer hieldt als een pint, toen was 't dat geldtje vriend.
| |
[pagina 298]
| |
Wel Grammarcie Menheer, ik zel em binnen lappen,
Je bent en eele baes, en hebme wel ediend.
Ik dankje voor je drank, nou zel ik eens gaen kyken,
Of Pontiaen et ook zo vat.
Hier mee ging Louwtje heene stryken,
En zocht noch lang, eer hy den man gevonden hadt.
Aen dezen heeft hy straks zyn zaeken voorgedraegen,
Gelyk hy aen den eersten deedt,
Maer kreeg ten antwoord op zyn vraegen:
Wat D..... benje gek, of vraegje, datje weet?
't Zyn immers ongehoorde grillen
Te twyfflen, of een vaer zyn goed by testament
Kan maeken aen zyn' zoon, wel schoonje niet zou willen
Testeeren, hy nochtans zou 't erven, lompe vent.
Zacht, zacht! Menheer, zei Louw, je moet et myn vergeeven,
Al ben ik lomp en onbedreven
Ik hebtje met fatsoen evraegd,
Want as en boer zo veul zal weeten, [71]
As jy Menheer, zel jy geen vette soppen eeten,
Dan zel 't tyd zyn, datje klaegt,
En byster slecht staen met je winkel.
Wat meent, sprak Pontiaen, die seldrementsche kinkel,
Je bent hier in geen kommeny;
Daer magje van een winkel praeten.
Maar hebt respekt voor Advocaeten;
Ik zeg respekt, en geld daer by.
Wel zeg dan eens, zei Louw, hoe veul ik jou mot langen,
Net zes en dartig stuivers maet.
Zo by men keel, ik wil me laeten hangen,
Zo jy het schacheren niet verstaet,
Dan heb ik reden om te looven
| |
[pagina 299]
| |
De redlykheid van heer Reinier,
Die heit me maer vyf groot geeist voor al zen slooven,
Jou conselaches vallen dier,
Ken jy de peperkoek tot zulk en mart verkoopen,
Dan zel 't wel gaen, neen neen; dan zel et wel verloopen;
Want uit ons hiele dorp kryg jy geen klanten meer.
Ruim veertien mael zo veul te vraegen as en ander,
En niet de tiende part van 't werk te doen, Men Heer.
Indien je 't zo begrypt, dan benje D...... schrander;
Maer legt 'et schaplyk aen, zie daer is ook vyfgroot,
Zo veul as de andre man genoot,
Die myn noch boven dien bedankt het en beschonken.
Toen barste Pontiaen in dolle gramschap uit.
Wa do.... rekel benje dronken,
Ik zegje dat je 't gelt zult geven tot een duit,
Of anders zal ik Schout en dienders laeten haelen,
Dan zalje 't evenwel betaelen,
En zien of deeze maets het reeknen mee verstaen. [72]
Daer is et, zei de Boer, daer is et Pontiaen.
Nou heb ik vryheid om te spreeken,
Ik zelje dat wel op doen breeken;
En maeken, datje nooit een' klant van onzent krygt,
Ja 'k zelt van avent in de herberg noch vertellen:
Wat D..... zo een' mensch te quellen,
En noch te dwingen, dat hy zwygt;
Foei! Foei! 't is smousse werk, je zelt noch honger lyên,
Jy die een Kristenmensch zo zoekt de beurs te snyën,
Ik wenschje, datje aen de eerste harst,Ga naar voetnoot1
Die jy voor zulken gelt zelt koopen, daedlyk barst.
Hier mede heeft den boer den tocht weer aengenomen,
En 't geen hy dreigde naergekoomen,
Hy maekte Pontiaen zo zwart als ebbenhout;
Maer wist zich niet genoeg op Heer Reinier te roemen,
| |
[pagina 300]
| |
Dat was een man zo goed als goud,
En op geen eenen dag met zulken schrok te noemen.
Dus kreeg Reinier de vrucht van zyne list,
Want rees 'er in het dorp maer de allerminste twist,
Hy wierd tot scheidsman uitgekoren.
In kleine zaeken was hy mild,
Doch als hy zag zyn tyd gebooren,
Dan weet ik dat hy braef de beurzen heeft gevild. [73]
|
|