Brieven aan Henri Borel

[p. 106]

XXXVII.

6 Januari 1899.

Beste Henri, ik heb je nog niet bedankt voor je mooie fotografieën. Ik heb bedacht, dat ik zeggen zou, dat ik gewacht heb tot het briefport naar Indië tot 5 ct. was verlaagd, maar dat jok ik.

Waar is, dat ik droomde dat ik je schreef dat het nu zoo huiselijk was alsof je in 't zelfde land woont. Maar neen, ook dit is niet waar - maar ik had juist, terwijl ik dit schreef, die merkwaardige verdubbeling van herinnering alsof ik 't zelfde nog al eens gedacht had. Toen dacht ik dat ik 't gedroomd had. En omdat het zoo merkwaardig is, schrijf ik het je.

Ik vond de fotografieën prachtig en ik had veel plezier in je brief. Ik heb van beiden genoten met mijn mede-heremiet, Willem Bauer, bij wien ik nog altijd ontbijt, zoolang Martha en de kinderen nog niet op Walden wonen.

Hoe is 't nu? Ben je nu consul geworden of niet? En zou je dan met verlof komen nog vóór 't najaar?

Ik zelf woon steeds op Walden en heb een rijken en gelukkigen winter.

Ik heb een paar lezingen gehouden in Rotterdam en Amsterdam. Ze hadden 't me gevraagd en ik had wat te vertellen. 't Heeft veel gerucht gemaakt en ik krijg natuurlijk weer 't noodige te hooren.

Asmodee, Uilenspiegel, Propria Cures, dagbladen, alles trekt tegen me los. Maar ik heb nu mijn plicht gedaan, ik ben blij dat het voorbij is en ik trek me vergenoegd en ongedeerd in mijn hol terug. Ik spit mijn akker om en vel en hak mijn boomen klein en ik ben gezegend met een onverwachte en rijke verzen-oogst. Als je ze niet in de N. Gids gelezen hebt, zal ik ze je wel eens sturen.

[p. 107]

Kloos was er erg blij mee en vond ze 't mooiste wat hij ooit van me las, wat ik voor hem een goed teeken vond. Want om ze mooi te vinden, moet men zelf ook iets moois in zich hebben. Hij is nu eigenlijk beter dan ik hem nog gekend heb. Mijn twee toespraken zal ik je ook zenden. Vertrouw niet op couranten-verslagen, want ik heb er geen een gezien dat goed was. 't N.v.d.D. was nog 't best.

Je Studies vinden hier veel lezers en bewonderaars. Martha zei er van, dat ze ze voortreffelijk vond en het beste kritische werk van dezen tijd. Beter dan Huët, omdat je dieper voelt dan Huët. Ik ook vind ze heel goed en oprecht. Maar ik voel toch ook wat men er tegen heeft. Ik geloof dat het schuilt in een niet altijd even streng getemperd gevoel. Daardoor is je stijl ook vaak wat slap en onzeker.

Zeer gelukkig was ik met Lao Tsz'. Dat boek gaat bij mijn Olymp, mijn élite-boekerij in de hut. Het is een kostbare schat.

Ik heb echter een paar aanmerkingen, die je, hoop ik, goedwillend zult aanhooren.

Op heel veel plaatsen zeg je: ‘letterlijk staat er......’ en wat er dan letterlijk staat is altijd veel beter dan wat jij er van gemaakt hebt. Zoo b.v.: ‘veel wielen, geen wagen’. Dat is precies goed en je verwatert het door er wat van of bij te maken. Waarom maak je er wat van? Je moet niet voor kinderen schrijven. Of liever, wèl voor kinderen, maar niet voor kranten- of modemenschen. Je gebruikt mode-expressies, modern ‘slang’, waarvan ik niet houd. Wij hebben zuivere, oud-hollandsche woorden, die krachtiger en gezonder zijn. Neem bijbelwoorden, liever dan moderne woorden. ‘Essentieel, essens, superieur, ziele-oneindigheid’, die vond ik, en nog andere, niet bevredigend. Je zult zeggen dat ik ook wel vreemde woorden gebruik, ook in poëzie. Maar vooreerst zijn ze daar meer in wetenschappelijke stijl, om 't zoo te noemen (resultante, b.v.) en ten tweede zul je bemerken, dat ik ze alleen gebruik waar 't hoog noodig is. Ik zal nooit ‘aphoon’ zetten, waar ik met ‘klankloos’ toe kan.

Gorter gebruikt ze als ornament (zooals diaphaan), maar dat vind ik ook maar half goed. Het zou heel goed zijn geweest,

[p. 108]

als de kunst heel gezond was, maar zoover was Gorters kunst nog niet.

Ik hoop dat je gezondheid goed gaat. De mijne is, dank zij mijn boschleven en mijn werk op den akker, beter dan ooit. Ik ben veel sneller weer in kalmte en evenwicht na de onvermijdelijke storingen.

Dag beste vriend, groet vrouw en kinderen.

F. van EEDEN.