Brieven aan Henri Borel

[p. 60]

XX.

Bussum, 25 Jan. '96.

Beste Henri, ik wil je gauw antwoorden op je brief van 15 December, want daar staan gewichtige dingen in. Ik bedoel wat je daar over 't bestuur in Riouw zegt. Het zou heel verkeerd van je zijn als je je daarmee eenvoudig ‘niet meer bemoeide’ zoolang je er bent. Voor twee dingen moet je daarbij wachten, het eerste uiterste is dat je je kwaad maakt, alles ineens verbeteren wilt, overdreven dingen eischt en daardoor niets bereikt, het andere uiterste dat je onder de Indische apathie raakt, al je pogingen opgeeft, toch niet aan de mogelijkheid van verbetering gelooft, en je er zoo gauw je kunt uitdraait. Je moet je spiegelen aan Douwes Dekker, die voorbarig en overdreven handelde, en aan de Indische gladakkers die zeggen ‘Soedah! neem nog een paitje! denk er niet meer aan’.

Je weg is mij dunkt duidelijk genoeg. Wat je mij vertelt, heb je waarschijnlijk uit heel onzuivere bronnen, voornamelijk van Chineezen, en je hebt zelf gezegd hoe weinig Kee te vertrouwen is. Nu moet je heel geduldig, heel kalmpjes, zonder haast en zonder ophef zooveel mogelijk feiten verzamelen. Al gaat er een jaar mee heen, of twee, dat doet er niet toe. Altijd beter later en goed ingrijpen dan te vroeg. Maar geen enkel verhaal van dien aard mag je voorbij laten gaan zonder datums, plaatsen en personen uit te visschen, van alles notities te maken, copieën van stukken, onderteekende verklaringen van getuigen enzoovoort. Waarschijnlijk blijft er op die wijze van veel berichten weinig bruikbaars over, je moet je tevreden stellen met wat in je bereik ligt. Maar je bereikt door zulk een werkzaamheid vooreerst, dat men bang voor

[p. 61]

je wordt, ten tweede dat je geen berichten meer krijgen zult die niet behoorlijk gestaafd kunnen worden, en ten derde dat je de satisfactie hebt niet laf en lam te berusten of dwaas te keer te gaan maar precies je plicht te doen.

Ik zou je raden mij achtereenvolgens te sturen wat je verzamelt. Dan kan ik den indruk beoordeelen die de zuivere feiten zooals ze met grond medegedeeld kunnen worden, op het publiek hier moeten maken. Al naar het mij geschikt voorkomt kan ik er dan mee handelen, er naar den Minister van Koloniën mee gaan, ze door een Indische specialiteit (mijn oom van Gennep b.v.) in de Kamer te te laten brengen, of ze publiceeren in de Rotterdammer. Maar dat alles heeft nog geen haast. Maar ik bid je, wees actief en tegelijk discreet en tactvol. Laat je niet bedonderen door de warmte, de apathie, het cynisme, en de lammelingen om je heen. Verbeeld je vooral niet, dat iets ‘te boven’ zijn beteekent: je er niet meer mee bemoeien. Voeg bij de Indische de Stoïsche wijsheid, die deelname aan het actief, politiek leven de eerste plicht van den wijsgeer noemde.

Ik heb ook druk gecorrespondeerd met mijn Engelsche vrienden over Transvaal. Het werkt een klein beetje maar uit, maar alle beetjes helpen. Het zijn menschen van invloed.

Ik verheug mij op 't drakenkleed. 't Is er nog niet. Toorop is geheel geen koekebakker, maar een beste lobbes en een groot kunstenaar. Ook was Verwey evenzeer met Prikkers brieven ingenomen als Thym.

Ik kan helaas geen 1000 zelfs geen 100 gulden missen. Wat het hoogst staat valt gauw heel laag. Een dronken vrouw is afschuwelijker dan een dronken man. De Engelsche prostitutie is grover en stuitender dan de Fransche. Een Hollandsche ploert is erger dan eenig ploert ter wereld, erger dan een Boschjesman.

Ja, door ‘de Broeders’ heb ik bemerkt wat zwakke hoofden onze letterkundigen hebben. In muziek verrichten de menschen wonderen. Van 's avonds 6-12 luisteren ze met inspanning naar een Singspiel van Wagner. In literatuur kunnen ze niets wat daarnaar zweemt. Ze kunnen alleen nog over regeltjes spreken, een structuur kunnen ze niet overzien.

[p. 62]

Ik heb veel interessante gesprekken met Kloos in het gesticht. Hij wordt veel beter. Met mij is hij op beter voet dan ooit. Maar ik heb toch een zwaar hoofd in de toekomst. Nu dag beste jongen, hou je flink. Veel groeten aan vrouw en kind van ons allen.

Je vriend

F. van EEDEN.