Logo DBNL
De Drossaert Clercx, eene omwerking van De Teuten in de Limburger Kempen (1846)

De Drossaert Clercx, eene omwerking van De Teuten in de Limburger Kempen

(1846)–Pieter Ecrevisse–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

X Hoofdstuk.
Zoo iets van alles.

Zwarte oogen waerin een nydig vuer blaekte, een mond waerop haet en spyt te lezen waren; eene koude en nadenkende uitdrukking, waren de teekens, uit dewelke een gelaetkundige de voorspelling van der roovers inborst trekken kon.
Conscience. Het wonderjaar IVe Hoofdstuk.

Als men te Maeseyck het oog laet vallen op den grilligen loop der Maes, dan ontwaert men dat zy eenen omtrek beschryft van ongeveer 270 graden en op den linken oever een schiereiland vormt van nagenoeg anderhalve myl in den omtrek, van de Van Eyck's geboorteplaets1 tot aen Aldeneyck. Deze oord is als

van de wereld afgezonderd, gedurende het gure jaergetyde, als de landman achter de kachel zyne pyp rookt; als de leeuwerik zyn jubelend lied niet doet weêrgalmen in de wolken; als de Maesschipper der spitsbekken de oevers niet verlevendigt door zyn eentoonig gezang of den oeverbewooner niet doet yzen van het godtergende gevloek! Ja, de waelsche schipper der spitsbekken is een onbegrypelyk man: dreigt het onweder hem en zyn schip met dood en ondergang, dan bidt hy; is alles kalm of heeft hy den wind in de zeilen, dan zingt hy; is de jeneverflesch wel voorzien, dan is hy welgemoed; loopt hem het minste tegen de borst, dan vloekt hy, dat de steenen barsten! Hy is een zeldzaem mengsel van beschaving en domheid, van sterkgeestery en bygeloof, van ernst en ligtzinnigheid, van milddadig- en gierigheid. Hy rammelt met eene soort van welzeggery over de meest verholene en verhevene zaken; en de eenvoudigste kent hy niet grondig. Hy zingt beurtelings Béranger en de kerkgezangen. Hy lacht en spot met bygeloof, nogtans zou hy zich niet gedertienen op een schip begeven, noch een brood het onderste boven leggen; ja, hy zal u met de grootste hardnekkigheid staende houden dat, als een kind in 't vuer en een brood 't onderste boven liggen, men eerst het brood moet omkeeren en dan het kind redden! Hy zou om zynen evenmensch te redden de marteldood doorstaen, als zy niet lang duert; daerentegen is hy ook in staet zyn slagtoffer met spelden totter dood te prikken!

Wanneer deze waterwolven 's avonds hunne schepen verlaten, dan gaen zy in eene zoogenaemde schippersherberg overnachten. Deze ligt gewoonelyk op den oever der Maes waer het trekpad loopt.

Een dergelyke herberg lag op het noordwestelyke einde van 't bedoelde schiereiland. In den voorgevel had de herbergier zyn uitzigt op de Maes door twee vensters, welke door eenen houten kruisraem in vieren verdeeld waren. Voor de vensters stond eene wyd- en breedgetakte lindeboom, wiens loofwerk soms tegen het glaswerk wiggelde. Durfde het iemand wagen deze zytakken te bekruipen, die kon 's avonds alles zien wat in de voorkamer voorviel en hooren wat er gesproken wierd.

Aen de westzyde van het huis liep een diepe beek; aen den oostkant bevonden zich de peerdenstallen in den besten staet van onderhoud; daerentegen was het met de schuer, welke ten zuiden lag, zeer ellendig gesteld. Het strooijen dak getuigde, door honderde gapingen, dat regen en wind hunnen vernielenden invloed op hetzelve hadden uitgeoefend. Met de gekleemde wanden was 't nog armzaliger gesteld: plaetsen zoo groot als slaeplakens waren kleeme- en latteloos; de wind speelde ongehinderd door het graenmaegdelyke gebouw.

De oorzaek dezes schamelen toestands is zeer eenvoudig: sedert een paer jaren was de Maes voor het huis van Klaes Mevissen opgeslykt en langzamerhand verlegde zich de scheepsvaert, en derhalve ook de nering naer den overkant der Maes. Nu mogt men met regt zeggen: geene klanten, geen gewin. Het verdwynen der schippers verklaert het verval der schuer, de zorgeloosheid in 't huis, de mistroostigheid der huisgenooten! Klaes was weduwenaer en vader van twee struissche zoons en twee bloozende dochters. De peerdenstallen werden onderhouden met de zoete hoop dat de Maes weldra zou teruggeven wat zy genomen had.

Gedurende de eerste maend des jaers 1787 kwam, herhaelde reizen, een jongeling in de klantenlooze herberg van Klaes overnachten, en ruimschoots verteren. Langzamerhand knoopte hy het gesprek aen met den vader, dan met de zoons, eindelyk met de dochters. De vreemdeling was een fel gespierd man, maer een doodsche bleekheid lag op zyn gelaet en was een

zigtbaer teeken van ontvangen wonden. Telkens bragt hy het gesprek op den staet van neringloosheid, waerin de herberg zich bevond, en liet de mogelykheid in 't verschiet zien van het vliegende peerd (zoo heette zy) uit dien neteligen toestand te trekken.

Eerst won hy het vertrouwen van eene der dochters; deze haelde de zuster over; beide te samen zegevierden over de broeders en de vier kinders bragten 't by den vader zooverre, dat hy, tranen stortende, het vliegend peerd introk en het schier schipperlooze gasthof opgaf.

Het duerde inderdaed niet lang, of eene menigte onbekenden kwamen in het oud-vliegende peerd overnachten en grof geld verteren. Het huis van Klaes werd den invloed dezer geldverkwistingen gewaer; de gaten der schuerwanden verdwenen, het dak gaepte niet meer, en iederen dag zag men twee, drie, soms vier leden van Klaes'es huisgezin naer Aldeneyck ter misse gaen!

Deze werkelooze levenswyze, met het intrekken des uithangberds, het verbeteren der gebouwen en den optooi der dochters intredende, viel aen sommige bewooners der omstreken in 't oog, en men vraegde de eene aen den anderen of het hemelsche Manna op de erve van Klaes Mevissen alleen viel! In het openbaer hoorde men, wel is waer, dienaengaende niets reppen, zelfs in den huisselyken kring uitte men de meest uiteenloopende gevoelens. Zoo gisten sommigen dat Klaes eene goudbeurs had gevonden; andere kwade tongen fluisterden elkander in de ooren, dat de dochters niet al te kiesch waren nopens den oorsprong van het geld! Zelfs werd het gevoelen geopperd dat de oude Klaes een duivelsbender was, die de verholene dingen kende, die de verlorene en gestolene zaken kon aenwyzen en by nachte veel bezoeks uit dien hoofde ontving!

In alle deze gissingen stak ten minsten eenige waerheid; immers had Klaes al geene goudbeurs, hy wist den weg tot de zakken zyner nieuwe klanten: hy was Joos Houben's erfgenaem

in zooverre geworden, dat de Teuten hem thans den stuiver jonden. Met zyne ponte haelde hy hen 's avonds over de Maes en bragt ze 's morgens terug voor zonnenopgang. In zyn huis werd gewoonelyk gespeeld; Klaes deed doorgaens meê en wist zich zoodanig te plaetsen dat hy, in een ouden spiegel, het spel der tafelgenooten konde lezen. De beide dochters wisten de baldadige Teuten dermate bezig te houden, dat het bedrog nooit ontdekt werde. Wat de duivelsbendery van den baes aenging, die zal eenieder ligtelyk verklaren. Klaes wist wat hy zag, maer klapte niet; men wil zelfs weten dat hy niet vreemd was aen 't uitstrooijen van deze maerkens, en menigeen wist te paeijen met halve openbaringen, welke toch niemand konden verontrusten. Niet zelden wist hy voorwerpen van weinig weerde, op zekere plaetsen, aen te wyzen en terug te bezorgen aen de bestolene.

Onversaegd, dien de lezer alreede herkend heeft in den verbleekten gast, verkoos het huis van Klaes om der afgezonderde liggingwille; daer verzamelde hy weêrom de verspreide ledematen der bende; hy stond naturelykerwyze aen haer hoofd en bezielde ze met al den ernst, al den wraekzucht welke in zynen boezem gloeiden. Zelfs hadden zyn gezag en zyne invloed merkelyk veld gewonnen, sedert de broeders Siemen hem niet meer in den weg liepen. Eensdeels was hem Waeghals overlegen, onder 't opzigt der ruwe magt; anderendeels overtrof hem Slim in fynheid van beraedslagen en uitvoeren.

Geheel de zomer en herfst des jaers 1787 liepen voorby, zonder dat men veel hoorde spreken van dieften met braek. Hier en ginds werden nog wel eenzame reizigers afgezet; maer deze afzetteryen aenzag men als het werk van afzonderlyk handelende stroopers; men begon geruster te slapen. Nauwelyks vielen eventwel de lange nachten van het najaer in, of plotselings hoorde men zeggen dat hier gestolen; daer gemoord en ginds een brandbrief gelegd was. Daer nu al deze wandaden gepleegd werden op den linken Maesoever, waer de Drossaert van Overpelt regt-

spraek uitoefende, begrypt men al ligt dat de waekzame ambtenaer niet stil zat. Hy stelde eventwel de doenwyze der Maesvisschers in 't werk, die zelfs niet ademen als zy den visch in het net willen vangen, of als hy op 't punt staet van aen het lokaes te byten.

Den vyftienden van wintermaend bleef in een dikken mist gehuld en, ten vier ure des namiddags, heerschten reeds diepe duisternissen langs de Maes. Herhaelde reizen steekt de ponte van Klaes Mevissen over den stroom en komt telkens aen wal met vreemdelingen, die nogtans den weg naer het onlangs nog vliegende peerd weten te vinden. Gedurende deze togten doorkruissen eenzaemgaende kerels het beschreven schiereiland; andere komen, van de west- noord- en zuidzyde en rigten hunne schreden naer de wooning van Klaes Mevissen. Nog eer het zessen slaet op den toren van Maeseyck zyn vyftig boeven vergaderd in de voorkamer.

Als of het gezelschap alsdan voltallig ware, schoof men de grendels op de deur.

In de bedoelde kamer bevindt zich Onversaegd; naest en tegen hem over, zitten Fyngereuk, Vooraen, Joosten, alsmede de vier overige Teuten, die alreede van Klaes Siemen's rotting geproefd hadden. De zeven laetsten stonden aen het hoofd der onderafdeelingen; de eerste voerde, als vroeger, geheel de bende aen. Hy had de zeven afdeelingen uit de naestgelegene dorpen te samen geroepen voor dezen avond, en niemand was aen 's hoofdmans stem doof gebleven. Het bleek dat de bende in hare kortstondige werkeloosheid nieuwe krachten geput had en met meer woede dan te voren het handwerk wilde hernemen.

Weldra werd een sappig avondmael opgedragen, de menigte schaerde zich rondom de rookende schotels en begon met vorken, messen en tanden te werken. Er heerschte een algemeen stilzwygen, hetgeen van tyd tot tyd onderbroken werd door de barsche stem van Onversaegd, als hy zyne zorg voor de makkers

deed blyken, door het eene of andere bevel van dezen of genen te bedienen. Met den drank ging men spaerzaem om; want er scheen eene maet gesteld te zyn, opdat de dieven hunner zintuigen volkomen magtig zouden blyven!

Als het avondeten binnengespeeld was, haelde Onversaegd zyn zakuerwerk voor den dag en zegde dan tot de vergadering:

‘Het is nu acht ure; er blyven elf kwartiers over voor het spel, en juist tyds genoeg om twee potten bruin te ledigen voor iederen persoon; dat niemand deze maet te buiten ga! Alwie een derden pot vraegt, wordt zonder genade naer het bed gezonden!’

Oogenblikkelyk verschenen de kaerten op tafel, de partyen vormden zich en Klaes had zoo lang gedraeid en geschoven met zynen stoel, dat hy zich tegenover den spiegel bevond, waerin hy het spel der makkers met eenen oogslag las, als er een beslissende kans te wagen viel. Met afwisselend geluk en ongeluk speelde Klaes en eindigde, gelyk altoos, met de groote schyven op te zakken.

Onversaegd's zakuerwerk lag op tafel en nauwelyks had hetzelve het kwartier vôór elf ure aengewezen, of de hoofdman klopte met eenen steenen pot drie mael op tafel, het spel werd overal gestaekt; eenieder spande ooren en mond wagenwyd open om te luisteren; want men wist dat de hoofdman het woord ging voeren en kenbaer maken waerheen de togt ging gerigt worden. Noch voor Klaes, noch voor dezes dochters behoefde zich het opperhoofd te ontzien; want de beide zoons van het huis hadden hunne proeven alreede doorstaen en het Teutendoopsel ontvangen.

Onversaegd die gewoon was naer bloemen te zoeken, als hy tot de makkers sprak, begon in volgender voege, met een vaste stem:

‘Makkers, de hoofden der afdeelingen, die hier tegenwoordig zyn, hebben met my besloten dezen nacht de netten

uit te werpen. Gy weet dat de visschen langen tyd in het blanke water ongestoord mogten spelen en dartelen, thans is 't niet te betwyfelen of de vangst zal overvloedig zyn! In andere woorden: men gelooft aen geen uitgestrekte verbroedering meer; hier en ginds wordt de gemeenschap der goederen nog wel eens in praktyk gebragt; maer men beschouwt zulks als kleinigheden, welke niet der moeite waerd zyn, dat men er zich om verontruste. De sukkelaers, daer ze zyn! zy betrouwen op hunnen drossaert Clercx, alsof die man de beschermëngel dezer omstreken ware! Nog eer de winter ten einde is, zal men zien dat de kerel geene heksemeester is! Nooit ondernamen de Teuten eenen togt welken zy niet vroeg of laet voltrokken; nooit smeedden zy een ontwerp dat zy lafhartig in den steek lieten. Het is nu ongeveer een jaer geleden, dat er eenen aenslag tegen Daniëlsweerd werd beraemd; het ontworpen plan is slechts tot heden uitgesteld; aenstonds begeven wy ons op weg; reeds ligt de ponte van Baes Klaes onder Maeseyck; daer steken wy over de Maes en te middernacht bevinden wy ons tegen het huis in 't wishout. Vier rotten van den overkant zyn alreede ter plaets om de noodige maetregelen te nemen: diensvolgens zullen wy acht en zeventig mannen sterk zyn; meer dan genoeg om geheel het huis en toebehoorten mede te nemen! De hoofden der rotten zullen aen hunne mannen onze bevelen te kennen geven. Te middernacht zy elkeen op zynen post; ten half een ure juist, de aenval; het woord is tooverspel...............

Hier stak Onversaegd de ooren op, gelyk eene haes in zyn leger, als hy een ligt geritsel hoort; beurtelings wierp hy zyne blikken op de makkers, op de deur en het venster, hy meende eene ligte beweging in den lindeboom gehoord te hebben. Hy zond Fyngereuk buiten om te gaen rondsnuffelen of er zich niets opdeed; daerna ging hy voort:

Nog een woord, makkers, dat u allen zal verheugen: toeko-

mende maendag is bepaeld om den Jood Jussuf op Siemkensheuvel te hangen. By dergelyke halsregtingen is de Drossaert Clercx altoos tegenwoordig; 's avonds keert hy doorgaens terug en ten zes ure bevinden wy ons allen op de Overpeltsche heide, naby de Ryzende zon. Komt hy terug in den avond, dan blazen wy hem het licht uit; keert hy by dage weêr, dan zal hy in allen gevalle gerust slapen en het overige zal de uitkomst leeren! Nu, mannen, de lippen voor de tanden gehouden, en u gewapend met ernst! Voor elken man een half baksken klaren, en dan op reis naer Daniëlsweerd!’

Op dit oogenblik kwam Fyngereuk binnen, trok de schouders op, om te kennen te geven, dat hy niets ontwaerd had. Hy trad tot den toog om het graengeestvocht te bekomen. Op denzelfden stond liet zich nogmaels het akelige geschreeuw hooren van eenen nachtuil, die voorby het venster streek. Onversaegd verbleekte ligtelyk en Joosten bemerkte, dat zich de ongeluksvogel van onpas in den dans kwam mengen, welken zy gingen dansen! Hy doelde op den nachtuil van den Gouden Leeuw.

Oudewyvenpraet, bemerkte Fyngereuk, het verschynsel is gansch natuerlyk: de nacht is de geliefkoosde tyd der Teuten en der uilen! Onze vriend daerbuiten wenscht ons geluk op reis, buit in den zak, en ziedaer een verschynsel dat u doet verschieten!

‘Welaen dan, riep Onversaegd - die zich onder het opzigt van sterkgeestery door niemand wilde laten overtreffen -’ onder het patroonschap van den nachtuil op reis! Het woord zy niet tooverspel, maer nachtuil! Met rotten uit, met rotten terug, en hier verzameld! Fyngereuk, vooruit met uwe mannen!’

In min dan een vierde uers had de eerste rotte den overkant der Maes bereikt, terwyl de laetste den stroom met rappe schreden naderde. Kortom, te middernacht waren acht en zeventig bendegenooten vergaderd in het wishout, tegen het huis genaemd Daniëlsweerd, dat van alle wooningen afgezonderd ligt, op den regten Maesoever, tusschen Visscherweerd en Grevenbicht

Er werd eenigen tyd raed gehouden tusschen de vier rotten die gewacht, en de zeven die laetstelyk aengekomen waren; men herkende zich; het seinwoord werd gegeven en gewisseld; men zette schildwachten uit en juist ten half één ure ging men op de wooning af. Geene hond liet eenig geblaf hooren; geen teeken van leven binnen, geen buiten het huis. Ten einde zoo weinig gedruisch te maken als 't mogelyk was, werd eene opening gebroken aen eene kelderluik, onder den tyd dat Onversaegd en Fyngereuk hunne ooren tegen de deuren, vóór en achter het huis, geplakt hielden. De strooman werd door het gat gestoken; maer niets gaf te kennen dat men op zyne hoede was. Nu trok een kerel door de opening; men hoorde als een ligte ademhaling binnen en een tweede volgde; wederom als een ligte zucht. Een derde sloop binnen, en men hoorde als een gegil! Het woord, riep Onversaegd met een fluisterende stem door de opening!

Van binnen antwoordde een doffe stem: Tooverspel:

Wy zyn verraden, riep de hoofdman de zynen toe; er blyft ons niets meer overig dan af te trekken.

Nauwelyks had hy deze woorden gelost, of pan, pan, pan! drie scheuten deden zich byna gelyktydig in den kelder hooren! en drie Teuten lagen buiten in hun bloed te zwemmen!

De gewonden werden medegesleept en de bende koos het hazenpad, zonder te weten wat van de drie makkers in den kelder geworden was. Toen zy eventwel op eenige honderde stappen afstands waren, raedpleegden de dieven; zes mannen keerden terug en eischten de drie makkers dood of levende, onder bedreiging van huis, schuer en stallingen in brand te steken, indien men weigerachtig bleef!

De huisgenooten hadden zich aen deze opeissching verwacht en reeds lagen de drie lyken buiten. Zy werden medegedragen en by een later onderzoek bleek het, dat eene dolk de harten doorboord had, terwyl eene yzeren hand hunne keelen toegenepen

hield; want vyf langwerpige, zwarte plekken stonden rondom den hals afgeteekend!

Ten twee ure waren de vyftig kerels terug in het huis van Klaes, met de drie gewonden en de lyken der gesneuvelden. Alle zes behoorden tot de vier rotten van den overkant. De eersten werden verbonden door den gewoonen Teut-heelmeester; de laetsten droeg men, op verschillende plaetsen, langs de openbare wegen. Daer verscheurde men de kleederen der lyken; bragt hun eenige messteken toe, opdat het publiek zou gelooven aen afzeltery en moord.

De stryd dreigde voortaen kokende heet te zullen worden; dit zal men opmaken uit de volgende omstandigheid.

Onversaegd had de gewonden en gesneuvelden naer het vergaderpunt doen dragen, ten einde de oogenblikkelyke vrees te vervangen door den woedenden wraeklust, welke hem bezielde! Wanneer de eerste bezorgd, en de leste op de groote tafel geplaetst waren, op zyn bevel, dan nam hy den hoed af, trad tot de tafel en de linke hand op de dooden leggende, stak hy de regte uit tot de makkers, en zegde op eenen plegtigen toon:

‘Vrienden en gevaergenooten, ik durf, ik wil niet veronderstellen, dat er onder ons een Judas zy, en nogtans zyn wy dezen nacht verraden geworden; want op Daniëlsweerd kenden zy het gegeven seinwoord, met dit onderscheid, dat de verrader of verklikker, niet meer naby noch onder ons was, als hetzelve toevallig werd veranderd. Het geschreeuw van den nachtuil verklaert zich thans; want op dien oogenblik, snelde de verrader zekerlyk naer de bedreigde wooning en joeg den ongeluksvogel uit zyne schuilplaets! Ik steek er myne hand op in 't vuer, dat het nogmaels de Drossaert van Overpelt is, die achter de gordyn zit; die kerel moet van kant geholpen worden, of hy zal ons nog allen leeren prediken tusschen hemel en aerde! Nu wy beluisterd zyn, weet hy ook dat hy aenstaenden maendag op zyne hoede moet zyn. Welaen,

spelen wy voor zyn eten! Morgen moet hy zich herwaerts begeven om de lyken in oogenschouw te nemen; morgen avond, ten vyf ure, zult gy u allen in de heide van Overpelt bevinden, by het steenen kruis in het sperrenbosch; daer zal ik u verders met myne ontwerpen bekend maken. Zweert hier met my, op de lyken onzer broeders, dat wy niet zullen rusten, vooraleer die kerel van kant is! Sterven moet hy; ja de dood zal hy sterven aen de galg op Siemkensheuvel! Zyne huisgenooten moeten hetzelfde lot ondergaen! De vlammen en de verwoesting zullen zich over zyn huis en goederen uitstrekken en voor altoos getuigen, dat men ons broederschap niet ongestraft uittergt!’

Een woest gebrul van toejuichingen volgde op deze bloeddorstige aenspraek! Alle de Teuten kwamen beurtelings de handen op de lyken leggen en dood en verderven zweren tegen den Drossaert Clercx van Overpelt!

Dan verscheen de jeneverflesch op tafel en, in een half uer tyds, waren de boeven, door het jenevernat en de woedende ophitsingen van Onversaegd, dermate in toorn ontstoken, dat zy eerder als tygers dan als menschen van daer stooven, de eene met de lyken, de andere met ledige zakken en des te meer wraek in het hart, naer mate zy vruchteloos een moeijelykeren togt gedaen hadden.

De zeven hoofden der rotten bleven ter herberge van Klaes a vernachten. Vooraleer zy eventwel hun nachtleger betraden, hielden zy te samen raed over de maetregelen, welke, in den tegenwoordigen staet van zaken, dienden genomen te worden.

Joosten helde over tot vlugten naer den overkant der Maes; Fyngereuk ried aen men zou zich eenen tyd lang stil houden; Vooraen opperde het gevoelen, dat men oogenblikkelyk de wegen naer Overpelt moest gaen bezetten en den Drossaert vermoorden, al was 't by den helderen dag. Anderen sloegen nog verscheidene andere maetregelen voor. Eindelyk haelde hen Onversaegd

tot zyn gevoelen over, hetgeen hierop neêrkwam: dat zy een paer uren zouden rusten, vooraleer over de Maes te steken; dat zy de nasporingen van den Drossaert zouden doen bespieden, gedurende de twee volgende dagen, en in allen gevalle de bende laten komen, op bestemde plaets en ure, hetzy om oogenblikkelyk te handelen, hetzy om verdere bevelen uit te deelen, naer gelang der intredende omstandigheden.

Toen men het dienaengaende eens was, ging men het nachtleger betrekken en een half uer nadien, sliepen de acht Teuten, zoo als de mensch doorgaens slaept, als hy afgezwoegd is.

Het sloeg zes ure, op de huisklok van Klaes, als deze opstond om de slapers te gaen wekken. Hy opende eventwel eerst de voordeur om te gaen zien hoe het met het weder gesteld was.

Nauwelyks stak hy den neus buiten, of een gespierde hand greep hem by de keel en twintig gewapende mannen drongen in huis en stortten in de voorkamer! er volgde een geworstel by een lantaernlicht en dan een verward gevloek en tandengekners! In eenige oogenblikken waren de acht Teuten, Klaes, zyne zoons en dochters gekoord en lagen gebonden op eenen overdekten wagen, welke met de rapheid van vier sterke peerden werd voortgesleept naer den kant van Overpelt!


Vorige Volgende