Studies. Zesde reeks

[p. 178]

De ware antithese.

Kuyper's antithese is alleen onjuist door onjuiste formuleering. Hij voelt die onjuistheeden blijkbaar, van tijd tot tijd, en dan dekt hij ze door nieuwe onjuistheeden, zooals men oude schulden delgt door nieuwe te maken. Vandaar al de ‘oude plunje’.

Maar het begrip van een diepe antithese, berustende op geloofsverschil, is juist, en niet alleen voor Nederland, maar voor de geheele beschaafde waereld.

Ik zal trachten haar scherper te formuleeren. Zoo scherp, dat ieder, die er oover spreekt, ook gedwongen is òf kleur te bekennen òf een al te zeer in 't oog vallende zijsprong te maken, door uitvlucht of sofisme. Bij ieder uitwijken wordt het dan gemakkelijker de woorden nog wat scherper te stellen, zoodat niemand den politieken wedloop zal kunnen meemaken, zonder deeze hindernis genoomen te hebben.

Alle politiek, over de gansche waereld, in dit cultuurtijdperk, wordt beheerscht door de vraag of de menschheid zal verdeeld blijven in heerschers en beheerschten, of dat ze zal vormen één gezin, waarin de zwakken worden ontzien, gesteund en liefderijk behandeld.

Deeze vraag kan niet weetenschappelijk beantwoord

[p. 179]

worden. Het is een kwestie van gezindheid. Deeze gezindheid kan zich uiten door woorden of door daden, en beide uitingen geeven statistisch een geheel verschillend resultaat. Dat wil zeggen de groepeering is geheel anders al naar men woorden of daden als maatstaf der gezindheid neemt. Dit is een gevolg van min of meer opzettelijke taalvervalsching door de leidende persoonen. Zij spreeken alsof zij tot de eerste groep behooren, en doen zooals alleen iemand van de andere groep doet. De meenigte spreekt en doet het na.

Het middel, waardoor thans geheerscht wordt oover zwakkeren, is het recht op bezit, dat meer is dan recht op gebruik. Het recht dus om zaken, die men niet zelf gebruiken kan, voor anderen onbruikbaar te maken, door eigendoms-titels. Hoe men met dit middel heerscht is bekend en duidelijk genoeg. Men verbiedt, door de wet gesteund, het gebruik van zaken, die slechts in beperkte hoeveelheid voorhanden zijn - zooals de grond en zijn equivalent - en die toch ieder behoeft. Daardoor dwingt men hen, die van die zaken gebruik willen maken, tot het betalen van een zeekere belasting, en dan heft men het verbod, onder stipte voorwaarden, voor een bepaalden tijd op. Deeze kunstgreep is natuurlijk schadelijk voor de gemeenschap, - en alleen bevorderlijk voor de persoonlijke welvaart van het individu en niet eens voor zijn geestelijke welvaart. Want de practisch onbegrensde macht, die hij er door verkrijgt, richt hem dikwijls zoowel zeedelijk als lichamelijk te gronde. Bovendien wordt de truc in duizendvoud gecompliceerde wijze door vele tusschenpersoonen verricht, en daardoor gemaskeerd, en van de directe, stuitende wreedheid zooveel

[p. 180]

moogelijk ontdaan en later door zoogenaamd filantropische maatreegelen verzacht.

Deeze zaak is niet te loochenen. Alle huur, rente, dividend, winst wordt, zoo niet geheel dan toch met meedehulp van deezen truc verkreegen. Het belasting heffen wat nominaal alleen de gemeenschap heet toe te komen, wordt in onbeperkte mate en zonder eenige verantwoordelijkheid door den particulier gedaan, met de bekende gevolgen. Het heerschen van den machtige of sterke, het beheerscht en uitgeput worden der zwakkeren zien we dagelijks om ons heen. Nu kan men dat goed vinden en zeggen: ‘zoo hoort het, en zoo moet het blijven! Alleen op dezen basis wensch ik het gemeenschapsleeven der menschen en hun beschaving te zien gevest.’

Men kan het ook niet goed vinden en zeggen: ‘wij moeten niet rusten, eer dit misbruik is verdweenen, eer het mateloos en onverantwoordelijk heerschen der sterkeren is getoomd, en het exploiteeren der zwakkeren onmoogelijk gemaakt.’

Hier ligt de eenige juiste politieke antithese, die ook teevens een geloofs-antithese is. Want geen weetenschap leert, dat menschen broeders moeten zijn. Ze kunnen ook leeven als spinnen of tijgers, elk voor zich.

Maar die zich voor tweeduizend jaren christenen noemden, hebben die broederschap, dat communisme, dat verzet teegen heerschen en beheerscht worden, teegen het uitpersen van de zwakkere, geleerd. Daarom is het logisch en natuurlijk die partij de Christelijke te noemen, en de tegenpartij de anti-christelijke.

Hier ligt de eenige zuivere scheidingslijn. Dat ze

[p. 181]

dwars door allerlei partijgroepeeringen heenloopt raakt mij niet. Wij hebben ons te houden aan daden en feiten, niet aan holle leuzen.

Ziehier dus de politiek-religieuze antithese, zooals ze behoorde te zijn en zooals ze ook eenmaal ontstaan zal, na veele schommelingen, voorbij het juiste midden, oover en weer:

CHRISTELIJKE PARTIJ.	ANTI-CHRISTELIJKE PARTIJ.
Gelooft in de verbroedering en de gezinseenheid aller volken. Gelooft in het oud-christelijke ideaal van volmaking, vereeniging, en vergeestelijking der menschheid.	Gelooft in het noodzakelijk voortbestaan der verschillen tusschen rassen, tusschen armen en rijken tusschen keerschers en beheerschten.
Gelooft in de moogelijkheid en wenschelijkheid van rechtvaardig verkeer en goederen-gemeenschap.	Houdt de teegenwoordige organisatie der maatschappij met groot grond- en geld-bezitters, arme loon-arbeiders, militairen en bedeelden voor noodzakelijk en bestendig.
Keurt af en verwerpt elk maatschappelijk systeem, en alle commercieele kunstgreepen, waarbij de zwakkeren worden geëxploiteerd, hetzij middelijk of onmidde lijk.	Eischt voor ieder individu de vrijheid om, zoo hij er kans toe ziet, den armere of zwakkere te exploiteeren door middel van zijn eigendomsrechten.
Erkent niet het recht van het individu om zich door	Wil het onbeperkt recht tot in bezitneeming der

[p. 182]

het misbruik van eigen-doms-titels onbegrensd en zonder verantwoording te verrijken.	goederen, die de gemeenschap noodig heeft, aan den particulier waarborgen.
Acht het teegen het belang der gemeenschap, dat particulieren het gebruik van goederen die ze zelf niet kunnen gebruiken, aan anderen moogen verbieden.	Wil geen andere poogingen aanwenden tot verbeetering der bestaande toestanden dan met strikt ontzien van de thans bestaande eigendomsrechten en exploitatie-moogelijkheeden.
Stelt als eerste eisch bij alle politieke werkzaamheid het zoo spoedig mogelijk teegengaan der genoemde kunstgreepen en misbruiken, zoowel door particulier initiatief als doon wetgeeving.	Houdt alle proefneemingen om de bestaande eigen-doms-verhoudingen te wijzigen voor hersenschimmig, utopisch en absoluut verwerpelijk.
Houdt alle andere politieke maatreegelen voor palliatief, voorloopig en van secundair belang.

Aan deeze beknopte formuleering kan zich natuurlijk een omvangrijk progamma aansluiten. Christelijken zoowel als anti-christelijken stellen zich een duidelijk doel: De eersten willen één gemeenschap zonder oopenlijke of verkapte slavernij, de tweeden willen gescheiden staten met machtigen en zwakken, vorsten en onderdanen, rijken en armen, heerschers en beheerschten, meesters en slaven. Maar beiden partijen willen eevenwigt dat ze voor duurzaam houden.

[p. 183]

Hoe meer nu de hier opgestelde antithese wordt aangevallen, hoe liever het mij zal zijn. Een goed vat gaat beeter sluiten als men er water in gooit. Dit zal Kuyper wel weeten. Ik wil ieder vragen: kom met uw aanmerkingen, uw bezwaren, uw sofismen, uw uitvluchten. Plomp het vat maar vol, dan trekken de kleine lekken dicht.

En dan zullen we verder praten.

1913.