De Amsterdamse boekhandel 1680-1725. Deel 4. Gegevens over de vervaardigers, hun internationale relaties en de uitgaven N-W, papierhandel, drukkerijen en boekverkopers in het algemeen

[p. 63]

Rieuwertsz (Jan) 1616/17-1687, Doopsgezind

Leven

Geb. Amsterdam 1616/17, begr. Nieuwe Kerk 22-12-1687, zoon van Rieuwert Jansz, kramer, en Hilletie Pieters, ondertr. pui 1. 29-7-1649 Trijn Jans van Calker, geb. Zutfen (?) 1618/19, 2. 10-7-1653 Giertie Schut, geb. Vreden 1626/27, begr. Nieuwe Kerk 11-10-1684.

8-9-1651 test. voor not. J. van Loosdrecht (N.A. 1971, 371vo).

27-9-1684 test. voor not. Backer (N.A. 4547).

4-1-1687 test. voor not. N. van Loosdrecht, waarbij hij o.a. f 500. - legateert aan de verenigde gemeenten van Waterlanders en Vlamingen (N.A. 5698).

Adressen

1649 tot 1678 in de Dirk van Assensteeg, met ingang van 1-5-1678 huurde hij van de stad het huis no. 4 in de Beursstraat voor f 550. -, dat hij tot zijn dood bleef bewonen. Uithangteken In 't Martelaersboeck.

Boekhandel en drukkerij

25-10-1640 gildelid als boekverkoper (bij zijn ondertrouw geeft hij beide malen als beroep boekbinder op).

4-9-1668 zie Gerbrant Schagen.

1-1-1675 werd hij blijkens zijn naam op gedrukte ordonnanties etc. stadsdrukker in plaats van Johannes van Ravesteyn, die te hoge prijzen berekende (Res. Thes. 6, 26vo en 47vo), 11-9-1685 werd door thesorieren de benoeming op de naam van zijn zoon overgeschreven.

1677 werd hij als drukker aangewezen als goede man of arbiter. Vermoedelijk drukte hij echter alleen de kleinere publicaties voor de stad; op het contract van de grotere drukkers van 1681 komt zijn naam niet voor.

29-2-1684 gedaagd door de schout ‘Jan Rieuwertsen, boeckdrucker over en ter sake dat gij u hebt vervordert sekere exemplaren van een missive, soo als door of van wegen de H. Borgermrn. en raat alhier souden ges. weesen aan de andere steden cessie hebbend in de vergaderinge van de E.G. Moo. Heeren Staten van Holland en Westfrieslant te debiteren’ (Schoutsrol).

Uitgeverij

Van 1646 (Ledeboer) tot 1685 verscheen een groot aantal uitgaven van hem op allerlei gebied, vrijwel alle in het Holl., maar ook enkele in het Latijn en Frans. In de vroegere jaren vindt men heel vaak drukkers op de uitgaven vermeld. Dat was tussen de jaren 1651 en 1663 vele malen Tymon Houthaeck (dr. U.B.A., zie ook KS 283), in 1653 Thomas Fonteyn, boekdrukker op de Deventer-Houtmarckt (H. de Groot, Van de Waerheyt der Christelijke godts-dienst), in 1656 Kornelis de Bruin, boekdrukker, vooraen in de Nieuwe Lelystraat, in Sonsbeek (R. Descartes, Redenering van 't beleed), in 1665 Drukkerij van Egbert van den Hoof, in de Oude Wester-straet te Enkhuizen (G. Brandts Stichtelijke gedichten) en in 1671 drie onbekende drukkerijen tegelijk voor Abrahamus Munting, Waare oeffening der planten, tweede druk, zoals blijkt uit een mededeling achterin: ‘Aenmerking voor den binder. Alsoo de tweede druk van dit werk op drie winkels is gedrukt, soo is 'er, in 't uitdeelen der copie, of andersins in 't aftellen of verloopen der paginâs, misrekening ontstaan, waar bij toegekomen is, dat 'er, in 't tweede A.B. de letter F. te kort komt, ende in 't derde de K. tweemael is.’

1669 etc. verschenen uitgaven van Jan Rieuwertsz en Pieter Arentsz tezamen, van 1681-1684 een

[p. 64]

aantal geschriften van Antoinette Bourignon in verschillende talen, terwijl reeds sedert 1669 geschriften van haar bij Pieter Arentsz alleen waren verschenen en weer in 1684. Van de andere noem ik er één wegens de aankondiging over verdere uitgaven. La Sainte visière van 1682 heeft een ‘Avis’ voorin, dat na een opgaaf van alle 24 gedrukte werken van de schrijfster bericht: ‘La pluspart desdits livres sont aussi en Flaman & en Alleman, quelques uns en Latin, chacun gros à proportion du François. Et se trouvent à vendre chez Jean Riewerts, & Pierre Arents, en la rue de la Bourse, a Amsterdam.’ Les Persecutions du juste ou lettres écrites par feuë mad. lle Antoinette Bourignon verscheen in 1684 weer bij Pieter Arentsz alleen. Achterin vindt men een ‘Catalogue et abregé des livres imprimez, composez par feüe Mad. lle Anthoinette Bourignon, née en la ville de Lille, en Flandres’ met 25 titels en de mededeling: ‘Tous ces livres se trouvent à Amsterdam, chez Pierre Arentz, rue de la Bourse, & aussi chez Jean Riewertz, en la méme rue. Et on les trouvera aux foires de Francfort chez Herman von Sand, libraire.’ Bij Rieuwertsz alleen verschenen in 1680 en 1681 Holl. uitgaven.

1685 verscheen als laatste uitgaaf Gedichten, van J. Antonides van der Goes. t'Amsterdam, Bij Jan Rieuwertsz, Pieter Arentsz, en Albert Magnus, boekverkoopers.

Bijzonderheden

De vader van Jan Rieuwertsz, Rieuwert Jansz, legde 5-7-1606, toen hij poorter werd, komend uit Jever, de belofte af. Jan Rieuwertsz trouwde 12-8-1649 voor de Vlaamse Gemeente, maar liet zich daar echter niet dopen. Misschien was hij collegiant. Voor zijn godsdienstige opvattingen vergelijke men het werk van Meinsma, die o.a. mededelingen doet over conventikelen, die hij hield, en over zijn uitgaven van Spinoza (zie ook mijn artikel maandblad Amstelodamum 1963, 73-80 ‘De “uitgever” Henricus Cunrath of Künraht van de polygamist Lyserus en van de philosoof Spinoza’).