|
| |
Desbordes (Henry) ....-1722, Waals
Leven
Geb. Saumur, lid Waalse Gem. met attest. par bouche 5-7-1682, begr. Walenkerk 21-10-1722 (3de kl.), zoon van Isaac Desbordes, boekverkoper te Saumur, en Esther Richou, tr. 1. Jeanne du Four (N.A. 6481, 197), tr. 2. Marie Tremblay, begr. Walenkerk 15-9-1706 (3de kl.), ondertr. kerk 3. 28-6-1709 Anna Texier, geb. Blois, begr. Walenkerk 21-7-1718 (3de kl.), weduwe van Moise Belanger.
18-7-1699 test. voor not. Tixerandet (N.A. 3721 brandschade).
19-5-1705 bewijs voor not. de Wilde aan Henry Charles, de zoon uit zijn 1ste huwelijk, van alle goederen in Frankrijk, die zijn moeder heeft nagelaten en na de dood van zijn vader f 1550. - uit de goederen in Holland (N.A. 6481, 197, zie ook 6482, 403 en 416).
1-6-1707 test. voor idem. Voor de beschikkingen voor zijn dochter Marianne, getr. met Daniel Pain, zie aldaar. Zijn zoon Henri Charles krijgt alleen de legitieme portie, zijnde f 1500. -, de twee andere zoons zijn erfgenamen. Herroepen op 25-5-1709. (N.A. 6456, 206).
| |
| |
28-6-1709 bewijs voor not. de Marolles aan 2 kinderen uit het 2de huwelijk, tezamen f 4000. - (N.A. 7950c, 631 brandschade).
26-4-1710 bewijs voor not. de Wilde aan zijn zoon Jean Jaques, zie aldaar (N.A. 6491, 181).
| |
Adressen
1685 (A.C.) en 1688 Kalverstraat bij de Dam (KS 806), 1699 Kalverstraat bij de Gapersteeg (KS 174), 1706 Kalverstraat vooraan, 7-3-1707 wordt hij genoemd als huurder van een huis van de zusters de Kempenaer in de Kalverstraat bij de Gapersteeg (N.A. 4722, 59 not. Lansman), 1710 Kalverstraat (KS 177), 1718 Kalverstraat bij de S. Luciënsteeg, 1722 Kerkstraat tussen de Leidse- en Spiegelstraat.
| |
Boekhandel
6-7-1682 poorter als boekverkoper met vrijbrief, 1682 gildelid, betaalt jaarzang tot zijn dood toe.
21-12-1684 ‘Den 27 december 1684 sal tot Amsterdam bij Hendrick Desbordes in de Kalverstraet bij den Dam verkocht worden eenen catalogus van uytnemende Nederduytsche boecken, meestendeel historische, met eenige teeckeningen en printen, voornamentlijck contrefeytsels van de voornaemste meesters. De catalogus is te bekomen bij dito Desbordes’. (A.C.).
9-2-1685, zie weduwe Joseph Bruyningh.
1686 2 boeken van hem samen met Wetstein op de Messe (KS 1466).
3-9-1697 Henry Desbordes, Pieter Mortier, Daniel de la Feuille en... du Fresne gedaagd voor schepenen over het verkopen van paskwillen (Schoutsrol).
22-1-1704 weigering van acceptatie aan not. de Wilde door François Halma van een wisselbrief van 13-1-1704 van Arnaud du Sarrat van 600 francs ten behoeve van Henry Desbordes (N.A. 6479, 16).
3-8-1708 veilingen toegestaan door overlieden (G.A. 80, 64).
6-8-, 20-8- en 3-9-1708 veiling van ongebonden boeken van Hendrik Desbordes (3-8 adv. Gaz. en 26-7 A.C.): ‘alle desselfs sorteringe van boeken, soo bij hem gedrukt als waervan hij quantiteyten heeft, met het regt van copy, platen etc., bestaende in Latijnse, Franse, Hoog- en Nederduytse, Spaense en Italiaense, bij de catalogus te sien, alom door hem versonden’ en 30-8-1708 (A.C.): ‘Hendrik Desbordes laat bekent maken, dat de verkoping van zijn boeken op maandag 3 Sept. zijne voortgang sal hebben, bestaende in het restant Franse boeken van sijn eygen druk en sorteringe, en alle sijne Latijnse boeken, soo van sijn eygen druk als anderen daer hij getallen van heeft, waervan geen op den 6 aug. zijn verkogt nog opgeveylt geweest; de voorgaende verkopinge was een extract uyt de catalogus op den 20 juli versonden en het restant van de boeken van deselve catalogus sal sonder eenige exceptie verkogt worden’.
5- en 8-11- en 7-12-1708, 9-1- en 12-2-1709 obligaties voor aankopen op de veilingen van 6 aug. en 3 sept. van Pierre Mortier en Amelia 's Gravesande van f 5809. -, van Zacharie Chatelain fils van f 6288.3. -, van Jaques Desbordes van f 2569.12.10, van Pieter de Coup van f 8749.10. -, en van Pierre Humbert van f 4403.19.-. De condities zijn enigszins verschillend. Mortier mag zijn 10 halfj. term. eerder afbetalen met afkorting van interest. Bij geen van de anderen is dit het geval, Chatelain en de Coup met 16 halfj. term. de andere drie met halfj. term. met een vast bedrag van f 300.-. Allen zullen bij wanbetaling 6% interest moeten geven. (N.A. 6488, 329, 332 en 358 en 6489, 12 en 36, not. de Wilde).
4-10-1709 procuratie voor not. de Wilde om f 284.10. - te vorderen van Langlet de Fresnoy te Lille (N.A. 6490, 430).
14-7-1710 veiling van de gebonden boeken van Hendrik Desbordes (A.C. 19-6 en 8-7, zie KS 177).
| |
| |
| |
Uitgeverij
Van 1683 tot zijn dood toe verschenen een groot aantal uitgaven met de naam van Henry Desbordes, vrijwel uitsluitend in het Frans, enkele in het Latijn (o.a. 1693 en 1697 U.B.A.).
Van maart 1684 tot eind 1707 gaf Henry Desbordes de Nouvelles de la republique des lettres uit, enige jaren tezamen met zijn schoonzoon Daniel Pain (zie aldaar). Op 16-5-1684 kreeg hij hiervoor privilege van de Staten van Holland. De eerste redacteur was Bayle, ofschoon hij gewaarschuwd werd door zijn vriend Du Rondel, die blijkbaar slecht oordeelde over een andere uitgaaf van Desbordes, de Mercure savant, die in februari 1684 was begonnen door Nicolas de Blegny en de medicus N. Gautier, die uit Niort naar Amsterdam was gekomen, maar na het tweede nummer werd gestaakt. (Zie ook Bayle Lettres 1739, p. 260 en 274). Reeds in februari 1687 zette Bayle zijn werkzaamheden stop. Na hem werkten La Roque, Barrin, Jaques Bernard en Jean le Clerc eraan. In 1708 zette Pierre Mortier de uitgaaf voort, sedert 1716 zijn broer David (zie aldaar). Uiteraard vindt men vele aankondigingen van werken, uitgegeven door Henry Desbordes, in dit tijdschrift. (Gigas I 358, Hatin B 33 en 53, Hatin 210 en KS 1252). 16-4-1699: ‘Henry Desbordes libraire dans le Kalverstraet à Amsterdam continue de donner tous les premiers jours de chaque mois, les Nouvelles de la republique des lettres, les savans sont priés de communiquer leurs memoires pour y estre inserés, et les libraires sont aussi priés d'informer ledit Henry Desbordes des livres qu'ils impriment; afin qu'ils soyent annoncés dans les dittes Nouvelles de la republique des lettres’. (A.C.).
24-4-1685 ‘Tot Amsterdam bij Henry Desbordes in de Kalverstraet bij den Dam sijn gedruckt en werden uytgegeven: Prejugez legitimes contre le papisme, in 4, 2 vol. door Mr. Jurieu, met privilegie: Item Contes et nouvelles de Mr. de la Fontaine, in 12 met schoone koopere plaaten: Item is aldaer te bekomen eene nieuwe druck des Travaux de Mars in 8, 3 vol. vermeerdert in materie en plaeten, waer van 'er vier hondert sijn: Item Observations sur la novelle defense de la version Françoise du Nouveau Testament de Mons: ende meer andere Fransche nieuwe boecken’. (A.C.). Deze uitgaaf van 1685 van Desbordes van de werken van de la Fontaine was voorzien van een inleiding van Caesar Case en verscheen buiten medeweten van diens vriend, de beroemde schrijver (Gigas I 224-226 en KS 1252). Het was een zeer gezochte uitgaaf, die spoedig uitverkocht raakte (Deel I 87).
In 1685 verscheen Conversations nouvelles sur divers sujets dediées au Roy met het adres ‘à Amsterdam, chez H. Wetstein et H. Des-Bordes’, een nadruk van een uitgaaf van Claude Barbin blijkens het privilege van 16-12-1683 voor deze Parijse boekverkoper, dat achterin is afgedrukt. De titelplaat was van W. Swidde. Dat er een samenwerking was tussen deze beide Amsterdamse boekverkopers blijkt ook uit hun aanvraag om privilege bij de Staten van Holland voor Le Nouveau dictionnaire historique, geographique, politique etc. door een zeker Gereformeerd persoon uit Frankrijk gevlucht, waarop het fiat op 20-3-1687 afkwam. Dit werk is nooit verschenen, maar er kan, dunkt mij, niet anders mee bedoeld zijn dan de Dictionnaire van Bayle, die toen met de Amsterdamse uitgevers nog in nauw contact stond. Tenslotte gaf hij blijkbaar de voorkeur aan een uitgever in zijn eigen stad en zo zag het werk in 1696 bij Reinier Leers te Rotterdam het licht, met privilege van 13-10-1696.
1688 verschenen de 2 delen van de Histoire apologetique ou défense des libertez des eglises réformées de France met adres: ‘A Amsterdam, chez Henry Desbordes, dans le Kalverstraet, et Pierre Brunel, vis à vis la Poste d'Allemagne’.
1688 tot 1690 gaf Jean Tronchin Dubreuil zijn Lettres sur les matieres du temps eerst bij Savouret, daarna bij diens weduwe en tenslotte bij Henry Desbordes van 1-1--15-12-1690 uit.
22-2-1694 obligatie voor not. Tixerandet van Henry Desbordes en Pierre Brunel voor François
| |
| |
Halma te Utrecht van f 8062.9.8 voor 350 exemplaren van de Dictionnaire de Moreri, gekocht op de veiling van 30-8-1693 van Halma, borgen Gregorio Leti en Etienne Lucas (N.A. 3724 (1) 12). Le Grand dictionaire historique... Par Mre Louys Morery zag in 1694 het licht met adres: ‘A Amsterdam chez Boom & van Someren, Pierre Mortier, Henri Desbordes, a Utrecht chez Guillaume van de Water, a la Haye chez Adrian Moetjens’.
1695 bijzonderheden over het drukken van Desbordes voor Le Duchat vindt men in deel II 53-54 en 56-57, nog meer in de verdere correspondentie van Bayle en Le Duchat.
7-3-1697 adv. over een aantal Franse boeken, die hij ter perse heeft, waarvan één een herdruk in grotere letter dan voorheen (A.C.).
30-6-1698 contract voor not. de Wilde tussen Adriaan Schoonebeek, woonachtig te Amsterdam, doch op het punt staande te vertrekken naar Moscovië in dienst van de Czaar, met Hendrik Desbordes, Pieter Sceperus en Pieter Brunel. Hij levert hun alle onverkochte exemplaren van twee boekjes, die hij heeft uitgegeven: ‘Geestelijcke ordre van alle monnicke en nonnen’ en ‘van alle Ridderlijcke ordre’ voor f 2000. - en een Dictionarium de l'Academie Francoyse en een Dict. hist. de Moreri, te betalen f 500. - contant, verder in 5 termijnen van f 300. - per jaar met 5% interest. Hij zal binnen een jaar of 2 à 3 maanden langer een nieuwe copie van de Geestelijke orders in dezelfde trant als de Ridderlijke Orders leveren met 30 à 40 plaatjes daarbij. Bij nalatigheid mogen de boekverkopers f 250. - van hun betaling korten, bij eventueel overlijden binnen het jaar zullen ze tevreden zijn met het afgeleverde en niets korten. Schade aan copie en platen door het overzenden, zal worden gedeeld, in zoverre dat ze voor nieuwe copie en nieuwe platen f 2.10. - zullen betalen in plaats van de f 5. -, die hij er eigenlijk voor zou moeten hebben. Voor ze de Ridderlijke orders in het Frans zullen uitgeven zullen ze hem of zijn gemachtigde 12 exemplaren op groot en 12 op klein papier geven, waartegenover hij op eigen kosten alles, wat nog aan de Ridderlijke Orders in het Frans ontbreekt, zal doen maken. Alles, wat hij nog verandert of vermeerdert, mogen ze tegen redelijke vergoeding (eventueel vast te stellen door twee neutrale boekverkopers) overnemen, maar zij hoeven dat niet. Tenslotte belooft hij niets te zullen ondernemen, wat de verkoop van de boeken zou kunnen benadelen (N.A. 6467, 114). In 1699 zag de Histoire de tous les ordres militaires, in 1700 de Histoire des ordres religieux bij de drie boekverkopers het licht.
1701 verscheen een Dissertation apologetique pour le bienheureux Robert d'Arbrisselles, fondateur de l'ordre de Font-Evraud, sur ce qu'en a dit M. Bayle dans son Dictionaire historique et critique avec des éclaircissemens sur cette dissertation, in 8o pag. 408, met adres: A Anvers pour Henry des Bordes libraire d'Amsterdam (Journal des sçavans XXX 470).
Mei-juni 1701 Pensées de Montaigne propres à former l'esprit et les moeurs. A Paris chez Anisson 1701 pag. 333, augmentées et rimprimées à Amsterdam chez Henri Desbordes et Etienne Roger. pag. 214. (Journal de Trevoux I 349).
Juli 1704 etc. werd voorin elke nieuwe uitgaaf van de Nouvelles de la republique des lettres aangekondigd: ‘lesdits Henry Desbordes et Daniel Pain ont aussi achevé une nouvelle edition des Oeuvres de Moliere 12. 4 vol. Mieux imprimées et plus correctes que les impressions précedentes’. (p. 2 etc.). De uitgaaf verscheen in 1704 met het adres van Henry Desbordes en Daniel Pain (zie verder bij Brunel).
14-6-1706 gunstig advies van overlieden op het verzoek van Henry Desbordes om privilege voor het Traité de la grammaire Françoise van Regnier Desmarais (G.A. 52). Op 13-4-1706 had hij als eerste deze uitgaaf geadverteerd: ‘Henri Desbordes boekverkoper etc. drukt tegenwoordig volgens de copije van Parijs in quarto een boek genaemt, Tractaet van de Franse Grammatica, door den abt Reynier Desinarain, vaste secretaris van de Franse Academie’. (A.C.). Het boek zag
| |
| |
met het jaartal 1707 het licht en werd als volgt in de Journal des sçavans aangekondigd: ‘Traité de la grammaire Françoise. Par Mr. l'abbé Regnier Desmarais, secretaire perpetuel de l'Academie Françoise. A Paris chez Jean Baptiste Coignard, rue Saint Jaques à la Bible d'Or. 1706 in 4 pag. 746 et à Amsterdam chez Henri Desbordes in 12o pag. 732’ (XXXIV (2) 1042).
1707 verscheen La Sainte Bible... Expliquez par David Martin met adres: A Amsterdam, Chez Henry Desbordes, Pierre Mortier, Pierre Brunel, libraires, in 2 delen in folio (zie KS 289 voor de exemplaren van Pierre Mortier).
18-1-1710 ‘Henri Desbordes libraire dans le Kalverstraet donne avis au public et principalement aux libraires de ce pays et etrangers qu'il imprime actuellement les Oeuvres de F. Rabelais. Il y joint les remarques du mesme autheur dont il a cy devant publié les notes sur le recueil de pieces concernant l'histoire de Henri 3 et sur la satyre Mennipée. Ledit libraire divise l'ouvrage en autant de vollumes que ledit Rabelais contient de livres, observant de mettre les notes au bas de chaque page; afin que d'un coup d'oeil les lecteurs profitent des eclaircissements que le commentateur donne dans cette novelle edition. On peut s'assurer qu'elle sera la plus correcte et le mieux s'claircie que toute les editions précidentes.’ (A.C.). Deze uitgaaf van Rabelais' werken werd door Jacob le Duchat verzorgd. Ik noemde hem reeds in 1695 en hij bleef blijkbaar steeds in nauw contact met Henry Desbordes, die verschillende van zijn bewerkingen in het licht gaf. Deze verscheen in 6 delen als Oeuvres de maitre François Rabelais, met adres ‘à Amsterdam, Chez Henri Bordesius 1711’. Waarom Henry Desbordes hier zijn naam verlatiniseerde, wat zelfs bij zijn uitgaven in het Latijn niet was geschied, kan ik niet zeggen. Het werk werd onmiddellijk nagedrukt (zie Cat. Library of Congress). Ook worden uitgaven genoemd van 1721, 1725 en 1732 (E.). Ik zag ze niet en kan dus niet zeggen, hoe ze zich verhouden tot het origineel.
| |
Bijzonderheden
Over zijn werkzaamheden in Saumur zie men H. Clouzot, Notes pour servir à l'histoire de l'imprimerie à Niort et dans les deux-Sèvres (Niort 1891), p. 94, waar echter ook veel onjuistheden voorkomen, die gedeeltelijk in de artikelen over de familie Desbordes in het N.N.B.W. zijn overgenomen. Blijkbaar stond Henry Desbordes daar o.a. in contact met de keurvorst van de Pfalz, daar zijn zoon Henry Charles, die in 1679/80 was geboren een zilveren serviesje vereerd had gekregen (N.A. 6482, 403 en 416 not. de Wilde).
In het Amsterdamse Dénombrement van 1684 wordt ‘Isaac Desbordes, marchand libraire et sa famille 4 pers.’ vermeld. Ik neem aan, dat dit een vergissing is voor Henry Desbordes, die toen reeds enige jaren in Amsterdam was. Zijn vader, Isaac Desbordes, kwam niet naar Holland en van een broer of neef Isaac is nergens sprake. Een zuster van Henry Desbordes trouwde met de Haagse boekverkoper Hendrik van Bulderen (Kossmann 56).
Helaas slaagde ik er niet in, het latere testament van Henry Desbordes en de acten over de afwikkeling van zijn nalatenschap te vinden. Dat die wel moeten opgemaakt zijn, blijkt uit het testament van zijn zoon Jean Jaques (zie aldaar).
|
|
Auteursrechtelijk beschermd