Paul's ontwaken

[p. 41]

VII

Dit is het hoofddoel van dit geschrifje: te doen begrijpen dat het volstrekt niet onverschillig is hoe wij sterven.

Ik meen dat het Ruskin is die ergens het menselijk leven in perioden verdeelt, en als de laatste periode noemt: het sterven, dat meestal een jaar of zes duurt en het karakter heeft van een afbraak, een langzaam uitdoven en uitbloeien.

Dit zie ik nu geheel anders in. Voor de meeste mensen zal het wel zo zijn - maar dan is ook de hoogte van mogelijke ontwikkeling niet bereikt, dan is het niet het ware, menswaardige sterven.

Het ware, menswaardige sterven, de euthanasie, is niet alleen een afbraak, maar tevens een nieuwe opbouw, als voorbereiding tot de overgang. En bij Paul, de jonge man, zag ik in weinige weken het proces verkort en saamgedrongen, dat bij gezonden, zich geheel uitlevenden, vele jaren inneemt.

Het is een zich opnieuw concentreren en reorganiseren van die zielevermogens, die niet geheel afhankelijk zijn van het lichaam.

Pauls lichaam werd van lieverlede geheel onbruikbaar, er was geen orgaan op 't laatst dat nog behoorlijk functioneerde. Volgens hen die de geest als een produkt van het lichaam beschouwen - en deze gedachloze en zinloze mening komt nog maar al te vaak voor -, volgens dezen zou men dan ook wel een geleidelijke achteruitgang van alle geestelijke eigenschappen moeten verwachten, van de hoogste en fijnste het eerst, zodra het lichaam dreigt uiteen te vallen.

[p. 42]

Maar bij Paul werd de geest feitelijk gezonder, fijner georganiseerd, dieper geassocieerd, edeler in gevoel, hoger in karakter, naarmate de afbraak voortging.

Alleen die functies die het lijf behoeven, verzwakten en verdwenen natuurlijk. Vaak heb ik overdacht, in zelfbeschouwing, waar de fijne grenslijn ligt, wat in ons lichamelijk is, gebonden aan dit stoffelijk werktuig, en wat het lijf kan ontberen. Nooit heb ik de lijn zo scherp en duidelijk kunnen trekken als bij het waarnemen van Pauls overgang.

Lezen en schrijven kon hij de laatste maanden niet meer, ook spreken vermoeide hem te veel, vooral vreemde talen. Maar uit zijn korte fluisterende opmerkingen bleek dat hij zich alles scherp herinnerde en dat zijn waarderingen, zijn gevoelens verfijnd en veredeld waren.

Het eerste teken van zijn voorbereiding tot de overgang was dit, dat hij alle sieraden en fraaiigheden uit zijn omgeving liet wegnemen. Hij zeide dat het hem vermoeide, maar het was toch nog iets diepers. Hij wilde niet afgeleid worden. Hij wilde alleen effen wanden zien. Het geleek iets op een zekere spijtigheid, een geergerd worden door het wereldse mooi, dat hem voorgoed ontging. Maar er was geen spijt of ergernis in. Op zijn geboortedag, vijf dagen vóór zijn verscheiden, kreeg hij tal van geschenken, brieven en bloemen. En hij wilde toen dat alles zien en lezen, en hij was er blij mee en dankbaar voor alles.

Maar om hem heen wilde hij niets moois en kleurigs. Het enige wat hij bij zich verdroeg, waren witte bloemen zonder geur.

‘Die vind ik zo mooi!’ fluisterde hij. En toen er paarse en gele bloemen tussen werden gezet, zei hij: ‘Die wilde ik wel weg hebben, maar ik durf het niet vragen.’

[p. 43]

Hij vreesde hen te grieven die ze daar voor hem gezet hadden.

Witte bloemen die niet geuren, vroeg hij, en hij heeft ze om zich gehad tot het laatste. Zijn verlangen betekende dat hij de wereldse kleuren niet wilde, maar het witte, blanke schoon alleen. Hij wilde zich voorbereiden op hoger, fijner ontvankelijkheid.

De rouw is wit of zwart. Wit de bron en eenheid van alle kleuren, zwart de opheffing van kleur en licht. Er is een sterven met zwarte rouw en een sterven met witte rouw.

Paul zocht de witte rouw, nog vóór hij van sterven sprak. Daaruit begreep ik dat hij zich voorbereidde.