Brieven aan Henri Borel

[p. 63]

XXI.

Dennekamp, Bussum, 7 Maart '96.

Beste Henri, ik heb twee brieven van je. Een heel lange van 8 Januari en een van 8 Februari. Heb vooral geen berouw van die eerste. Ik houd er zeker niet minder om van je. Ik vind alleen dat het niet uitkomt. Als je zoo goed kon, wat ik bedoelde met het strikje, dan zou je beter raad weten met die jezelf-goedvinderij.

Dat is: jezelf verder denken dan je werkelijk bent.

Het kwaad van die zelf-ingenomenheid ligt niet in de goedkeuring, maar in de afkeuring van de goedkeuring.

Een mensch behoort eenvoudig met zichzelf tevreden te zijn, er is een normale graad van zelfvoldoening, zoolang men zijn best doet en niet bizonder afwijkt. Zelfvoldoening over kleine goede daden, sterk gevoeld, bewijst, dat men niet nog een allerhoogste trap van moreele perfectie heeft bereikt. Maar wie zich dat ook niet verbeeldt, aanvaardt die zelfvoldoening heel rustig.

Jij lijkt me, door het een voorstelling hebben van trappen van moreele perfectie, waarvan je nog veraf bent, in de war en tobberig. Je moest meer vrede hebben met je onvolkomenheden. Want dat ‘vreesselijk beroerd’ vinden van kleine onschuldige zielsbewegingen, dat is het abnormale en de verwardheid in je, het te hoog willen eer je het bereiken kunt, de overspanning in letterlijken zin En het werk heeft je beter gemaakt, zie ik uit je tweeden brief. Dat komt uit.

Je bent ook een beetje prikkelbaar, dat hoort er ook bij (alles mijn eigen ervaring). Als ik losweg zeg: ‘vertel het niet over’ vind je dat krenkend. Kom, wees niet zwaar - dat zegt men immers zonder eenige beleedigende onderstelling van praatzucht of perfidie.

[p. 64]

En omdat ik kortaf over je stuk sprak, meen je dat het me geen plezier deed. En de uitdrukking ‘men roemt het’ lijkt je schamper gezegd.

Wel, Heintje, ik ben Prikker niet, ik verdeel de wereld niet in koekebakkers en geen koekebakkers. ‘Men roemt het’ beteekent voor mij lof, in zekeren zin. Het heeft bij vele menschen een goed effect gehad, goede vrienden van me en verstandige menschen. Ikzelf roemde het stuk niet, hoewel ik er niet erg tegen had. Ik had het anders gewild, zakelijker. Meer met de vinger wijzen op de dingen, om de menschen te laten begrijpen. Meer droog, minder algemeen exstatisch, maar meer voet bij stuk.

Dit vind ik nog altijd je fout in je werk. Ook in dit laatste ‘Gedicht in Proza’. Ik wou, dat je het mij eerst gestuurd had. Je moet meer om de dingen denken en minder om het effect van de dingen op jou. Je moet de dingen zoo schraal en simpel mogelijk zeggen, maar ze alleen zoo kiezen, dat ze den lezer aandoen door hun aard, door zichzelf, niet door jou manier van zeggen.

Daarom zijn die stukken van je waarin je een menigte feiten vertelt, eigenlijk de beste.

Ik wou dikwijls dat je hier was. Omdat ik geloof dat ik op je vertrouwen kan. Jij zou mij niet loslaten om een onvriendelijkheid of hardheid, omdat ik je tegenviel in dit of dat.

Er zijn hier weinig van mijn vrienden van wie ik niet meer verdriet en onrecht onderging dan ik ze aandeed. Dit is beter dan andersom in de herinnering. En toch, als ik neerslachtig ben, komt het alles opborrelen en opkoken, al de ouwe koeien drijven weer boven.

Ik zal werk maken van Prikkies brieven. Ik heb er niets in gelezen wat voor Verwey onaangenaam kan zijn. Ik weet niet of het wijs is ze afzonderlijk te publiceeren. Ze zijn alleraardigst en oprecht en eerlijk. Maar het is een onvaste, verwarde boel. Een heelemaal onrijpe ziel, in groei en wording. Ook geen groote artiesten-ziel, want die is niet zoo bitter, zoo wisselend, zoo overijld in goed- of afkeuring. Wees niet boos op me. hij kan van alles worden. Nu is hij nog maar vooral oprecht, en dat alleen maakt een boek niet goed. Hij is laatst bij me geweest, en ik mag hem

[p. 65]

erg graag. Maar hij gaat te veel te keer, en keurt te veel af, dat is niet breed en niet begrijpend en niet bescheiden.

Heb je de ‘Grassprietjes’ nooit gelezen? Het zijn parodiën op ouwerwetsche watersnood- en godsvruchtpoezie, ik denk tusschen '84 en '85 door mij gemaakt en met Kloos en Aletrino uitgegeven.

Ja, heel merkwaardig is de nog altijd nasleepende nijdigheid tegen mij onder een groepje jongelui. Het verbaast me altijd zoo als menschen nijdig worden tegen iemand omdat ze hem niet begrijpen. Ik heb ze heusch niks gedaan en ik kan toch niet helpen dat ze dom zijn. Als ik neerslachtig ben doet het me pijn anders niet. Wat jij bedoelde heb ik niet gelezen.

Ons aapje is gestorven dezen winter. Dat was een groot verdriet, het is zoo aandoenlijk. Herinner je je Kermillion uit Charles Dumailly? Maar het was veel roerender.

Hou je flink! groet vrouw en kind.

Denk aan je vriend

F.