Lichting '18

[p. 123]

Kustwacht

ANTON HOMAN ZOU ZELF VOOR DEN jongen, die op Vrijdag-avonden gaarne in de synagoge sloop, weinig belangstelling hebben gehad, gesteld, dat het hem gegeven was, hem nog eens te ontmoeten. De oogen, waarmee hij de wereld aankeek, hadden ook wel anders leeren zien. Maar had hij in werkelijkheid meer gedaan, dan rondzwerven rondom de heuvel, van waaruit hij toen had uitgekeken?

Dit staat wel vast, dat het voor den mensch uiterst moeilijk is, de gevolgen der ervaringen van zijn jongelingstijd in zich te overwinnen. Wij weten dat Homans innerlijk, dat onbeschermd lag, groeide, en daardoor met de dag meer wondbare plekken kreeg. Dit zal in het onderstaande hoofdstuk nader blijken.

Het geval wilde namelijk, dat hij geplaatst werd naar een kustwacht. De overblijfselen van schepen en de lijken der bemanningen vond men daar dagelijks op het strand. En zoo vaag en van veraf als hij de invloed der liefde had ondergaan, even vaag ervoer hij de gevolgen van zijn ontmoeting met de dood. Men kan niet zeggen, dat ze hem onbewogen liet; integendeel. Vergeleken met de oppervlakkigheid, waarmee zijn makkers deze gebeurtenissen tegemoet traden, leken de meermalen door wijsgeerige overleggingen gerichte gevoelsbewegingen, die zich bij den jongen Homan voordeden, op innerlijke omzettingen.

Niet ver is Homan's standplaats van de kust gelegen. Hij gaat soms daarheen en wandelt, alleen of in gezelschap, langs de zee. Wie daar op de ronde kuststreek loopt (even rondt de grond zich tot een dijk voor ze ondergaat in de einde-

[p. 124]

looze, grauwe waterspiegel....) zoo een doet niets dan uitzien.

Ver in zee loopt de vaargeul. In de verre haven liggen de torpedo-booten. Soms, bij nacht, ziet men de lichten van de uitvarende schepen.

Ze schuiven door die Hades; zwakke dwaallichten in de nevel; soms is het licht gedoofd. Wie daar naar kijkt, dien kan het een oogenblik gebeuren, dat hij zijn eigen licht in de nevel ziet.... Die ziet zich zelf door het donker varen.... Het is ook zulk een kaal vergeten stuk grond daar.... Wat kan men daar anders dan uitzien.... Veel grauwer en strenger lijkt Homan de zee, dan zijn geboortegrond.

Tot op een paar honderd meter onder de kust loopt de vaargeul. Tot zoolang voeren de booten het licht.

Dan, juist daar waar de mijnenvelden liggen, verdwijnt plotseling het licht, begint de tocht in de nacht. Wie dat eens heeft gezien.... het verdwijnen van die kleine vonk daar in het donker, die blijft dat gezicht altijd bij. Ieder heeft immers zelf uren waarop hij met gedoofd licht vaart, en ieder van ons weet, dat hij op het oogenblik, dat het gevaar dreigt, de lichten dooft.

Het was op een dag in Maart, dat de uitkijk, die met een lange zeekijker tot in de naburige haven kon zien, negen grijze strepen in de Hollandsche richting zag schuiven. Ze zijn maar een streep donkerder grijs dan de hemel....

De uitkijk waarschuwt den telegrafist.... A-K-I.... seint hij.... Alle kuststations. Hij heeft het bericht opgesteld.... Negen zeppelins.... zes vliegtuigen.... Langs alle posten van de Hollandsche kust ijlt het bericht

De zon is doorgebroken, de kant van de luchtschepen die naar de zon is gewend, is nu als zilver. Tot dicht over de kust zeilen de luchtschepen tot boven Holland.... De marinier, die het revolver-geweer bedient, vuurt.... Tik-tik-tik.... het korte snoer van geknal roffelt....

De kogels bereiken het luchtschip niet, voor ze de dunne

[p. 125]

linnen huls bereiken, zijn ze gesprongen en vallen ze terug.... het is ook alleen een waarschuwing geweest. De schepen wenden de steven en koersen naar het Noorden. Hoog over de grensstreek trekken de luchtschepen.... slechts een van de negen zal het vaderland terugzien. Des avonds drijven de lichamen van de bemanning op de Hollandsche kunst aan.

Homan vindt het prettig daar alleen over die dijk te gaan. Als hij lang ingespannen geloopen heeft, kan hij soms plotseling zich zelf daar zien. De hemel zakt, de horizon wordt nauwer, hij loopt gehaast, door het raadsel van het zijn geplaagd als een dier door een insekt. Tot hij neer valt. Hij blijft geheel achter adem liggen aan de berm en kijkt met door allerhande doffe vermoedens geplaagde oogen de hemel aan. Zoo dof als bij de koeien staan zijn oogen. Hij weet niet of anderen van die oogenblikken kennen. Alleen, dat hij zelf er niet zonder kan.

Kaalgeschoren is de dijk door de tanden der schapen. De zee is even grauw als de hemel. Hier en daar loopt een grijsgroene band door het water.

Op een plek op de dijk loopt Homan op en neer. Dit is het land, dat ik heelemaal ben doorgegaan.... Ik heb elke hoek ingekeken.... nu loop ik aan de rand....

Ik heb een kleine plek hier, waar ik zoolang op rondloop....

Met deze korte suggesties dringt hij op het licht, dat voor zijn gedachten gloeit, aan. Hij moet soms loopen om zijn gedachten te hooren spreken. Hij bewoog zich eigenlijk zijn leven lang om die stroom levend te houden.

Bij de kreek, waar tusschen door krabben beloopen kleibollen het water naar buiten gutst, ligt een donkere vlek: het lijkt de rug van een waterdier, dat de poot op de oever heeft gezet, en, steeds vergeefs, tracht tegen de oever op te komen. Een bundel kleeren, een mensch. Telkens wanneer

[p. 126]

een golf tegen die kleine grauwe heuvel op het water stukslaat, schuift die tegen de beslikte rand op.

Het is niet meer dan een ding, een hoopje kleeren. De dood zooals die Homan daar op de weg treedt, heeft niets, dat verschrikt.

Toon Homan trekt den doode op de dijk. Welk een vracht heeft een man, als hij een doode uit het slijk wil optrekken. Zoo zwaar als dat valt....

De dood verschrikt niet, maar.... zitten er werkelijk toch sirenen in het water? Het zweet komt hem op het gelaat als hij daar aan die wier-bewassen kleeren trekt....

Weggevallen is de wang; het water loopt langs de haren, waar het slik nog tusschen plakt, over het geschoren gras van de berm.... In dezelfde houding ligt het lichaam daar op het land, zooals het daar zooeven in het water lag.... Een geheim heeft de dood niet.

Hij voelt zich vrij zoo, hij is nog jong; een doode heeft hij om zoo te zeggen nog nooit gezien....

Ik heb op deze plek geloopen, denkt hij. Nu nog tien, nog dertig zomers zal ik hier op deze plek zijn.... En hij heeft er vrede mee. Er is niets mysterieus' in het feit, dat hij maar heel even in de zon zal loopen. Zoomin als in het feit, dat voor dezen Duitschen vlieger-officier de tijd al weer voorbij is.

En nu weet hij, dat het gedachten-spel, dat hij daar op de dijk, op niet meer dan vijfhonderd meter van de plek, waar deze mensch zich gierig als een dief, en verkleumd, over deze plek van de aarde, die hem schoort, heenbuigt.... dat dit spel.... evengoed een verheven wegen van het leven, als van de dood is.

Dan waarschuwt hij de kustwacht.