De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 4. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven N-W, papierhandel, drukkerijen en boekverkopers in het algemeen

Schelte (Hendrik) 1681-1714, Geref.

Leven

Ged. Zuiderkerk 2-11-1681, st. 6, begr. Oude Kerk 10-3-1714 (2de kl.), zoon van Dirk Schelte, juwelier en goudsmid, en Margrita Mierinck, ondertr. kerk 24-5-1708 Susanna Pelt, ged. Nieuwe Kerk 9-12-1682, begr. Oude Kerk 28-4-1736 (1ste kl.), dochter van Arnoult Pelt, koopman, en Johanna Bisschop; zij hertr. 1717 Nicolaas Vermaten, weduwnaar van Maria Uylenbroek.

29-3-1710 test. voor not. Servaes (N.A. 5003, 124).

21-10-1717 akte van bewijs voor not. van der Groe aan haar dochter van f 10000. - (N.A. 4236). Het kind erfde van haar grootvader Dirk Schelte f 21500. - (N.A. 5014, 166 not. Servaes).

Adressen

16-12-1706 bij de Beurs, 1708 op het Rokin, 14-3-1711 Rokin oostzijde over de Beurssluis (Oude Kerk journaal), 1712 zie uitgeverij, 1714 Rokin ter zijde van de Beurs. Vermoedelijk was dit steeds hetzelfde adres en mogelijk is, dat het nog steeds het vroegere huis van Abraham Wolfgank was.

Boekhandel

21-9-1702 poorter als boekverkoper, 2-10-1702 gildelid, betaalt jaarzang tot hij overman wordt, de weduwe betaalt in 1715.

11-4-1704 procuratie van hem voor not. de Wilde om geld te innen van Mr. Auroy te Parijs (N.A. 6479, 104).

1713 etc. overman van het gilde, st. in functie.

19 etc.-6-1714 veiling onder de boekverkopers van eigen drukken en vreemde sortimenten van de overledene (A.C. 5-6- en G.A. 91).

[p. 94]

29-8-1714-22-12-1714 obligaties voor not. Wetstein wegens boeken gekocht op de veiling van 19-6- aan de weduwe van J.F. Bernard van f 4197.6. -, van J.J. van Waesberge van f 3002.12. - en van Estienne Roger van f 3904.17.8, alle drie van 16 halfj. term., en van Anthony Schoonenburg van f 3200. - van 8 achtmaandelijkse term. en van f 4999.2. -, te betalen vóór februari 1715 (N.A. 8292, 43, 51, 59, 60 en 62).

25-2-1715 veiling onder de boekverkopers van de ongebonden boeken, vreemde sortering, van de overledene (A.C. 9-2- en G.A. 92).

25- en 26-3-1715 veiling van de gebonden boeken van de overledene (Latijnse, Franse, Nederduitse, meest in curieuse Franse banden gebonden) ten huize van de weduwe (A.C. 16-3- en G.A. 92).

19-2-1717 burgemeesters geven toestemming nogmaals een veiling te houden (KS 676), 30-3-1717 veiling ten huize van de weduwe in de Snoekjessteeg bij de Jodenbreestraat onder de boekverkopers met opsomming van enkele curiosa (A.C. 25-3- en G.A. 94, ook worden geveild de boeken van de Erven van Dirk Schelte).

12-6-14-7-1717 obligaties voor not. Wetstein wegens boeken gekocht op de veiling van 30-3- aan de weduwe, alle te betalen in term. van 3 maanden, van J. Steenhouwer en H. Uytwerf van f 1351.9. - 8 term., van F. l'Honoré en Z. Chatelain van f 354.12. - 3 term., van C. Jordan van f 281.13. - 3 term., van weduwe Paul Marret van f 777.13. - 7 term., van J.F. Bernard van f 608.10. - 8 term., van Gerard Onder de Linden van f 932.6. - 8 term. en van Evert en Jan Visscher van f 349.3. - 8 term. (N.A. 8293, 30-32, 35, 38, 39 en 44).

Uitgeverij

Van 1699 tot 1714 verscheen een groot aantal uitgaven met zijn naam, vrijwel alle in het Frans, enkele in het Holl. en in het Latijn, in 1715 nog 1 Holl. uitgaaf op naam van de weduwe.

1699 etc. verschenen opera's bij hem, zie 1712.

1700 verscheen bij hem Essai philosophique concernant l'entendement humain... Traduit de l'Anglois de Mr. Locke, Par Pierre Coste. Op 5-5-1700 kreeg hij privilege voor dit werk, dat hij toen eersdaags zou uitgeven. (KS 675 en Bonno 22 en 23).

1702 verscheen bij hem Oeuvres diverses du Sr. Boileau Despreaux: avec le traité du sublime, ou du merveilleux dans le discours. Traduit du Grec de Longin, in 2 delen, met privilege van 4-11-1694 voor H. Schelte(!). Achterin deel II vindt men een ‘Catalogue des livres imprimez chez Henri Schelte ou dont il a nombre.’ (8 pag.).

1703-1713 verscheen bij hem de Bibliotheque choisie, een tijdschrift van J. le Clerc, een voortzetting van diens Bibliotheque universelle, die van 1686-1693 was verschenen, in de laatste jaren bij Wolfgang alleen (deel III 25). Van deze Bibliotheque universelle verscheen een aantal delen of misschien alle in tweede druk bij Hendrik Schelte of bij de Erven van Anthony Schelte (Rahir 2841). In tegenstelling tot andere tijdschriften geven deze weinig bijzonderheden over de uitgevers. Voor het verschijnen zie men de adv. A.C.

11-9-1703 voor een geschil tussen Schelte en Pierre Mortier, zie men Schoutsrol en deel III 263.

1705 verscheen bij hem Aardige characteren, in 1714 De Rijmwerken, beide werken van zijn vader, Dirk Schelte (over het laatste adv. A.C. 27-2-1714).

1706 verscheen bij hem Reflexions sur l'elegance et la politesse du stile, in 1707 (A.C. 5-5-) Les Règles de la vie civile, beide van de abbé de Bellegarde. Voorin hebben zij alle twee een ‘Catalogue des livres de Mr. l'abbé de Bellegarde, qu'on trouve à Amsterdam chez Henri Schelte’, de uitgaaf van 1707 heeft ook nog achterin een ‘Catalogue des livres imprimez chez Henri Schelte’ van 4 pag. Deze mededeling moet men niet al te letterlijk opvatten, want o.a. komt erop voor: ‘Le grand atlas de Blaeu en Espagnol 10 voll. in fol. grand papier.’

[p. 95]

1706 verscheen bij hem en bij Gerrit Kuyper de vertaling van Barbeyrac, Le Droit de la nature et des gens van S. von Pufendorf (zie deel III 188), in 1707 verscheen bij hem alleen van dezelfden Les Devoirs de l'homme et du citoien (A.C. 5-4-).

1712 verscheen bij hem Traité curieux des serins de canarie etc. par J.C. Hervieux. Naaukeurige verhandeling van de kanarivogels door J.C. Hervieux. Door A. Moubach uit het Frans vertaalt. Gedrukt voor een liefhebber, en zijn te bekomen, bij Hendrik Schelte, boekverkoper ter zijde van de Beurs. 1712. (A.C. 14-7-1712, 2-3- en 1-7-1713). Dit boekje heeft een opdracht van Schelte aan Nic. Corver en achterin een ‘Catalogue des livres Latins, François, Italiens et Espagnols qui se trouvent chez Henri Schelte, marchand libraire à Amsterdam, sur le Rockin, vis à vis la Porte de la Bourse’.

17-11-1712 adv. hij ‘Joannis Clerici Oratio inauguralis de praestantia & utilitate historiae ecclesiasticae, habita in auditorio Remonstrantium’ (A.C.).

1712 verscheen bij hem het XIe deel van Recueil des opera representez par l'academie royale de musique, een serie van gebundelde nadrukken van Parijse uitgaven, waarmee Wolfgank reeds was begonnen. Hiervoor had Hendrik Schelte op 15-3-1702 privilege gekregen, echter slechts voor de toen in Parijs verschenen acht delen. Daar ook andere boekverkopers de vervolgen gingen nadrukken, vroeg Schelte ook voor de voortzetting privilege, wat hem 27-3-1705 werd gegeven (de privileges zijn opgenomen in het exemplaar U.B.A. in deel I, een herdruk van 1712, en deel XI, ook van 1712). De aparte opera's, die in de recueils zijn gebundeld, hebben alle het drukkersmerk qu(a)erendo en zeer verschillende jaartallen en stammen van Wolfgank (echter zonder zijn naam, 1688 etc.), A. Schelte (1695 etc.), Heritiers d'A. Schelte (1699 etc.) en Henri Schelte (1699 etc.). Het recht van copie en privilege werd blijkbaar gekocht door Guillaume de Voys, die de uitgaaf sedert 1714 (Kossmann) voortzette. Een losse opera (als zodanig werden ze ook verkocht) vindt men o.a. aangekondigd in de Journal des sçavans XXXIV 2, 903: ‘Cassandre, tragedie representée pour la premiere fois par l'academie royale de de musique le mardy 22 juin 1706, à Amsterdam chez Henri Schelte in 12^o, 60 pag.’ met tevens vermelding van de oorspronkelijke druk van Christophe Ballard te Parijs van 1706 in 4^o, 49 pag.; de nadruk van Schelte verscheen 1707. Ook de Recueils zagen telkens afzonderlijk het licht. Zo werd o.a. het binneknort verschijnen van deel X aangekondigd 5-5-1707, terwijl op 6-12-1707 werd aangekondigd dat het op 3-1-1708 overal te krijg zou zijn (A.C.). Het verscheen dan ook met het jaartal 1708.

15-12-1713 stonden burgemeesters en regering van Amsterdam Hendrik Schelte toe het Oude en Nieuwe Testament in 4^o te mogen drukken, verkopen en uitgeven. Ds. Adrianus van Oosterum werd geautoriseerd tot ondertekening. Deze Biblia, Dat is: De gantsche H. Schrifture verscheen ‘T'Amsterdam. Bij Hendrick Schelte. Anno 1714.’ Ook Het Nieuwe Testament verscheen in dit jaar bij hem. De CL Psalmen des propheten Davids en eenige andere lofsangen: Uyt den Francoysen in Nederlandschen dichte overgeset door Petrum Dathenum... draagt het adres: ‘T'Amsteldam, Bij de Weduwe van Hendrik Schelte, Boekverkoopster, op 't Rockin bij de Beurs. Anno 1715.’ Op 18-5-1715 adv. Steenhouwer en Uytwerf, dat bij hen te krijg waren ‘voor civile prijs de Nederduytse Bijbel in quarto, met en zonder d'apocryphe boeken, zeer curieus gedrukt bij Hendrik Schelte. Ook zijn bij dezelve apart te bekomen De Psalmen en Catechismus, tot vernieuwinge van oude kerkboeken.’ (A.C.).

Bijzonderheden

De moeder van Hendrik Schelte, Margrita Mierinck, was de zuster van Anna Mierinck, die in 1682 met de boekverkoper Joannes Janssonius van Waesberge trouwde. Blijkens De Rijmwerken van zijn vader (pag. 394) was Hendrik Schelte (Heintje) 5-7-1693 tezamen met zijn broer Samuel op school te Hillegom.