Brieven aan Henri Borel

[p. 95]

XXXIII.

Bussum, 28 Februari '98.

Wel Heintje, Heintje wat zat je daar ineens hoog op je paardje. Is dat op je achterste beenen gaan staan, alleen omdat ik je naam niet genoemd heb! (zoo is 't niet, ik begrijp je wel beter, maar 't lijkt zoo.) Nu, ik ben dat opstuiven wel een beetje van je gewend, en ik mag 't van jou wel, omdat jij 't bent, en omdat het zoo open en eerlijk van je is. Maar je had toch wijzer gedaan, voor jezelf, in te toomen.

Kijk, ik weet dat je er zeker van voelt dat het geen gekwetste eigenliefde is. Inderdaad is het een samengestelde aandoening in je geweest. Maar ik weet dit ook zeker - helaas! bij ervaring - dat zonder een prikkelbaar, eenigszins vermoeid en overspannen zelfgevoel zulke heftige effecten om zulk een reden niet gebeuren. Was je zelfgevoel heelemaal normaal, gezond robuust, dan zou je of het ontbreken van je naam niet hebben opgelet, of je zou dadelijk de natuurlijke explicatie gevonden hebben. Maar het is geen wonder als je daar in Indië wat wantrouwend, wat prikkelbaar en wat bitter wordt. Angstig voor de deugdelijkheid van de affectie van degene waar je nog aan hecht.

The sick, sick dread of unreturned love, waarvan Walt Whitman spreekt. Ik heb onlangs net zoo'n brief aan Gorter geschreven als jij aan mij. Omdat hij mij in zijn beschouwing over de beweging van '80 totaal negeerde.

Maar - er is een groot verschil. Want ik had niet, zooals jij, de zekerheid dat mijn werk gewaardeerd werd. Jij hebt mijn verzekering in brieven en je wantrouwt die, omdat je niet openlijk door mij genoemd wordt. Dat wantrouwen behoorde niet, en je had moeten denken: waaròm is 't een en 't ander waar.

Terwijl Gorter altijd vaag en weifelend tegen mij gesproken

[p. 96]

heeft, nooit onoprecht, maar ontwijkend, en ik nu door mijn brief de zekerheid kreeg dat hij mijn werk noch mijn leven begrijpt.

Ik heb je naam niet genoemd: vooreerst omdat ik van mijn tijdgenooten sprekende, niet aan jou dacht, maar aan de ouderen, ten tweede omdat het groote werk wat je doet apart staat en niet bij de belletristische literatuur der anderen, ten derde omdat ik voorbeelden noem en volstrekt geen volledig overzicht van alle schrijvers geef, eindelijk omdat ik jou laatst van allen zou noemen, om de persoonlijke sympathie tusschen ons, waardoor b.v. mijn oordeel over het Jongetje voor anderen niet geldig zou zijn. En met al die redenen moet je zonder voorbehoud of tegenpruttelen genoegen nemen, anders ben je niet waard Lao Tsz' te vertalen en Thomas te lezen, hoor!

Och Heintje, het wordt tijd dat je thuis komt. Het begint hier werkelijk een beetje een goeie boel te worden.

Als je me belooft te zwijgen, dan zal ik je vertellen wat er hier broeit. Ik heb al lang mijn huis te groot gevonden en mijn leven te verkwistend. Ik verteer meer dan 6000 's jaars en ik weet niet waaraan. Dat opeten van wat anderen zoo moeitevol voortbrengen, gaat mij verdrieten. Nu ga ik een stukje grond koopen, daarop een klein huis zetten, mijn huishouden bezuinigen en van mijn grond zien te halen wat er door overleg en werk van te halen is.

Dan zal ik geld overhouden, en daarvan wil ik laten leven wie hetzelfde leven met mij wil deelen, maar die er nu niet toe in staat is, omdat hij zich niet vrij kan koopen van de maatschappij.

Ik heb nu al een complot van vier jonge mannen, allen met veel talent, twee getrouwd, die dolgraag bereid zijn met mij samen te werken. Een sober buitenleven, handenarbeid en studie. Geen geldmakerij meer, de band met kapitaal zoo klein mogelijk, de eigen voortbrenging zoo groot mogelijk.

Ik zal trachten de grond machtig te worden. Vrij, zonder hypotheek of schulden natuurlijk. We beginnen met de eenvoudigste woningen en langzaam aan.

Eerst ik, dan komen Labberton en van Oordt, dan Steenhof en van Meurs hoop ik, al naar ik geld overhoud om huizen voor hen te zetten en hun voorloopige inrichting te betalen, voor zoo-

[p. 97]

ver ze dat zelf niet kunnen. We zijn dan met ons vijven mannen en een handige knecht, die alle soort werk kan, een schrandere jongen die ik ook tevens hoop te ontwikkelen en te beschaven. Ik ben er zeker van, dat, als we zuinig leven en vlijtig zijn, en het werk practisch verdeelen (tuinbouw, aardappel en graanbouw, kippen en bijen, later misschien een paar geiten, schapen of koeien) dat we dan van diezelfde 6000, die ik nu alleen noodig heb, met ons allen best toe kunnen. Alle lui van 't complot (het syndicaat zeggen we ook wel) zijn gewend aan veld-arbeid. Labberton werkt nu al vier maanden op 't land en maakt sonnetten, terwijl hij mest en kruit en ze zijn handig en redsaam, geneigd om hun eigen eten te koken en hun huisje in orde te houden. In Noorwegen heb ik de practische mogelijkheid en tevens de heerlijke, harmonische vrijheid van zulk een leven ondervonden en ik heb hier meer hulpbronnen en meer geld om mee te beginnen dan de Noorsche predikant.

En het zal alles mooier zijn. Onze huisjes worden òf boerenhuizen òf houten hutten, en altijd honderdmaal mooier dan die nare villa's of stadshuizen. Onze architect is de broer van Bauer Willem Bauer, die ik pas van een ziekte genezen heb, en die vol geestdrift is voor 't plan en veel talent heeft.

't Beroerde is nu, om genoeg grond uit de handen van die kooplui en duitendieven te krijgen, ze willen er alles van halen wat er van te halen is. Hun illusie is altijd ‘bouw-terrein’, waardoor de grond van 300 tot 30000 gulden per bunder stijgen kan. En ik wil in Bussum blijven, midden in de ‘beschaafde’ wereld.

Je begrijpt dat bij deze kwestie de gedachte aan jou mij niet verlaat. Je zou zeker graag meedoen, en het zou je moeielijkheid om hier te kunnen bestaan, veel verminderen. Ik denk ook al, waar jouw huisje zou moeten staan. Maar de zaak is zoo, dat wie niet zelf wat geld aanbrengt, wachten moet tot ik geld overhoud. En licht zijn daar een of twee jaren mee gemoeid.

Nu vriend, schrijf aan niemand over deze zaak, dat ze er geen malle drukte over maken, - en wees gegroet van je

F. van EEDEN.