Haerlems belegerings treur-blij-eynde-spel
(1619)–Govert van der Eembd–
AuteursrechtvrijVerklaringh.
Ga naar margenoot+Een Dienst-maeght, besigh om haers Vrouwen wil te doen,
Treckt van't ghevuyrde spit een vers-ghebraden Hoen,
Vyt' Legher een vervloeckte Koghel komt ghevloghen,
Die heeft des Dochters hooft van't lichaem wech-ghetoghen.
Maegera. Alecto. Tisiphon.
Wie port mijn eunjers hert, en oud verschrompelt wesen
Met dees ongalijckheyd; dat ick niet stil magh wesen
In dicke duysternis en nare nachts-ghesmoock,
Van waer ick schim-wijs door de gantsche weereld spoock?
Alwaer mijn swarte ziel schept over-groot behaghen
Om onder 'tschrick-ghedrocht den naem van vrouw te draghen.
Die onder Slanghen ben als Koningin en Vooght,
Ja die my lieven als of ick haer had ghezooght.
Die steeds van vreughde zwoegh wanneer mijn jonghe draken
Een schrickelijck ghehuyl ghelijck een Koor-sang maken.
Die door mijn toovery soo wijs-ervaren ben,
Dat ick de diept' des zees en hooght' des Hemels ken.
Daer elck ontsichbaer Vorst voor 'tsiddert in't verscheyden,
Gae ick met vreughden mijn beslangden kop verweyden:
Daer't al voor schrickt en suft, jae aerselt met gheween
Kan ick niet dan met lust en Kermis-vreucht betreen.
Mijn ambacht moorden is, 'kstel winckel op van pijnen,
Raeuw menschen bloed en mergh is 'tpuyckje van mijn wijnen.
Mijn tre'en verfiten 'tkruyd; al waerd'er oock gheen Hel,
Soo ben ick Hels ghenoegh den ghenen die ick quel.
In't moorden groeyt mijn vreught; met bloed-begruysde handen
De moord-vaen word ghevoert ten trots van mijn vyanden.
| |
[Folio B ijr]
| |
Daer lust tot moorden is voegh ick my stadich by,
En brengh de Beulen der Tyrannen voort met my,
Her-uyt ghetoghen uyt het Rijck van Plutos sone,
Met dees mijn sust'ren als Alecto, Tisiphone,
Die kennis draghen waerom Radamanthus lijd,
En vreughde klaeuwen door de wraeck en s'duyvels spijt.
Die weten wat het is sijns Huysvrouws suster schenden,
Die graegh zijn om hun Broers ter hellewaert te senden.
Die prijsen al 'tgheweld des boosen Cerberus,
Die om kleyn loon verkoopt sijn Meester met een kus.
Die wel-ervaren zijn in Landen te verdeylen
Door uytghetoghen twist. Die soo de diepten peylen
Van onghewroken leed en schrickelijcke qua'en,
Dat daer door Land en Stad jae duysenden vergaen.
Sulck volck mijn eer-sleyp is: dees kan ick soo verduyv'len,
Dats' alles opter aerd' ontheyl'ghen en ontzuyv'len.
Dats' alles watter is op't Aerdrijck vroom en goed
Als Ketters boos en vuyl vertreden met den voet.
Dats' alles watse sien gheheylight vande Goden,
Verachten smalijck, en bekrachten 'twoord der dooden.
Ick werck alsulcke kracht: jae ick ben die dat doe;
Verwondert u oock niet; noch vraecht my oock niet hoe.
Sal dan dees Iber boos (wiens scepter jeuckt om branden
In Tagi goud-geel vuyr) niet smoren van mijn handen?
Hy sal ghewislijck jae. 'tHert dat om moorden raest,
Werd sonder wissel-rust van dese koorts gheaest.
'kBeveelt, 'kgheef last, gaet heen mijn Susters, zengt de ziele
Met u vergifte-vlam, dat die ootmoedigh kniele
Voor't Altaer opgherecht van mijn alwaerdigheyd,
En soo erkennen leer mijn groote moghentheyd
Verweckt sijn hert tot moord, sijn ziel doet yverigh jeuken.
Naer oud'-begraven en booser Tyrannen spreucken.
Sijn trots dy hem ten val, en knagingh sal de ziel
Na 'teerst-ghedane quaed knap volghen op de hiel.
Alecto. Siet, hoe mijn bloed-gier hooft om dolle wrake raest,
Mijn Lichaem, dat stees word met menschen bloed gheaest,
Verschud sijn spieren vast, waer henen sal het gelden?
Wijst maer, ick steeck in brand de schoon-bebloeyde velden:
Of is het om een Stad thien twintigh oock te doen,
Siet mijn bereyde hand kan al de straf vergoen.
Of soo een hoope volcks van vijftigh duysent knechten,
Te blood' sijn teghen God en sijn Ghemeent te vechten,
Met dees mijn angel ick haer prickel soo 'tghemoed
Dat 'tgheen eerst bitter scheen, hun na dunckt suycker-soet:
| |
[Folio B ijv]
| |
Vooghdesse, wenckt de leus; ist tijd om aen te vallen?
Maegera. Der vroomen-Moorder, die voor haer pampiere-Wallen
Een schrick en suffingh heeft, nu knap ghemoedight dient,
Betoovert soo sijn ziel, al waer hy 'sDuyvels vrient,
('tWelck hy doch waerlijck is) op dat hy in het moorden
De wraecke niet versaed' alleen met kindse woorden,
Maer dat hy soo wel 'thert als eer-vergheten hand
Voldoe met bloed en vuyr des huy-slindenden brand
Sy treden in de Tente van Don Frederico.
Van dit verzworen volck. Hoe nu? des Moorders sinnen
Noch midden in't ghewoel den traghen slaep beminnen.
Ha, over-dwaelse kop! dees vlamme knel u 'thert,
Dees smoock betoover u, op dat noch pijn noch smert
Noch gheen ongalijckheyd van 'sweerelds bitter woelen,
Ghy na dees wijfse slaep noch acht noch kond ghevoelen.
De Furien gaen wegh: Don Fredrico ontwaeckt.
Ayme! wat schiet my daer soo duyster van mijn ziel!
Goddinne kort u treen; Siet, hoe ick voor u kniel,
Waer aen heb ick verdient, door welcke bitterheyden
Ben ick verschuld aen u, dat ick het hert niet weyden
En mach in sachte slaep? of ben ick dan te slap
In wraeck te doen? siet daer, ick keer mijn vleugels knap,
En zweere by den staff des Koninghs (wiens gheboghen
En minste Slaven dit volck naeuwlijcks heeten moghen)
Dat 'thert niet eer en sal van wrake sijn versaet
Voor dat dees boose Stad het onderst' boven staet:
En sal oock gheen ghekarm van vrouwen ofte kind'ren
Mijn wil beletten, ja veel min een stipken mind'ren.
De Ketters altemael send' ick na 'sDuyvels schoot,
Dit swaerd werd hun of my het zeghel aende doodt.
Ripparda. Pieter Kies. Steenbach. Ian van vliet. Klaes Verlaen. Bordet.
Rippard.
Het noodighst eerst voor al sorghvuldigh dient versien,
Dus raedslaeght watter eerst van allen sal gheschien.
Den vyand naerdert vast ons af-gheschoten Muyren,
Die teghen sulcke stof gheen Jaren konnen duyren.
Hoe wel sijn volck te met van ons ghemindert word,
Nochtans 'them aen gheen volck, veel min aen lijf-tocht, schort.
Want die van Amsterdam met op-ghehoopte schuyten
Hem alles voeren toe: En wy, die niet van buyten,
Dan sorghelijck, ontfaen, vermind'ren meer aen macht,
Dan by de sommighe lichtvaerdigh word bedacht.
Dies drinckt my raedsaem zijn een harden stoot te waghen,
Op hoop, of wy hem uyt sijn Legher konden jaghen;
| |
[Folio B iijr]
| |
Ick gheeft u Mannen te bedencken; spreeckt u sin.
Verlaen.
Die saeck heeft vry wat wercks en grove moeyten in
Doch dunckt my evenwel niet gantslijck ongheraden.
Bordet.
Door uyt-val word beproeft de kloeckt' in wapen-daden,
D'oprechte koenheyd word dan aen de toets ghestelt.
P. Kies.
Magh-schien of wy hem soo verdreden uyt het velt,
Of ruymen 'tgantsche Land, ten minsten een van beyden.
Rippard.
'tKon lichtlijck beuren, soo wy maer ons stuck beleyden
In deser voeghen, soo den aenval wierd bereyd,
Dat even groote macht en wack're dapperheyd
Op twee verscheyden plaetsen t'evens wierd bedreven.
I. Vliet.
Dit voor-slagh heeft my 'thert al-reed' een moed ghegheven,
'kRaed' dat men voorders werck op dees ghestelde saeck.
Steenba.
Of dat men voorslagh van een ander middel maeck.
Want dus doend', worden sy te weynigh veel beschadight,
En wy nochtans en worden van hem niet ontladight.
'tGhebreeckt aen moedigh volck, veel min aen middels spoor
En tot het Legher gaen ons al de weghen voor.
Verlaen.
Het naeste middel om hem af-breuck te doen lijden,
Is, datmen hem bestorm van twee verscheyden zijden,
Soo d'Heere Rippard sprack: welck voorslagh dunckt my 'tbest.
Bordet.
De gantsch-verbroken, en met do' on-ghestopte vest,
Betuyght sulcks allesins hoogh-noodelijck te wesen.
Een blood-hert blijft in huys, en toont dat diepe vreesen
Door 'vyands stoutheyd hem gheslaghen zijn in't hert.
Rippard.
Soo maer den uyt-val op goe voet bevordert wert,
En dat met eenen stoot de Scharen buyten dringhen,
Om, soo gheseyd is, op twee plaetsen te bespringhen,
Soo brenght de duysternis, en d'onkund des ghetals,
Hun een verslaghen schrick en onweer op den hals.
Het Krijghs-volck (dood-ghelijck) uyt diepe slaep gheslopen,
En weet aen welcke kant te gaen of eerst te loopen:
Soo dan 'tGheschut, terwijl ons volck na buyten treckt,
Ghelost word na dien kant, die tusschen tween sich streckt,
Daer 'tvolck den aenval mickt; soo pooght elck te verweeren
De onghemeynde Wal; en eer sy weder-keeren,
Is 'tvolck te machtigh in haer eerst-verlaten sterckt',
Dus baert alsulck begin 'tgheen daermen minst op merckt.
P. Kies.
Dat niemand slechts te veel sijns doentes toe-vertrouwe,
En op sijn voorneem te lichtvaerdelijcken bouwe.
Steenba.
De wack're voorsicht sal ons doents beleydster sijn,
Soo bouwen w'op't ghewis in plaetse van de schijn.
I. Vliet.
Van volck niet al te seer de Stad ontblood mach wesen.
Rippard.
'tBestemde volck blijf in; wat heeftmen dan te vreesen?
'kWil selve mijnes raeds beleyder sijn en hooft,
Indien my maer het stuck van herten werd' ghelooft.
| |
[Folio B iijv]
| |
P. Kies.
'tWaer nutter dat ghy bleeft by ons verselschapt binnen.
Verlaen.
Of trecken wy ghelijck, en helpen vlijtigh winnen.
Bordet.
Vertrouwt de saeck dus toe: 'kwil met mijn eyghen hand
Thien hoofden slaen, of selver sneuv'len heen in't sandt.
Steenba.
'tGherreed ghemoed my terght om loff en prijs te halen,
Of door mijn doodt mijns doents de dwaesheyd te betalen:
Veroorloft dat ick gae, soo stel ick vast de maets
In order t'wijl ghy stemt des aenvals rechte plaets.
Rippard.
Soo doet: wy willen met ons drien hier over-weghen
De welcke plaets tot aenval zy bequaemst gheleghen,
En van ons doent de weet word u verwittight haest.
Bordet.
'kGae oock na mijn Quartier door desen wegh het naest.
Verlaen.
Of wy aen't Siecken hem eerst pooghden 'tovervallen,
En soo verdreven van de seer beschoten Wallen:
Ten minsten soomen hem niet gantslijck en versloegh,
Vernaghelde 'tGheschut, en hem sijn volck verjoegh:
Want van dien boosen hoeck word ons de grootste schade
Bedreven, en terwijl men dit deed' (soo't te spade
Niet op den dagh en viel) dat 'tvolck dan wierd beleyd
Om 'tvolck, 'twelck stucks-wijs light door't veld al-om verspreyd,
Met eene wack're vuyst hand-dadigh aen te tasten.
Rippard.
'tWaer beter dat men die int Bosch ligghen, verrasten,
En dwongh te breken op: niet op verscheyden stond,
Maer teffens; dit dunckt my te hebben vaster grond,
En dat men den alarm belegh op and're hoeken,
Daer weynigh vollicks oock haer voordeel licht kan soeken.
Verlaen.
'tGheschie ghelijck ghy seght; want t'is op't hooghste nut,
Dat erghens in de macht des Spaengiaerts werd' ghestut;
'kWil, soo ghy't raetsaem vind my oock daer laten vinden.
Rippard.
Betrouwt ghy my daer af 'tvolkomen onder-winden,
Soo sal ick 'tnoodigh volck bestemmen totten strijt;
Gheeft andwoord, dat ick weet hoe ghy van meyningh sijt?
I. Vliet.
'kStemt toe, soo't van de Heeren t'saem word goet ghevonden.
Verlaen.
Op't Raed-huys haeld bescheyd.
P. Kies.
Daer werd dijn last volbonden.
Don Frederico. Iuliaen Romero. Mons Dragon.
Of soude dit ghesnor sich toonen wel soo koen,
Om op mijn Legher eenen swaren storm te doen?
Dees honden, die ick met mijn tanden wil verscheuren,
Noch min als Naerdens luck en sal haer nu ghebeuren;
Dees Ketters, huyden werden sy lijf-eyghen mijn,
En morghen sullen sy des Duyvels eyghen zijn.
Wat raed ghy Heeren, sal men teghen haer volstrijden?
Of hongh'ren d'honden uyt, om dese moeyt te mijden?
| |
[Folio B iiijr]
| |
De keur is thans in ons; want al haer krijghs-volck flaeuwt,
Daer 'tons' verwackert, en van dagh tot dagh vergaen wt.
Haer muyren zijn om ver, de vesten ronds-om open,
Ons schort maer over 'tys daer teffens in te loopen.
I. Rome.
Hoort daer, de Mugghen zijn noch wacker in de weer,
Den trommel rammele noch om strijd en even seer.
Wat of haer meyningh is, de Kemels 'tover-vallen?
Don Fr.
'tVerwaent ghespuys noch pocht in't storten van hun Wallen.
M. Drag.
Indien wy dese Stad verkreghen stormens-handt,
Dat waer ons grooten roem en schande den vyandt;
Derhalven vind ghy't goed, den laetsten storm doet waghen;
Die sal een dieper vrees in't bloode hert haer jaghen,
Wanneer sy onse macht ronds-omme sien by een,
Soo menigh yser-hert en stael-hooft op de been
Die aenval bieden 'tsaem voor, achter, en besijden.
I. Rome.
Den voor-toght zy dan my, 'thert graeght om yv'righ strijden.
Don Fr.
Dat dan den laetsten storm op hun bereydet word,
Soo werd haer kindse waen ghevleughelt en ghekort.
Den voor-tocht zy Dragon; den hinder-tocht Romero:
Noircarmes van ter tijd': hier op stelt u ter weer // soo:
Strijd dapper voor het recht ons Koninghs op dit Land,
Sant Iago wenckt al-reeds voor u de overhand.
Den buyt zy al-ghemeyn; in't vuyr stelt al hun wercken,
Selfs spaert oock gheenichsins de ontheylighde Kercken.
De Kett'ren t'saem vermoord; het Vrouw-volc meest ontschaect,
Ghy doet Sant Iago dienst, soo ghy't noch grover maeckt.
De Ruyt'ren aen den Hout laet scherpelijck op-passen,
Om al 'tghevluchte volck met swaerden te verrassen.
'kStelt alles in u hand: Soo haest ghy komt daer in,
Moort, plondert, brand en woed soo als u valt in sin.
Eerste Soldaet. Tweede Soldaet.
2. Sold.
Mijn Hooftman my beval na 'tBlock-huys toe te gaen,
En 'tvolck te nemen meed' die'ck onder-weegh vond staen.
'tSchijnt datm'er stormen sal: den Borgher komt in wapen,
En laet oock niemand van sijn mede-broed'ren slapen.
1. Sold.
'kWas mede op den wegh, 'thooft haeckt na goeden buyt,
Of dat den Bloed-hond wy ter Schanssen drijven uyt.
2. Sold.
'kHoor daer krioel, treed aen, ten is gheen tijd om sam'len.
1. Sold.
'tVolck treckt: den trommel (hoort) begint alarm te ram'len.
Hier word van buyten ende binnen ghevochten, ende den Spangiaert uyt sijn Schanssen ghejaeght.
| |
Het blijde gheruchte.'tGhemoedight volck vervolght den blooden loopert na,
Doet onder 'tvluchtend' heyr een schrickelijcke scha.
| |
[Folio B iiijv]
| |
De Walen moede-loos hun willigh over-gheven,
Dien doch gheen gunst gheschied van langer stond te leven,
Vyt vrees des gullen wraecks: den Spangiaert, Italiaen,
Voor 'tdapper-staende volck niet mochten blijven staen:
Den moort is ysselijck: de menichte der dooden
Ontelbaer is der gheen die eerst zijn wegh-ghevloden.
Den buyt is groot en grof, den prijs is noch veel meer,
'sStads-volck nu we'er-ghekeert van alles danckt den Heer.
Eerste Vrouw. Tweede Vrouw.
1. Vrou.
Ghebuyr, hoe vaert 'tghemoed, is't reed'lijck noch te pas?
2. Vrouw.
'tIs vry wat beter als het gister-avond was.
1. Vrou.
Hoe? was het hert ontrust vermits dit swaer belegghen?
2. Vrou.
Soo deed't: de droefheyd kan ick naeuwelijcks uyt-segghen
Waer door 'thert wierd gheknaeght, ghepijnt, ontrust, ghequelt,
Dan 'tis (God lof) verkeert.
1. Vrou.
De droefheyd van u stelt;
En laet de lieve hoop een fris ghemoed u gheven.
2. Vrou.
Te recht bedroeft de nood my, die 'teerst van mijn leven
Soo hooghen perssingh proef, als is des honghers noodt
En sien 'tverslaghen volck voor onse ooghen doodt,
Ha, dat is 'tminste noch: wy sien dat vele Mannen
Vrouw, kind'ren, huys en hof in dit belegh verbannen:
D'een treckt ter poorten uyt ('twelck my noch 'tmeeste deert)
Die, na de laetste kus, niet meer daer binnen keert.
En wat zijn vrouwen doch, die konnen hun niet stellen,
Om 'sSpangiaerts hooghen moed en bats gheweld te vellen,
Elck g'lijckt het swacke ried dat d'wint ter neder slaet.
1. Vrou.
Ghebuyr, stelt 'thert gherust, God noyt sijn volck verlaet,
Neemt dit aen voor een proef, of schuld-daed onser sonden.
2. Vrou.
Ha God, u ist bekent, voor my werd raed ghevonden
Om dulden dese smert, en heelen dit verdriet,
Doch voor het spraeck-loos kind is sulckes doenlijck niet:
'kOntset my voor t'gheween der ted're suyghelinghen;
'tHert schrickt om sware spijs haer maghen t'overdringhen,
Die anders sijn ghewoon: elaes, wanneer den dagh
My hooren liet; Dit brood, lief Moeder, ick niet magh;
Ghetuyght ghy goede God; hoe swaer de tranen storten,
En was in twijffel, of 'kmy selven woud' verkorten:
Met diep versuchten sprack ick eynd'ling: neemt, mijn kind,
Dit's 'tbeste dat (elaes) u droeve Moeder vindt.
Ah, God, het soete wicht, met tranen inde ooghen,
Vatt' het langh-tandigh aen, al had'et niet ghemoghen,
Maer d'honghers diepen nood, ghesteghen tot den krop,
Deed't eynd'lingh grijpen, en voor suycker eten op.
| |
[Folio C ir]
| |
1. Vrou.
Elaes soodanigh leed my 'thert oock doet beweghen,
En zijn de teyckens al tot aen de krop ghesteghen,
Wanneer der kind'ren stem (brood-hongh'righ) tot my treed,
Dan dunckt my dat de nood my 'therte levend' eet:
Doch kort'lingh is wat koorns met Schepen inghekomen.
2. Vrou.
Dit heeft m'oock t'hert verlicht, soo haest ick 'thad vernomen,
Maer wat! 'tontset vertoeft: elck is voor't sijne bangh:
En by ons swackt de macht, om teghen sulcke dwangh
Der Schepen op het Meyr veel mond-kost in te halen.
1. Vrou.
'tOntset werd voor de hand, eer dat ons meer sal falen,
Ghepluymde Posten sulcks ons vast'lijck weten doen.
2. Vrou.
Vijf maenden zijn ghele'en, dat wy dees sware schoen
Ghedraghen hebben, en noch isser niets ghesleten.
'tVolck raest en woedet vast: 'teen word ter ne'er ghesmeten,
En 'tander opgherecht; 'teen Schip verslaghen word,
En 'tander (ondicht zijnd') na diepen afgrond stort:
Nu loopt den vyand voor, dan vluchten onse Knechten,
Dan sietmen wederom ons Mannen moedigh vechten.
Nu valt der Spangiaerts kants; dan isser Schepen-strijd:
Met winst en met verlies den tijd vast henen lijd,
Wy blijven vast beset, en konnen nerghens winnen,
Dan dat wy hongher ende sterfte krijghen binnen.
En yeder klopt, die klopt alarm of hand-gheweer,
Werpt my wel duysent pond op't droevigh herte neer.
'tGheclanck der trom'len stort in my niet dan versuchten;
Dan roeptmen, daer's ons volck aen't loopen ende vluchten,
Helpt Borgh'ren, wacker loopt; dan twijffel ick mits-dien
Of ick mijn lieve Man oock oyt sal weder sien.
Dus woelt ghestadigh heen het hert in duysent duchten.
1. Vrou.
Ghetroost sijt, Buyr-wijf, dit sijn al des Oorloghs vruchten
De goede God vecleen, soo't ons maer saligh is,
Gheen grooter honghers-nood, noch meer bekommernis,
Op dat door 'thoogh ghebreck ons', overkropte kind'ren
Des adems uyt-slip niet door droefheyd kom te mind'ren.
Steenbach. Stuyvers. Verlaen.
Ga naar margenoot+Twee-hondert Walen zijn ter Hout-poort uyt-ghedronghen,
En meen sy hebben nu den vyand al bespronghen
Die met de Duytsen is gheleghert in den Hout;
'kVerwacht de tijdingh vast.
G. Stuy.
Dat volck is euvel stout;
Den vyand op te slaen vereyschte grooter Scharen,
Dan inder haest by een aldaer vergadert waren.
Verlaen.
'tGheschied' maer om te sien hoe sterck het volck daer leyd,
Op datter kortlingh grooter aenslagh word bereyd.
| |
[Folio C iv]
| |
Rip. uyt.
Heer Rippard, hoe dus haest ghewapent herwaert loopen.
Rippard.
De Walen wederom met even groote hoopen
Ter Poorten keeren in, en brenghen tijding net
Hoe sterck het Legher der Hoogh-duytsen is beset:
Elck meent 'tis doenlijck, om den vyand op te lichten,
Dus dient'er in versien, om yetwes uyt te richten.
Steenba.
Is Mons Bordet met hun oock we'er ghekomen in?
Rippard.
Die deed my dit verhael.
Steenba.
Dat's deftigh na mijn sin.
G. Stuy.
Men sluymer niet, indien daer voor-valt eenigh voordeel
Maer dat men't stel in't werck.
Verlaen.
Tot sulcks neyght oock mijn oordeel.
Rippard.
'tIs tijd dan dat ick't volck in ordre stel en schick.
binnen.
G. Stuy.
Sulcks dient by-na vol-voert op't eenigh ooghen-blick,
Dat elck weet welcke Poort hy henen moet uyt-trecken,
Om tijd, en goede wil der Borg'ren te verwecken.
Steenba.
De Borg'ren blijven t'huys, wy willen selver gaen,
En d'eens-ghedane eed manhaftigh vooren staen.
Rippard.
'tVolck meest ghewapent is, verordent sijn de Wallen,
Daer elck op dringhen moet.
Steenba.
Tsa, laet ons gh'lijck aenvallen.
Eerste Borgher. Tweede Borgher.
Het volck met hoopen is ter Zijl-poort uyt-ghetoghen,
En zijn het Legher der Hoogh-duytsen onder d'ooghen:
De VVater-poort heen uyt ses vaend'len zijn ghekeert
De binnen-weghen om, na 'tBos toe: 'twelck vermeert
'tGhetal en moed des volcks; en zijn nu al aen't vechten.
2. Borg.
Ghemoedight waren meest ons uyt-ghetoghen knechten
Om buyt te halen, of om slaghen te ontfaen.
1. Borg.
My lust te weten, hoe dien uytval sal vergaen.
De Heeren op de Vest na d'Hout-kant zijn ghetreden,
En slijten haren tijd tot Gode in ghebeden,
Om houden d'overhand aen desen Spangiaert quaed,
Die nu vast over al sijn woedigh Legher slaet.
1. Vrou uyt.
Goe tijdingh Mannen van de uyt-gheloopen strijders,
De Schanssen zijn vernielt.
2. Borg.
Hoe is 'tghevaren wijders?
1. vrouw
Wel duysent zijn vermoort, en 'tvolck gheplondert is,
Elck heeft een goeden buyt.
1. Borg.
Vertelt ghy't voor ghewis?
2. vrouw
'kSagh 'tvolck ter Zijl poort in met buyt gheladen komen,
En van hun heb ick 'trecht verhael des saecks vernomen;
De Duytsen vluchteden, hun siende knap vermand,
Soo dat ons volck terstond haer Tenten stack in brand,
| |
[Folio C ijr]
| |
Meer als drie hondert: sy, wiens bloodheyd hun deed loopen,
Haer vluchtingh halsen-duyr meest hebben moeten koopen.
Soo ghy my niet ghelooft, treed na de VVater-poort,
Daer word 'tghewis verhael int openbaer ghehoort.
2. Borg.
De blijdschap des ghelucks en weder-houd gheen voeten.
1. Borg.
'kGae meed, en wensch wy't dus aldaer oock hooren moeten.
Pieter Kies. Ian van Vliet.
'tBeloofde bystand, door het toe-gheseyde woord
Des Prins, en werd noch niet vernomen, noch ghehoord,
Dit maeckt de herten flaeuw, en moede-loos den Borgh'ren,
Om dat die slofheyd woond by sulcke Lands-versorgh'ren:
Daer nochtans dagh op dagh aen hem gheschreven word,
Dus kan ick raden niet, waer aen 'tvolbringhen schort.
De Stad van dagh tot dagh neemt af in volck en krachten,
Noch heeft gheen troost, dan die van buyten is te wachten:
De mond-kost mindert seer, den toe-voer is belet;
'tWelck waerlijck 'therte des Inwoonders gantsch verset.
De Meyr is ons ontruckt, nu d'Amsterdamse Schepen
(Die onder 'tscherm des Fuycks ons schip-volck annegrepen)
Een vryen toe-gangh hebben langs het Huys ter Hert,
Des staen ons saken slecht, en wonderlijck verwert.
I. Vliet.
'tIs soo: den Borgher ('ksiet, soo dick wy gaen om strijden)
Is soo verduldigh niet om onghemack te lijden,
Als wel in het begin elck om het heftighst was;
Doen gaf gheen wonde pijn, hoewel sy flaeuw ghenas.
P. Kies.
Niets my verwondert meer, nadien door wisse Boden
(Ghevleughelt reys op reys) 'tontset is aengheboden,
Dat noch der Schepen strijd soo slappelijck gheschied,
Als of ons swaer belegh hun gingh ter herten niet.
Dus dienter in versien; gheen vreught gheeft my dit leven;
'kWaer bet den wormen tot een stinkend' aes ghegheven.
'kHeb me-ly met den stand des arme Borgherijs,
Die sich des lieven hulps, en 'tHuysghesin des spijs
Soo deerlijck sien ontbloot; naeckt, hongh'righ en ghebreckigh.
I. Vliet.
De nood vereyst de klaght, en is 'tghetraent verweckingh.
P. Kies.
d'Alwijse God weet recht en is ghenoegh bekend,
Hoe seer my perst dees nood en noyt-ghesien ellend.
Maer lacy 'tklaghen is t'hans nood-loo en onmachtigh:
Den Spangiaert is te boos, te krijghel, geyl en prachtigh,
Soo dat in onse saeck niet anders kan gheschien,
Dan 'tgheen de goede God daer inne wil versien.
I. Vliet.
'tHert sluyt van rouwe toe: my jammert, ha, my deert
Te sien des honghers-nood soo grootelijcks vermeert.
'tGhekerm der kind'ren scheurt my d'herssens langhs de straten
Die lacy noch soo gaern een stucksken broods meer aten
| |
[Folio C ijv]
| |
Als tijdt en nood vereyst: 'ksie vele Moeders staen
Onmachtigh met de borst haer kind'ren toe te gaen:
De Vad'ren zijn bedroeft, som moed' en suf van waken,
Die wacker sijnde, naeuw en weten wat sy maken,
Soo maelt hun 'tflaeuwe hert en gheest des jammers sat.
P. Kies.
Couragie, ons God, die leeft, daer dient een moed ghevat,
Ten dienst des Lands, en om ons vryheyd te ghenieten,
B'hoort ons gheen kommer, selfs de dood niet te verdrieten,
'tIs eerlicker sich dood te vechten inden strijd,
Soo werd den Hond in ons sijn hooghe roemens quijt.
I. Vliet.
Waer elck ghemoed als ick: 'kwaer waerlijck wel te vreen
De Stad te schermen; jae al waer ick oock alleen.
P. Kies.
Laet ons de Borghery een manlijck hert toe-spreken,
Hoe-wel het schijnt den moed flaeuwhertigh is gheweken.
De Knechten zijn ghemoed en dapper tot den strijd.
Der Hopmans boesem is oock alle vreese quijt.
I. Vliet.
'tIs tijd, datmen den staet des Stads den Prins doe weten.
P. Kies.
'kMeen daer's een Bode heen te paerde op-gheseten.
Eerste Soldaet. Tweede Soldaet.
Ga naar margenoot+Hoe ist met 'tvolck vergaen, die langhs de Sparen-kant
Ghetoghen zijn; al dood? of sijn sy noch op't Land?
2. Sold.
De Schepen bleven stil, en 'svyands grof Gheschut
Heeft van de Fuyke-Schans ons Knechten meest ghestut:
Soo datse, siende 'tvolck ghereed om aen te vallen,
Ontvloden, en hun gaven onder onse Wallen.
Een cleyne wijl daer na is wederom gheproeft,
Doch zijn met 'tselfde kruyd (ghelijck voor-heen- ghetoeft.
Nadien dan 'sPrincen Vloot en volck gheen weer en boden,
Is elck sijns weeghs verstroyt, en hebben't meest ontvloden.
1. Sold.
Soo dan, na u verhael (ist maer ghelijck ghy seght)
En isser van ons volck in't minst niet uyt-gherecht.
2. Sold.
Mijns wetens niet. Want 'sPrincen volc, noch schip, noch schuyt,
Vertoonden gheen ghewagh, ja saghen niet eens uyt.
1. Sold.
Soo moet den vyand daer wel dicht gheschip-brught legghen.
2. Sold.
Ja schip aen schip ghetackt, ghelijck sy my daer segghen.
1. Sold.
Dees tijdingh is niet goed, en klijnckt my wat te vreemt.
2. Sold.
Die swarigheyd is kleyn.
1. Sold.
Dat's waer, na dat men't neemt.
| |
Het droevigh gherucht.Tot u, ghy volck'ren, die met inghetrocken ooghen
Des Haerlems stand aenschouwt, kom ick in haest ghevloghen,
En sal met korte re'en de jamm'ren overgroot,
Vertellen deses Stads, en euv'len honghers-noodt.
| |
[Folio C iijr]
| |
Verschrickt u niet. Na dat de toe-gheruste Scharen
Ga naar margenoot+Van't bloedigh strijden uyt den Hout ghekomen waren,
Gheladen met den roof der Duytsen af-ghestroopt,
Met waghens vol gheweer en vanen op-ghehoopt,
Die sy ten trots en roem (tot een verwinninghs teken)
Des nuchtens (als een pronck) op't nieuwe Bolwerck steken;
De tijdingh (niets te blijd) in haest ghedraghen werd
Ga naar margenoot+Hoe d'Amsterdammers door den Dijck by 'tHuys ter Hert
Met al hun Schepen waren na het Meyr ghekropen;
Dit heeft de Borgh'ren eerst ghedaen de ooghen open,
En als in eenen Spieghel, die het schoonste wend,
Doen schouwen recht den stand van d'aenghegaen ellend.
Ga naar margenoot+Hier op de Spangiaerts flucks een Schansse deden maken,
Op dat langhs heen de Fuyck gheen Haerlemer soud' raken,
En dat haer Schepen daer (als onder schut en scherm)
Vry ligghen souden in een in-gheboghen-erm
Doe was de Stad ronds-om soo vast en wel besloten,
Dat gheenigh Schipper meer tot haer en konde vloten:
Des honghers-nood nam toe; d'eet-waren sloeghen op;
Elck daghjen bracht 'tghetraent tot boven aen den krop.
De Schepen, van den Prins tot hulp aen hun ghesonden,
Ga naar margenoot+En richten gantsch niet uyt: Dit sloegh noch dieper wonden,
Soo dat een sware vrees en onghemeten schrick
Den Borgh'ren op den hals viel in een ooghenblick.
Want sy, die als vermand en gantsch omcinghelt vochten,
Noyr recht bewijsingh van een uyt te raken brochten.
'tGheluck liep dwers en rechts, nu voor, dan teghen windt:
Ga naar margenoot+De Rustenburger Schans, versterckt met nieuwe Wallen,
Wierd van den Knechten weer by doncker overvallen;
Dit gaf weer verssen moed; als meenend' daer eer langh
Na 'sPrincen Vloot en volck te hebben nieuwen gangh:
‘Ghelijck 'tghejaeghde Hert, vermoeyt door't langhe loopen,
(Sijn Jagheren ontschuylend' siet een gaetjen open,
'tWelck middel wijst ter vlucht) hergrijpt sijn oude moed,
En stelt sich teghen Brack en Hazewind verwoed,
Beproevende sijn sterckt'(by-na gheheel ontnomen)
Om 'sJaghers enghe strick en loose laegh 'tontkomen,’
Soo gingh het met dit volck, die, siende, langhs de Vaert
Een open, meenden nu gheheel te sijn bewaert,
En 'sSpangiaerts voorneem boos gheheelijck te ontsluypen:
Maer (lacy!) moesten knap weer in haer holen kruypen,
Soo haest sy saghen, dat des Princes Schepe-wacht
Van 'tAmsterdamse Schips-volck (trotsend') wierd veracht.
Daer quam gheen toe-voer meer door weghen af-ghesneden,
Hoe menigh-mael sy oock daer toe kloeck-hertigh streden.
| |
[Folio C iijv]
| |
'tHert sonck hun in de schoen. Alleen een dobb'le Schuyt
Ga naar margenoot+Door sloot en over velt komt in ghelaen met kruydt.
Ga naar margenoot+De Stad liet Penn'nghen slaen ten huys' der Silver-smeden.
De Borgh'ren flaeuw-ghemoed (lijdsaem) veel tijds besteden,
Tot dat een Maend voor-by de droefste tijdingh viel
De langh-gheleden nood al teffens op de hiel.
Elck man op een pond broods ghestelt wiert, en de kind'ren
Met 'tvrouw-volc op een half pond, vermids 'tgroot vermind'ren
Des korens; 'twelck nu gantsch te droevigh ymmer stond,
Dat d'vader 'tkind het brood most trecken uyt de mond.
Beklaeght het ongheluck met hun, en wilt beweenen
Hollanders hun misval: Ha! dat de droeve steenen
Beweeght niet worden, en van rouwe barsten uyt,
Een groote wonderheyd des uyt mijn herte spruyt.
Den voghel-sangh is dood, 'tvleys is met hongher g'eten;
Den wacht-houd van sijn eyghen meester is verbeten:
De muys-kat maeuwt niet meer: elck is sijn eyghen Kat,
Elck vanght, elck pluckt en eet (met smaeck) oock Muys en Rat.
'tGhebreck verstaelt hun hert, en brengt het hooft aen't malen;
Weer-spaltigh (sonder nood) aen't hollen sijn de Walen:
Men weet niet waer't hun schort: 'thert vol van euv'le wraeck
Bestaen (uyt gramschap) doet een schadelijcke saeck,
De Meesters Quirijn, Lambrecht, hebben sy ghevanghen,
Ga naar margenoot+(Die uyt verwoede spijt, van hun sijn op-ghehanghen)
Met noch een Paep, en Adriaen van Groenevelt,
(Siet waer de toornigheyd en spijt haer wraeck op stelt)
Oock Meesters Quirijns Dochter in een gracht verdroncken:
Dit zijn des dolheyds pijlen en verdroefde voncken.
Beklaghelijcke Stad, hoe perst my dese nood!
Hoe schuddebolt my 'thert, en vreest voor uwe dood!
Ses maenden sijn ghele'en dat dit belegh gheduyrt // heeft,
In welcken tijdt hun volck grof ende groot besuyrt // heeft.
Ga naar margenoot+Twee Boden met een Borgher reysen na den Prins
Met Duyfkens aen haer zijd': doch 'tvolck krijght gheenichsins
De langh-verwachte hulp; hoe seer sy daerom schrijven;
Doch God weet dit en meer. Hier mede laet ick't blijven.
|
|