Paul's ontwaken

VII.

Dit is het hoofddoel van dit geschriftje: te doen begrijpen dat het volstrekt niet onverschillig is hoe wij sterven.

Ik meen dat het Ruskin is die ergens het menschelijk leeven in perioden verdeelt, en als de laatste periode noemt: het sterven, dat meestal een jaar of zes duurt en het karakter heeft van een afbraak, een langsaam uitdooven en uitbloeien.

Dit zie ik nu geheel anders in. Voor de meeste menschen zal het wel zoo zijn - maar dan is ook de hoogte van moogelijke ontwikkeling niet bereikt, dan is het niet het ware, menschwaardige sterven.

[p. 51]

Het ware, menschwaardige sterven, de euthanasie, is niet alleen een afbraak maar teevens een nieuwe opbouw, als voorbereiding tot den oovergang. En bij Paul, den jongen man, zag ik in weinige weeken het proces verkort en saamgedrongen, dat bij gezonden, zich geheel uitleevenden, veele jaren inneemt.

Het is een zich opnieuw concentreeren en réorganiseeren van die zielevermoogens, die niet geheel afhankelijk zijn van het lichaam.

Paul's lichaam werd van lieverleede geheel onbruikbaar, er was op 't laatst geen orgaan, dat nog behoorlijk functioneerde. Volgens hen, die den geest als een product van het lichaam beschouwen - en deeze gedachtelooze en zinlooze meening komt nog maar al te vaak voor - volgens deezen zou men dan ook wel een geleidelijken achteruitgang van alle geestelijke eigenschappen moeten verwachten, van de hoogste en fijnste het eerst, zoodra het lichaam dreigt uiteen te vallen.

Maar bij Paul werd de geest feitelijk gezonder, fijner georganiseerd, dieper geassocieerd, eedeler in gevoel, hooger in karakter, naarmate de afbraak voortging.

Alleen die functies, die het lijf behoeven, verzwakten en verdweenen natuurlijk. Vaak heb ik ooverdacht in zelfbeschouwing, waar de fijne grenslijn ligt, wat in ons lichamelijk

[p. 52]

is, gebonden aan dit stoffelijk werktuig, en wat het lijf kan ontbeeren. Nooit heb ik de lijn zoo scherp en duidelijk kunnen trekken als bij het waarneemen van Paul's oovergang.

Leezen en schrijven kon hij de laatste maanden niet meer, ook spreeken vermoeide hem te veel, vooral vreemde talen. Maar uit zijn korte fluisterende opmerkingen bleek dat hij alles scherp herinnerde en dat zijn waardeeringen, zijn gevoelens verfijnd en vereedeld waren.

Het eerste teeken van zijn voorbereiding tot den oovergang was dit, dat hij alle sieraden en fraayigheeden uit zijn omgeeving liet wegneemen. Hij zeide dat het hem vermoeide, maar het was toch nog iets diepers. Hij wilde niet afgeleid worden. Hij wilde alleen effen wanden zien. Het geleek iets op een zeekere spijtigheid, een geërgerd worden door het waereldsche mooi, dat hem voor goed ontging. Maar er was geen spijt of ergernis in. Op zijn geboortedag, vijf dagen vóór zijn verscheiden, kreeg hij tal van geschenken, brieven en bloemen. En hij wilde toen dat alles zien en leezen en hij was er blij mee en dankbaar voor alles.

Maar om hem heen wilde hij niets moois en kleurigs. Het eenige wat hij bij zich verdroeg waren witte bloemen zonder geur.

‘Die vind ik zoo mooi!’ fluisterde hij. En toen er paarsche en geele bloemen tusschen werden gezet zei hij: ‘die wilde ik wel weg hebben, maar ik durf het niet vragen.’

[p. 53]

Hij vreesde hen te grieven, die ze daar voor hem gezet hadden.

Witte bloemen die niet geuren vroeg hij en hij heeft ze om zich gehad tot het laatste. Zijn verlangen beteekende dat hij de waereldsche kleuren niet wilde, maar het witte, blanke schoon alleen. Hij wilde zich voorbereiden op hooger, fijner ontfankelijkheid.

De rouw is wit of zwart. Wit de bron en eenheid van alle kleuren, zwart de opheffing van kleur en licht. Er is een sterven met zwarte rouw en een sterven met witte rouw.

Paul zocht de witte rouw, nog voor hij van sterven sprak. Daaruit begreep ik dat hij zich voorbereidde.