De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 4. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven N-W, papierhandel, drukkerijen en boekverkopers in het algemeen

Waesberge (Joannes Janssonius van) 1644-1705, Geref.

Leven

Ged. Utrecht Buurkerk 6-10-1644, begr. Oude Kerk 16-7-1705, zoon van de vorige, ondertr. kerk 1. 25-5-1675 Geertruyd van der Houve, geb. Leiden, begr. Oude Kerk 8-12-1677, 2. 15-1-1682 Anna Mierinck, ged. Nieuwe Kerk 7-2-1651, begr. Oude Kerk 13-11-1727 (1ste kl.), dochter van Hendrick Mierinck, boekhouder der West-Indische Compagnie, en Annetje Lodewijx.

8-2-1676 test. voor not. Doornick (N.A. 1944, 6).

12-12-1685 test. voor not. de Hue (N.A. 5528).

13-8-1705 test. voor not. Commelin (N.A. 5627, 66).

Adres

1677 etc. tot 1727 toe op het Water. Het is mogelijk, dat hij vóór de dood van zijn vader niet in de winkel bij de Mandemakerssteeg woonde, maar daarheen pas in 1681 verhuisde. Zijn moeder overleed in 1681 in de Bloedstraat, wat er op zou kunnen wijzen, dat ze het huis na de dood van haar man voor haar zoon had ontruimd.

Boekhandel

16-12-1675 gildelid als boekverkoper; de weduwe betaalt jaarzang tot haar dood. Pas op 13-1-1688 werd hij als behuwd poorter ingeschreven.

1675 etc. voor zijn compagnieschap met zijn vader en broer Gillis, zie vorige.

1681 etc. overman van het gilde.

1683 etc. voor zijn compagnieschap met zijn broer Gillis, zie, wat de Dantziger winkel betreft aldaar.

3-5-1697 proc. voor not. van Achthoven van Joannes en Gillis Janssonius van Waesberge, boekhandelaars in compagnie te Amsterdam, voor Antony Fredericq Hoffman, koopman te Stockholm, om voor hen op te treden in het sterfhuis van George Kitler, boekverkoper te Stockholm (N.A. 6402, 264).

7-12-1701 obligatie voor not. Emaus ten Bergh van Joannes en Gillis Janssonius van Waesberge, Hendrick en de Weduwe Dirck Boom, François Halma en Joannes Wolters voor Johannes Ribbius van f 3627.17. - voor boeken, gekocht op zijn veiling van oktober 1700, te betalen in 12 halfj. term. (N.A. 5670, 2199).

18-21-10-1735 veiling van boeken van de weduwe Waesberge (G.A. 110), 17-21-8-1739 van de ongebonden boeken van de Erven Waesberge (G.A. 114).

Uitgeverij

Van 1693 en 1694 zijn uitgaven van werken van Ant. de Heide bekend, die als uitgever Joannes Janssonius van Waesberge noemen. Daar het geen oorspronkelijke uitgaven zijn, is het echter mogelijk dat eigenlijk nog de vader Waesberge bedoeld is. Andere uitgaven verschenen alle hetzij op naam van de in 1675 opgerichte compagnie van de Janssoons van Waesberge (waarschijnlijk

[p. 164]

moeten de uitgaven op naam van Johannes Janssonius van Waesberge en Sonen en de uitgaven van de Erfgenamen van Joannes Janssonius van Waesberge ook hiertoe worden gerekend), hetzij op naam van de in 1683 opgerichte compagnie tussen de broers Joannes en Gillis Janssonius van Waesberge. Deze laatste compagnie moet verdwenen zijn vermoedelijk in 1707 (zie bij Gillis). De andere compagnie werd voortgezet, naar ik aanneem door de weduwe van Joannes en haar beide zonen. In ieder geval bleef ze beperkt tot de Amsterdamse tak van de familie. Hoe precies de verhouding was tot de aanvankelijk stellig deelgerechtigde kinderen van Johannes Janssonius van Waesberge de oude en wanneer uiteindelijk met hen werd afgerekend, blijft duister. De uitgaven bewogen zich steeds op hetzelfde terrein; de klassieke talen en vooral Latijn vormden een belangrijk onderdeel van het fonds.

1675 etc. voor uitgaven tijdens het leven van de vader en herdrukken daarvan, zie men aldaar.

1684 verscheen Les Travaux de Mars, ou l'art de la guerre... Par Allain Manesson Mallet in 3 delen met adres ‘Amsterdam, Chez Jan & Gillis Janson à Waesbergue, & Compagnie. 1684. Avec privilege.’ Het privilege van 14-12-1671 voor Jacob van Meurs werd pas op 7-3-1685 door de weduwe officieel overgedragen en met ‘Compagnie’ moet zij daarom wel bedoeld zijn (KS 421-424). Merkwaardig is dat ook de Hollandse uitgaaf van 1686 met deze toevoeging van Compagnie verscheen (Ledeboer W. 127).

1686 verscheen de Vita di Sisto V van G. Leti met het adres ‘Amsterodamo, Per Giovanni & Egidio Janssonio à Waesberge’, een herdruk hiervan in 1693. Een uitgaaf met hun naam van 1698 is blijkens de platen een nadruk.

1686 verscheen bij de broers Divers traitez sur les panacées... par Jaques Massard, D.M. Seconde édition augmentée par l'auteur. De eerste druk van dit werk van deze medicus, afkomstig uit Grenoble, verscheen aldaar in 1679. Voorin deze druk vindt men het volgende: ‘Avertissement. Comme l'auteur est un de ceux qui se sont retirez de France, depuis peu & qu'il ne peut pas être connu; on est obligé d'advertir ceux qui auroient besoin de ces remedes, qu'il demeure presentment chez M. Poulain, orfevre, dans la Nest, à la foi d'or Couronnée, vis à vis des deux boucheries.’

1687 etc. hadden de broers deel in de compagnie, die de nadruk van de Parijse Journal des sçavans uitgaf (zie deel III 25). Na de opheffing van de compagnie zetten de Janssons à Waesberge sedert 1707, te beginnen met deel XXXIII van 1705, de uitgaaf alleen voort (adv. o.a. A.C. 23-6-1708 en 13-5-1724). Dit bleef het geval tot de dood van Hendrik Janssonius van Waesberge. Deel CXLVIII (tot en met aug. 1749) verscheen als laatste ‘Chez les Janssoons à Waesberge’. Deel CXLIX (te beginnen met sept. 1749) bij Marc Michel Rey. In hun eerste deel van 1707 was het volgende bericht opgenomen: ‘On avertit le public & particulierement les libraires que les sieurs Janssons à Waesberge libraires d'Amsterdam viennent d'imprimer seuls le Journal des sçavans des années 1705 & 1706. C'est-à-dire les tomes XXXIII & XXXIV. Ils publieront desormais ce journal tous les trois mois, & ils ont actuellement sous la presse les trois premiers mois de cette année 1707. Ils y joindront le supplément que les journalistes publient à Paris, le dernier jour de chaque mois depuis le commencement de cette année: ce qui fera un volume d'une grosseur raisonnable tous les trois mois. Celui qui est sous la presse sera imprimé à la fin du mois de Mai; mais les volumes suivans paroitront ordinairement quinze jours ou trois semaines après qu'ils auront paru à Paris. On trouvera chez les sieurs Janssons à Waesberge, le Journal des sçavans complet & tous les tomes à part. On y trouvera aussi la plupart des livres dont il est parlé dans ce journal.’ Voor zover ik kon nagaan, bevat deze uitgaaf in het algemeen niet veel gegevens over eigen uitgaven van de Waesberge's (zie echter catalogi in XXXVII en XXXXVIII). Pas toen Rey de uitgaaf had overgenomen, kwam hierin verandering en kreeg de uitgaaf ook een nieuwe indeling (zie jan. 1750 deel CXLX).

1694 verscheen bij de broers Amoenitates theologico-philologicae van Th.J. ab Almeloveen, dat

[p. 165]

achterin een ‘catalogus librorum nuperrime impressorum & in officina Janssonio-Waesbergiana prostantium’ van 2 pag. heeft, waarop uiteraard veel eigen uitgaven voorkomen.

1695 verscheen C.F. Menestrerii S.J. Philosophia imaginum... met het adres ‘Amstelodami & Gedani, Prostant apud Janssonio-Waesbergios’ met voorin een opdracht van de broers aan Albert Bentes van 13-9-1694. De eerste uitgaaf van het werk van deze Jesuiet was in 1682-1683 te Parijs verschenen. Een uitgaaf, die gedeeltelijk dezelfde illustraties heeft, Apelles symbolicus exhibens seriem amplissimum symbolorum... verscheen in 2 delen met adres ‘Amstelaedami & Gedani. Apud Janssonio-Waesbergios. 1699.’

1698 verscheen een catalogus van een veiling van 24-11- van de bibliotheek van Cornelis Nicolai als Bibliotheca Nicolaiana met de toevoeging: ‘Catalogi distribuuntur Amstelaedami, apud Janssonio-Waesbergios. 1698.’ (exemplaar met prijzen U.B.A.).

1705 verscheen bij de broers Johannis Dolaei Tractatus novus nunquam antehac editus de furia podagrae laete victa & mitigata, propriâ experientia conscriptus, met een ‘Catalogus librorum medicorum apud Janssonio Waesbergios, in copia prostantium’, gesplitst in boeken in Latijn, Frans, Nederduits en Duits (1707 idem).

Bijzonderheden

Vermelding van de boeken op de Messe van de broers geef ik niet, daar vrijwel zeker is dat de namen op de Codex niet geheel juist zijn overgekomen. In 1688 wordt vermeld, dat een van de uitgaven te Gouda is gedrukt.